Асқорыту жүйесі» модулі

Жүйке жүйесі» модулі

Тақырыбы: Мидағы қанайналымның патофизиологиясы.

Жоғары жүйке жүйесі қызметінің патологиясы.

Сабақтың мақсаты: мидағы қанайналым бүліністерінің және жоғары жүйке жүйесі қызметі бұзылыстарының себептерін, даму тетіктерін және көріністерін оқып үйрену.

Оқыту міндеттері:

1. Мидағы қанайналым бұзылыстарының себептерін және даму тетіктерін оқып білу.

2. Инсульттың түрлерінің этиологиясы мен патогенезін меңгеру.

3. Жоғары жүйке жүйесі қызметі бұзылыстарының себептері мен даму тетіктерін оқып үйрену.

Тақырыптың негізгі сұрақтары:

1. Жүйке жүйесі ауруларының жалпы этиологиясы мен патогенезі.

2. Мидағы қанайналым бұзылыстарының этиологиясы мен патогенезі.

3. Геморрагиялық инсульттің патофизиологиялық сипаттамасы.

4. Ишемиялық инсульттің патофизиологиялық сипаттамасы.

5. Жоғары жүйке жүйесі қызметінің бұзылыстары. Невроздар, түсінігіне анықтама және жалпы сипаттамасы.

6. Невроздардың нейрофизиологиялық тетіктері. Невроздардың негізгі көріністері (көңіл-күйдің, мінез-құлықтардың бұзылыстары және т.б.). Невроздар ауру-алды жағдай ретінде.

Тақырып бойынша ақпараттық-дидактикалық блок

Глоссарий

Патологиялық жүйе - патологиялық үрдіс дамуының эндогенді механизмдері­, ОЖЖ зақымдалған және зақымдалмаған жаңа бір, патодинамикалық ұйымдасуы.

Антижүйелер - патологиялық жүйенің қызметін басуға және дамуын шектеуге ­ бағытталған огранизмнің реттеуші механизмдері; патология жағдайында функцияларды антагонистік реттеу принципі болып табылады.

Денервациялық синдром - ағзалар мен тіндердің құрылымдарына әсері болмағанда постсинапстық нейрондарда пайда болатын өзгерістердің кешені

Нейрон деафферентациясы – нейронға түсетін импульстың берілмеуі, жүйке жолдарының үзілуінен афферентацияның болмауына байланысты, постсинапстық нейрондарда тосқауыл болған (рецепторларды қабылдайтын) кездегі преасинапстық аяқшаларда нейромедиаторлардың бөлінуінің бұзылыстары.

Спиналды шок – жұлын миы үзілгеннен кейін қимылдатқыш және вегетативтік рефлекстердің терең, қайтымды тежелуі.

Трофогендер - жасушаларға нәрленіс беретін макромолекулярлы зат (негізінде ақуыздар).

Нейродистрофиялық үрдіс – нервтік әсерлердің өзгерістерімен немесе болмауымен байланысты трофиканың бұзылуы.

Патотрофогендер – нерв жүйесінде патология жағдайында түзілетін және рецепиент жасушаларында тұрақты дерттік өзгерістерді шақырушы заттар.

Патологиялық күшейтілген қозу генераторы – шамадан тыс импульстер өндіретін өзара байланысты гиперактивті нейрондардың ошағы.

Патологиялық детерминант -патологиялық жүйені қалыптастырып, оның қызметін анықтайтын; жүйе ішілік қатынастың ұстанымы және тетігі болып табылатынОЖЖ өзгертілген құрылымы.

Доминант - ОЖЖ сол мезеттегі үстемдігі жоғары қызметтік құрылымы, басқа да жүйке орталықтарының қызметін бағыттайтын; жүйе аралық қарым қатынастың ұстанымы және тетігі болып табылады.

Парабиоз (para - қасында, жанында + bios - өмір)- күшті тітіркенудің ықпалынан пайда болатын қозғыштықтың жєне өткізгіштіктің қайтымды фазалы өзгерістері.

Мидағы қанайналымның өтпелі бұзылыстары (транзиторлық ишемиялық шабуыл) – бұл 24 сағаттан аспайтын, ошақтық немесе жалпы милық симптомдармен көрінетін мидағы қанайналымның жіті бұзылыстары.

