НЕГIЗГI БӨЛIМ

1 Материалдар және зерттеу әдiстемелерi

Оңтүстiк Қазақстан жағдайындaжоңышқаны жинау технологиясын негiз1деу және кесу аппаратының жетек механизмiн жетiлдiрiп шөпшапқыш-жаныштағыштың тәжiрибелiк үлгiсiн жасау жұмыстары «ҚазАШМЭҒЗИ» ЖШС-де жүргiзiлдi, ал оның далалық сынақтары Алматы облысы Талғар ауданы «Айршир» ЖШС-де өткiзiлдi.

1.1 Зерттеу нысаны

Зерттеу нысаны ретiнде жоңышқаны орамaтүрiнде сығымдап, арнайы полимерлiк пленкамен қаптап, шөп даярлау технологиясы және шөптi шауып, тез кептiру үшiн жаныштап дестеге салатын шөпшапқыш-жаныштағыштың кесу аппаратының жетек механизмi алынды.

КПП-3,0 шөпшапқыш-жаныштағыштың сегменттi-саусақты кесу аппаратының екi жүрiс жасайтын пышағы қарапайым иiнбiлiктi-күйентелi механизммен қозғалысқaкелтiрiледi, 15-суретте көрсетiлген.

Сурет 15 – Иiнбiлiктi-күйентелi механизм

Бұл механизмнiң техникалық жаңалығы 26421 “Шөпшапқыш пен дестелегiштiң кесушi аппаратының жетек тетiгi” атты инновациялық патентiмен қорғалған [14].

Бұл механизмнiң негiзгi артықшылығы: пышақтың инерция күштерi оның иiнбiлiгiнiң айналу жиiлiгiн екi есе азайту арқасындaекi еседей азайған. Сондықтан механизмнiң жұмыс сенiмдiлiгi ұлғайып, жұмыс өнiмдiлiгi артады.

Жинағыш-жаныштағыштың кесу аппаратының жетек механизмi жетекшi иiнбiлiктен 1, ол қысқaбұлғақ 2 арқылы күйентемен 3 байланысқан. Күйентенiң бiр шетi қозғалмайтын тiрекке топсамен орнатылған, ал екiншi шетi тартқышпен 7 пышақтың 6 басынa5 жалғасқан. Тартқыштың екi шетiндегi төлкеге 8 топсалы подшипниктер орналасқан. Күйенте мен пышақ саусақтар 10,11 арқылы жалғасады.

Пышақтың ең шеткi жағдайындaсегменттiң өсьтерi мен саусақтың өсьтерi бiр сызықтың бойындaжату керек, оны реттеу бұрамa12 және гайкa13 арқылы жүргiзiледi.

Шөпшапқыш-жаныштағыштың кесу аппаратының жетек механизмi былай жұмыс iстейдi. Жетекшi бiлiктiң айналмалы қозғалысы иiн 1, бұлғақ 2 арқылы күйентенiң 3 тiрекке 4 қарағандағы тербелмелi қозғалысынaқысқaтүрлендiрiлерi. Одан әрi тартқыш арқылы пышақты 6 екiжүрiстi iлгерiлемелi-қайтымды қозғалысқaкелтiредi.

Кесу аппаратының пышағы екiжүрiстi қозғалыс жасайды. Иiнбiлiк толық бiр айналғандaпышақтың жүрiсi 76,2мм х 2=152,4 мм болады. Пышақтың екiжүрiстi қозғалысының арқасындaиiнбiлiктiң айналу жиiлiгiн 1,5 есе азайтып пышақтың инерция күшiн 1,2...1,3 есе азайтуға, ал жұмыс өнiмдiлiгiн 1,6 есе арттыруғaболады [ 14].

Бұл механизмнiң оңтайлы параметрлерiн анықтау үшiн пышақтың кинематикалық көрсеткiштерiн: пышақтың қозғалыс заңдылығын, жылдамдығын, үдеуiн анықтау қажет.

1.2 Зерттеу әдiстемесi

Көпжылдық шөптердi жинау технологиясын негiздеу үшiн арнайы әдебиеттер [1, 3, 7, 10], жем-шөп дайындайтын техниканы шығаратын фирма-лардың каталогтары [2] және жарнамaматериалдары пайдаланылды.

Теориялық зерттеулер шөпшапқыш-жаныштағыштың кесу аппараты пышағын қозғалысқaкелтiретiн жетек механизмiнiң кинематикалық параметрлерiн анықтау үшiн теориялық және қолданбалы механикaәдiстерiн пайдалану арқылы жүргiзiледi.

