Пашпартная сістэма

З увядзеннем у 1932 г. у СССР пашпартоў (у 1940 г. яны былі ўведзены і на заходніх тэрыторыях УССР і БССР) быў устаноўлены афіцыйны кантроль за перамяшчэннем насельніцтва па краіне, фактычна падтрымлівалася сістэма вышуку небяспечных для ўлад асоб. Усе грамадзяне СССР ва ўзросце ад 16 гадоў з тых, хто пастаянна жыў у гарадах, рабочых пасёлках, працаваў на транспарце, у саўгасах і на новабудоўлях, абавязаны былі мець пашпарты. Пашпарты тэрмінам на 5 гадоў выдаваліся асобам ад 16 да 55 гадоў. Ад 55 гадоў, а таксама ардэнаносцам, інвалідам выдаваліся бестэрміновыя пашпарты. Захоўваліся часовыя пасведчанні для тых асоб, што выязджалі ў мясцовасці, дзе яшчэ не была ўведзеная пашпартная сістэма. Але ў “пашпартызаваных” мясцовасцях пашпарт з’яўляўся адзіным дакументам, які сведчыў пра асобу. На гэтых тэрыторыях была ўведзеная таксама абавязковая прапіска ў органах міліцыі не пазней за 24 гадзіны пасля прыбыцця на новае месца жыхарства. Таксама абавязковай была выпіска для тых, хто выбываў з населенага пункта на тэрмін ад двух і больш месяцаў ці назаўсёды.

Без прапіскі цяжка было знайсці жыллё, уладкавацца на працу, ажаніцца і г.д. Для сельскага насельніцтва гэта абазначала падвойны кантроль, бо калгаснікі жылі без пашпартоў, што прымацоўвала іх да калгасаў. Выезд на іншае месца жыхарства мог адбыцца, толькі з атрыманнем пашпарта, што рабілася з дазволу кіраўніцтва калгаса і сельсавета, якія, як правіла, не былі ў гэтым зацікаўленыя. Як і калгаснікі, бяспраўнымі зрабіліся і рабочыя, бо ў працуючых у абароннай і вугальнай прамысловасці, на чыгуначным транспарце забіралі пашпарты на нявызначаны тэрмін, замест якіх выдаваліся спецыяльныя пасведчанні.

Быў вызначаны шэраг рэжымных тэрыторый. Да 1953 г. гэта тычылася і зоны ўздоўж усёй мяжы шырынёй ад 15 да 200 км. Чым хутчэй рос горад і болей узводзілася ў ім прамысловых аб’ектаў, большая частка якіх уваходзіла ў ваенна-прамысловы комплекс, тым хутчэй яго пераводзілі ў “рэжымную мясцовасць”. Прыкладам такой тэрыторыі ў БССР з’яўлялася сталіца — Мінск. Тыя, хто прыбываў туды, павінны былі прадстаўляць акрамя пашпарта даведку пра наяўнасць жылплошчы і дакументы, якія сведчылі пра мэты прыезду (запрашэнне на працу, даведку праўлення калгаса пра “сыход” і інш.). Калі памер жылплошчы быў меншы за ўстаноўленую санітарную норму, то ў прапісцы маглі адмовіць.

Сакрэтны раздзел інструкцыі па выдачы пашпартоў 1933 г. вызначаў абмежаванні на выдачу пашпартоў і прапіску ў рэжымных мясцовасцях для наступных груп насельніцтва: “не занятых грамадска карыснай працай” на вытворчасці, ва ўстановах, школах (за выключэннем інвалідаў і пенсіянераў); збеглых з вёсак “кулакоў” і “раскулачаных”, перабежчыкаў з-за мяжы; прыбылых з іншых гарадоў і сёлаў краіны пасля 1 студзеня 1931 г. “без запрашэння на працу ўстановай ці прадпрыемствам”. Выключэнні рабіліся толькі для спецыялістаў, без якіх не маглі абысціся.

За пражыванне без пашпарта ці з пратэрмінаваным пашпартам перадугледжваўся штраф у адміністрацыйным парадку памерам да 100 руб., выкарыстоўвалася і папярэджанне. Асобам, якія не падлягалі прапісцы ў рэжымнай мясцовасці, пражыванне ў ёй пагражала пазбаўленнем волі. Перадугледжвалася і адказнасць службовых асоб (домакіраўніка, каменданта, дырэктара ўстановы, дзе працаваў чалавек) і домаўладальнікаў за пражыванне асоб без пашпартоў ці з пратэрмінаванымі пашпартамі.

Пошук парушальнікаў пашпартнага рэжыму сумяшчаўся таксама з пошукам іншых злачынцаў. Шмат у якіх выпадках выпадках прыцягненне да адказнасці за парушэнне пашпартнага рэжыму было цалкам незаконным. Напрыклад, у лютым 1948 г. быў аддадзены пад суд С.М.Пруднікаў, які быў прапісаны ў інтэрнаце ў г.Віцебску, за тое, што часам заходзіў да сваёй роднай сястры ў тым жа горадзе і начаваў там.

Дата добавления: 2015-10-24