Инсульт (insilio, sultum - шабуыл жасау)- бас миында немесе жұлында ­ қанайналымның жедел бұзылысы, ОЖЖ зақымдалуының тұрақты симптомдарының дамуы.

Ишемиялық инсульт (ми инфаркты) – бас миынанәрленіс беретінартериялардың тарылуынан немесе бітелуінен дамитын мидағы қанайналым бұзылыстары. Негізгі себептері тамырлардың атеросклерозы, жиі атеросклерозбен қабаттасқан қантты диабет, гипертониялық ауру, жүрек қақпақшаларының ақаулары, эмболиялары, коллагеноздардағы васкулиттер, қан жүйесінің аурулары (эритремиялар, лейкоздар).

Геморрагиялық инсульт – миға қан құйылуымен көрінетін инсульттің бір түрі. Біріншілікті немесе салдарлық артериялық гипертензия салдарынан, туа біткен ангиомаларда, тамырлардың аневризмасы кезінде пайда болады. Геморрагиялық инсульттер атеросклерозбен ұштасқан гипертониялық ауруларда жиі дамиды. Бұндай жағдайда тамыр қабырғаларына қанның сіңуінен оның трофикасы бұзылып біртіндеп деструкциясы дамиды. Нәтижесінде микроаневризмалар түзіліп, тамыр жарылады.

Невроз — жоғары жүйке жүйесі қызметінің бұзылыстары. Клиникалық белгілері астениялармен, ығыр қылатын жағдайлар, истериялар, сонымен қатар ақыл-естің және физикалық жұмысқа қабілетінің төмендеуімен көрінеді. Барлық жағдайларда дау-дамайлар, ұзақ уақыт эмоциялық және интелектуалдық зорығулар ауру туындататын психикалық факторлары болып саналады.

Тақырыбы: Жүйке жүйесінің қимыл-қозғалыстық және сезімталдық қызметінің бұзылыстары. Тырыспа синдромының және ми қабықтарының зақымдану синдромының патофизиологиясы.

Сабақ мақсаты: жүйке жүйесінің қимыл-қозғалыстық және сезімталдық қызметінің, тырыспа синдромының және ми қабықтарының зақымдану синдромы бұзылыстарының себептері мен даму тетіктерін және көріністерін оқып үйрену.

Оқыту міндеттері:

1. Жүйке жүйесінің қимыл-қозғалыстық және сезімталдық қызметі бұзылыстарының себептері мен даму тетіктерін оқып білу.

2. Тырыспа синдромының этиологиясы мен патогенезін меңгеру.

3. Ми қабықтарының зақымдану синдромының себептері мен даму тетіктерін оқып білу.

Тақырыптың негізгі сұрақтары:

1.Қимыл-қозғалыстың нейрогендік бұзылыстарының этиологиясы және патогенезі.

2. Қимыл-қозғалыстың нейрогендік бұзылыстарының негізгі түрлеріне сипаттама: гипо- және гиперкинездік жағдайлар, парездер мен салдану.

3. Тырыспалық жағдайлар, түрлері, себептері мен даму тетіктері

4. Сезімталдықтың нейрогендік бұзылыстарының негізгі түрлері, себептері және даму тетіктері.

5. Ауыру сезімі, түсінігі және жалпы сипаттамасы, түрлері.

6. Шеткеріден және орталықтан туындаған патологиялық ауыру сезімі.

7. Ауыру сезімінің нейрохимиялық тетіктері.

8. Антиноцицепциялық жүйе.

9. Патологиялық ауыру сезімін емдеу негіздері.

10. Ми қабықтарының зақымдану синдромының негізгі себептері мен даму тетіктері.

Глоссарий

Ноцицепциялық жүйе – ауыру сезімін қабылдайтын және тасымалдайтын жүйе.

Антиноцицепциялық жүйе - ноцицептивті жүйе құрылымдарын қызметін бақылайтын жүйе.

Каузалгия (Kausis - күйдіру + algos - ауру)- симпатикалық талшықтарға бай үлкен араласқан нервтер зақымдалғанда пайда болатын ұстамалы күшейетін күйдіретін ауру.

