Читайте также:
|
Химиялық білім беру үдерісінде орта мектеп сияқты жоғары мектепте үштұғырлы қызмет атқарады, яғни оқыту (О), тәрбиелеу (Т) және дамыту (Д).
Химиялық білім беру оқыту, тәрбиелеу және дамыту сияқты білім алушылардан үш топтық салыстырмалы өзіндік тапсырмалар шешімін күтеді.
Оқыту – жүйелендірілген химиялық білімді меңгеру, химиялық білім беруге және химиялық білімге құнды қарым – қатынас пен пәндік білік, өмір сүруге үйрету үшін қажетті еңбек пен кәсіп нәтижесі мен үдерісі.
Оқыту үдерісінде танымдық тапсырмалар, химия оқу пәнін зерттеу мен химиялық білімді қалыптастыруға, пәндік білік пен химиялық білімге құнды қарым – қатынас жасауға, мамандық пен химиялық білімге, еңбекке үйрету үшін қажетті өмір мен кәсіпке байланысты шешіледі.
Тәрбие – әлеуметтік және жеке мәдени дамыту арқылы әртүрлі сипаттағы проблемаларды шешуге мақсатты бағытталған үрдіс (моральдық – этикалық, еңбектік, мәденилік, дүниетанымдық, эстетикалық, экологиялық, экономикалық, валеологиялық, акмеологиялық т.с.с.).
Тәрбиелеу үдерісінде моральдық – этикалық, еңбектік, мәденилік, дүниетанымдық, эстетикалық, экалогиялық, эканомикалық, валеологиялық, акмеологиялық және басқа тапсырмаларды жеке әлеуметтік – мәдени дамытып қалыптасады.
Химиялық білім беруде тәрбиелеуші қызметін әртүрлі тәсілдер атқарған, оның бір бөлігі жасұрпақтарда ғылыми көзқарас қалыптастыру.
Ғылымидүниетаным – наным, білім мен іс – қимыл ұстанымдарының
жалпылама көзқарастар жүйесі. Ғылыми дүниетаным көпэтапты сипатты қарастырады. Мақсатқа бағытталған келесі этаптарға бөлінеді.
1. Дайындық этапы, жеке дүниетанымдық түсінікке, ережелерге, идеяларға (сапасы мен саны, қарама – қайшылығы, материяның сақталуы мен энергияның сақталуы) байланысты.
2. Қалыптастырушы этап және оның кезеңдері: 1) материяның қозғалысы (химиялық элементтердің атомдар бірлігінің ішкі қармақайшылығы, сандық өзгерістен сапалыққы өту, обьективті заңдылықтар) туралы негізгі дүниетанымдық жағдайлар қатарын химиялық форма деңгейәнде қалыптастыру, 2) оқытушы мен оқушылардың жаңа материалды тереңдете түсіну мен дүниетанымдық идеяларды нақтылау үшін ішкі және пәнаралық интеграция арқылы біріккен жұмыстар, 3) дүниетанымдық идеялар мен түсініктерді ғылыми – жаратылыстану және жалпылама философиялық деңгейде аудару.
3. Қорытынды этапы білім алушылардың материя қозғалысы жайлы әдістемелік сжинақтау арқылы алған химиялық және басқа да формадағы интеграциялық білімімен жүйелілік байланысты.
Дамыту – түйсік, ес, қиял, ойлау, ынта, талап, эмоция, ерік, тұлғалық, танымдық қызығушылықтар, бейімділік, шығармашалақ қабілетттер секілді тұлғаның психофизиологиялық және интелектуалдық қасиеттері мақсатқа бағытталған өзгеру үдерісі.
Тұлғаның психофизиологиялық, интелектуалдық және басқа да қасиеттерінің өзгеруі ортаның ынталық қажеттілігін дара, шығармашылық, белсенділік және заманауи қызметті қалыптастыру тапсырмаларын шешуді дамыту үдерісінде болады.
Химиялық білім беруді дамытудың дидактикалық жолдары, құралдары, шарттары қандай?
Дамыған химиялық білім беру білім алушылардың белсенді ойлау әрекеті мен өзіндік білім алу мен оларды қолдана білу негізіндегі тұлғаның психофизиологиялық және интелектуалдық қасиеттерінің өзгеруіне бағытталған.
Дамыған химиялық білім берудің маңызды ұстанымдары: 1) білім беру үдерісін білім алушылар үшін қиын бірақ қолжетімді етіп құрастыру; 2) оқу материадарын тез бірақ білім алушылардың қарқынына қолайлы оқыту; 3) теориялық біліммен нақты материалдардың оңтайлы қатынасы; 4) білім алушылардың білімі мен іс – әрекет әдістерін саналы игеруі; 5) білім алушылардың оқу үдерісін оңтайландыруға белсенді қатысулары.
