ытай әдебиетінің ежелгі кезеңін зерттеп жүрген қандай ғалымдарды білесіздер?

Нді әдебиетінің ежелгі кезеңін зерттеп жүрген қандай ғалымдарды білесіз?

Нілібаев Әубәкір. Үндістанның поэзиясын терең зерттеп, тұңғыш рет «Махабхаратаны» қазақ тілінде «сөйлетті». Бұл шығарма бұған дейін қазақ тілін былай қойғанда, түркі тілдес ұлттардың тіліне тіпті де аударылмаған. Одан кейінірек, Үндістанның алты классикалық шығармасын қазақшаға тәржімалады. Үндінің әйгілі «Махабхаратасы» қазақ тіліне аударылып, жеке кітап болып жарық көрген соң, үнділер мені оны елдеріне арнайы шақырып, Үндістанның сол кездегі президенті Абдул Қалам деген азамат жеке қабылдады. Әубәкір мырзаға Үндістанның ең жоғарғы наградаларының бірі - «Падма Шри» орденін тапсырды. «Махабхаратаны» аударуға тура 20 жыл уақыт жұмсаған.

ытай әдебиетінің ежелгі кезеңін зерттеп жүрген қандай ғалымдарды білесіздер?

Синология (латынша sіna —қытай және logos — сөз, ілім) — Қытай тарихын, экономикасын, саясатын, философиясын, тілін, әдебиеті мен мәдениетін зерттейтін ғылымдар кешені. Негізін 17 — 18 ғасырларда француз миссионерлері (Ж.Премар, Ж.Жербильон, М.Мая, т.б.) қалаған. Қытайтанушылардың жаңа бір легі тарихи отанына келген оралмандар есебінен толықты. Тарихшы-ғалым, т.ғ.д., профессор Н.Мұқаметханұлы, қытайтанушы-ғалым, аудармашы, ф.ғ.д., профессор Д.Мәсімханұлы, жазушы, доцент Ж.Самитұлы, тарихшы, жазушы Т.Зәкенұлы, Г.Ахметбекқызы, т.б. зерттеушілер Қытай тарихы, әдебиеті, диаспора мәселелері бойынша еңбектерін жариялауда.

1. Парсы әдебиетін зерттеп жүрген қандай ғалымдардың еңбектерімен таныстыңыз?

Зерттеушілер В.Б. Никитин мен Р.Г. Левковская ортағасырлық парсы әдебиетін 4 дәуірге жіктейді: 1) ерте ортағасырлық әдебиет (3 – 7 ғасырлар); 2) қайта өркендеуге дейінгі (8 – 9 ғасырлар); 3) қайта өркендеу дәуірі (10 – 15 ғасырлар) және 4) орта ғасырдың соңғы кезеңіндегі сөз өнері (16 – 17 ғасырдың ортасы).

1. Үнді әдебиетінің ежелгі кезеңін зерттеп жүрген қандай ғалымдарды білесіз?

Нілібаев Әубәкір. Үндістанның поэзиясын терең зерттеп, тұңғыш рет «Махабхаратаны» қазақ тілінде «сөйлетті». Бұл шығарма бұған дейін қазақ тілін былай қойғанда, түркі тілдес ұлттардың тіліне тіпті де аударылмаған. Одан кейінірек, Үндістанның алты классикалық шығармасын қазақшаға тәржімалады. Үндінің әйгілі «Махабхаратасы» қазақ тіліне аударылып, жеке кітап болып жарық көрген соң, үнділер мені оны елдеріне арнайы шақырып, Үндістанның сол кездегі президенті Абдул Қалам деген азамат жеке қабылдады. Әубәкір мырзаға Үндістанның ең жоғарғы наградаларының бірі - «Падма Шри» орденін тапсырды. «Махабхаратаны» аударуға тура 20 жыл уақыт жұмсаған.

1. Үнді, парсы әдебиетінің ескерткіштерін қазақ тіліне аударған қандай аудармашыларды білесіз?
2. Араб әдебиеті мен парсы әдебиетіндегі жанрлардың ұқсастығы мен айырмашылығы қандай?
3. Шығыс халықтары арасындағы қай халықтың әдебиетін ең ежелгі деп атар едіңіз? Дәлелдеңіз.
4. Араб әдебиетінің жанрларын тарқатып жазыңыз.

Бәдәуи поэзиясында хиджа («сатира»), газал («махаббат лирикасы»), уасф («табиғатты суреттеу»), мадх («мадақ»), фахр («өзін-өзі мақтау»), риса («элегия»), хамрийат («шарап жыры»), тардийат («аңшылық суреттері»), зухд («діни сарындағы жырлар»), нақаид («мысқыл»), насиб («әйел сұлулығын жырлау») секілді т.б. жанрлар болды. Әрине поэзияның осы аталған жанрларының өркендеуіне, кең тарауына ең алдымен, көшпелі бәдәуи өмір барынша әсер етті. Өйткені, әрбір тайпа көршілес тайпамен жанжалдасып, соғыса қалған жағдайда ақын өз руының туын жоғары ұстап, тек соғыста ғана емес, өнер сайысында да сынға түсетін болған. Риса жанрының шығу тегі де әріде. Жауымен арпалыста мерт болған ер жүрек бәдәуиді әйелі, туысқаны дауыстап жоқтайды. Бәдәуи ақынның батырдың ерлігін, мәрттігін, мінезін, кішіпейілділігін айтып мадақтайды. Бәдәуи поэзиясының көп, әрі тез өріс алған жанрлардың бірі – газал. Бәдәуи ақыны өзінің махаббатын, сүйіспеншілігін жырына арқау етеді. Мұндай лирикалық өлең шығарушылар ішінен «поэзия падишасы» деген атақ алған Имру-лар-Қайс және ибн тайпасында дүниеге келген көрнекті ақындардың бірі Адий бин Шаддадты атауға болады. Шарап жайлы арабтың әл-Ааша және Тарафа секілді ақындарының өлеңдері бар. Поэзияның өзге жанрларымен қатар «фахр» жанры да өмір сүрді. Мұнда ақын өзінің ерлігін, руының шығу тегін, тайпа өкілдерінің көптігін айтып мақтанады. Бәдәуи ғұмырында дүниеге келген осы жанрларда бертін келе белгілі араб шайырлары Абу Нуас, Хассан бин Сабит, Абу- л- Атаһиа өз өлеңдерімен араб әдебиетінің тарихында есімдерін қалдырса, Андалусия, Парсы, Үнді, Орта Азия халықтарының әдебиеттерінде де осы жанрларда жазып, поэзия аспанында жарқыраған ақындар толып жатыр.

Дата добавления: 2015-11-14