Каталепсия (katalepsia - ұстап алу)- жасанды берілген оларға дене тұрысына денелер немесе аяқ-қолдардың мелшиіп қатып қалуы.

Миастения (myos - vsiwf + asthenia - єлсіздік) нерв ­ - бұлшық ет жүйесінің ауруы, єлсіздікпен жєне бұлшық еттердің єртүрлі топтарының патологиялық шаршағандығымен көрінеді.

Парабиоз (para - қасында, жанында + bios - өмір)- күшті тітіркенудің ықпалынан пайда болатын қозғыштықтың жєне өткізгіштіктің қайтымды фазалы өзгерістері.

Сал (paralyo - босату)- сәйкес бұлшық еттердің иннервация бұзылуы себепті өз бетімен қозғалыстардың толық жоқ болуы.

Парез (paresis - әлсіреу)- иннервациясының бұзылуына байланысты бұлшық еттерді жиыратын қызметінің әлсіреуі.

Орталықты (спазмдық паралич) салдану - басмиы қыртысының проекциялық аумағы зақымданғанда туындайды. Егер Беца жасушалары немесе олардың аксондары зақымданса спазмдық салдану дамиды. Бұл жағдайда Беца жасушалары бұлшық еттерге тым көп жүйкелік импульстарды жібереді, салдарынан бұлшық еттердің тонусы жоғарылап дірілдеу пайда болады. Мүшенің нәрленісі бұзылып гипотрофия немесе атрофия дамиды.

Шеткері (перифериялық) (енжар) салдану - Кез келген бөліктің шеткері нейроны зақымданғанда дамиды: алдыңғы мүйізі, түбі, өрімі, шеткері нерв. Мұндай жағдайда, бұлшық еттердің ерікті және еріксіз, рефлекторлық қызметі, иннервациясы жойылады. Бұлшық еттердің тонусы төмендеп, толық салдануы мүмкін, жүйкеленітін бөліктің гипотрофиясы немесе атрофиясы дамиды.

Парастезия (par - қасында, жанында + aistesis - сезіну)- жалған сезіну; спонтанды пайда болатын жағымсыз ұйып қалуды, күйдіруді, құмырсқалардың еңбектеуін сезіну.

Тик – еркінен тыс, үйреншікті, ­ жеке бұлшық еттердің немесе бұлшық ет топтарының клоникалық тартылуы.

Тремор (tremor - қалтырау)- аяқ-қолдардың, кірпіктердің, қолдардың саусақтарының ырғақты еріксіз қалтырауы.

Фобия (phobos - үрей)- жабысқақ күй-жағдайы, еріксіз бірдеңенің үрейі.

Анестезия - сезімталдықтың жойылуы.

Гипестезия - сезімталдықтың төмендеуі.

Гиперастезия - сезімталдықтың жоғарылауы

Децеребрациялық сіреспе, Ми бағанасын қиып кескенде дамитын жазылатын -бұлшық еттердің тонусының бірденнен жоғарылауы, бүгілетін- бұлшық еттердің әлсіреуі— децеребрация. Бұл кезде аяқ-қолдардың керіліп сіресіп қатып қалуы, басының қатты шалқаюы байқалады (опистотонус).

Атаксия - қозғалыс үйлесімділігінің бұзылуы.

Асинергия - қозғалыстардың жатықтығын жоғалтуы.

Гиперкинезия - күрделі қимыл қозғалысқа қатысатын қосымша қимылдардың күшеюі.

Спиналдық шок- жұлын миы үзілгеннен кейін қимылдатқыш және вегетативтік рефлекстердің терең, қайтымды басылуы.

Тырыспа - бір немесе бірнеше бұлшық еттердің еріксіз жиырылуы, ауыру сезімімен ұштасады..

Тониялық тырыспа – бұлшық еттердің ұзақ жиырылуынан, олардың сол бетінде (бүгілген немесе керілген күйі) қатып қалуы, науқастың денесі керілген, басы шалқайған немесе иілген күйі.

Клониялық тырыспа – жазылатын және бүгілетін еттердің рет-ретімен жиырылуы, нәтижесінде еріксіз қимыл-қозғалыстар байқалады. Клониялық тырыспалар тониялыққа қарағанда аса қауіпті емес, өйткені онда жүрек, тыныс жүйесінің бұзылыстары байқалмайды.