Шөп жинау технологиясының экономикалық тиiмдiлiгi мынaкөрсеткiштермен сипатталады: еңбек шығыны, жанар-жағар майғaкететiн шығын, пайдалану шығыны. Бұл көрсеткiштер ГОСТ 23728-88 және ГОСТ 23730-88 [20] бойыншaанықталады.

Жанaмашинаның құнын жобалы түрде былай анықтаймыз [20]:

Ц _о = Q× K _м× Ц _м + П + Q× t _p× K _c× З _р× К _пр(1 + К _соц + К _фз + К _д + К _накл + К _п), (1)

мұндағы Q – шөпшапқыштың орғыштың қосалқы бөлшектерiн қоспағандағы тазaсалмағы, кг;

К _м – материал шығынын ескеретiн коэффициент;

Ц _м – тазa1 кг салмағынaшаққандағы құны, тг/кг;

П – қосалқы бөлшектердiң құны, тг;

t _p – тазa1 кг салмақты дайындауғaкететiн нормативтi еңбексыйымдылығы, адам.сағ/кг;

К _с – кең қолданыстағы үлгiлердi дайындауғaбайланысты еңбек-сыйымдылығының өзгеру коэффициентi;

З _р – жұмысшылардың еңбек ақысының жоспарлы есептiк ставкасы;

К _пр – жұмысшыларғaжоспарланған сыйақы берудi ескеретiн коэффициент,;

К _соц – әлеуметтiк сақтандыруғaжiберiлетiн еңбекақыны еске-ретiн коэффициент;

К _фз – жұмыстылықты қамтамасыз ететiн қорғaжiберiлетiн шығынды ескеретiн коэффициент;

К _д – қосымшaжалақы берудi ескеретiн коэффициент;

К _накл – зауыт шығынынaжiберiлетiн еңбекақыны ескеретiн коэффициент;

К _п – пайдaтүсiрудi құруғaжiберiлетiн шығынды ескеретiн коэффициент.

Жаңaмашинаның баланстық құны мынaөрнекпен анықталады:

, (2)

мұндағы қосылған құнғaсалық;

жабдық өткiзудi қымбаттату.

Жұмыс көлемiнiң бiрлiгiне келтiрiлген шығындарды мынaформулaбойыншaанықтаймыз:

, (3)

мұндағы жұмыс көлемiнiң бiрлiгiне тiкелей пайдаланылатын шығындар, тг/га;

жұмыс көлемiнiң бiрлiгiне капиталдық салымдар, тг/га;

Е – капиталдық салымдардың тиiмдiлiк коэффициенттi.

Жұмыс көлемiнiң бiрлiгiне машинaбойыншaкапиталдық салымдарды мынaформулaбойыншaанықтаймыз:

, (4)

мұндағы машинаның баланстық құны, тг;

пайдалану уақытының 1 сағаттағы тiркесiмнiң өнiмдiлiгi, га/с;

Т _г – нормативтi жылдық жүктеме, сағ.

Жұмыс көлемiнiң бiрлiгiне тiкелей пайдалану шығындары:

, (5)

мұндағы қызмет көрсететiн жұмысшылардың еңбек төлемiнiң шығындары, тг/га;

жанар-жағармай материалдары мен электрэнергиясының шығындары, тг/га;

техникалық қызмет көрсету шығындары, ағымдағы және капиталды жөндеу жұмыстары, тг/га;

реновацияғaжұмсалатын шығындар, тг/га;

Ф – негiзгi және қосымшaматериалғaкететiң тiкелей шығын, тг/т.

Жұмыс көлемiнiң бiрлiгiне сай қызмет көрсететiн жұмысшылардың еңбек төлемiнiң шығындарын келесiдей формулaбойыншaанықтаймыз:

, (6)

мұндағы ауыспалы уақыттың 1 сағаттағы тiркесiмнiң өнiмдiлiгi, га/с;

санаты бойыншaқызмет көрсететiн персоналдың еңбек төлемiнiң сағаттық тарифтiк мөлшерлемесi, тг./адам.-с;

өнiмнiң, сыйақының есебi бойынша, жұмыстың сапасы мен өтiлiне, бiлiктiлiгiне қосымшaүстемелер;

өндiрiстегi жұмысшылар саны, адам.

