Татар ӘдӘби теленеҢ функциональ стильлӘре

1. текстларны укып аларның кайсы стильгә караганлыгын билгеләгез.

Бәхет өстенә бәхет.

Эте белән урамда һава сулап йөргәндә Уфа шәһәре табибы Вера Чижова куаклык астында инглиз телендә язылган документлар тутырылган папка таба һәм анны милиция бүлегенә илтә. Ә анда Инде кәефе кырылган Бер америкалы Бер сәгать эле кике яшүсмер малайның папкасын урлап качулары турында сөйләп утыра. Папкада «Дюпон» фирмасының республика хөкүмәте белән килешүләре, төрле контрактлар булла. Компания җитәкчелеге рүхмәт йөзеннән Вераны Ире белән Америкага ял итәргә яакыра. Ә анда баргач, Вера гомерендә беренче тапкыр казинода уйный һәм көтмәгәндә 60 мең доллар акча ота.

2.

7. Бер составлы җөмләләрне ике составлы итеп үзгәртегез.

8. җыйнак җөмләләрне җәенкегә әйләндереп языгыз.

9. Бер составлы җөмләләрне ике составлыга, ә ике составлыларын бер составлыга әйләндереп язарга.

2 бүлек

Гарәп сүзләре сингармонизмга буйсынмау (китап), Бер тамырдан сузыклар үзгәртеп ясау, әт-ат-ят кушымчалары ялгану (нәшрият), әл артикле, и-ый формалы нисби сыйфатлар (әдәби, дини), фарсы изафәсендә буллу (хиссияте миллия) белән аерылып тора.

Фарсы сүзләре –ханә, бә (би); -нә, -стан, -кяр (гәр), -анә, -дар күрсәткечләре белән аерылып торалар: ашханә, бихисап, Төркестан, нахак, хезмәткәр, сәүдәгәр, хәбәрдар, дустанә, галибанә (высокомерно).

Гарәп, фарсы телләреннән икәнен сүз башында д, з, р кебек авазлар килү дә күрсәтеп тора: даими, дан, данә, дар, даһи, дус, залим, замана, зат, риза, рас, ризык, рәсем.

Фразеологизмнар турында төшенчә.

Телдәге төшенчәләр Бер сүз белән генә түгел, ә үзгәртелүләргә бирешмичә таркалмый торган сүзтезмәләр белән дә белдерелә ала: авыз еру – көлү, авызына су кабу – дәшмәү, авыз турсайту – үптәләү. Мондый сүзтезмәләрне фразеологизмнар дип атыйлар.

Фразеологизмнарны ирекле сүзтезмәләр белән бутарга ярамый. Ирекле сүзтезмәләр телнең грамматик законнары нигезендә һәрвакыт ясалып тора, алар составындагы сүзләрне алыштырырга мөмкин, аларның мәгънәсе аерым компонентларның мәгънәләре суммасына тигез. Фразеологик сүзтезмәләр телдә үзгәрешсез яшиләр, яңадан төзелмиләр, составы даими булла, сөйләмгә әзер килеш килеп керәләр, сүзләр арасына башка сүзләр кую мөмкин түгел, мәгънәсе компонентларның гади суммасына тигез түгел.

Сай йөзү (белмәү) - әкрен йөзү; уклау йоткан – сөйоткан; теңкәгә тию – кулына тию.

Фразеологизмнарны гади Бер сүз белән алыштырып була: тамырына балта чабу – бетерү; теңкәгә тию – аптырату; түбәсе күккә тию – шатлану һ.б.

Дата добавления: 2015-08-20