|
Читайте также: |
Wiersz ten jest ironicznym spojrzeniem Białoszewskiego na własną niemoc twórczą. Tytułowy neologizmem “mironczarnia” powstał z połączenia słów “Miron” i “męczarnia” i można go odczytać jako “męczarnia Mirona”. Ową męczarnię odzwierciedlają neologizmy, którym poeta charekteryzuje sam siebie – utworzone od czasowników “nie potrafić” i “nie wiedzieć co zrobić” rzeczowniki nazywający wykonawcę tych czynności – “niepotraf” i “niepewny cozrobień”. Końcowy fragment to nieporadna próba znalezienia rymu do “niepotraf” i “cozrobień”, będąca faktycznie dźwiękowym oznakiem rezygnacji, bo kojarząca się z jękiem (“yeń”).
Charakterystyczne w utworze jest oddzielenie od siebie podmiotu lirycznego i samego autora, Mirona Białoszewskiego. Podmiot liryczny mówi o autorze w trzeciej osobie, per “człowiek”. Świadczy to o dystansie Białoszewskiego do własnej twórczości, o nietraktowaniu jej jako czegoś zasługującego na aplauz i uznanie.
Neologizm[edytuj]
| Ten artykuł od 2011-05 wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji. Możliwe, że ten artykuł w całości albo w części zawiera informacje nieprawdziwe. Informacje bez źródeł w każdej chwili mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Pomóż Wikipedii i dodaj przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości prosimy usunąć szablon {{Dopracować}} z kodu tego artykułu. |
Neologizm (z gr. νεος + λογός – nowe słowo) – środek stylistyczny; nowy wyraz utworzony w danym języku, aby nazwać nieznany wcześniej przedmiot czy sytuację lub osiągnąć efekt artystyczny w utworze poetyckim.
W niektórych państwach neologizmy powstają w wysokich gremiach rad językowych, które w trosce o czystość własnego języka szukają nowych terminów, by uniknąć zapożyczeń z języków obcych. Z takiego postępowania szczególnie znana jest Francja. Bardziej naturalna jest jednak sytuacja, kiedy wchodzą one do użycia poprzez zapożyczenie z innego języka. Tak działo się od zawsze, stąd w polszczyźnie dawniejsze makaronizmy dzisiaj uważane są już za zwykłe słowa, bez których nie można się obejść na co dzień.
Inaczej rzecz ma się z neologizmami powstałymi na nazwanie rzeczy istniejących w fikcji literackiej. Wielu literatów tworzy takie słowa, aby uzupełnić brakujące im terminy potrzebne w danym kontekście.
W literaturze polskiej neologizmy zaczęto stosować w polskim modernizmie jednak stosował je również Cyprian Kamil Norwid. Dopiero w Młodej Polsce neologizacja poezji najpierw objęła futurystów – Bruno Jasieński, Stanisław Młodożeniec (m.in. Przyśpiew, XX wiek, W drodze) – a następnie mistrzów neologizmu i postmodernizmu – Juliana Tuwima i Bolesława Leśmiana. Tuwim (Bal w operze, Słopiewnie) i Leśmian (Dusiołek, Śnigrobek), a także Aleksander Wat marzyli o stworzeniu języka pozarozumowego, który swoją neologistyczną znaczeniowością nie budził racjonalnych skojarzeń, lecz przeciwnie- irracjonalne odczucia. Na epoce języka pozarozumowego wzorowali się później Miron Białoszewski i Stanisław Lem.
Uważa się, że mistrzami neologizmów na świecie byli Leśmian i James Joyce. Leśmian zreformował zupełnie wszystkie skojarzeniowo ważne człony językowe dochodząc do perfekcji budowania nastroju słowami. Joyce ukazał mistrzostwo w Finnegans Wake – dziele, które nie tylko nie może być zakwalifikowane do jakiejkolwiek kategorii i gatunku, ale zgodnie z hipotezami język jakim jest pisany utwór ten ma być zrozumiały dla całej ludzkości pozarozumowo.
Pisarze zagraniczni, którzy zajmują się i zajmowali neologizmami to Lewis Carroll, George Orwell, Samuel Beckett, Brian Aldiss, J.R.R. Tolkien, Terry Pratchett i wielu innych.
