СОБӨЖ Соғыстан кейінгі жылдары очерктерден

құрастырылған жинақтар (Реферат)

Өздік жұмысының мақсаты: Студенттерді очерк жазуға баулу.

Әдістемелік нұсқау: 1950-жылдардың басында очерктерден құрастырылған кітаптар шығарылу жолға қойылды.

С. Мұқановтың «Саяхаттар», Ғ.Слановтың «Бес жылдық өрендері,

Ә.Нұршайықовтың «Алыстағы ауданда», М.Иманжановтың «Азамат мақтанышы» кітаптарын атауға болады.

Сәбит Мұқановтың «Каспийге саяхат», «Арқаға саяхат», «Алатау төңірегінде», «Украинаға саяхат»,Ғ.Слановтың «Бес жылдық өрендері», «Атырау адамдары»,Қ.Сыздықовтың «Құрметті шахтер», С.Омаровтың «Өмір еркесі», Ж.Саинның «Бірінші рангалы кен директоры»,1950 жылдарда жазылған Иван Шуховтың «Солтүстік шұғыласы»,

Ғ. Мүсіреповтың «Кеңес Одағының батыры», Қазыбек Сүлейменовтің «Сайрам даласында», Ғали Ормановтың «Бір колхоз өмірінің дастаны», 1946 жылы жазылған Ғабиден Мұстафиннің «Жезқазған» очеркі, Ы.Тныкиннің «Темір жол түлектері», «Жол күзетіндегілер», «Уақыттан озғандар», С.Бегалиннің «Диспетчерлер», 1950-інші жылдардың басында дүниеге келген С.Шәймерденовтің «Қуаныш», Қ.Жармағамбетовтың «Бетпақдала дәптерінен», Ғ.Ормановтың «Жол»т.б. очерктері бар.

Соғыстан кейінгі кезеңде өздерінің ерен еңбегімен еленген Ыбырай Жақаев, Мұхтар Кітапбаев, Нәйла Базанова, Бәшіп Нұрмағамбетов, Түсіп Күзембаев, Қартабай Атшабаров, тағы басқалар туралы очерктер көптеп жазылып, бейбіт өмір, еңбек әуені мадақталды.

Очеркистер өте қиын кездерде адамды қанаттандыратын, өзгертетін адам ішінде тығылып жатқан рухани күштердің шарықтауын көрсетті. Отан үшін болған соғыс қарапайым, еркіндік сүйгіш қазақ жұмысшыларын күшті, бірегей, айрықша, көрнекті тұлғаға айналдырды. М. Ғабдуллин очеркіндегі Төлеген Тоқтаров, Ғ. Мүсіреповтың «Кеңес Одағының батыры» очеркіндегі Гастеллоның ерлігін қайталаған Нүркен Әбдіров, С.Бақбергенов очеркіндегі Сағдат Нұрмағамбетовтер осындай жарқын тұлғалар.

Осындай сарындағы очерктерді ақындар Ж. Молдағалиев, С.Сейітов, Ә. Сәрсенбаев, Д. Әбілов т.б. тудырды.

Жазушылар – соғыстың тікелей қатысушылары – құжаттылық, деректерге жүгінушілік, ерлік істерге ерекше мән берушілік сияқты сипатқа толы очерктерді тудырды.

Публицистика мен очерк өздеріне жүктелген міндетті орындап, басқа да әңгіме, повесть, роман сияқты проза жанрларына жол салып берді.

2 СОБӨЖ Сырбай Мәуленовтың өмірі,шығармашылығы (Конспект)

Өздік жұмысының мақсаты: Мәуленовтың ақындығы – қазақ поэзиясының жарқын беттерінің бірі екендігін таныту.

Әдістемелік нұсқау: С.Мәуленовтің өміріне тоқталып барып шығармашылығына келу керек.

С.Мәуленовтің 1952жылы жарық көрген «Магниттаудың оттары» жинағына негізінен 1949-1951 жылдары жазған өлеңдері енген. Гейнеден алынған екі өлеңнен басқасының бәрінде «кезеңнің келбеті» сезіледі.

С.Мәуленов жырлары тарих сабағын өзгеше түсінуден, отаншылдық сезімнің байлығынан, табиғатпен туыстықтан тұрады. Ол адам мен табиғаттың құпия сырына көбірек үңіледі, екеуінің ылғи тілдесіп жүргенін көреді. Оған тау желімен, тал жапырағымен, көл көбігімен, жер егінімен тіл қатады. Адам биіктігін ұғу үшін ақын жердің кеңдігін, теңіздің тереңдігін, таудың өрлігін іздейді соған көңіл аударыңыз.

Сырбайдың ақындық шеберлігінің кемеліне келіп, өлең өнерін еркін меңгергені оның суреткерлігінен танылады. Оның өлеңдері сиқырлы суретке бай келеді. Ол өмірді жарқын түстерден таниды. Әр түстен өзінше көрік іздейді. Сол түстерді ойнатып, неше түрлі бояумен құбылтады. Ақ түсті ол адалдықтың, ақ пейілдің, тазалықтың символы тұтады.Осыған мысалдар келтіріп талдаңыз

3 СОБӨЖ Ғабдол Слановтың «Жанар тау» романы (Ауызша)

Өздік жұмысының мақсаты: Романдағы дәуір шындығын таныту.

Әдістемелік нұсқау: Ғ.Слановтың «Жанартау» романы 1945 жылы басылды. «Жанартау» романы соғыс кезінің оқиғаларына негізделіп, Атырау мұнайшыларының өмірінен жазылған. Соғыстың ел басына түсірген салмағы, еліміздің мұнай көздері жау қолында қалып, Қазақстан мұнайын майдан қамы үшін мол өндіру күн тәртібіне қойылған кезде, тылдағы елдің қауырт еңбекке жұмылуы роман сюжетінің негізгі желісін құрайды. Онда суреттелетін кейіпкерлердің бәрі де іс басында, еңбек ортасында, әлеуметтік мүддені ұға, түсіне білген адамдар. Бәрін біріктіріп тұрған нәрсе– соғыс. Ерлер майданға кетіп, әйелдер солардың орнын басқан. Еңбек жасына толмаған жастар да кездеседі. Қажетті өндірісті қамтамасыз ету үшін арнайы әскерден қалдырылған мамандар да бар. Әркім өз орнында, шамасынша адал еңбек етіп, жеңісті жақындатуға үлес қосып жатыр.

Негізінен, дәуір шындығын тәп-тәуір суреттеген романда тартыстың әлсіздігі көрінбей қалмайды. Басталған жұмыс еш кедергісіз оп-оңай іске асып жатады. Жазушы Қанат пен Айкүміс отбасының түсініспеуінен тартыс туғызбақ болады. Бірақ ол да өршімей, бір ширап, бір босап созылып барып, жарастылықпен аяқталады.

Роман жарық көрісімен қаһарлы сынға ұшырады. Сынның қатал да түгелдей қаралай жазылуы партияның сол бір тұста әдебиет пен өнерге ерекше қатаң талап қоя қарауының салқыны да сияқты. Ол кезде сыналмаған, мінелмеген дүние аз болатын. Кейін роман қайта өңдеуден өтті.

«Жанартау» – Ұлы Отан соғысы кезіндегі мұнайшылар еңбегін танудағы елеулі белес.

Т.Нұртазиннің Ғ.Слановтың «Жанартауы» жөнінде. – «Әдебиет және искусство». 1946, № 9-10 еңбегін қараңыз.

Дата добавления: 2015-07-08