Эпилепсия - созылмалы психоневрологиялық ауру, қайталанатын ұстамалармен сипатталады.. Ұстамалардың негізінде мидағы жүйке жасушаларының тым қуатты электрлік белсенділігі жатыр.

Паркинсонизм – созылмалы нейродегенерациялық ауру тобы, мидағы кейбір құрылымдардың дофаминдік нейрондарының тез ыдырауы және өлімімен сипатталады. Дофамин мөлшерінің өзгеруі басқа нейротрансмиттерлердің метаболизмінің бұзылысына алып келеді (серотонин, норадреналин, ацетилхолин, глутамат). Дофаминдік белсенділіктің төмендеуінен және глутаматтық және холинергиялық жүйелердің белсенділігінің басым болуынан Паркинсон ауруына тән қозғалыстар пайда болады.

Броун - Секар синдромы -симптомокомплекс, жұлынның жарты бөлігі зақымдалғанда пайда болады. Зақымданған жақта орталықты салдану (немесе парез) дамиды, бұлшық еттік - буындық және вибрациялық сезімталдық жойылады. Қарама-қарсы жақта ауыру сезімі мен температуралық сезімталдық жойылады. Жұлын жарақаттанғанда, онда қанайналым бұзылғанда, инфекциялық миелопатияларда, жұлын өспелерінде, таралған склероз дамығанда пайда болады.

Тесттік тапсырмалар

Жүйке жүйесінің қозғалыстық қызметінің бұзылыстары

1. Қозғалыстық анализаторға кіреді: а) жұлынталамды жол; б) пирамидалық жолдар; в) Голл және Бурдах шоғыры; г) жұлын миының алдыңғы мүйіздерінің нейрондары; д) жұлын миының артқы мүйіздерінің нейрондары: 1) а,б,д; 2) а,в,г; 3) б,г; 4) б,д; 5) в,г.

2. Қозғалыстық анализатор бас миы қыртысының осы бөлімінде орналасқан: 1) маңдай бөлімі; 2) желке бөлімі; 3) шеке бөлімі; 4) артқы орталық иірімде; 5) таламуста.

3.Жүйке жүйесінің қозғалыстық қызметі бұзылуынан дамитын қозғалыстың жоғалуы аталады: 1) сал; 2) парез; 3) миастения; 4) миотония; 5) гиперестезия.

4. Жүйке жүйесінің қозғалыстық қызметі бұзылуынан дамитын қозғалыстың әлсіреуі аталады: 1) парез; 2) сал; 3) миотония; 4) миастения; 5) тетраплегия.

5.Дененің бір жақ бұлшықеттерінің салдануы аталады: 1) гемиплегия; 2) параплегия; 3) тетраплегия; 4) парез; 5) гипокинезия.

6.Жоғарғы немесе төменгі екі аяқ-қолдардың салдануы аталады: 1) параплегия; 2) гемиплегия; 3) тетраплегия; 4) парез; 5) гиподинамия.

7. Аяқ-қолдардың түгелімен салдануының аталуы: 1) тетраплегия; 2) параплегия; 3) гемиплегия; 4) парез; 5) гипостезия.

8.Сопақша ми зақымдалғанда дамиды: 1) бульбарлы сал; 2) фантомды ауыру; 3) децеребрациялық сіреспе; 4) атетоз; 5) парастезия.

9.Зақымдалған бұлшықеттер тонусы төмендейді: 1) орталық сал кезінде; 2) шеткері салда; 3) вазоспастикалық салда; 4) вазодилятациялық салда; 5) атетозда.

10.Рефлекстердің жоғалуы байқалады: 1) шеткері салда; 2) орталық сал кезінде; 3) рефлекторлық салда; 4) парез кезінде; 5) гиперестезияда.

11.Бұлшықеттер атрофиясы байқалады: 1) орталық сал кезінде; 2) шеткері салда; 3) рефлекторлық салда; 4) парез кезінде; 5) парестезияда.

12.Бос сал кезінде зақымдалған бұлшықеттер тонусы: 1) жоғарылайды; 2) төмендейді; 3) өзгермейді; 4) шамалы жоғарылайды; 5) қалпына келеді.

