Читайте также:
|
Әскери қызметшілердің құқықтары мен оларды іске асыру тәртібі әскери қызметтің ерекшеліктері ескеріле отырып Қазақстан Республикасының зандарымен айқындалады.
Ешкімнің әскери қызметшілерді Қазақстан Республикасының Конституцясымен және басқа да нормативтік актілермен кепілдік берілген құқықтарын шектеуге құқығы жоқ.
Әскери қызметшілердің өз құқықтарын пайдалануы қоғамның, мемлекеттік құқықтары мен занды мүдделеріне, әскері қызметке, басқа әскери қызметшілер мен занды азаматтардын құқықтарына залал келтірмеуге тиіс.
Мемлекет әскери қызметшілердің құқықтарының, бостандықтарының іске асырылуына, сондай - ақ олардың әлеуметтік және құқықтық қорғалуына кепілдік береді, оларға лайықты өмір сүру денгейін туғызу, қызмет пен тұрмыс жағдайларын жақсарту жөніндегі шараларды жүзеге асырады. Әскері қызметшілердің қызметшілердің қамтамасыз ету мен қорғау командірлерге (бастықтарға), әскері басқару органдарына, мемлекеттік басқару органдары мен жергілікті өкілді және атқарушы органдарға, соттар мен құқық қорғау органдарына жүктеледі. Әскері ант қабылдағанға дейін әскері қызметші әскері лауазымға тағайындалмайды, жауынгерлік такпсырмаларды орындауға ұрыс қимылдарына қатысуға, жауынгерлік және қарауылдық қызмет атқаруға) тартылмайды; әскері қызметшіге қару – жарақ пен әскері техніка бектіліп берілмейді, оған гауптвахтада ұстау арқылы қамау түріндегі тәртіплік жаза қолданылмайды. Әскері қызметшілердің құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін іскі асыру жөніндегі міндеттерін атқармауына кінәлі командірлер (бастықтар) бұл үшін заңдарда және осы Жарғыда белгіленген жауаптылықта болады. Әскері қызметшінің өзінің қызметтік жағдайына қарамастан мыналарға құқығы бар: өзінің құқықтары мен бостандықтарын, соның ішінде командірлердің (бастықтардың) өзінің құқықтарына, бостандықтарына нұқсан келтіретін, ар - намысы жеке басының қадір – қасіетін қорлайтын заңсыз іс - әрекеттері болған жағдайларда сот арқылы қорғалуға. Ол білікті заң көмегін алуға құқылы:
-шықққан тегіне, әлеуметік және мүліктік жағдайына, жынысына, нәсіліне, ұлтына, тіліне, дінге қатысына, сеніміне, түрғылықты жеріне қарамастан немесе өзге кез келген жағдайлар бойынша тең құқықтарға. Аталған жәйттер бойынша кемсітуге тыйым салынады және ол заңмен қүдаланады;
- өмір сүрүге. Ешкімнің оның өмірін қіюға құқығы жоқ. Командірлер (бастықтар) бағыныстыларының қызметтік іс - әрекетінің қауіпсіз жағдайын қамтамасыз етуге міндетті және олар үшін заңдарда белгіленген жауаптылықта болады;
-әскері қызмет шарттарымен және сіпатымен реттелетін жеке басының бостандығына. Қамауға алу Қазақстан Республикасы қарулы күштерінің тәртіплік жарғысына қатаң сәйкестікте қолдалынады және оны командірлер (бастықтар) бағыныстылады әскері тәртіпті өрескел бұзуға жол берген жағдайларда ең ақырғы шара ретінде қолданады;
-жеке бастының қадір - қасіетіне қол суғылмауына. Ол заңдарен және осы Жарғымен қорғалады. Әскері қызметшіге қатысты зорлық - зомбылыққа, азаптауға жол берген, қатыгез немесе адамдық ар-намысы мен қадір-қасіетін қорлайтын әрекет жасаған немесе жаза қолданған адам заңдарда белгіленген жауаптылықты болады;
-мемлекеттің қорғауында болуға және жеке өміріне, жеке басы мен отбасының қүпіясына, жеке салымдары мен жынақтарының құпыясына, хат жасауна телефонмен сөйлескен сөздерінде почта, телеграф және өзге де хабарларына қол сұғылмауына;
-өзің ұлты мен дініге қатысын айқындауға және мұны көрсетуге немесе көрсетпеуге;
