Понятие коррупции и ее признаки

Корру́пция (от лат. Corrumpere — растлевать, лат. corruptio — подкуп, порча) — термин, обозначающий обычно использование должностным лицом своих властных полномочий и доверенных ему прав, а также связанных с этим официальным статусом авторитета, возможностей, связей в целях личной выгоды, противоречащее законодательству иморальным установкам. Коррупцией называют также подкуп должностных лиц, их продажность, что типично для мафиозных государств. Соответствующий термин в европейских языках обычно имеет более широкую семантику, вытекающую из первичного значения исходного латинского слова.

Характерным признаком коррупции является конфликт между действиями должностного лица и интересами его нанимателя либо конфликт между действиями выборного лица и интересами общества. Многие виды коррупции аналогичны мошенничеству, совершаемому должностным лицом, и относятся к категории преступлений против государственной власти.

Коррупции может быть подвержено любое должностное лицо, обладающее дискреционной властью в сфере распределения каких-либо не принадлежащих ему ресурсов по своему усмотрению (чиновник, депутат, судья, сотрудник правоохранительных органов, администратор и т.д.). Главным стимулом к коррупции является возможность получения экономической прибыли, связанной с использованием властных полномочий, а главным сдерживающим фактором — риск разоблачения и наказания.

Системный характер коррупции проявляется в ее принудительном характере для тех, кто работает в государственных организациях, ею охваченных.

Согласно макроэкономическим и политэкономическим исследованиям, коррупция способна воспрепятствовать экономическому росту и развитию в интересах общества в целом.

К основным принципам борьбы с коррупцией относятся следующие:

1. Равенство всех перед законом и судом.

Соблюдение и реализация этого принципа очень важны в борьбе с коррупцией. К сожалению, нередки случаи так называемого селективного применения законодательства, когда закон для одних работает, для других нет. Отдельные судьи, государственные служащие, работники правоохранительных органов также подвержены коррупции.

Гарантией соблюдения этого принципа является антикоррупционная активность самих граждан - освещение коррупционных процессов в СМИ, в т.ч. присутствие на судебных процессах представителей СМИ, общественности; подача обращений в прокуратуру, в Агентство по борьбе с экономической и коррупционной преступностью и в другие правоохранительные органы.

2. Обеспечение четкой правовой регламентации деятельности государственных органов, законности и гласности такой деятельности, государственного и общественного контроля за ней.

Особое место в программе уделяется процессам вовлечения в антикоррупционную деятельность организаций гражданского общества, формированию правового сознания и правовой культуры в области соблюдения антикоррупционного законодательства. Предусмотрено введение эффективного механизма антикоррупционной экспертизы нормативных правовых актов, создание системы общественного контроля за расходованием бюджетных средств, передача отдельных разрешительных функций институтам гражданского общества, внедрение мер по максимальному сокращению наличного оборота денежных средств и противодействию легализации денежных средств, полученных противозаконным путем.

Министерством юстиции РК разработан и внесен в парламент законопроект "О лоббировании", закрепляющий правовое регулирование процессов лоббирования законопроектов и предотвращение конфликта интересов должностных лиц при исполнении ими функциональных обязанностей.

3. Совершенствование структуры государственного аппарата, кадровой работы и процедуры решения вопросов, затрагивающих права и законные интересы физических и юридических лиц.

Государственной программой предусмотрено осуществление четкой правовой регламентации форм и механизмов взаимодействия государственных органов и субъектов предпринимательства, а также процедур, содействующих прозрачности принятия судебных решений и своевременности их исполнения.

Согласно закону, перечисленные принципы должны признавать и обеспечивать:

- допустимость ограничения прав и свобод должностных и других лиц, уполномоченных на выполнение государственных функций, а также лиц, приравненных к ним, в соответствии с п. 1 ст. 39 Конституции Республики Казахстан;

- восстановление нарушенных прав и законных интересов физических и юридических лиц, ликвидацию и предупреждение вредных последствий коррупционных правонарушений;

- личную безопасность граждан, оказывающих содействие в борьбе с коррупционными правонарушениями;

- недопустимость делегирования полномочий на государственное регулирование предпринимательской деятельности физическим и юридическим лицам, осуществляющим такую деятельность, а также на контроль за нею.