13. Бос сал осылар зақымданғанда дамиды: 1) орталық мотонейрондар; 2) шеткері мотонейрондар; 3) бас миы қыртысының самай аймағы; 4) қызыл ядро; 5) бас ми қыртысы.

14. Зақымдалған бұлшықеттер тонусы жоғарылайды: 1) орталық сал кезінде; 2) шеткері салда; 3) рефлекторлық салда; 4) истериялық салда; 5) парезде.

15.Рефлекстердің күшеюі тән: 1) орталық салда; 2) шеткері салда; 3) рефлекторлық салда; 4) парез кезінде; 5) атония кезінде.

16. Нейромедиаторлар мен фармакологиялық дәрілерге зақымдалған бұлшықет сезімталдығының күшеюі байқалады: 1) орталық сал кезінде; 2) шеткері салда; 3) рефлекторлық салда; 4) истериялық салда; 5) бұлшықеттер атониясында.

17. Спастикалық сал осылар зақымданғанда дамиды: 1) қозғалу жолының орталық нейроны; 2) омыртқа жотасының бел бөлімі; 3) омыртқа жотасының мойын бөлімі; 4) бас ми қыртысының шүйде аймағы; 5) жүйкелердің шеткі өсінділері.

18. Спастикалық салда байқалады: 1) зақымдалған бұлшықеттер тонусының жоғарылауы; 2) зақымдалған бұлшықеттер тонусының төмендеуі; 3) бұлшықеттер тонусы қалыпты; 4) бұлшықеттердің жеңіл парезі; 5) бұлшықеттер фибрилляциясы.

19.Децеребрациялық сіреспе дамиды: 1) жұлын миының артқы түбіршіктері зақымдалғанда; 2) мишық бұзылысында; 3) орталық ми жабындысының жоғарғы және төменгі төмпешіктері арасындағы миды кескенде; 4) пирамидалық жүйе зақымдалғанда; 5) декортикацияда(мүшенің сыртқы қыртысын сылып тастау).

20. Децеребрациялық сіреспе жағдайы осылар жарақаттанғанда дамиды: 1) мишық; 2) орталық ми; 3) жұлын миы; 4) үлкен жартышарлар қыртысы; 5) лимбикалық құрылымдар.

21. Децеребрациялық сіреспеде осылардың тонусы кенеттен жоғарылайды: 1) жазушы бұлшықеттер; 2) мимикалық бұлшықеттер; 3) бүгуші бұлшықеттер; 4) әкетуші бұлшықеттер; 5) әкелуші бұлшықеттер.

22.Жұлын миы қызметінің бұзылысымен байланысты қозғалыстың өзгеруі: а) децеребрациялық сіреспе; б) эпилепсия; в) астазия; г) атаксия; д) асинергия; е) жұлындық шок: 1) а,б,г,д,е; 2) а,в,д; 3) б,в,г,д; 4) б,в; 5) е.

23.Жұлындық шок дамиды: 1) жұлын миының мотонейрондары зақымдалғанда; 2) жұлын ганглиі бұзылысында; 3) орталық ми жабындысының жоғарғы және төменгі төмпешіктері арасындағы миды кескенде; 4) жұлын миын кескенде; 5) декортикацияда(мүшенің сыртқы қыртысын сылып тастау).

24. Жұлындық шокқа тән: а) рефлекстердің қайтымсыз жоғалуы; б) рефлекстердің қайтымды жоғалуы; в) мидың үзілісі жоғары жерінен рефлекстердің бұзылысы; г) бас миы жағынан белсендіруші әсерлердің қажеттілігі; д) бас миы жағынан тежеуші әсерлердің белсенуі: 1) а,б,в,д; 2) а, в, г, д; 3) б,в, г, д; 4) б, г; 5) в, д.

25. Мишық қызметінің бұзылысымен байланысты қозғалыстың өзгеруі: а) децеребрациялық сіреспе; б) эпилепсия; в) астазия; г) атаксия; д) асинергия; е) астения: 1) а,б,г,д,е; 2) а,в,д; 3) б,в,г,д; 4) б, в, е; 5) в, г, д, е.

26.Бұлшықет тонусының төмендеуі аталады: 1) атония; 2) асинергия; 3) астазия; 4) атаксия; 5) анестезия.