- лауазымдық міндеттерін орындау шеберінен тыс қарым-қатынас, тәрбіе беру, оқу және шығармашылы тілін тантуға;
-сөз бостандығына, өзің пікіелер мен сенімдерін білдуруге, ақпаратарды, бұл ретте мемлекетте және әскери қупияні жария етпей еркін алуға және тартуға қол жеткезуге;
-саяси партиялармен касіптілік одақтарды қоспағанда, қоғамдық бірлестік ұйымдастуруға және оларға мүше болуға;
-қызметтен тыс уақытта заңға сәйкес ұйымдастыратын саяси мақсаттарды көздемейтін жаныстарға, минтинглерге демонстрацияларға шерулерге қатусуға. Қызмет уақтында жыналыстар мен басқа да қоғамдық шараларға қатысу осы жағдайда көзделген тәртіпен жузеге асырлады;
-еркін жүріп - тұруға және тұрғылықты жерін еркінтаңдауға. Бұл құқық әскери бөлімдердің жауынгерлік әзірлігін қауттау, әскери қызметшінің қызмет орнына уақтылы келуін қамтамасыз ету қажеттігі, әскери қызметші тұрған қызметтің түрі ескеріле отырып заңдарда және осы Жарғында айқындалған тәртіппенжүзеге асырылады;
-ожан бостандығына, ол оның мемлекеттің алдындағы міндеттерін шектемеуге тиіс. Командирлер (бастықтар) бағыныстыларының дінисезімін сыйлауға және оларды іске асыруы үшін уақытты қарастыруға тиіс. Әскери қызметші діни рәсімдерге қатысуды қызмет уақытынан бос кезінде жеке адам ретінде жүзеге асырылады;
-әскери лауазымдарда әскери қызмет өткеру және кәсіби біліктілігіне, моралдық - іскерлік қасиеті мен қызметтік іс - әрекетінің нәтижелеріне сәйкес қызмет бойынша ілгерілеу арқалы еңбек ету жағдайлдарына, еңбегі үшін қажетті өмір сүру деңгейін қамтамасыз ететін және әскери қызметке мүдделілігін ынталандыратын сыйақы алуға;
-демалысқа. Оған жұмыс уақытының заңмен белгіленген ұзақтығына, демалыс және мереке күндеріне, ақытөленетін жыл сайынғынегізгі және қосымша демалысқа кепілдік беріледі. Әскери қызметшіні апта сайынғы қызметке уақтының белгіленген ұзақтығынан тыс, сондай-ақ демалыс, мереке және жұмыс істемейтін күндері әскері қызмет міндеттерін атқаруға тартқан жағдайда, оған аптаның басқа күндерінде демалыс беріледі;
-зандармен бергіленген нормалары бойынша және тәртіппен мемлекет есебінен қызметтік үй – жайлар мен қамтамасыз етілуге;
-занды сатып алған мулкіне, соның ішінде мұрагерлік құқығы бойынша меншік иесі болуға;
-әскери қызмет өткеру кезінде қаза табу (қайтыс болу), жарақаттану (кантузия алу) мертігу, сырқаттану жағдайына міндетті мемлекеттік сақтандырылған;
-әскери - медициналық мекемелерде тегін медициналық қамтамасыз етілуге, сондай-ақ санаториялық - курорттық емделуге;
-әскери оқу орындарында оқуға. Әскери қызметші, мерзімді әскери қызметтің әскери қызметшілерін қоспағанда, әскери бөлім командирінің рұқсатымен кешкі немесе сырттай оқу нысанындағы азаматтық жоғары немесе орта арнаулы оқу орнында оқу алады;
-мемлекеттік істерді басқаруға қатысыуға, сайлауға және сайлануға, мемлекеттік басқару органдары мен жергілікті өкілетті және атқарушы органдарға, соттарға әскери басқару органдарында жүгінуне және республикалық рефередумға қатысуға; -тиісті лауазымға кандидатка қойылатын лауазымдық міндеттердің сипатымен ғана байланысты талаптарға сай келген ретте әскері қызметке қол жеткізуге құқығы бар. Оған лауазым иеленүге, қызмет бабында ілгерілеуге, кәсіби біліктілігіне және моралъдық –іскерлік қасіеттеріне сәйкес кезекті әскери атақтар алуға кепілдік береді.
Лауазымында өсу және қызмет бабында ілгерілеу қызметтік әрекеті мен кәсіптік даярлығының нәтіжелері бойынша жүзеге асырылады.