Rodzaje neologizmów[edytuj | edytuj kod]
· neologizmy słowotwórcze – nowe wyrazy utworzone od wyrazów już istniejących za pomocą odpowiednich formantów np. rodło
· neologizmy frazeologiczne – nowe związki frazeologiczne. np. śmierć techniczna (bardzo zły stan techniczny czegoś), pułapka kredytowa, pirat drogowy, margines społeczny, bank krwi, progi podatkowe
· neologizmy znaczeniowe – wyrazy powstałe przez nadanie nowego znaczenia wyrazom już istniejącym, np. złoto (złoty medal), myszka, komórka, zamek, korek
· neologizmy stylistyczne (artystyczne) – wyrazy utworzone przez pisarza lub poetę. Mają one charakter jednorazowy, tzn. nie występują nigdzie indziej poza tym tekstem, w którym zostały użyte. Jako elementy języka artystycznego nie mogą być oceniane według tych reguł, co pozostałe.
· zapożyczenia – wyrazy zapożyczone w całości lub części z innego języka. np. SMS, komputer
· internacjonalizm
· neologizmy prasowe
· neologizmy obiegowe
· neologizmy przemysłowe
· neologizmy dziecięce.
Miron Białoszewski[edytuj]
| Miron Białoszewski | |
| Data i miejsce urodzenia | 30 czerwca 1922 Warszawa |
| Data i miejsce śmierci | 17 czerwca 1983 Warszawa |
| Narodowość | polska |
| Dziedzina sztuki | literatura |
| Ważne dzieła | Pamiętnik z powstania warszawskiego |
 Galeria w Wikimedia Commons
| |
 Cytaty w Wikicytatach
|
Miron Białoszewski (ur. 30 czerwca[1] lub 30 lipca[2] 1922 w Warszawie, zm. 17 czerwca 1983 tamże) – polski poeta, prozaik, dramatopisarz i aktor teatralny.
Spis treści
[ukryj]
· 1 Życiorys
· 2 Dorobek literacki
· 3 Zobacz też
· 4 Przypisy
· 5 Bibliografia
· 6 Linki zewnętrzne
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Tablica poświęcona poecie na ścianie domu przy ul. Tarczyńskiej 11, Warszawa, 15 czerwca 2008
Grób Białoszewskiego nacmentarzu Powązkowskim
W chwili wybuchu wojny był uczniem III klasy gimnazjum. W okresie okupacji zdał maturę na tajnych kompletach, po czym rozpoczął studia polonistyczne na (również tajnym) Uniwersytecie Warszawskim, których nie mógł ukończyć.
W czasie okupacji prowadził w latach 1942–1944 razem ze Stanisławem Swenem Czachorowskim konspiracyjny Teatr Swena. Po kapitulacji powstania warszawskiego został wywieziony razem z ojcem do obozu tymczasowego w Lamsdorf (Lammsdorf, obecnie Łambinowice), następnie zostali przydzieleni do budowy gazowni w Opolu, skąd uciekli do Częstochowy i powrócili do Warszawy w lutym 1945.
Pracował najpierw na Poczcie Głównej (przy ul. Nowogrodzkiej), potem jako dziennikarz w "Kurierze Codziennym", "Wieczorze Warszawy" i „Świecie Młodych”. Współpracował także z redakcjami czasopism dziecięcych i młodzieżowych, dla których pisał wiersze i piosenki wraz z Wandą Chotomską.
Należał do tzw. pokolenia Współczesności. Wiosną 1955 Białoszewski wraz z Lechem Emfazym Stefańskim i Bogusławem Choińskim założyli tzw. "Teatr na Tarczyńskiej", gdzie wystawiał swoje cztery programy sceniczne, zawierające m.in. sztuki Wiwisekcja i Osmędeusze. W inscenizacjach tych brał również udział osobiście (jako aktor) wraz z Ludmiłą Murawską.