27.Аяқ-қолдар мен дененің әрдайым қалтырап және тербелуі аталады: 1) астазия; 2) атаксия; 3) эпилепсия тәрізді тырысулар; 4) дисметрия; 5) дистония.

28.Қимыл үйлесімділігінің бұзылуы аталады: 1) атаксия; 2) астазия; 3) асинергия; 4) амблиопия; 5) анестезия.

29.Қозғалыстағы бір қалыптылық, күш пен ептілікті жоғалту аталады: 1) асинергия; 2) астазия; 3) атаксия; 4) астения; 5) аграфия.

30.Жеңіл бұлшықеттік қажу аталады: 1 атония; 2) астения; 3) амблиопия; 4) астазия; 5) парез.

31.Осылар зақымданғанда астения байқалады: 1) мишық; 2) пирамидтік жолдар; 3) Форел қиылысы; 4) қабық; 5) шеткері жүйке рецепторлары.

32. Пирамидтік және экстрапирамидтік жүйелер қызметі бұзылыстарымен байланысты қозғалыстың өзгеруі: а) гипокинезия; б) гиперкинезия; в) астазия; г) атаксия; д) Паркинсон ауруы; е) парестезия: 1) а, б, в, д; 2) а,б,г,е; 3) а, б, д; 4) в, г, д; 5) г, д, е.

33.Қозғалыстың епсіздігі,бір түрлілігі,тұсалып қалуы аталады: 1) гипокинезия; 2) акинезия; 3) амблиопия; 4) хорея; 5) атетоз.

34.Гипокинезияға жатады: а) клоникалық тырысулар; б) парездер; в) гемиплегия; г) салданулар; д) хорея: 1) а,б,в; 2) а,г,д; 3) б,в,г; 4) в,д; 5) г,д.

35.Күрделі қозғалыс әрекеті кезіндегі көмекші қимылдардың күшеюі аталады: 1) гипокинезия; 2) акинезия; 3) гиперкинезия; 4) тырысулар; 5) астазия.

36.Қара субстанцияның қызметі бұзылғанда пайда болуы мүмкін: 1) Паркинсон ауруы; 2) Вильсон-Коновалов; 3) Альцгеймер ауруы; 4) хорея; 5) фантомдық ауыру.

37.Паркинсон аруруына тән: 1) бұлшықет тонусының төмендеуі; 2) аяқ-қолдар мен дененің дірілі(тремор); 3) клоникалық тырысулар; 4) эпилепсия тәрізді талмалар; 5) бұлшыеттер атрофиясы.

38.Бұлшықеттің тонусының өзгерісімен жүретін оның еріксіз жиырылуы аталады: 1) тырысулар; 2) миотония; 3) миастения; 4) миоз; 5) гипокинез.

39.Клоникалық тырысулар дегеніміз: 1) бұлшықеттердің бір немесе басқа тобының жылдам жиырылуы мен босаңсуының алмасуы; 2) бұлшықеттердің ширығуының өсуімен қатар жүретін олардың ұзақ жиырылуы; 3) сөйлесу бұлшықеттерінің тырысуы; 4) бет бұлшықеттерінің тырысуы; 5) бұлшықеттердің фибриллярлық жиырылуы.

40.Бас миы қыртысының моторлық аймағының зақымдануына тән: 1) клоникалық тырысу; 2) тоникалық тырысу; 3) хорея; 4) тремор; 5) снесетивті атаксия.

41. Тоникалық тырысулар дегеніміз: 1) бұлшықеттердің бір немесе басқа тобының жылдам жиырылуы мен босаңсуының алмасуы; 2) бұлшықеттердің ширығуының өсуімен қатар жүретін олардың ұзақ жиырылуы; 3) аяқ бұлшықеттерінің тырысуы; 4) бет бұлшықеттерінің тырысуы; 5) бұлшықеттердің фибрилляциясы.

42.Моторлық анализиатордың қыртыс асты орталықтарының зақымдануына тән: 1) клоникалық тырысу; 2) тоникалық тырысу; 3) хорея; 4) тремор; 5) снесетивті атаксия.

43.Эпилепсия кезінде алдыменен дамиды: 1) қозғалыстық бұзылыстар; 2) салданулар; 3) сезімталдықтың барлық түрлерінің бұзылысы; 4) жоғарғы жүйке қызметі бұзылысы; 5) психоздар.

