Хабарландыру . туралы 10 страница

Біздің еліміздің қазіргі заманғы әлемнің жетекші қаржылық және экономикалық институттарымен өзара іс-қимылы Қазақ-станның тұрақты экономикалық өсімінің маңызды шарттарының бірі болып табылады. Осындай құрылымдардың қызметіне Қазақ-станның қатысуы әлемдік рынокта оның позициясын нығайтуға, сыртқы берешек проблемаларын реттеу және ішкі ақша айналымын тұрақтандыру үшін енгізуге қаржылық ресурстар тартудың перспективасын жақсартады.

Экономикалық реформаларды қаржыландыру, ұлттық эконо-миканың жекелеген салаларын дамыту жөніндегі арнайы жобаларды іске асыруға арналған заемдар мен несиелерді алу көзқарасы тұрғысынан Қазақстан Халықаралық Валюта қоры, Дүниежүзілік банк, Еуропалық Қайта құру және Даму банкі, Азиялық Даму банкі, Ислам Даму банкі сияқты халықаралық ұйымдармен ынтымақтастыққа басымдықты рөл береді.

Қ.Тоқаев

2. а) Мәтіннен тірек сөздер мен сөз тіркестерін тауып жазыңыз.

ә) Мәтін мазмұны бойынша жоспар құрыңыз.

б) Сол жоспарыңыз бойынша мәтінді әңгімелеңіз.

ОН БІРІНШІ САБАҚ (1-сағат)

Лексикалық тақырып: Мен қазақ елінің патриотымын

Грамматикалық тақырып: Есімдік. Өздік есімдік

Сөздік

Табиғи құбылыс – естественное явление

өркениетті ел – цивилизованная страна

мақтаныш сезім – чувство гордости

нығайған – укрепленный

тұтастық – целостность

өкілдері – представители

берік – крепкий

шынайы – истинный

мүдделі – заинтересованный

жетістіктері – достижения

қадірін ұғынасың – понимаешь цену

иемдену – овладевать

Отанды сүю – өркениеттіліктің

бірінші белгісі

Н.Назарбаев

Мен қазақ елінің патриотымын

Өзінің туған елін, жерін сүю – табиғи құбылыс. Әрбірадамның бойында осындай қасиет болғанда, елде мықты болады. Әсіресе, өркениетті елдердің барлығында ол елдердің азаматтары өз мемлекеттерін мақтан етеді. Осындай мақтаныш сезімнің аясында үлкен сенім жатыр. Қазақ елінің тәуелсіздігі нығайған сайын азаматтардың мемлекетке деген сенімі арта түсуде. Патриоттық сенім бар жерде мемлекеттің тұтастығы артады. Қазіргі кезде әртүрлі діндердің, ұлттардың өкілдері мекен ететін Қазақстан ­- баршамыздың ортақ үйіміз. Осы ортақ үйіміздің шаңырағы биік, болашағы жарқын болуына бәріміз мүдделіміз. Егер еліміз осындай берік болса, онда біздің де жағдайымыз жақсы болмақ. Осыны түсінген адам, соған қызмет еткен азамат – өз елінің шынайы патриоты. Отаншылдық сезім – тек елімді сүйемін деуден ғана тұрмайды. Патриоттық сезім – ең алдымен еліңнің тарихын, дәстүрін, тілін жақсы білуден басталады. Еліңнің өткенін жақсы білсең, - бүгіннің қадірін ұғынасың. Сондықтан, әсіресе, жас ұрпақ елінің өткенін білгені жөн. Біздің патриоттық сезіміміз еліміздің жетістіктеріне сүйсінуден айрықша байқалады. Мәселен, Қазақстанның әлемдегі беделінің артуы, қазіргі кезде Астананың өркениетті дамуы, экономикадағы жетістіктер. Сондай-ақ, бүгінгі таңда елімізді әлемге танытудың үлкен бір жолы – өнер мен спорт саласында.