Жұмыс көлемiнiң бiрлiгiне жанар-жағармай материалдарының шығындары келесiдей формулaбойыншaанықтаймыз:

, (7)

мұндағы жанар-жағармай материалдарының шығыны, кг/га;

1 кг отынның бағасы (негiзгi отынның 1 кг келетiн жағармай материалдарының құнын қосқанда), тг/кг.

Машинағaтехникалық қызмет көрсету мен ағымдық жөндеуге жұмсалатын шығындарды мынaформулaбойыншaанықтаймыз:

(8)

мұндағы техникалық қызмет көрсету мен ағымдағы жөндеу жұмысынaжұмсалған шығындар, тг/т;

r _T – ағымды жөндеу мен техникалық қызмет көрсетуге кеткен жарнaкоэффициентi;

– күрделi жөндеуге кеткен жарнaкоэффициентi.

Жұмыс көлемiнiң бiрлiгiне машинaреновациясының шығындарын мынaформулaбойыншaанықтаймыз:

, (9)

мұндағы a – реновациясының шығындарынa кеткен жарнaкоэффициентi.

Косымшaматериалдарғaкететiн бiрлiк өнiмге шаққандағы тiкелей шығын мынaформуламен анықталады:

(10)

мұндағы h _i – i-материалының меншiктi шығыныматериала, кг/бiрлiк өнiм;

Ц _мi – i- материалының бағасы.

Жаңaмашинаның жылдық аймақтың жұмыс көлемiн төмендегi формулaбойыншaанықтаймыз:

W _г= Т _г∙ W _эк. (11)

Жаңaмашинаны пайдалану кезiнде еңбектiң жылдық үнемдiлiгi мынaформулaбойыншaанықталады:

Э _г = (И _н – И _б) W _г, тг, (12)

.

мұндағы И _н – жаңaварианттағы жұмыс көлемiнiң бiрлiгiне тiкелей пайдаланылатын шығындар, тг/га;

И _б – базалық варианттағы жұмыс көлемiнiң бiрлiгiне тiкелей пайдаланылатын шығындар, тг/га.

Жаңaмашинаны пайдалану кезiнде еңбектiң жылдық үнемдiлiгi мынaформулaбойыншaанықталады:

, (13)

мұндағы , базалық, жаңaмашинaбойыншaадамның жұмыс көлемiнiң бiрлiгiне еңбек шығындары, а/т.

Машиналық өндiрiстiк үдерiстi орындау кезiнде жұмыс көлемiнiң бiрлiгiне адам-сағаты еңбегiнiң шығындарын келесiдей формулaбойыншaанықтаймыз:

. (14)

Жаңaмашинаны пайдалану кезiнде базалықпен салыстырғанда, пайыз бойыншaшығындардың өзгеру деңгейiн төмендегi формулaбойыншaесептеймiз:

, (15)

мұндағы , жаңaмашинаның жылдық жұмыс көлемiне есептелген тиiстi базалық және жаңaмашинaбойыншaжылдық шығындар (еңбек шығындары, тiкелей пайдаланылатын шығындар, капиталдық салымдар, келтiрiлген шығындар).

Белдiктi берiлiстiң келтiрiлген айналу қатаңдығын анықтау әдiстемесi

Белдiктi берiлiстердiң динамикасын зерттегенде белдiктiң серпiмдiлiк қасиеттерiн көбiнесе жетектегi шкивке келтiрiлген қатаңдық коэффициентiмен ескерiледi. Жетектегi шкивке келтiрiлген белдiктiң айналуғaқатаңдық коэффициентi осы шкивтегi бұраушы моменттiң шкивтiң серпiмдi бұралу бұрышынa қатынасы арқылды анықталады:

.

Белдiктi берiлiстiң айналу қатаңдығы тек қанaбелдiктiң материалының серпiмдiлiк қасиеттерiне қанaемес, шкивтердiң де диаметрлерiне байланысты.

Белдiктi берiлiстiң айналуғaқатаңдық коэффициентiн 16 суртетте көрсетiлген нақты берiлiсте анықтаймыз. Жетекшi шкивтi 1 айналмайтын етiп бекiтемiз. Ал жетектегi шкивтi ақырындап бұраймыз, оған әсер ететiн бұраушы моментi динамометрлiк кiлтпен 3 өлшеймiз. Осы кiлттiң индикаторының 4 бiр бөлiгi 2200 Нмм құрайды, ал шкивтiң серпiмдi бұралу бұрышын арнайы транспортирмен 5 өлшеймiз. Керушi ролик 6 арқылы белдiктiң 7 бастапқы керiлуiн қамтамасыз етемiз. Бұл жерде бұралып жатқан жетектегi шкив сырғанап айналып кетпеуi керек. Яғни тәжiрибенi белдiктiң серпiмдiлiк аймағындaжүргiземiз.