Сенсорлық бұзылыстар.Ауырсыну сезімі.

44. Жүйке жүйесінің сезімтал жолының қыртысы аймағы болып табылады: 1) маңдай бөлімі; 2) шүйделік бөлім; 3) шеке бөлімі мен арқы орталық иірім; 4) таламус пен солғын шар; 5) гипофиз бен гипоталамус.

45. Беткейлік сезімталдыққа толық немесе жартылай жатады: а) проприоцептивті; б) ауырсынулық; в) температуралық;г) вибрациялық; д) тактильді: 1) а,б,д; 2) а,в,г; 3) б,в,д; 4) в,г,д; 5) г,д.

46. Терең сезімталдыққа толық немесе жартылай жатады: а) проприоцептивті; б) ауырсынулық; в) температуралық;г) вибрациялық: 1) а,б,; 2) а,г; 3) б,в,; 4) в,г, 5) г,д.

47.Сезімталдықты жоғалту аталады: 1) анестезия; 2) астения; 3) астазия; 4) алексия; 5) атония.

48. Сезімталдықтың бір түрінің жойылуымен қатар басқа түрінің сақталуы аталады: 1) сезімталдықтың диссоцияциясы(ажырау); 2) гипестезия; 3) парастезия; 4) дискриминациялық сезімталдық; 5) гиперестезия.

49. Сезімталдықтың «қолғап» және «шұлық» түрінде бұзылуы осылар зақымдалғанда байқалады: 1) шеткі жүйкелер; 2) жұлын миының артқы мүйізі; 3) гипоталамус; 4) жұлын миының бүйірлік бағанасы; 5) ауырсыну сезімталдығының қыртыстық проекциясы.

50.Шеткі жүйке бағаны зақымдалғанда жойылады: 1) сезімталдықтың барлық түрлері; 2) тактильді және температуралық сезімталдық; 3) терең және тактильді сезімталдық; 4) ауырсыну,температуралық,тактильді сезімталдық; 5) тек ауырсыну сезімталдығы.

51.Жұлын миының артқы мүйізі жасушаларының зақымдалуы осының жоғалуына әкеледі: 1) зақымдалу жағындағы ауырсыну мен температуралық сезімталдықтың; 2) зақымдалу жағына қарсы жақтағы, ауырсыну мен температуралық сезімталдықтың; 3) зақымдалу жағында бұлшықетті-буындық және тактильді сезімталдық; 4); 5) дененің екі жағында да сезімталдықтың барлық түрлерінің.

52. Жұлын миының артқы бағанасының зақымдалуы осының жоғалуына әкеледі: 1) бұлшықетті-буындық сезімнің; 2) температуралық сезімталдықтың; 3) тактильді сезімталдықтың; 4) ауырсыну сезімталдығы; 5) сезімталдықтың барлық түрлерінің.

53.Броун-Секар синдромы дамиды: 1) жұлын миы артқы мүйізінің жасушалары зақымдалғанда; 2) жұлын миының артқы бағанасы зақымдалғанда; 3) шеткі жүйкелер зақымдалғанда; 4) сопақша ми зақымдалғанда; 5) жұлын миының жартысые кескенде.

54. Броун-Секар синдромында келесі бұзылыстар болады: 1) зақымдалу жағында терең мен тактильді сезімталдықтың,қарсы жақта ауырсыну мен температура сезімталдығының; 2) зақымдалу жағында ауырсыну мен температура сезімталдығының,қарсы жақта терең мен тактильді сезімталдықтың;3) зақымдалу жағына қарама-қарсы жақта сезімталдықтың барлық түрлерінің; 4) зақымдалу жағына қарама-қарсы жақта тактильді және ауырсыну сезімталдығы; 5) зақымдалу жақтарына байланыссыз сезімталдықтың барлық түрлерінің.

55.Жұлын миы жарақатында болуы мүмкін: 1) қозғалыстық және сезімталдық бұзылыстары; 2) қозғалыстық және вегетативті бұзылыстар; 3) сезімталдық және вегетативті бұзылыстар; 4) қозғалыстық,сезімталдық және вегетативті бұзылыстар; 5) тек сезімталдық бұзылыстары.