Әрбір адам ең алдымен өз елін мақтан ете білуге міндетті. Қазақ елінің тарихы терең болмаса осынша алып жерді иемденбес еді. Қазақстанның басты халқын құрайтын қазақ халқының ерлігі мен елдігі болмаса дербес мемлекеттікке де жетпес едік. Ал бүгінгі таңда ұлтына қарамастан әрбір азамат қазақ елін шын мақтаныш етіп, соған қызмет етсе, онда біздің Отанымыз алдыңғы қатарлы елдердің санатына қосылады. Сондықтан еліміздің нағыз патриоты бола білейік.

Грамматикалық нұсқа

Есімдік. Өздік есімдік

Возвратные местоимения запомнить не сложно, достаточно выучить одно слово " өз " – свой:)), все остальные местоимения образуются также, как если бы вы добавляли к существительным притяжательные окончания, только с учётом множественного числа.
Например, өз + iм = өзiм – я сам, өз + дер + ің = өздерің – вы сами и т.д.

Возвратные местоимения в именительном падеже:

Именительный падеж (Атау септiк)

өз – свой өзiм – я сам өзiң – ты сам өзiңiз – Вы сами өзi – он сам, она сама, оно само

өзiмiз – мы сами өздерiң – вы сами өздерiңiз – Вы сами өздерi – они сами

Примеры: Балалар өз аулаларында ойнап. жүр – Дети в своих дворах играют. Үйдi өзiм тұрғыздым. – Дом я сам построил. Балалар мектепке өздері барады. – Дети в школу сами ходят. Сiз өзіңіз айтыңыз. – Вы сами говорите. Жан өзі домбыра тартады, өзі өлең айтады. – Жан сам на домбре играет, сам песню поёт. Склонение по падежам возвратных местоимений приведу полностью, но учить таблицы не нужно, достаточно только просмотреть их и понять, как местоимения образуются. Возвратные местоимения склоняются также, как существительные с притяжательными окончаниями, например, өз + iм + е = өзiме – ко мне самому (дательно-направительный падеж, окончание "е" после притяжательного окончания 2-го лица), өз + i + н = өзiн – его самого (винительный падеж, окончание "н" после притяжательного окончания 3-го лица), өз + деріңіз + ден = өздеріңізден – от вас самих (исходный падеж, окончание "ден" после притяжательного окончания, заканчиающегося на звонкую "з").

Лексика-грамматикалық тапсырмалар

1-тапсырма. Тірек сөздер мен сөз тіркестерін есте сақтаңыз.

Туған ел, табиғи құбылыс, қасиет, өркениетті ел, азаматтар, мемлекет, қазақ елі, дін, ұлт, ортақ үй, мүдделі, қызмет ету, шынайы патриот, тарих, дәстүр, тіл, беделінің артуы, бүгінгі таңда, тарихы терең, дербес мемлекет, біздің Отанымыз.

2-тапсырма. Сөз тіркестерімен сөйлем құрастырыңыз.

Өз ұлтын сүю, ұлттық намыс, қазақстандық патриотизм, рухы биік, күш жігерін аямау,......

3-тапсырма. Өз елінің патриоты деп қандай адамды айтар едіңіз?Ойды толықтырыңыз.

Патриот

4-тапсырма. Барша қазақстандықтардың міндетін жазыңыз.

Қазақ жерінде тұрып жатқан қазақтан өзге ұлт өкілдері де ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- міндетті.

5-тапсырма. Жұптастырыңыз.

Өз халқын құрметтеп сүймеген адам өз ұлтын сүюші адаммын

Өз елінің бағасын білген адам ғана басқа елді қадірлей алады

Мен өзге ұлттарды құрметтеуші опасыз, оңбаған адам

6-тапсырма. Төменде берілген мақалдарды қазақ тіліне аударып, мағынасын түсіндіріңіз.

· Родная земля – золотая колыбель.

· Нет земли лучше Родины,

Нет людей лучше, чем на Родине.

· Все земли хороши, а своя – всех лучше.

· Любовь к Родине у семейного очага зарождается.

· Человек без Родины, что соловей без леса.

7-тапсырма. Аннаграмманы шешіңіз.

П
А
Т
Р
И
О
Т

1. Отанды қорғау -

2. Ең асыл қасиет

3. Дарынды

4. Қайырымдылық

5. Ең ізгі қасиет

6. Өз елінің патриоты

7. Тәртіпті

8-тапсырма. Мәтіннен есімдіктерді тауып, сөйлем құрыңыз.