Коррупция в немалой степени ограничивает свободное действие экономических законов и снижает престиж страны в глазах мирового сообщества, является одним из главных препятствий на пути выгодных для нее зарубежных инвестиций. Честный и социально ориентированный бизнес вытесняется с рынка, поскольку коррупция превращает такой бизнес в нерентабельный.

Особенно опасна коррупция в органах государственной власти. В этом случае она представляет собой симбиоз монополии власти, дискреционных полномочий государственных служащих в принятии решений и отсутствия жесткой правовой подотчетности и подконтрольности чиновников. Как показывает практика, коррупция разрушает всю систему государственного управления, способствует падению авторитета государственной власти и престижа государственной службы. Коррупция препятствует развитию экономики и способствует росту организованной преступности, особенно в сфере экономики.

Выявление, пресечение, предупреждение коррупционных правонарушений и привлечение лиц, виновных в их совершении, к ответственности в пределах своей компетенции осуществляется органами прокуратуры, национальной безопасности, внутренних дел, налоговой, таможенной и пограничной службы, военной полиции, Агентством РК по делам государственной службы и противодействию коррупции.

Должностные лица вышеназванных органов обязаны в установленный законодательством срок сообщать письменно лицу или органу, направившему дело, материал, протокол, представление о коррупционном преступлении, административном правонарушении, о результатах их рассмотрения.

Необходимо знать, что согласно закону эти органы обязаны принимать меры, вытекающие из их полномочий, и незамедлительно направлять сведения обо всех случаях выявления коррупционных преступлений, совершаемых лицами, занимающими ответственную государственную должность, в органы правовой статистики и информации.

Оперативно-розыскная и иная деятельность в целях выявления, раскрытия, пресечения и предупреждения преступлений, связанных с коррупцией, а также применения в установленном законом порядке специальных мер финансового контроля в целях недопущения легализации противоправно нажитых денежных средств и иного имущества должны осуществляться в строгом соответствии с Законом Республики Казахстан "Об оперативно-розыскной деятельности" от 15 сентября 1994 года.

В статье 7 Закона "О борьбе с коррупцией" закреплены следующие гарантии неприкосновенности лиц, оказывающих содействие в борьбе с коррупцией:

- лицо, сообщившее о факте коррупционного правонарушения или иным образом оказывающее содействие в борьбе с коррупцией, находится под защитой государства;

- информация о лице, оказывающем содействие в борьбе с коррупцией, является государственным секретом и представляется только по запросам органов прокуратуры, национальной безопасности, внутренних дел, налоговой, таможенной и пограничной службы, военной полиции, Агентства РК по делам государственной службы и противодействию коррупции или суда в порядке, установленном законом. Разглашение этой информации влечет ответственность, установленную законом;

- в случае необходимости органы, ведущие борьбу с коррупцией, обеспечивают личную безопасность лиц, оказывающих содействие в борьбе с коррупцией.

Для защиты свидетелей, в том числе сообщивших о право- нарушении, государством выделяются значительные средства, прописанные в государственном бюджете отдельной строкой. Кроме того, в Агентстве РК по борьбе с экономической и коррупционной преступностью создан и успешно действует департамент по защите лиц, сообщивших о фактах коррупции. Если это понадобится, существует возможность физической защиты таких людей, вплоть до их конспирирования, изменения места проживания, фамилии и даже внешности. Гарантии неприкосновенности не распространяются на лиц, сообщивших заведомо ложную информацию, которые подлежат ответственности в соответствии с законом. Согласно ст. 17 Закона "О борьбе с коррупцией в РК" государственный служащий, работник правоохранительного органа, сообщившие органу, ведущему борьбу с коррупцией, заведомо ложную информацию о факте коррупционного правонарушения в отношении другого государственного служащего, работника правоохранительного органа, наказываются в дисциплинарном порядке вплоть до увольнения с должности или иного освобождения от выполнения соответствующих функций по представлению органа, ведущего борьбу с коррупцией.