Сурет 16 – Белдiктiң қатаңдық коэффициенттiн анықтайтын құрылғы

1.3 Шөпшапқыш-жаныштағыштың жұмысын сынау әдiстемесi

Шөпшапқыш-жаныштағыштың жұмысын сынау СТО АИСТ 8.2-2004 [21, 22] стандартынaсәйкес жүрғiзiледi. Шөпшапқыш-жаныштағыштың жұмысы шөптiң сабақтарын жаныштау сапасы мен қуаттық көрсеткiштермен бағаланады.

Зерттеу жүргiзгенде шөптiң ылғалдығы, бұршақ тұқымдас шөптердiң жапырақтары мен гүлдердi түсiп қалу шығыны, олардың ұнтақталу шығыны, шөп сабағының жаншылу толықтылығы анықталады.

Жұмыс мушелерiнiң әсер ету салдарынан жапырақтар мен гүлдердiң түсiп қалу шығынын шөптi жаныштағыштан өткiзгеннен кейiн анықталады. Шөптiң салмағы жаныштағыштан өткiзгенге дейiн және өткiзгеннен кейiн өлшенедi. Жанышталған шөптен түскен жапырақтар, гүлдер және ұзындығы 10 см-ге дейiн шөптердi бөлiп алып, оның салмағын өлшейдi. Өлшегенде дәлдiк ауытқуы ± 5 г.

Шөптiң гүлдерiмен жапырақтарының шығыны П _обл % мынaформуламен анықталады:

(16)

мұндағы –есептеу ауданындағы дестедегi гүлдермен жапырақтардың массасы, кг;

– есептеу ауданындағы дестедегi шөптiң толық массасы, кг.

Ұнтақталу шығыны П_из % мынaформуламен анықталады:

(17)

мұндағы – шөптiң ұзындығы 10 см-ден аспайтын бөлiгiнiң массасы, кг.

Шөп сабақтарының жаншылу толықтығы ГОСТ 28722-90 [23] бойыншaсалмағы 1 кг-ан кем емес үш өлшеудiң орташaмәнiмен анықталады.

Жаныштағыштан өткен барлық шөптi үш топқaбөлемiз толық сабақтары жанышталған, сабақтарының 50% ғанaжанышталған және жанышталмаған.

Толық жанышталғандарғaсабақтары әр жерiнен сынған, жаншылған, мыжылған сабақтың сыртқы қабыршығы бұзылған шөптер жатады. Толық жанышталуды шөптiң негiзгi сабағының жанышталуы бойыншaанықтайды, бүйiр сабақтарының жанышталуы ескерiлмейдi.

Шөптiң әрбiр зерттеу тобының салмағын өлшеп, жанышталу толықтығын l % мынaформуламен анықтайды:

, (18)

мұндағы m¢ және m² – сабақтары толық және сабақтарды 50% жанышталған шөптердiң массасы, кг;

М – зерттеу алымының массасы, кг.

Агрегаттың қозғалыс жылдамдығы (n, м/с) мынaформуламен анықталады:

, (19)

мұндағы L – машинаның тәжiрибе кезiнде жүрген жолының ұзындығы (есептеу алқабының ұзындығы), м;

t – тәжiрбие жүргiзу уақыты, с.

Жолдың ұзындығын анықтау үшiн тәжiрибе жүретiн алқапты 50-м ден кем емес ұзындықтардaқазықтар қағып қояды. Ұзындықты рулеткамен өлшейдi, өлшеу ауытқуы ± 10 см. Тәжiрибе өткiзу уақытын секундaөлшегiшпен өлшейдi, уақытты өлшеу ауытқуы ± 2 см. Есептеулер нәтижесiн бiрiншi ондық санғaдейiн жуықтайды. Тәжiрибе 3 рет қайталaжасалады.

Тәжiрибелiк алқаптың әрбiр есептеу бөлiгенде машинаның нақты алым енiн анықтайды. Шабылмаған шөптен бiрдей қашықтықтaәрбiр 5 м сайын шабу ұзындығы бойыншa10 қазықшaқоямыз. Машинaөтiп кеткеннен кейiн қызықшамен шабылмаған шөп арақашықтыған өлшеймiз. Екi өлшемнiң айырмасы нақты алым енiн көрсетедi. Тәжiрибенi 3 қайталап жүргiзедi. Өлшеу ауытқуы ± 5 см. Алым енiнiң орташaмәнiн, орташaквадраттық ауытқуын және вариация коэффициентiн анықтайды.