Сабақты пысықтау сұрақтары:

1. Патриот деген сөзді қалай түсінесің?

2. Патриоттық сезім неден басталады?

3. Отан туралы қандай нақыл сөздерді, мақал-мәтелдер білесің?

4. Қазақстанда қандай өзге ұлттар тұрады?

5. Қазақстанның бүгінгі жетістіктері туралы не білесің?

6. «Ел намысы – ер намысы» деген мақалды қалай түсінесің?

7. Өркениетті елдер туралы қандай мәлімет білесің?

8. Өз елінің патритоты деп кімдерді айтуға болады?

9. Ұлттық намыс деген тіркесті қалай түсінесің?

10. Өзіңді патриотпын деп есептейсің бе?

11 сабақ

СОӨЖ тапсырмалары

Отаншылдық – ұлы қасиет

Отансүйгіштік – әрбір азаматқа керек ұлы қасиет. Өз Отанын, өз халқын сүймейтін адамдар елінің қорғаны, патриоты бола алмайды.

Отаншылдық өз үйінен басталады. Кімде-кім ата-анасын ардақтамаса, бірге туған бауырларымен тату болса, өзінің өскен ауыл, қаласын, туған ұлтын сыйлап, қадірлесе, сол адам отаншыл болады.

Өз әке шешесін ардақтамаған, өзгенің ата-анасын құрметтемейді. Өз ауылының тасын сыйламаған, өзге ауылдың тауын қадірлемейді.

Намыс – азаматтың алтын туы. Әке-шешесін сыйлаған балада ғана намыс болады. Ер жігіттің елі – ата-анасы. Отаны –өз үйі. Елді, отанды сүйетіндігіңді сөзбен емес, іспен дәлелде.

Бауыржан Момышұлы

1-тапсырма. Төмендегі сөздерді орысша баламасымен сәкестендіріңіз.

Отансүйгіштік докажи

қорғаны уважать

намыс не уважающий

дәлелде защитник

сыйлау честь

ардақтамаған патриотизм

2-тапсырма. «Отансүйгіштік – әрбір азаматқа керек ұлы қасиет» тақырыбына шағын эссе жазыңыз.

3-тапсырма. Төмендегі сөздердің синонимдерін табыңыз.

Сыйлау, намысқой, ардақтау, қасиет, қорғау

ОН ЕКІНШІ САБАҚ (1-сағат)

Лексикалық тақырып: Елордасы – Астана

Грамматикалық тақырып: Етіс

Сөздік

Әкімшілік-саяси – административно-

политический

озық – передовой

уақыт талабы – требование времени

ортағасырлық –средневековый

қалпына келтірілді – восстановлен

торап – узел

өркендеген – развивающий

бой түзеу – выстраевается

соның куәсі – свидетель тому

мән берілуде – придается значение

лайықты орын – достойное место

ЕТІС

Етістер – выражают различные отношения между субъектом и объектом действия, изменяются по временам и лицам.

1 Өздік (Возвратный) -ын, -ін, -н жу ын ки ін, тара н

2 Ырықсыз (Страдательный)-ыл, -іл, -л жу ыл ды, ки іл ді, тара л ды

ын, -ін, -н сал ын ды, әкел ін ді, тара н ды

3 Ортақ етіс (Совместный) -ыс, -іс, -с сал ыс ты, әкел іс ті, ойла с ты, сөйле с ті,

4 Өзгелік (Побудительный) - дыр, -дір, -тыр, -тір жуғыз дыр, енгіз дір, сат тыр ды, кеп тір ді

-ғыз, -гіз, -қыз, -кіз, -т бар ғыз дым, кір гіз дім, айт қыз ды, кес кіз дік, боса т, жүгір т

Лексика-грамматикалық тапсырмалар

1-тапсырма. Тірек сөздер мен сөз тіркестерін есте сақтаңыз.

Саяси-әкімшілік орталық, озық технология, қала маңында, атауы, Президент Жарлығы, өнеркәсіп, торап, мәдениет пен өнер, оқу орындары, көрікті жерлер, спорт, мұражай, орталықтар, әлемдік өркениет.

2-тапсырма. Берілген сөздерді орыс тіліндегі баламасымен жұптастырыңыз.