Білім беру тәжірибесінде және дидактика – методологиялық әдебиеттерде дамушы химиялық білім берудің дидактикалық жолы ретінде келесілер көрсетілген: 1) толық жүйелі және берік білімді қалыптастыру; 2) білім алушыларға ақал – ой әрекеті (салыстыру, абстракция, жалпылау, жүйелеу, интегралдау) негізіндегі жүйелі оқуыту; 3) ішкі және пәнаралық білімнің интеграциясын іске асыра білу дағдысын қалыптастыру; 4) химияны оқытуда белсенді әдістерді кеңірек қолдану; 5) әртүрлі және оңтайлы білім беру құралдарын пайдалану.
Дамытатын химиялық білім беру әдебиеттерінді дидактикалық құралдар ретінде келесілер ұсынылады: химиялық мазмұнның арнайы жүйесі; оқушылардың дамуын қамтамасыз ету; әртүрлі деңгейді қамтимын жалпы мазмұнды іріктеу; химиялық білім мен пәндік білкті сипаттамалық бақылау және есеп; өзіндік жұмысты саралау және олардың көптүрлілігі; мәселе жағдайды іске асыру; химияны үйрету.
Біздің ойымызша дамытатын химиялық білім берудің негізгі дидактикалық шарттары төмендегідей:
1) химиялық білім беру мазмұнын арнайы дидактикалық өңдеу
2) химиялық білім беру үдерісінің заманауи технологиясы
3) терең білім мен әрбір оқушының психологиялық интелектуалды және жас ерекшелігін ескеру.
Қалай және нені оқыту (және оқу) мәселесін шешпес бұрын алдымен не үшін оқыту (және оқу) керек деген сұраққа жауап беру қажет, яғни химиялық білім беру мақсатын анықтап алу қажет (химияны оқыту мақсаты, химиялық білім беру үдерісінде тәрбие мен дамыту мақсаттары).
Химиялық білім беру мақсаты – химияны үйрену үдерісі кезінде оқытушы мен оқушының нәтижеге жету үшін толықтай араласуынан туындаған химиялық білім берудің болжамды нәтижесі.
Орта мектептегі химиялық білім берудің басьы мақсаты әрдайым химиялық сауатты, әлеуметтік және мәдениетті жеткілікті дамыған кәсіби құзыретті тұлға, химиялық білімді әрі қарай жалғастыруға және өзіндік білім алуға дайын, сонымен қатар кәсіби және маманданган тұлғаны қалыптастыру. Кәсібилік – бұл анық іс – әрекетті орындауға қажет арнайы білімді, білікті және қарым – қатынасты игеру үдерісі мен нәтижесі.
Мақсат үш топқа бөлінеді (оқыту, тәрбиелік және дамыту). Мақсаттың әр тобы (оқыту, тәрбиелік және дамыту) жалпы және жеке мақсаттарға бөлінеді (6 – кесте). Жеке мақсаттар тапсырмалар деп аталады (оқыту, тәрбиелік және дамыту).
6 – кесте
| Мақсаттар тобы | Жалпы | Жеке (тапсырмалар) |
| Оқыту мақсаттары | Оқушыларда химия ғылымы білімнің негізін, оны тану әдістері, химиялық технологиялардың ғылыми негізін, экология мен салауатты өмір салтының химиялық негізін қалыптастыру. Табиғаттағы өндірістегі, зертханадағы, тірі ағзадағы, тұрмыстағы химиялық құбылысты түсіндіре алуға қалыптастыру. Химиялық ғылымға, химиялық білімге, химиялық өндіріске, рухани және материалды мәдениетке, табиғатка, адамға, денсаулыққа және т.б. деген қарым – қатынасты қалыптастыру және дамыту. | Оқушыларда химиялық түсінікті, химиялық реакцияның жүру заңдылығын, зертхана құрылғыларымен, қыздырғыш құралдарымен, Кипп аппаратымен, газометрмен, өлшегіш құралдармен, қышқыл, сілті және басқа да заттармен практикалық жұмыс жасау білімі мен білігін, оңай тәжірибелердің техникалық қауіпсіздігін сақтай отырып жүргізе алуын, типтік химиялық тапсырмаларды құрастыру және шешуге, әртүрлі моделдерді, құрылғыларды, макеттерді және т.б. құрастыру. |
| Тәрбиелік мақсаттары | Оқушыларда әлемді ғылыми тұрғыда түсінуін, әлемнің химиялық картинасы, табиғатқа жауапты және | Химиялық обьектілердің (нақты химиялық элементтердің, заттардың, химиялық реакциялардың) басқа обьектілермен (биологиялық, физикалық және т.с.с.) тығыз байланысы мен көпсалалы түсіндіру, табиғат пен әлем картинасының тұтастығы. |
Мықтыбек Таңірберген (67-71 беттер)
Химилық білім берудің мазмұнымен байланысты негізгі түсініктер
Химилық білім берудің мазмұны оның бірден-бір маңызды бөлігі.