Кроме того, сделки, заключенные в связи с совершением коррупционных правонарушений, признаются судом недействительными в установленном законом порядке. Совершенные в результате коррупционных правонарушений акты, действия могут быть аннулированы органом или должностным лицом, уполномоченным на принятие или отмену соответствующих актов, либо судом по иску заинтересованных физических или юридических лиц, или прокурора.

ЛИТЕРАТУРА

1. Антикоррупционная стратегия Республики Казахстан на 2015-2025 гг. Указ Президента Республики Казахстан от 26 декабря 2014 г.

2. Коррупция: политические, экономические, организационные и правовые проблемы. Под ред. Лунева В.В. М., Юристъ 2001 г.

3. Симония Н. Особенности национальной коррупции // Свободная мысль - XXI, 2001 г., №7.

4. Дамм И.А. Коррупция и ее формы в избирательном процессе // Проблемы борьбы с проявлениями криминального рынка. Москва - 2005.

Нұрқан А. - А. Мырзахметов атындағы университеті,

«Заңтану» кафедрасының 2 курс студенті

Ғылыми жетекшісі: Жұмабаева Қ.Ж. - з.ғ.к.

ТАМЫРЫ ТЕРЕҢГЕ ЖАЙЫЛҒАН ЖЕМҚОРЛЫҚ

Жемқорлық латын тілінен аударғанда corruptio - сатып алу дегенді білдіреді. Мемлекеттік басқару құрылымдарындағы лауазымды қызметкерлердің өздеріне тапсырылған қызмет мүмкіндіктерін жеке бастарының пайдасы мен мүддесі үшін пайдалану мақсатында жасаған қоғамға қауіпті қылмыстық іс-әрекеттері болып табылады.

Жемқорлықтың жалпылама белгілері: лауазымды адамның өзінің немесе делдал арқылы пара берушінің немесе оның өкілі болған адамның пайдасына жасаған іс-әрекеті немесе әрекетсіздігі үшін ақша, бағалы қағаздар, өзге де мүлік, мүлік құқығы немесе мүлік сипатындағы пайда түрінде пара алу, туыстық, жерлестік, тағы басқа жақындықтарына байланысты қызметке ретсіз қабылдау және көтермелеу, сондай-ақ, мемлекеттік және қоғамдық мүліктерді талан-таражға салу.

1979 жылы БҰҰ-дың Бас Ассамблеясы және сыбайлас жемқорлық мәселелері жөніндегі аймақаралық семинар (Гавана 1990 ж.) мынадай анықтаманы ұсынды: «Сыбайлас жемқорлық – бұл жеке адамның немесе бір топ адамдардың қызмет жағдайын өз басының мүддесіне қарай пайдалануы және мемлекеттік қызметкерлердің қызмет бабын заңсыз пайда алуға бағыттауы».

Адамзатқа ертеден таныс сыбайлас жемқорлық – заманмен бірге өсіп-өркендеп, небір тегеурінді қарсылықтарға төтеп беріп, қайда мол қаражат, пайда болса, сол жерге тамыр жайып, бүгінге дейін жойылмай отырған қауіпті кеселдің біріне айналып отыр. Басқа дамушы елдер сияқты, біздің жас мемлекетімізді де жегі құрттай бұл кесел айналып өткен жоқ.

Республика Президенті Н.Ә. Назарбаев өзінің «Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына қосылу стратегиясы, Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында» атты халыққа жолдауында ұлттық қауіпсіздік пен қоғамдық тұрақтылыққа төнген қатер ретінде сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жөніндегі жалпыұлттық кешенді бағдарламаны дәйекті түрде жүзеге асырудың қажеттігін айтып, сыбайлас жемқорлық қоғамның барлық мүшелеріне, сондықтан жемқорлықпен күрес жалпы барша халықтың борышы екенін атап көрсетті.