Debiutował w krakowskim "Życiu Literackim" w 1955 w ramach Prapremiery pięciu poetów obok wierszy m.in. Herberta, a pierwszy tom jego wierszy, Obroty rzeczy, ukazał się rok później. Następnie wydał tomy poetyckie: Rachunek zachciankowy (1959), Mylne wzruszenia (1961) oraz Było i było (1965). W tym czasie zdobył niemały rozgłos. Dzięki temu i dzięki staraniom wpływowych przyjaciół i protektorów otrzymał mieszkanie przy pl. Dąbrowskiego 7, w którym zamieszkał wraz z życiowym partnerem, malarzem Leszkiem Solińskim[3]. Soliński i Białoszewski poznali się w czasach "małopolsko-krakowskich". Ich związek homoseksualny był powodem wyrzucenia Białoszewskiego w 1953 z redakcji "Świata Młodych" za rzekome naruszenie obyczajów[4].
Po rozpadzie Teatru na Tarczyńskiej założył w mieszkaniu przy pl. Dąbrowskiego z Ludwikiem Heringiem i Ludmiłą Murawską "Teatr Osobny", który działał do 1963.
W 1970 zasłynął jako prozaik - po wydaniu tomu Pamiętnik z powstania warszawskiego, w którym 26 lat po koszmarach wojennych spisał swe przeżycia powstańcze. Niebawem ukazały się dalsze tomy prozy: Donosy rzeczywistości (1973), Szumy zlepy, ciągi (1976) oraz Zawał (1977).
W 1976 Białoszewski już po raz ostatni zmienił miejsce zamieszkania, przeprowadził się na ul. Lizbońską 2 m 62 na prawym brzegu Wisły. Tam powrócił do poezji, wydał też wówczas nowe tomy wierszy. Zmarł 17 czerwca 1983 po kolejnym zawale serca.
Dorobek literacki[edytuj | edytuj kod]
Kamienica przy ul. Poznańskiej 37 w Warszawie w dzielnicy Śródmieście. W kamienicy tej mieszkał w latach 1945-1958 Miron Białoszewski
Tablica poświęcona Mironowi Białoszewskiemu na kamienicy przy ul. Poznańskiej 37 w Warszawie gdzie w latach 1945-1958 mieszkał poeta
Po każdym tytule i roku wydania podany jest w kwadratowym nawiasie numer tomu wydawanych od 1987 przez PIW Utworów zebranych Mirona Białoszewskiego, w którym znalazły się utwory pierwotnie opublikowane w danej książce.
Tomy poetyckie:
· Obroty rzeczy (Warszawa: PIW 1956) [1]
· Rachunek zachciankowy (Warszawa: PIW 1959) [1]
· Mylne wzruszenia (Warszawa: PIW 1961) [1]
· Było i było (Warszawa: PIW 1965) [1]
· Wiersze (Warszawa: PIW 1976) [7]
· Poezje wybrane (Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1976) [7]
· Miron Białoszewski [w serii Poeci Polscy ] (Warszawa: Czytelnik 1977) [7]
· Odczepić się (Warszawa: PIW 1978) [7]
· Wiersze wybrane i dobrane (Warszawa: Czytelnik 1980) [7]
· Trzydzieści lat wierszy (Warszawa: PIW 1982) [7]
· Oho (Warszawa: PIW 1985) [10]
Tom dramatów:
· Teatr Osobny (Warszawa: PIW 1973) [2]
Tomy wierszy i prozy:
· Rozkurz (Warszawa: PIW 1980) [8]
· Stara proza. Nowe wiersze (Warszawa: Czytelnik 1984) [9, 10]
· Obmapywanie Europy. Aaameryka. Ostatnie wiersze (Warszawa: PIW 1988 – pośmiertnie) [9, 10]
Tomy prozatorskie:
· Pamiętnik z powstania warszawskiego (Warszawa: PIW 1970) [3]
· Donosy rzeczywistości (Warszawa: PIW 1973) [4]
· Szumy, zlepy, ciągi (Warszawa: PIW 1976) [5]
· Zawał (Warszawa: PIW 1977) [6]
· Przepowiadanie sobie (Warszawa: PIW 1981) [9]
· Konstancin (Warszawa: PIW 1991 – pośmiertnie) [9]
· Chamowo (Warszawa: PIW 2009 – pośmiertnie) [11]
· Tajny dziennik (Kraków: Znak 2012 – pośmiertnie)
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
· "Parę osób, mały czas",
· poezja lingwistyczna,
· Warszawa w literaturze.
