Статут 1588 г.

Пасля таго, як быў прыняты Статут Вялікага княства Літоўскага 1566 г., кадыфікацыйныя работы не спыніліся. Ужо на Берасцейскім сойме 1566 г. былі ўнесены папраўкі ў некалькі артыкулаў. Праз два гады Гарадзенскі сойм так-сама ўнёс папраўкі ў некаторыя артыкулы і стварыў камісію для дапрацоўкі Статута. Гэта камісія была зацверджана Люблінскім соймам (за выключэннем тых яе членаў, якія прадстаўлялі землі, што адышлі да Кароны). Ужо да канца 1584 г. работа над Статутам была завершана, але ў сувязі з тым, што новы звод ігнараваў акт Люблінскай уніі 1569 г., Полынча не дапускала яго зацвярджэння на агульным сойме Рэчы Паспалітай.

Каб захаваць вялікакняжацкі трон, Жыгімонт III Ваза зацвердзіў Статут сваім прывілеем 28 студзеня 1588 г. Га-лоўнае значэнне дзяржаўна-прававых норм Статута заклю-чалася ў тьш, што ён заканадаўча аформіў захаванне ВКЛ як дзяржавы насуперак акту Люблінскай уніі.

Статут меў 14 раздзелаў і 488 артыкулаў. Нормы канстытуцыйнага права ў Статут 1588 г. былі амаль поўнасцю перанесены са Статута 1566 г. з некаторымі ўдак-ладненнямі і дапаўненнямі. Яны юрыдычна замацоўвалі ад-носіны, якія склаліся паміж ВКЛ і Польшчай пасля 1569 г. Сістэматызацыя права рабілася на новых прынцыпах, уласцівых для пераходнай эпохі ад сярэдневякоўя да новага часу і зарад-жэння буржуазных адносін. Гэта выяўлялася перш за ўсё ў абмежаванні ўлады гаспадара і імкненні да падзелу ўлады; у абвяшчэнні неабходнасці прытрымлівацца дзяржаўнага суверэнітэту насуперак сярэдневяковаму касмапалітызму і ў юрыдычным замацаванні адзінства права для ўсёй дзяржавы і ўсіх паўнапраўных людзей. Заканадаўчая ўлада за-мацоўвалася за соймам, выканаўчая — за вялікім князем і радай, судовая — за вялікакняжацкім і Галоўным (трыбуналам) судамі, а таксама за мясцовымі судамі.

Прадугледжваў крымінальную адказнасць за забойства простага чалавека, абвяшчаў ідэю верацярпімасці, забара-няў перадачу вольнага чалавека за даўгі або злачынства ў няволю, устанаўліваў наступленне крымінальнай адказнасці з 16 гадоў.

Адзначым, што Статут прызнаваў ільготы і прывілеі для пануючых саслоўяў.

Праз увесь Статут праводзіцца ідэя ўмацавання прававога парадку, пры якім усе дзяржаўныя органы і службо-выя асобы абавязаны дзейнічаць толькі ў адпаведнасці з законам. Гэта ідэя была накіравана супраць дэспатызму гас-падара, буйных феадалаў і сярэдневяковай тэакратычнай¹ тэорыі паходжання і сутнасці дзяржавы.

Крыніцамі для распрацоўкі Трэцяга Статута былі Статуты 1529 і 1566 гг, соймавыя пастановы 1573, 1578, 1580 і 1584 гг., каралеўскія прывілеі, пастановы павятовых соймікаў. Статут быў надрукаваны на старабеларускай мове ў 1588 г. у Віленскай друкарні Мамонічаў пад наглядам і на сродкі Л. Сапегі. Гэта першы і адзіны поўны звод законаў у Еўропе XVI ст.

Статут 1588 г. быў выдадзены на польскай мове ў 1614 г., у 1811 г. — на рускай і польскай мовах у Санкт-Пецярбургу. Статут быў выкарыстаны пры кадыфікацыі прускага права, а таксама пры падрыхтоўцы Саборнага ўлажэння 1649 г. у Расіі. Пасля далучэння Бел.и Литвы да Рас.Имперыи. Трэци статут ВКЛ дзейничау у Виц. И Маг. Губернях да 1831 г., у Виленскай, Гродзенскай, и Минскай губернях – да 1840г

Дата добавления: 2015-07-19