мәртебе комплекс

ғажайып опора

кешен стрела

ауыспалы темп

сүйеніш соответствующий

жебе чудесный

құбылыс переносный

қарқын статус

лайықты явление

қадам красивый

әдемі гармоничный

жарасымды шаг

3-тапсырма. Мәтінді қазақ тіліне аударып, өз сөзіңізбен әңгімелеңіз.

Совсем недавно на политической карте мира появился город Астана – новая столица Казахстана. До этого столицами Казахстана были Орынбор, Кызылорда, Алматы.

Сегодня Астана – это огромная стройка. Над городом возвышаются высокие краны, тут и там поднимаются красивые многоэтажные здания, реставрируются старые дома, покрываюся асфальтом широкие площади, проспекты, и нарядные улицы.

Архитектура Астаны выполняется в евроазиатском стиле. Предполагается, что именно Астана будущем станет символом единения двух континентов.

4-тапсырма. Көп нүктенің орнына тиісті етіс жұрнақтарын қойыңыз.

Біз ұзақ әңгімеле...тік. Қошта...арда көзімізге жас ал...тық.Бұрын хат жаз...ып тұрғанбыз. Көр...пегелі көп болған.

5-тапсырма. Дүние жүзі бойынша қандай мемлекеттердің астаналарын білесіз? Бір минут ішінде шетелдік астаналардың атауларын жазыңыз.

6-тапсырма. Қазақстанның ең ірі 5 қаласын атаңыз. Оларға сипаттама беріңіз. Досыңызға Қазақстанның әр түрлі қалаларына саяхаттауды ұсыныңыз.Өз бағыттарыңызды айтып беріңіз.

Сөйлеу үлгісі: алдымен..., баруға болады; жолшыбай... қалалар бар;... керемет екен;... араладым;... таң қалдым;... бірге қыдырайық; саяхатымыздың соңында.... араладым;... бұрын көрмеппін;... көргім келеді.

7-тапсырма. Берілген сөз тіркестерімен сөйлем құрастырыңыз.

Еуразия кіндігі, 1998 жылғы 10 маусым, соңғы 10 жылда, Есілдің сол жағалауы, Бурабайдан шамамен 200 шақырым, халықаралық форумдар, спорт жарыстары.

8-тапсырма. Жағдаят бойынша жауап жазыңыз.

Сіз курстастарыңыз арасында Астана қаласы,оның тарихы, экономикасы, жер байлығы сияқты тақырыптарға баяндама дайындасаңыз, қандай мәселелерге басты назар аударар едіңіз?

Екінші сабақ (2-сағат)

Бүгінгі Астана – ұлттық идеяның темірқазығы,

ұлттың рухани, әлеуметтік түлеуінің қозғаушы күші

Н.Назарбаев

Елордасы – Астана

Астана қаласы – 1998 жылдан бастап мемлекетіміздің әкімшілік-саяси орталығы. Сонымен қатар мәдениет пен өнер, білім мен ғылым, озық технологиясы уақыт талабына сай дамыған қала. Бас қаламыздың тарихы ертеден басталады. Қазіргі зерттеулерде қала маңында ортағасырлық Бозоқ қаласының орны табылды. Ал жаңа дәуірге келсек, 1832 жылы Есіл өзенінің жағалауына Ақмола сыртқы округінің негізі қаланды. Содан 1961 жылға дейін қала Ақмола, одан кейін – Целиноград деп аталды. Ал 1992 жылы Ақмола атауы қалпына келтірілді. Президент Н.Ә.Назарбаевтың 1998 жылғы 6 мамырдағы Жарлығымен Астана қаласы деген атауға ие болды.

Астана қаласы бүгінгі таңда республикалық автокөлік және темір жол салалары мен әуе жолдарын байланыстырып тұрған ірі тасымал торабына айналды. Елордамызда экономиканың бірнеше салалары: машина жасау; құрылыс материалдары өнеркәсібі; энергетика; полиграфия өнеркәсібі; жеңіл және тамақ өнеркәсіптері, байланыс және телекоммуникация дамыған.