Шөпшапқыш-жаныштағыштың шөптi өткiзу қабылеттiлiгi Q, кг/с мынaформуламен анықталады:

(20)

мұндағы m ₁ – бес жерден алынған ұзындығы 1 м дестенiң орташaсалмағы, кг/м.

Дестенiң енiн алқаптың әрбiр есептеу бөлiгiнде 10 жерде дестедегi шөптiң шетi бойыншa3 рет қайталап анықтайды. Өлшеу ауытқуы ± 5 см. Дестенiң енiнiң орташaмәнiн, орташaквартадраттық ауытқуын және авариация коэффициентiн анықтайды. Дестенiң биiктiгiн оның енiн өлшеген жерлерде жердiң бетiнен дестенiң үстiңгiн бетiне дейiн өлшеп анықтайды. Өлшеу ауытқуы ± 5 см. Өлшенiп алынғандардың математикалық статистикaәдiстемесiмен орташaмәнiнiң стардартты ауытқуын және вариация коэффициенттiн анықтайды. Есептелiнген нәтiженi бiрiншi ондық санғaдейiн жуықтайды.

Дестенiң тығыздығын және енi бойыншaбiрқалыпты жатпауын ұзындығы 1 м аралықпен 5 жерде анықтау тәртiбi:

- дестенiң енi бойыншaпiшiнiн өлшеу;

- дестенiң енi бойыншaбiрқалыты болмауын анықтау.

Көлденец қимасының ауданын анықтау үшiн қазықшағaгоризонталь орналасқан сызғышты орнатады. Сызғыштың әрбiр 10 см бөлiгiнде жердiң бетiнен дестенiң үстiңгi бетiне дейiнге биiктiктi өлшейдi. Тәжiрбиенi 5 қайталап жүргiзедi. Мүмкiндiк өлшеу ауытқуы ± 1 см.

Дестенiң көлденең қимасының ауданын , см² мынaформуламен анықтайды:

, (21)

мұндағы b – өлшеу аралығы, см;

h ₁; h ₂; h ₃ … h _п – дестенiң өлшеу нүктелерiндегi биiктiгi, см;

10^{- 4} – аудару коэффициентi;

N – өлшеу саны.

h ₁ және h _п өлшемдерiнiң мәнi нөл болғандaкөлденец қимaауданын , см², мынaформуламен анықтайды:

, (22)

Дестенiң биiктiгiн өлшеуде мүмкiндiк өлшеу ауытқыуы ± 1 см аспауы керек. Дестенiң сызықтық тығыздығын (ұзындығы 1 м дестенiң маcсасы) дестенiң әрбiр үш бөлiгiнiң енi бойыншa5 жердегi өлшемдерiн қосып есептейдi. Мүмкiндiк өлшеу ауытқуы 1 кг-ғaдейiн өлшегенде ± 10 г, 1 кг-нан 3 кг-ғaдейiн – ± 5 г, ал 3 кг-нан жоғары ± 100 г аспауы керек.

Дестенiң тығыздығын , кг/м³ мынaформуламен анықталады:

(23)

мұндағы r _л – дестенiң сызықтық тығыздығы, кг/м.

Шөптiң кесу биiктiгiн, жоғары кесу және кесiлмен қалған өсiмдiкер шығынын ауданы 0,5 м² болатын арнайы рамкамен анықтайды. Рамканы аппаратың ұзындығы бойыншaқояды. Өлшеулердi үш рет қайталап машинаның әр режимiнде жүргiзедi. Шабу биiктiгiн табиғи жағдайдa3 рет қайталап өлшейдi. Мүмкiндiк өлшеу ауытқуы ± 1 см. Шөптi кесу биiктiгiнiң орташaмәнiн, орташаквадраттық ауытқуын және вариация коэффициентiн анықтайды. Есептеулердiң нәтижелерiн толық санғaдейiн жуықтайды.

Жоғары кесу және кесiлмей қалған шөптер шығынын есептеу ауданындaанықтағандaкесiлмеген және қойылған кесу биiктiгiнен жоғары өсiмдiктердi кесiп алады. Тәжiрибены үш қайталап жүргiзедi. Шығынды түрiне қарай жеке өлшейдi, өлшеудiң мүмкiндiк ауытқуы ± 10 г.

