Podstawowe pojęcia pedagogiki

WYCHOWANIE – całość wpływów i oddziaływań* kształtujących rozwój człowieka oraz przygotowujących go do życia w społeczeństwie; jest procesem ciągłym.

*(rodzina, szkoła, rówieśnicy, środowisko społeczne, zakład pracy, służba wojskowa, organizacje społeczno-polityczne, środki masowego przekazu, instytucje powołane do planowego organizowania procesów wychowawczych)

} wychowanie naturalne – wynika z naturalnych warunków (miejsce urodzenia, zamieszkania, kontakty społeczne)

} wychowanie instytucjonalne – celowo zamierzone organizowane w instytucjach wychowawczych, proces oparty na świadomie dobranych środkach dla osiągnięcia przewidywanych rezultatów wychowawczych (szkoły, placówki wychowania pozaszkolnego, placówki oświaty dorosłych)

Wychowanie jest zatem procesem świadomym, wiadomo jednak, że każdy z nas podświadomie uczy się określonych zachowań, czy to przez proste naśladownictwo wzorów i zwyczajów społecznych, czy przez przystosowanie się do przypadkowych sytuacji życia codziennego,

np. nauczyciel – wychowawca świadomie stara się przekazać uczniom pewien zasób wiedzy, lecz dąży także do ukształtowania jego osobowości w określony sposób; niezależnie jednak od swych intencji, nie zawsze jest świadom wpływu, jaki wywiera. Zatem musi śledzić i oceniać z punktu widzenia celów wychowawczych wpływ uczenia się nieświadomego przez wychowanka i swego własnego niezamierzonego oddziaływania na kształtowanie się jego osobowości.

KSZTAŁCENIE - ogół czynności i procesów umożliwiających ludziom poznanie rzeczywistości przyrodniczej i społecznej, osiąganie wszechstronnego rozwoju fizycznego i umysłowego a także zdobycie pożądanych kwalifikacji zawodowych.

Ø Proces kształcenia jest organizowany przez określone instytucje (szkoły, placówki oświatowe) i wówczas jego cele wyznaczane są zgodnie z obowiązującą w danym społeczeństwie koncepcją wykształcenia.

Ø Kształcenie może być podejmowane przez jednostkę samorzutnie, zgodnie z indywidualnymi potrzebami i przybiera wtedy formę samokształcenia.

Rezultatem kształcenia jest wykształcenie.

Z punktu widzenia rodzaju przyswajania wiedzy i umiejętności rozróżniamy:

Ø kształcenie ogólne – opanowanie wiedzy, zdobywanie umiejętności i nawyków niezbędnych dla każdego człowieka bez względu na jego przyszłą rolę społeczną;

Ø kształcenie specjalistyczne – przyswajanie wiedzy i nawyków potrzebnych do wykonania określonego zawodu.

NAUCZANIE – świadoma, aktywna i planowa praca nauczyciela z uczniami, umożliwiająca im zdobycie wiadomości, umiejętności i nawyków oraz rozwijanie ich zdolności i zainteresowań.

Ø Jest to współdziałanie polegające na tym, że jedni świadomie i aktywnie zmierzają do przyswojenia określonej wiedzy, a drudzy im w tym pomagają, przekazując konkretne wiadomości, rozwijając ich umiejętności oraz organizując tok pracy.

Ø Nauczanie jest to kierowanie procesem uczenia się czyli zdobywania wiedzy, informacji, umiejętności, kompetencji i nawyków (sprawności).

Nauczanie jest realizowane nie tylko w instytucjach dydaktyczno-wychowawczych, lecz również wszędzie tam, gdzie występuje społeczna potrzeba przekazania pewnego zasobu wiadomości, umiejętności i sprawności jednostce lub grupie ludzi w celu przysposobienia ich do wykonywania określonych zadań.

OSOBOWOŚĆ – zespół względnie stałych cech i złożonych mechanizmów wewnętrznych, które warunkują stałość i specyficzne zachowania się człowieka oraz przebieg jego procesów psychicznych.

Takimi stałymi cechami jednostki są: zadatki anatomiczno-fizjologiczne, układ nerwowy, charakter, temperament, zainteresowania, potrzeby, motywacje, postawy, zdolności, inteligencja.

Osobowość kształtuje się w toku rozwoju społecznego jednostki, początkowo pod wpływem emocjonalnego oddziaływania najbliższego otoczenia, później wychowania w szkole, placówce pozaszkolnej, zakładzie pracy, pod wpływem środków masowego przekazu i własnej aktywności.

Ukształtowanie osobowości zależy więc od wzajemnego oddziaływania na siebie jednostek i środowiska społecznego. Oznacza to, że człowiek podlega ciągłym wpływom swojego środowiska i sam na nie wywiera wpływ, a osobowość jego rozwija się w wyniku wzajemnego oddziaływania.

Wczesny okres rozwoju osobowości jest okresem największej podatności na wpływy wychowawcze, bowiem w miarę rozwoju następuje ograniczenie podatności na wpływy zewnętrzne i wytwarzają się mechanizmy samoregulujące, które stanowią o specyficzności cech osobowości jednostki.

KULTURA – całokształt materialnego i duchowego dorobku ludzkości, gromadzony, utrwalony i wzbogacony w ciągu jej dziejów, przekazywany z pokolenia na pokolenie.

W ujęciu wychowawczym kultura stanowi zespół wartości (intelektualnych, estetycznych, społecznych, gospodarczych), norm (moralnych, prawnych) oraz wzorów i wzorców (zachowań, instytucji), które pragniemy propagować i do których chcemy wprowadzać jednostki i grupy społeczne przez wzmaganie i rozbudzanie odpowiednich zainteresowań i potrzeb.

ŚRODOWISKO – ogół elementów otaczającej nas rzeczywistości, które działają jako źródło bodźców i powodują określone przeżycia psychiczne.

ŚRODOWISKO WYCHOWAWCZE – ogół sytuacji wychowawczych, wywieranych przez podstawowe grupy społeczne, placówki wychowawcze i środki masowego przekazu.

CZAS WOLNY – czas pozostały po wykonaniu obowiązków rodzinnych, zawodowych, społecznych i przeznaczony jest na odpoczynek, rozrywkę oraz rozwój własnych zainteresowań zgodnie z zamiłowaniami i upodobaniami (wg R. Wroczyńskiego)

CZAS WOLNY – część budżetu czasu, która nie jest zajęta przez pracę zarobkową normalną i dodatkową, ani przez systematyczne kształcenie się uniwersyteckie, ani przez zaspokajanie elementarnych potrzeb fizjologicznych (sen, posiłki, higiena), ani przez stałe obowiązki domowe (gotowanie, pranie, sprzątanie, opieka nad członkami rodziny niezdolnymi do samoobsługi) – i może być spożytkowana na dowolne wczasowanie lub na życie rodzinne i aktywność przynoszącą doraźne korzyści (wg A. Kamińskiego)

Czas wolny dzieci i młodzieży należy rozpatrywać w innych kategoriach niż czas wolny ludzi dorosłych.

Objęty bowiem powinien być nadzorem i kontrolą otoczenia dorosłych, szkoły, organizacji i instytucji młodzieżowych itp.

Przez czas wolny dzieci i młodzieży szkolnej należy rozumieć czas, w którym po zaspokojeniu potrzeb organizmu, wypełnieniu obowiązków szkolnych i domowych, mogą oni wykonywać czynności wg swoich upodobań, związane z wypoczynkiem, rozrywką i rozwojem własnych zainteresowań.

Дата добавления: 2015-10-29