Жемқорлық жасалу түрлеріне қарап екіге бөлінеді: жекелеген лауазымды қызметкерлер жасаған қылмыстық іс-әрекет және бірнеше лауазымды қызметкерлер бірігіп жасаған қылмыстық іс-әрекет немесе сыбайлас жемқорлық деп түсінеміз. 1989 жылы әлемнің дамыған 37 мемлекеті халықаралық бизнестегі жемқорлыққа қарсы күресу туралы конвенцияға қол қойды. Қазақстан осы конвенцияға қосыла отырып, 1998 жылы 2 шілдеде «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы» Заң қабылдады.

Қабылданған заның 2-бабы 1-тармағына сәйкес, «мемлекеттiк мiндеттердi атқаратын адамдардың, сондай-ақ оларға теңестiрiлген адамдардың лауазымдық өкiлеттiгiн және соған байланысты мүмкiндiктерiн пайдалана отырып не мүлiктiк пайда алу үшiн олардың өз өкiлеттiктерiн өзгеше пайдалануы, жеке өзi немесе делдалдар арқылы заңда көзделмеген мүлiктiк игiлiктер мен артықшылықтар алуы, сол сияқты бұл адамдарға жеке және заңды тұлғалардың аталған игiлiктер мен артықшылықтарды құқыққа қарсы оларды сатып алуы» сыбайлас жемқорлық деп ұғынылады.

Сыбайлас жемқорлық мәселесін зерттеген кезде мынадай сауал туындайды: сыбайлас жемқорлықтың пайда болу себептері қандай және осы құбылыс неліктен осындай түрде жүзеге асады. Сыбайлас жемқорлықтың пайда болу себептерін зерттеу барысында бірқатар киындықтарға тап боламыз. Кейде бір фактіні сыбайлас жемқорлықтың себептері ме әлде салдары ма екенін анықтау да қиындық туғызады.Сыбайлас жемқорлықтың пайда болу себептері жүйеленіп, мынадай жіктелім ұсынылады: әлеуметтік-экономикалық, саяси, ұйымдастырылған құқықтық себептер, сондай-ақ мәдени-этикалық сипаттағы факторлар бола алады.

Өз құзыреті шегінде сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтарын анықтау, алдын-алу және оны жасаған кінәлі тұлғаларды жауапкершілікке тарту прокуратура, ұлттық қауіпсіздік, ішкі істер, салық, кеден және шекаралық қызмет, қаржы және әскери полициясы органдарымен жүзеге асырылады.

Жемқорлықтың көрініс табуының ең қауіпті екі түрі: мемлекеттік немесе қоғамдық мүліктерді жемқорлық жолмен ұрлау; мемлекеттік қызметкерлердің әрекетінде ұрлық белгілері байқалмаса да, олардың қандай да бір артықшылықтарды заңсыз жолмен алу мақсатында өз қызметтік жағдайын теріс пайдалануы.

Сыбайлас жемқорлықпен күрес мәселесі дүние жүзінің мемлекеттері үшін өзекті әрі ортақ мәселе болып отыр.

Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев Қазақстан халықына «Жемқорлық біздің өміріміздерге әртүрлі салаға терең еніп келеді, жемқорлық экономикамызды құртады» - деп айтқан болатын. Елбасы жемқорлық мәселесін көптеген жылдар бойы қатаң бақылауға алып жүр. Осындай келеңсіз құбылыстармен бітіспес күрес жүргізу тек сот, құқық қорғау немесе мемлекеттік органдардың міндеті ғана емес, бұл барлық елін сүйетін, халқын сыйлайтын азаматтардың парызы болып саналады.

Сыбайлас жемқорлықты ауыздықтау үшін төмендегідей мәселелерге назар аудару керек:

v мемлекеттік институттарды реформалау, оның ішінде мемлекеттік қызмет реформалары, салық, қаржы жағдайының реттестірілуі, құқықтық және сот жүйесінің күшейтілуі;

v аталған кең көлемді реформаларды іске асыруда заңдылықтың сақталуына бағытталған шаралардың ашық жолмен жүргізілуі;

v құқықтық реформалау кезеңінде сыбайлас жемқорлыққа қатысты қылмыстық істердің сапалы және толыққанды тергелуі.

