Читайте также:
|
Топырақты қатайту әдісі оның беріктілігін арттырып және бөліктерінің бір-бірімен байланысы ұлғаюы арқасында қысылуын (отыруын) төмендетеді. Көбінесе бұндай қатайтуға суды жақсы өткізетін және суды жақсы фильтірлейтін (сүзгілейтін) топырақ қолданылады. Бұл әдіске цементтеу, силикаттау, электрохимиялық бекіту және термиялық күйдіру жатады.
Цементтеу (цемент ерітіндісін 0,3...0,6 МПА-да қысу (жәбірлеу) үлкен тесіктерді, тордың (құздың) жарықшасының түрін, молтатастар, ірі және молтатасты құмдарды бекітуде қолданылады.
Силикатизация химиялық ерітіндіні (натрий силикаты) топырақта қысумен сипатталады. Топырақты силикаттаудың 2 әдісі бар -2 және 1 ертінділі. 2 ерітіндісі әдіспен топырақты бекіту силикат ерітіндісін және хлорлы кальциді кезекпен (тізбектей) қысу (жәбірлеу). Бұл әдіс ерітінділерді өзара әсерлестіріп, тұтықтырғыш зат болатын гелилі кремний қышқылын ығыстырып шығарады. Бұл әдіспен сүзгілеу коэффиценті 80 нен 20 м/сут болатын ірі және орташа ірі керидар бекітіледі, топырақты перфорировандалған құбыр-иньекторды толтырып, біреуден кейін 1 м араққашықтықпен алынған тереңдікте натрий силикат ерітіндісін қысу (жәбірлеу) арқылы іске асырылады. Топырақтан иньекторды алу кезінде хлорлы кальциді арасы 1 метр арақашықтық пен беріледі. Нәтижесінде диаметрі 30...10 см болатын столб бекітіледі. Бір ерітінділі әдісте топырақты силикаттау иньектор күрделі ерітінді қосылады (жәбірленеді). Құрамы натрий силикаты және фосфор қышқылынан немесе одан күрделірек ерітінді – натрий силикаты, күкірт қышқылы және күкіртқышқылды алюминиден тұрады. Бұл әдіспен сүзгілеу коэффициенті 5...0,3 м/сут болатын ұсақ құмды және шаң тәріздес, бау бақшалық топырақты бекітеді. Натрий силикаты ерітіндісінің көп мөлшерде шығын болуынан силикаттау топырақты бекітудің шешімі болмайтыны айта кетуге болады. Әсіресе 20-15 мм-ге дейінгі тереңдікте топырақты силикаттау қиындайды.
Профессор В.Е. Соколовия жетекшелігімен орманды топырақты зерттеуде бұл топырақтың шыдау (көтеру) қабілетін химиялық тұрақтандырғыш су жағылған реогентті енгізу арқылы көтеруге (арттыруға) болатынын анықтады. Олар орманды алқаптың топырағындағы коллоидты кремний қышқылы, әкті және цементтеуші құралымен алюминий гидроксидін активтендіреді.
Электрохимиялық бекіту сүзгілеу коэффициенті 0,1...0,2 м/ст төмен топыраққа қолданылады. (саздақ және батпақты, лай және т.б.) бұндай топыраққа натрий силикаты, хлорлы кальциді ерітінділерін енгізу олардың бойымен тұрақты тоқ қосумен сипатталады, өйткені, анодтан катодқа қарай судың қозғалуы және электросмос дамиды. Перфориловандалған анод арқылы топыраққа хлорин калимен және натрий силикаты ростверк енгізіледі. Бұл сүзгілеу коэффициенті 0,1...0,005 болатын топырақты бекіту электролит (хлорин кальций) арқылы жүргізіледі. Бұл өз кезегінде электролит ионын сіңіріп, құрылыстық қасиетін және топырақтың каталон қамтамасыз етеді.
Шайырландыру қатаюы бар карболидты шайырдан топырақта қысу (жәбірлеу) мен жүзуге асады. Карболидті шайыр – синтетикалық зат, қатайту қышқылдық әсерімен қатайту еркінділігі бар (щавельді қышқыл және т.б) оны орманды егістікте ол қоптың топырағында, ұсақ шаң тәріздес құмды сүзгілеу коэффициенті (1 0,5.. 5,0 м/сут) бекітуге қолданылады. Кіріндірмес (инвекина) бұрын карболидті шайырды қатайтқышпен (тұзды қышқылмен) қосады, содан соң топырақта қысуды (жәбірлеуді) жүргізеді. Топыраққа ерітінді қатуынан кейін ол тығыз денеге айналады.
Термиялық өңдеу. Термиялық әдіс орманды егістікті алқапты, ірі кеуекті газ өткізгішті топырақты қатайтуда қолданылады, бұл кезде беріктілігі және суға төзімділігі артады. Термиялық әдісте топырақты қатайту алдын ала қазылған жерде 8000 С пен отынды (газ тәрізді, сұйық және қатты) жаққан кезде жүзеге асады. Нәтижесінде топырақтың байланыс құрылымы артып, отырғызылуға жарамсыз болады. Термиялық өңдеу келесідей болады (сурет 10.1).
Сурет 10.1 Топырақты термиялық күйдіру қондырғысының сұлбасы.
1- компрессор; 2- салқын ауа құбыры; 3-отынға арналған ыдыс;
4- насос; 5- құбыр; 6-форсулека; 7- затюр; 8- ұңғыма;
9- топырақтың термиялық қатаю аймағы
а) отырғызылмалы орманды топырақ
б) отырғызылмайтын
Алдымен диаметрі 200 мм болатын ұңғыма қазылады. Содан соң газбен ауа ұңғымаға 10 300...4000 С пен жіберіледі. Себебі жану кезінде қызу 10 –сы 8000 С болу үшін 1 м болатын ұңғыма 80-150 кг отын шығыны кезінде бекітілген диаметрі (5...30м) беріктік текшесі 1..3 МПА құрайды. Су өткізгіштікті төмендету үшін битумдау мен балшықтау қолданылады. Битумдау балқытылған битум немесе ірілендіргісі бар битум эмульсиясын жарықшалар түрінде қысылады (жәбірлейді).
Негізгі әдебиет: 1[217-219], 2[257-262]
Бақылау сұрақтары:
1. Топырақ негіздерінің жақсаруының қандай түрлері бар?
2. Топырақ негіздерінің жақсаруына конструктивтік негіздерін атап беріңіз.
3. Топырақ қатаюының (тығыздалуының) түрлері?
4. Құмды және сазды топырақтар қандай жағдайда қатаюы мүмкін?
5. Топырақ тұғырының өлшемін қандай шарттан анықтайды?
6. Топырақ қатаюының негізгі әдісін атаңыз?
Дата добавления: 2015-12-08; просмотров: 241 | Нарушение авторских прав