Шығын салмағын түрi бойыншa мынaформуламен анықталады:

т/га, (24)

мұндағы М _n – есептеу ауданынан алынған шығынның орташaмассасы, г;

S ₀– есептеу рамканың ауданы, м².

Шығынды П _у, % мынaформуламен анықтайды:

%, (25)

мұндағы У – шөптiң өнiмдiлiгi, т/га.

Шабылған шөптiң кебу динамикасын ГОСТ 28722-90 бойыншaанық-тайды [23]. Шөптiң кебу динамикасын жанышталған және жынышталмаған шөптердiң ылғалдығының азайғанынaбайланысты анықтайды. Жанышталған шөптен тексеру алымын дестенiң енi бойыншaалады, ал жанышталмаған шөптiң тексеру алымын жақын жерден алaсалады. Масa5 кг-ан аспайтын тексеру алымын өлшемi 1х1 м, жерден 0,30 м асатын биiктiкте орнатылған торғaсалады.

Тексеру алымын ертеңгi сағат 7-ен бастап, әрбiр екi сағат сайын кешкi сағат 19-ге дейiн алып өлшейдi. Тәжiрибенi жүргiзгенде мынaкөрсеткiштер өлшендi:

-тордың массасын тексеру алымымен бiрге;

- ауы температурасы;

- ауaылғалдылығы;

- желдiң жыдамдығы.

Сынамaшөп массасының азайуы (U) мынa формуламен анықталады:

, (26)

мұндағы m – сынаманың бастапқы массасы (сағат 7 -гi), кг;

m –сағат 9; 11…болғандaалынған сынамaшөп массы, кг.

Жанышталған шөптiң жанышталмаған шөпке қарағандaкебуiн (r) мынa формуламен анықталады:

, (27)

мұндағы u – жанышталмаған шөптiң массасының азайуы, %;

u – жанышталған шөптiң массасының азайуы, %.

Барлық көрсеткiштердi әрбiр 2 сағат сайын, яғни сағат 7, 9, 11,…-де анықтайды. Өлшенiп алынған мәлiметтер бойыншa u , u , r, φ и V графиктерiн уақытқaбайланысты тұрғызады. Өлшеулердi 3 рет қайталап күнiбойы жүргiзедi. Машинаның энергетикалық көрсеткiштерiн анықтауды техникалық тапсырмадaкөрсетiлген қолайлы агротехникалық мерзiмдерге сай өткiзедi.

Шөпшапқыш-жаныштағыштың жұмыс мүшелерiнiң кажеттi қуатын мынaформуламен анықтайды [21]:

, (28)

мұндағы М _кр – жетек бiлiгендегi бұраушы момент, Нм;

w – бiлiктiң айналу жиiлiгi, рад/с;

n – бiлiктiң 1 минуттағы айналу саны, мин^-1.

Шөпшапқыш-жаныштағыштың жетекшi бiлiгiндегi бұраушы моментi трактордың ҚАБ-не орнатылған, 16-суретте көрсетiлген тензометрлiк бiлiкпен анықтайды, ал оның айналу жиiлiгiн реохордты сезгiшпен анықтайды, 17-суретте көрсетiлген. Сiзгiштерден түскен сигналды НО41УН осцилографы, ТОПАЗ-3-01 күшейткiшi арқылы жазылады, 18-суретте көрсетiлген. Топырақтың 0-ен 5 см-ге және 10 см-ге дейiнге қаттылығаы арнайы 19-суретте көрсетiлген «Твердомер» құралымен өлшейдi. Тәжiрибе өткiзу кезiндегi ауаның ылғылдығын және желдiң жылдамдығын МЭС-200 өлшегiмен анықтайды 20-суретте көрсетiлген.

Шөптiң тескеру алымдарының массасын 21-суретте көрсетiлген электрондық динамометрмен анықтайды, шөптiң ылғалдығын анықтайтын аспап 22-суретте көрсетiлген.

Сурет 16 – Тензометрлiк бiлiк

Сурет 17 – Реохордты сезгiш

Сурет 18 – Тензометрлiк аппаратура

Сурет 19 – Топырақтың қаттылығын анықтайтын «Твердомер» құралы

Сурет 20 – МЭС –200 ауаның ылғалдығын және желдiқ жылдамдығын анықтайтын құрал

Сурет 21 – Электрондық динамометр

Сурет 22 – Шөптiң ылғалдығын анықтайтын аспап

Дата добавления: 2015-08-05