MENU
0:00
Miron Białoszewski czyta "Osmendeuszy"
MENU
0:00
Miron Białoszewski - Spotkanie na ASP w Warszawie
Przypisy
1. Skocz do góry↑ Alicja Szałagan, Współcześni polscy pisarze i badacze literatury: słownik biobibliograficzny, tom 1, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1994, s. 143.
2. Skocz do góry↑ Stanisław Burkot, Miron Białoszewski, Wydawnictwa Szkole i Pedagogiczne, 1992, s. 24 i 147.
3. Skocz do góry↑ WYTRĄCIĆ MACZUGĘ – Witryna Czasopism.pl
4. Skocz do góry↑ Miron Białoszewski – listy od poety
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
· Stanisław Barańczak: Język poetycki Mirona Białoszewskiego. Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1974.
· Stanisław Burkot: Miron Białoszewski. Warszawa: 1982.
· Jacek Kopciński: Gramatyka i mistyka. Wprowadzenie w teatralna "osobność" Mirona Białoszewskiego. 1997.
Miron Białoszewski
Miron Białoszewski urodził się 30 lipca 1922 roku w Warszawie. W czasie II wojny światowej zdał maturę na tak zwanych tajnych kompletach. Następnie studiował na działającym wówczas w podziemiu Uniwersytecie Warszawskim filologię polską, której w wyniku zdarzeń wojennych nie ukończył. Widział z bliska, jako cywil, powstanie warszawskie. Nie mógł w nim brać czynnego udziału ze względu na chorą nogę (kulał w wyniku przebytej wcześniej choroby). Po powstaniu został wywieziony przez hitlerowców na przymusowe roboty do Niemiec (do miejscowości Lammsdorf). Udało u się jednak stamtąd uciec. Kiedy wojna dobiegła końca, Białoszewski powrócił do Warszawy i zatrudnił się początkowo na poczcie, a następnie jako dziennikarz i reporter. Współpracował zarówno z prasą codzienną, jak i dziecięcą. Pisarz był homoseksualistą, przez wiele lat żył ze swoim partnerem-malarzem, Leszkiem Solińskim.
Białoszewski ze względu na cechy jego twórczości uznawany jest za twórcę awangardowego. Literaturoznawcy przypisują my nawet rolę kontynuatora tradycji literackich futurystów działających w czasach dwudziestolecia międzywojennego. Debiut Białoszewskiego jako poety miał miejsce w 1947 roku w prasie (wydrukowano wówczas jego wiersz Chrystus powstania). Natomiast jego pierwszy zbiór poetycki, Obroty rzeczy (tak zwany spóźniony debiut), ukazał się po przełomie październikowym (1956). Białoszewski pisał też prozę. To jednak nie wszystko – przez całe życie zajmował się również działalnością teatralną. Zarówno układał sztuki, występował w nich, jak i zajmował się organizowaniem życia teatralnego. W czasie wojny działał razem ze Swenem Czachorowskim w jego podziemnym Teatrze Swena. Później był współtwórcą studenckiego Teatru na Tarczyńskiej. Natomiast po jego rozpadzie wraz z kilkorgiem swoich przyjaciół stworzył słynny eksperymentalny Teatr Osobny. Wystawiali oni przedstawienia w domu Białoszewskiego. Twórczość pisarza doceniała współczesna mu krytyka literacka i otrzymał on na przykład Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki za Pamiętnik z powstania warszawskiego.
Tomy poetyckie Białoszewskiego to między innymi:
Wiersze zawarte w wymienionych powyżej zbiorach należą do stworzonego przez Białoszewskiego nurtu poezji lingwistycznej. Charakteryzują się odwoływaniem do otaczającej rzeczywistości i kultury niskiej. Ich istota tkwi w eksperymencie językowym: napisane są językiem kolokwialnym, poeta łamie zasady gramatyki i wykorzystuje podobieństwa fonetyczne poszczególnych słów czy frazeologizmów. Dzięki temu poezja oddaje chaos codzienności i jednocześnie codzienność ulega poetyzacji.