Әскери қызметшілердің жекелеген құқықтарын іске асырылуы әскери қызметтің ерекшеліктерімен және сипатына байланысты шектеледі. Әскери қызметшіге:
- қандайда болмасын саяси партияны қолдауға;
- ереуілдер, пикеттер және өзге де наразылық шараларын ұйымдастыруға және оларға қатысуға;
- командирлердің (бастықтардың) қызмет бабындағы және қызмет мүддесінде берілген бұйрықтарын (өкімдерін) талқылауға және сынауға;
- дінге қандай да болсын қатыстылықты насихаттауға және діни бірлестіктер құруға;
- кәсіпкерлік қызметтің кез келген түрімен айналысуға, сондай-ақ қызмет бабын пайдаланып жұмыстар орындауға, қызметтер көрсетуге және осы үшін сыйақы алуға тыйым салынады.
Әскери қызметшілердің әскери қызмет міндеттерін атқару үстінде де, сондай–ақ қажет болғанда қызметтен тыс уақытта да қарауды сақтауға, алып жүруге және қолдануға құқығы бар.
Әскери қызметшілердің қаруды сақтау ережлері мен қолдану тәртібі осы Жарғымен және Қазақстан Республикасының басқада заң актілерімен айқындалады.
Әскері қызметшілер ең ақырғы шара ретінде:
-күзетилетін әскери және мемлекттік объектілерге, сондай-ақ әскери бөлімдер мен бөлімшлердің орналасқан жеріне, әскері бөлімдердің үйлері мен ғимараттарына, әскері эшелондарға, машыналар, колонналарына жеке жекеленген көлік құралдары мен қаруларға топтасқан немесе қарулы шабулды тойтару үшін;
-қаруға және әскери текхникаға зорлықпен ие болу әрекеттерінің жолын кесу үшін;
-әскери қызметшілер мен азаматтық тұлғаларды олардың өмріне немесе денсаулығына қатер төндіретін шабулдан қорғау үшін;
-қылмыс жасаған, не ауыр әрі қаупті қылмыс жасау үстінде қолға түскен, қарулы қарсылық көрсеткен адамды, сондай-ақ қаруды тапсыру тұралы заңдың талаптарын орындаудан бас тартқан қарулы адамды ұстау үшін жеке өзі немесе бөлімше құрамынан қару қолдангуға құқығы бар.
Әскері қызметшілердің қаруды дабыл белгісін беру немесе комекке шақыру үшін, сондай-ақ адамдардың өміріне немесе денсаулығына қатер төндіретін жануарға қарсы қолдануға құқығы бар.
4.Бақылау сұрақтары:
1.Әскери қызметтің түрлері.
2.Әскери қызмет өткеру тәртібі.
3.Әскери қызметшілердің құқықтары.
4.Мерзімді шақыру бойынша қызмет түрлері.
5.Келісім шарт негізіндегі қызмет түрлері.
6. Әскери қызметшілердің өз құқықтарын пайдалануы.
7. Қаруды қолданудың немесе пайдалану.
5. Аудиториялық тапсырманы орындау тәртібі:
1.Әскери қызметтің түрлері мен танысу мен талдаулар жасау.
2.Әскери қызмет өткеру тәртібі туралы талдаулар жасау.
3. Әскери қызметшілердің өз құқықтарын пайдалануы деңгейіне талдау жасау.
6. Студенттің аудиторияда орындайтын тапсырмалары:
1. Әскери қызмет өткеру тәртібі жайлы бейне т.б материалдар жинақтау
2. Әскери қызметшілердің өз құқықтарын пайдалануын тақырыбын толықтыру.
7. Үй тапсырмасы: ҚРҚК-дегі әскери қызмет өткеру тәртібі,әскери қызметшілердің жалпы құқықтарын оқыту әдістемесі.
8.Сабақ тақырыптарына сәйкес әдебиеттер және Web сайттар тізімі:
1. Қазақстан Республикасы қарулы күштерінің жалпы әскерлік жарғылары.
2. И.К.Тұрметов, Ә.Айтуғанов, Т.Қарғабаев ҚР Қарулы күштерінің жалпы әскерлік жарғылары. Түркістан, 2007
http://mod.go.kz-Қорғаныс министрлігі. asker.kz-Қазақстан Әскері сайты
Дата добавления: 2015-12-01; просмотров: 62 | Нарушение авторских прав