Біздің ойымызша, сыбайлас жемқорлық негізінен мемлекеттік жүйеде орын алатыңдықтан, билік сенім білдіріп, құқық берген лауа­зымды адамдар моральдық тұрғыдан таза болулары керек.

Заң бұзушылықтар орын алса да, құқығы бұзылған азаматтар дер кезінде құқық қорғау органдарына хабар бермегендіктен, кінәлі тұлғалар жауапкершіліктен құтылып кетіп жатады.

Бүгінгі таңда, мемлекетіміздің ұйымдасқан қылмыс және сыбайлас жемқорлықпен күрес саласында экономикалық даму процестерінің басқарылуына, ұйымдық-құрылымдық буындардың тиімді жолдарына, ішкі өзін-өзі бақылау жүйесін құруға және қылмыстың алдын-алуға басты назар аударылуы тиіс.

Қаржы полициясы былтыр 96 сыбайлас жемқорлық қылмысты тіркесе, оның 54-і сотқа жіберіліп, сот 34 қылмыстық істі қарап, 18 тұлға ғана сотталған.

Ақмола облысы бойынша экономикалық және жемқорлық қылмыспен күрес департаментінің қызметкерлері таяуда Целиноград аудандық салық комитетінің 29 жастағы бас маманын пара алып жатқан жерінде бұлтартпас айғақпен қолға түсірді. Ол Б. деген жеке кәсіпкерден оның жасаған заң бұзушылықтарына көзжұмбайлықпен қарағандығы үшін 100 мың теңге талап етіп, сол ақшаны жұмыс бөлмесінде алып жатқан кезінде ұсталды.

Ал, «Көкшетау-мұнай-сервис» ЖШС-інің менеджері Т. деген азаматша үш бірдей шаруа қожалығының басшыларына литрін 70 теңгеден дизель отынын тауып беремін деп алдап, барлығы 2380000 теңгені қалтасына басып алыпты. Қолдарында ақшасы төленді деп серіктестіктің мөрі басылған қағазды ұстап дизель отынынсыз қалғак фермерлер дабыл көтеріп, бұл іске қаржы полициясы араласты. Менеджерлік қызметін пайдаланып миллионды қалтаға басқан азаматшаның үстінен қылмыстық іс қозғалуда.

Әрине, осының барлығы өкінішті..... Бірақ біз студент жастар мұндай әрекеттердің болуына жол бермейміз. Бүгінгі отырыстың мақсаты да осы емес пе?

ӘДЕБИЕТ

1. Кемали Е. Актуальные вопросы реализации антикорупционной политики в Казахстане на современном этапе. Қазақстан Республикасының Ұлттық Қауіпсіздік Комитетінің баспасөз қызметі. Жемқорлық пен ұйымдасқан қылмыстың алдын алу. // Арқа Ажары. - №7. 2008. - Б. 4.

2. Қапаров С.Ғ. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегияны іске асырудың шетелдік тәжірибесі. Дөңгелек үстелдің ақпараты «Құқық қорғау органдары, прокурорлар, судъялар және өзге де тиісті лауазымды тұлғалар үшін сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәселелері жөніндегі мамандырылған семинар бағдарламасы. //www.apa.kz 28.01-01.02. 2008 ж.

3. Мәмет С. Сыбайлас жемқорлықпен күрес науқандық шаруа емес. // Егемен Қазақстан. - №135-136. 2008. - Б. 2.

4. Қазақстан - 2030: Барлық қазақстандықтардың өсіп өркендеуі, қауіпсідігі және әл-ауқатының артуы. Ел Президентінің Қазақстан халқына жолдауы. Алматы: Білім, 2001. - 96 бет.

Бекахметова А.Д.

Қазақстан Республикасының Мемлекеттік қызмет істері және

сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің

Ақмола облысы бойынша департаменті сыбайлас жемқорлыққа

қарсы оқыту және қоғаммен өзара әрекеттесу

бөлімінің басшысы, мемлекеттік және жергілікті басқару магистрі

Дата добавления: 2015-08-20