Najważniejszy utwór prozatorski:
Pamiętnik z powstania warszawskiego – to napisany i wydany po ćwierci wieku zapis wydarzeń mających miejsce podczas powstania warszawskiego, widzianych oczami nie walczącego żołnierza, a cywila usiłującego przeżyć w pogrążonej w bitewnej zawierusze rzeczywistości. Istotne jest to, że w utworze obraz powstania, poprzez opisanie go w sposób prosty, odnoszący się do prozaicznej codzienności, uległ deheroizacji. Utwór stylizowany jest na mowę potoczną.
Inne zbiory z (krótkimi) utworami prozatorskimi to:
Białoszewski zmarł 17 czerwca 1983 roku na zawał serca w swoim mieszkaniu. Pochowany został na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. Prowadził dziennik, a w swoim testamencie zapisał, że życzy sobie, aby nie był on publikowany od razy po jego śmierci. Do dnia dzisiejszego (koniec września 2007 roku) drukiem ukazały się jedynie fragmenty.
Pamiętnik z powstania warszawskiego - streszczenie
Czterdziestopięcioletni Miron Białoszewski, mieszkaniec Warszawy, leży na tapczanie w swoim domu. Jest październik 1967 roku. Toczące się życie milionowego miasta wzbudza w nim głęboką refleksję. Przypomina mu się początek września 1939 roku (miał wtedy dwadzieścia lat). Huk artylerii przeraził go wtedy. Wszystko dobrze jeszcze pamięta. W sposób szczególny powraca jednak myślami do 1 sierpnia 1944 roku. W tym dniu matka wysłała go po chleb do kuzynki. W drodze powrotnej zaszedł do swojej koleżanki Ireny P. Była godzina piąta po południu. Kiedy spokojnie rozmawiali, usłyszeli strzelaninę i wszechobecny okrzyk: „powstanie!” Wieczór i noc spędził u Ireny, gdzie czytali i długo dyskutowali. Nazajutrz obudził ich huk i krzyki ludzi. Tworzono odziały, przekuwano podziemne przejścia, stawiano pierwsze barykady. Miron chciał się dostać do mieszkania rodziców. Podczas drogi przeżył pierwsze bombardowanie. Zobaczył też tłumy mieszkańców szukających schronienia, zabrudzonych i zakurzonych.
Rodzina Białoszewskich przeniosła się w pierwszej nadarzającej się okazji do ciotki na ulicę Ogrodową. Tam Miron był świadkiem akcji ratowniczej. Chętnie pomógł sanitariuszce przy przenoszeniu rannych. Niestety, stracił wtedy kontakt z rodzicami, którzy oddalili się w drodze do ciotki.
Chciał potem oddać mamie klucze od mieszkania, ale okazało się już to niemożliwe ze względu na obecność tam Niemców. Zatrzymał się więc u swojego przyjaciela Swena na Starówce. Niestety, musiał on koczować już z całą rodziną w piwnicy. Od tego momentu zaczęło się życie w schronie pełnym gratów i ludzi. Zawsze rano i wieczorem prowadzono tam zbiorowe modlitwy, a w ciągu dnia można było skorzystać z darmowych obiadów u sióstr zakonnych. Miron i Swen rzadko wychodzili na zewnątrz. Wiedzieli, że tu w piwnicy mają większe szanse na przeżycie. Z każdym dniem jednak było im ciężej. Bombardowanie miasta oraz niesprzyjające warunki ciasnej piwnicy zaczęły przygnębiać i męczyć. Mieszkańcy schronu postawili przenieść się w inne miejsce. Ono również nie gwarantowało bezpieczeństwa, a kiedy przeszli do podziemi jednego z kościołów, okazało się, że miejsce to było już przepełnione takimi jak oni.
Powstanie trwało już trzy tygodnie. Coraz więcej było gruzowisk, rannych, ściany budynków pękały i waliły się na ulicę. Życie stawało się uciążliwe i nie do zniesienia. Trzeba było szybko znaleźć bezpieczne schronienie. Okazała się nim pusta piwnica Izby Rzemieślniczej. Z werwą wzięli się do urządzania prowizorycznej kuchni i miejsc do spania. Z dnia na dzień trudniej jednak było o wodę, przybywali też nowi uchodźcy.
