Студопедия
Случайная страница | ТОМ-1 | ТОМ-2 | ТОМ-3
АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатика
ИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханика
ОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторика
СоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансы
ХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника

ЯҢа табышмак чыгару

Читайте также:
  1. БОРЫНГЫРАК ТАБЫШМАКЛАР
  2. ТӨРЛЕ ТАБЫШМАКЛАР
  3. ТАБЫШМАК ҺӘМ АНЫҢ ҖАВАБЫ
  4. ТАБЫШМАКЛАР, ЗАМАН ҺӘМ ТОРМЫШ

Табышмакларның сәнгатьчә төзелешенә күз салганда, иң элек аларның ике төрле алымда иҗат ителүләрен күрмичә булмый. Берләре бер әйбернең икенче нәрсәгә охшаганлыгын тиңләштерү, параллель китерү һәм билгеле бер нәрсәнең сыйфаты, тесмере буенча икенче билгесезне табу юлы белән ясала. Болар күбесенчә метафоралы, кинаяле (аллегорик) табышмаклар. Болары табышмак турында башта бирелгән билгеләмәгә туры киләләр. Шуның белән бу алым табышмакның төп жанр үзенчәлеген, аның традицион юлын, сәнгатьчә гүзәллеген әлегә кадәр саклап килә. Борынгы табышмаклар күбесенчә шушы алымда төзелгәннәр.

Икенче алым исә бер-бер нәрсәнең исемен әйтмичә генә аның тышкы күзгә бәрелгән сыйфатларын санап чыгудан гыйбарәт. Мәсәлән, мин сәгатькә карап алам да: «Стенада бер түгәрәк нәрсә такылдый» дим, монда икенче бер нәрсә белән охшашлык та, параллель дә юк, метафора, кинаяләр дә юк, бу тик бөр нәрсәнең тышкы портреты буенча тасвирлама бирү генә. Болай һәр нәрсәне һич уйлап тормыйча табышмак ясап була. «Үзе дүрт почмаклы, тышы катыргылы, эче тулы бер төп кәгазь» дим дә, әнә сезгә «китап» булды, яки «тартсагыз ачылам, япсагыз ябылам, мин үзем дүрт почмаклы такта, үзем гел стенада торам» дим, менә сезгә «ишек» турында табышмак булды. Билгеле, мондый табышмакны уйлап әйтү җиңел булган кебек, җавабын табасы да авыр түгел. Чөнки йозагының ачкычы да өстендә. Яки, дөресрәге, ачкычы кирәкми дә, чөнки йозагы бикләнмәгән, элеп кенә куелган. Бүгенге яңа техника-машиналар турында шундый табышмаклар хәзер бик күп чыгарыла. Мәсәлән:

Үзе ура, үзе суга,
Үзе капчыкка сала,
Ул гөрләп эшләгән чакта
Кыр матурланып кала.

Моның җавабын «комбайн» дип әйтеп торасы да юк, әйтсәң әле шуңа җавап эзләп тора тагы дип үзеңнән үк көләрләр. Чөнки монда комбайнга бернинди дә охшашлык та китерелми, тиңләштерү, параллельләр дә юк, метафора, кинаялар дә юк, һәм шунлыктан монда зиһен йөртеп табарлык нәрсә дә юк, бу дүрт юлда комбайнның ни эшләве әйтеп чыгылды.

Хәзер укучы яшьләр, балалар үзләре дә яңа табышмаклар чыгаралар. Газета-журналларга һаман язып җибәреп торалар. Бу бик күңелле күренеш. Табышмак чыгару өчен аның югарыда әйтелгән үзенчәлекләрен, алым-традицияләрен яхшы үзләштерергә кирәк. Ә моның өчен үзең дә халык табышмакларын күбрәк белергә, телдән, халыктан ишеткән берен язып алып җыярга, әйтешә-табыша белергә кирәк.

Табышмакларның монда әйтелмәгән тарихи кызыклы, шигырь чыгару өчен кирәкле һәм башка хикмәтле яклары бик күп әле аның. Минем «Татар халык табышмаклары» дигән зур китабым бар. Чынлап һәм киңрәк танышасы килгән укучылар мена шул китаптан укып карарлар инде.

Нәкый Исәнбәт


МӘКАЛЬЛӘР

I БҮЛЕК. АТА-АНА, БАЛА-ЧАГА ТУРЫНДА

БӘБИ БАЛА

* Анадан күлмәксез туалар, күлмәкле булалар.

* Бабайга таяк кирәк, бәбәйгә сиртмә кирәк.

* Бала заманасына охшап туар.

* Бала йөри белгәнче үрмәләп йөри.

* Баланы кыйнап юатма, көйләп юат.

* Хәзерге бала тугандук җиде класс бетереп туа, ди.

* Бала кошның авызы зур булыр.

* Күгәрчен баласы күрексез булса да, үскәч күгәрчен була, ди.

* Теле ачылмаган балага сыерчык тел алып килә, ди.

АНА

* Ана дигән хәзинә.

* Анаңдай ана булмас.

* Анаң өчен уч төбендә тәбә куырсаң да бурычыңны кайтара алмассың.

* Анаң хәерче булса да аңардан китмә.

* Ана — шәфкать диңгезе.

* Ана яхшылыгын авырсаң белерсең.

* Анасыз корт бал җыймас, бал җыйса да мул җыймас.

* Анасыз корт ил булмас.

* Анасына өргән эт бүре авызына төшәр.

* Суга ага башлагач, бабай да: «Әнием!» дип кычкырган.

* Әни суккан авыртмый.

* Әнкәм йорты алтын бишек.

* Йорт анасы белән корт анасы бер.

* Мең нәнкә дә бер әнкәне алыштыра алмас.

* Өйнең яме ана белән.

* Туган ана бер, туган Ватан бер.

* Үз анаңны яратсаң, минекен мыскыл итмә.

* Үз анасын зурлаган, кеше анасын хурламас.


Дата добавления: 2015-12-08; просмотров: 413 | Нарушение авторских прав



mybiblioteka.su - 2015-2024 год. (0.01 сек.)