Бүгінгі өркендеген жаңа Астанамызда көптеген зәулім ғимараттар мен ескерткіштер, даңғылдар мен көшелер бой түзеуде. Астана қаласы үш ауданға бөлінеді. Олар: Алматы, Сарыарқа, Есіл аудандары.

Астанада көптеген мәдени орындар мен театрлар: К.Байсейітова атындағы ұлттық опера және балет театры, Қ.Қуанышбаев атындағы қазақ музыкалық драма театры, М.Горький атындағы орыс драма театры,Тәуелсіздік сарайы, Бейбітшілік және келісім сарайы, Президенттік мәдени орталық, Конгресс-холл, «Жастар» сарайы, «Қазақстан» концерт залы, қалалық филармония бар. Елордамызда көптеген жоғары оқу орындары мен колледждер, мектептер мен балабақшалар, балалар қалашықтары бар. Солардың ішінде Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетін, С.Сейфуллин атындағы агротехникалық университетін, Астана медицина академиясын, Қазақ ұлттық өнер университетін, Қазақ гуманитарлық заң университетін, Еуразия гуманитарлық институтын айрықша атауға болады. Еліміздің бас қаласында спорттың дамуына да үлкен мән берілуде. «Қазақстан», «Алатау», «Астана» сияқты спорт кешендері, велотрек, мұз айдыны мен «Астана-Арена», Қ.Мұңайтпасов атындағы стадиондар соның куәсі.

Қаламыздың көрікті жерлерінде Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президентінің мұражайы, С.Сейфуллин мұражайы мен Қазіргі заман өнер мұражайлары орналасқан. Сонымен қатар қаламызда «Мега», «Керуен», «Хан шатыр», «Думан» ойын-сауық орындары, «Еуразия», «Рамстор», «Астаналық», «Әлем», «Түркістан» секілді үлкен сауда орталықтары ашылған. Ел мақтанышы Астана – ХХІ ғасыр қаласы ретінде әлемдік өркениеттен лайықты орынға ие болып келеді.

1-тапсырма. Мәтіннен сөз тіркестерін теріп жазып, олардың мағына берудегі ерекшеліктерін талдаңыз.

2-тапсырма. Берілген теңеулерді пайдаланып, Астана тақырыбында бірнеше сөйлем құрыңыз.

Жұлдыздай жарқыраған, даладай кең, армандай биік, айнадай ашық, күндей нұрлы.

3-тапсырма. Кестедегі бос орындарға Астанаға байланысты эпитет сөздерді қойыңыз.

4-тапсырма. Өзіңіз туып өскен жеріңіз бен Астана қаласын салыстырыңыз.

1. Орналасқан жері ––––––––––––––––––––––––––––––––––––---

2. Ғимараттары –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

3. Танымал адамдары –––––––––––––––––––––––––––––––

4. Ерекшелігі –––––––––––––––––––––––––––––––––––––

5. Табиғаты –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

6. Білім ордалары ––––––––––––––––––––––––––––––––––––

7. Көрікті жерлері ––––––––––––––––––––––––––––––––––––

5-тапсырма. Жоғарыда берілгенмәтіннен етістерді тауып, сөйлем құрастырыңыз.

6-тапсырма. Төмендегі жұмбақтарды шешіп, сан есімдерді тауып, түріне қарай ажыратыңыз.

Жұмбақтар

Жұмбақтардың шешуі: түйенің өркеші, төрт аяғы, күйсегені, кірпік, адамның сәбилік, ер жеткен, кәрілік шағы, бүйрек, жүрек, тоқымашы,

Екінші сабақ (3-сағат)

Астананың үш ерекшелігі

Бүгінгі таңда Астана әлемдегі үздік астаналардың отызының қатарынан орын алады. Қазақстан астанасы әлемге аты танымал архитекторлардың қызығушылығын тудырып отыр. Мұнда сәулетшілердің ең батыл идеялары іс жүзіне асуда.

Қала картасында күн сайын жаңа нысандар пайда болуда, олардың арасында қайталанбас, бірегей нысандар да бар. Жас астананың ерекшелігі

- Астана қонақтарын шаттандырар үш нысананы атауға болады. Олар: Бәйтерек, Бейбітшілік және келісім сарайы, Думан ойын-сауық орталығы.

---

Дата добавления: 2015-11-04