Yacute;aderniý reaktor atomnoelektrostansiýanyň esasy bölegi bolup durýar.

Ýaderniý reaktorlar öz boluşy boýunça gaty howply gurluş bolup biziň

bilşimiz ýaly islendik materialarda ony gurup bolmaz. Ýaderniý reaktorlary

diňe radioaktiwa çydamly materiallardan edilýar. Olaryň görnüşleri:

Alýüminiý dykyzlygy g/sm³ we ýylylyk neýtronlary 1,3 Em^-1,magniý

dykyzlygy 1,74 g/sm³ we ýylylyk neýtronlary 0,14 Em^-1,sirkoniý dykyzlygy

6,4 g/sm³ we ýylylyk neýtronlary 0,76 Em^-1Poslamaýan demir dykyzlygy 8,0

g/sm³ we ýylylyk neýtronlary 24,7 Em^-1 ortasy TBElow kanalary,

taýýarlananda gaty ýylylyk neýtronlary güýçli bolmadyk materiallardan

edilýar. Sebabi reaksiýa geçirlende neýtronlary pes bolan materiallar ýylylyk

neýtronlaryny gaty Kabul edip özine siňdirmeýar. Şonda ýaderniý

energiýanyň ýitijilik kofisiýenti azalyp öndürijilik kofisiýenti

ýokarlanýar. Ýaderniý reaktoryň daşyny bolsa özine radiasiýany Kabul ediji

we siňdiriji materiallarden edilse gowy bolýar. Sebabi daşyna çykan radiasiýa

daş-töweregini z ekologiki taýdan zaýlamaz ýaly edilýar. Tizlikli neýtronlar

y-kwantlar we bölejikler jisimiň gurluşyny zaýalaýarlar. Beýle bolsada gaty

jisimler bolsa neýtronlary atomyndan ýa-da atomyň kiristaliki gözeneginden

çykarýar ýa-da ýerinden süşürýär. Munuň esasyndada olary gurşap alýan

materiallar ýylylyk geçirijiligi we hili peselýär. Çylşyrymly malekulalar

şöhlenelmaniň esasynda ýönekeý malekulalara ya-da düzümi atomlara

öwrülýärler. Meselem suw bölünilende ol kisloroda we wodoroda bölünýär.

Onda bu hadysa bize suwuň radiolizi diýen adyň astynda malimdir. Radiasiýa

çydamlylygy pes bolan materiallar soňra ýokary temperaturalarda özini aklap

bilmeýar.sebabi atomlaryn hereketligi şeyle bir ýokary dereja barýar şonda

atomlaryň kristaliki gözeneginden çykarlan atomlaryň öz ýerine getirmek

gaty ýeňilleşýär.

Mesele: Protondan we neýtrondan 1g geliý () emele gelende nähili

energiýa bölünip çykýar?

Çözülşi: Geliý atomynyň ýadrosy iki protondan we iki sany neýtrondan

ybaratdyr. Geliýniň atomynyň massasy neýtronyň

dynçlyk massasy protonyň dynçlyk massasy

Geliýniň atomy emele gelende massanyň defekti

Geliýniň bir atomy emele gelende bölünip çykýan energiýa:

1g geliýdäki atomlaryň sany:

atom.

Onda 1g geliý emele gelende döreýän energiýa deň bolar.

San bahalaryny goýup, hasaplaýarys:

J.

Ullanylan edebiýatlar we internet sahypalar:

Дата добавления: 2015-10-24