Kończył się czwarty tydzień powstania. Życie utrudniały ciągle toczące się walki, bombardowanie miasta, brak wody i kończąca się żywność. Mironowi i Swenowi nadarzyła się okazja wyjścia ze Starówki razem z wycofującymi się powstańcami. Wykorzystali do tego celu podziemne kanały. Przejście nie było proste, trwało pięć godzin. Towarzyszył temu wszechobecny smród, zaduch i poczucie ciągłego zagrożenia. Jednak udało się. Wyszli na jednej z ulic w Śródmieściu. Ta część Warszawy nie była aż tak zniszczona, a w niektórych domach mieszkali jeszcze ludzie. Mironowi udało się odnaleźć ojca, innych swoich krewnych oraz znajomych. Bombardowania jednak nasilały się coraz bardziej. Z różnych stron miasta przychodziły niepokojące wieści o skutkach powstania i kolejno zdobytych i zniszczonych dzielnicach Warszawy. Miron ze swoimi kolegami co jakiś czas odbywał wędrówki do miejsc zamieszkania ich znajomych. Byli ciekawi, czy przeżyli i czy można się do nich ewentualnie przeprowadzić.
W czasie nasilonego bombardowania trwającego nieraz wiele godzin nie można było ani się umyć, ani nic zjeść. Biegunka i wymioty stawały się już codziennością. Miron często wychodził na ulice. Nie uczestniczył w powstaniu jako żołnierz, więc te przeprowadzki z miejsca do miejsca i długie godziny w schronach stawały się męczące i nudne.
W kilka dni potem bohaterowie postanowili w tłumie uciekinierów przejść w inne miejsce. Przeżyli kolejną już przeprowadzkę. Kiedy znaleźli odpowiednie lokum, rozpoczęli po raz kolejny rytuał urządzania nowego mieszkania. To schronienie poddawano już szczególnym oględzinom. Mury stawały się coraz mniej stabilne. Ważne było, czy są na tyle mocne, że przetrwają bombardowanie. Taką czynność wykonywano od tej pory przy każdej zmianie. Brak wody okazywał się jednak coraz większym problemem. Trzeba było stać zwykle nocą w długiej kolejce. Oczekiwanie po wodę wypełniano rozmowami i dyskusjami. W czasie jednej z nich Miron dowiedział się, że obok pracuje fryzjer. Postanowił udać się do niego. Fakt istnienia zakładu fryzjerskiego w tak ekstremalnej sytuacji bardzo go zdumiał.
Brak jedzenia stawał się, obok braku wody, zagrożeniem dla życia. Miron z ojcem, Swenem oraz innymi znajomymi wybrał się więc po zboże do pobliskiego młyna. W związku z tym, że był on jeszcze w rękach powstańców, uzgodniono, że każdy, kto chce wziąć trochę zboża dla siebie, musi koniecznie przynieść dodatkowo piętnaście kilogramów dla oddziałów wojskowych. Od tej pory wszyscy komentowali, że całe Śródmieście mełło zboże, gotowało je i jadło z plewami.
Przyszedł czas kapitulacji. Powstanie upadło. Wszyscy zaczęli wychodzić z podziemnych schronów, piwnic i lochów. Światło dzienne ukazało wielką tragedię miasta. Warszawa była zrujnowana. Obraz doszczętnie zniszczonego miasta wywoływał poczucie bólu i żalu. Wokoło było słychać tylko płacz i krzyk przerażenia.
Z początkiem października Miron znalazł się w tłumie opuszczającym, pod kontrolą Niemców, Warszawę. Odwieziono ich do obozu przejściowego w Pruszkowie. Stamtąd udali się do Opola. Do Warszawy powrócili w lutym 1945 roku.
Дата добавления: 2015-10-23; просмотров: 738 | Нарушение авторских прав
| <== предыдущая страница | | | следующая страница ==> |
| Obraz powstania w ujęciu M. Białoszewskiego | | | ТЫ — ЭТО НЕ ТВОЙ УМ |