Химилық білім берудің мазмұнының сипатын түсіндіретін негізгі түсініктерге тоқталамыз.
Химилық білім берудің мазмұны (ХББМ) – жалпы жарқыраған дидактикалық дәреже химиялық білім үшін білім әрекет тәсілдері, шығармашылық тәжірибелер, қарым-қатынастың құндылығы (еңбекке, ғылымға, білімге, материалдық және рухтық мәдениетке, табиғатқа, адамдар қоғамына, денсаулыққа).
Химилық оқытудың мазмұны (ХОМ) «Мектепте неге оқыту (және неге оқу)?» деген сұрақтың жауабына бағыңқы түсінік.
Химиялық мектепішілік курсы дидактикада өңделген және қол жетімді негізгі химиялық ғылымдардың білім алу формасы үшін интегративтік курс.
Химияның негізі – химиялық ғылымдардың заңдары мен теориялары, базалық жетекші идеялары негізінде қаланған қоршаған ортадағы объектілер туралы жүйелі ғылыми білім.
Оқу пәнінің мазмұны -.ылыми білім жүйесі, пәндік дағды, пәнішілік және пәнаралық байланыстар, сонымен қатар бағыт пен игеру аппараты.
Мектеп бағдарламасындағы химиялық білім берудің мазмұны
Негізгі және орта мектептегі химиялық білім берудің мазмұнын 8-кестеде жалпылама түрде көрсетуге болады, бағдарламада орта жалпы білім беретін мектептердің 8-11 сыныптары үшін мектептегі химия курсының маңызды тақырыптары бекітілген. Үлгі үшін алынған бағдарлама мектептегі химиялық білім берудің сызықтық концепциясы негізінде қаланған және (РАО) жалпы білім беретін мектептер институтының химиялық білім беру зертханаларында қарастырылған.
1998-99 оқу жылынан бастап негізгі мектептерде химиялық апталық оқу жүктемесі үштен екі сағатқа қысқарды. Осыған байланысты С.Петербургтік педагогикалық шеберлік университетінің химия бойынша әдіскерлік кабинеті химияның сабақтарының тақырыптық бағдарламасына өзгентулер қосты (кесте. 9).
Негізгі мектептердің Базистік оқу жоспарындағы химияны оқытуға бөлінген оқу сағаттарының бірден қысқаруы (мысалы 8 сыныпта 102-ден 68 сағатқа) химиялық білім беру мазмұнының қатты құлдырауына алып келді. Бұрын оқытылған (2. Оттек, Оксидтер, Жану; 3. Сутек, Қышқылдар, Тұздар; 4. Су, Ерітінді, Негіздер) тақырыптары қазіргі уақытта 8-сыныпта: Оттек, Сутек, Су деген бір тақырып оқытылады. Жоғарыда келтірілген кестенің мазмұны қазіргі мектептердегі химиялық білім беру мазмұны туралы жалпы түсінік береді.
Қазіргі мектептегі әрбір химия сабағының толыққанды ақпараттық және сыйымдылық туралы біршама түсініктерді 8-сынып оқушылары дәптерлерінен «парақтар» үзіндісін келтіреміз.
Сабақ тақырыбы: «Химия пәні, Заттар»
Химия – заттардың қасиеттері мен айналуларын оқытатын табиғат туралы ғылым.
Заттар – физикалық денеден құралған.
Дене – көлемі мен формасы, массасы бар бізді қоршаған зат.
Жаттығу (топтастыру тесті)
| Заттар | Дене |
| Су, оттек, сынап, темір, мыс, алюминий... | Бор бөлігі, кілт, шам, шыны |
Қасиет – бір заттың басқа заттан айырмашылығын білдіреді, сонымен бірге екеу ара ұқсастығын көрсетеді.
Дата добавления: 2015-10-13; просмотров: 517 | Нарушение авторских прав
| <== предыдущая страница | | | следующая страница ==> |
| Химияны оқытудағы дидактиканың ұстанымдары | | | Дидактикалық бірліктегі білім беру мазмұнының құрылымы |