56.Қарама-қарсы жақтағы сезімталдықтың барлық түрлерінің бұзылысы осылар зақымданғанда дамиды: 1) көру төмпешігі; 2) маңдай бөлігі; 3) жұлын миының артқы бағаны; 4) жұлын миының артқы мүйіздерінің жасушалары; 5) бас миы қыртысы.

57.Сезімталдықтың бұзылысы осылар зақымдалғанда байқалады: 1) таламус; 2) қабық; 3) қара субстанция; 4) қызыл ядро; 5) сопақша ми ядролары.

58.Тітіркендіру жерін жергілікті ету қабілетінің жойылуы осы кезде байқалады: 1) бас миы қыртысына серпіндер түсуінің бұзылысында; 2) лимбиялық жүйеге серпіндер түсуінің бұзылысында; 3) бас миы қыртысының көру аймағына серпіндер түсуінің бұзылысында; 4) бас миы қыртысының орталықтан кейінгі иірімі зақымдалғанда; 5) қара субстанция зақымдалғанда.

59.Сыртқы тітіркендіргіштерге байланыссыз әдеттен тыс сезімдердің пайда болуының аталуы: 1) парестезия; 2) гиперестезия; 3) дискриминациялық сезім; 4) Броун-Секар синдромы; 5) гипералгезия.

60.Ауырсыну-бұл: 1) патологиялық үрдіс; 2) патологиялық серпіліс; 3) патологиялық күй; 4) нозологиялық бірлік; 5) экстремальді жағдай.

61.Ауырсыну хабарларын қабылдап және таратушы жүйенің аталуы: 1) физиологиялық; 2) патологиялық; 3) ноцицептивті(ауыруды сезіну); 4) антиноцицептивті; 5) алгиялық.

62.Ноцицептивті (ауыруды сезіну) ықпалдар-бұл ықпалдар: 1) ауыру сезімін шақырушы; 2) ауырсынуға қарсы қорғаныс; 3) организмде ішкі опиоидтардың төмендеуін шақырушы; 4) вирусқа қарсы қорғаныс; 5) батерияға қарсы қорғаныс.

63. Ноцицептивтік ықпалдарға жатады: 1) финлепсин; 2) антиконвульсанттар; 3) карбамазепиннің препараттары; 4) гистамин; 5) новокаин.

64.Ауырсынудың нейромедиаторлары: 1) капсаицин; 2) Р заты; 3) вазопрессин; 4) тегретол; 5) новокаин.

65.Аналгезияны шақырады: 1) гистамин; 2) ГАМҚ; 3) брадикинин; 4) Р заты; 5) простогландин.

66. Аналгезияны шақырады: 1) гистамин; 2) допамин; 3) Р заты; 4) простогландин; 5) брадикинин.

67.Ішкі анальгетик болып табылады: 1) новокаин; 2) брадикинин; 3) гистамин; 4) энкефалин; 5) Р заты.

68.Ішкі анальгетик болып табылады: 1) гистамин; 2) простогландин; 3) брадикинин; 4) бета-эндорфин; 5) Р заты.

69.Нейропептидтерге жатады: 1) гистамин; 2) серотонин; 3) холецистокинин; 4) норадреналин; 5) простогландин.

70.Опиаттарға жатады: 1) морфин; 2) гистамин; 3) серотонин; 4) брадикинин; 5) простогландин.

71.Ішкі опиаттар: 1) Р субстанциялар бөлінуін бөгейді; 2) Р субстанциялар бөлінуін белсендіреді; 3) Р субстанциялар бөлінуіне әсер етпейді; 4) Р субстанциялар түзілуіне әсер етеді; 5) Р субстанциялар түзілуін ширатады.

72.Ауырсыну тітіркендіргіштеріне сезімтал емес құрылымдар: 1) бас миының артериялары; 2) париетальді плевра; 3) жүрек қабы; 4) өкпе тіні; 5) тәждік артериялар.

73.Ауырсыну тітіркендіргіштеріне сезімтал емес құрылымдар: 1) висцеральді плевра; 2) бас миының артериялары; 3) тәждік артериялар; 4) шажырқай; 5) париетальді көк ет.

74. Ауырсыну тітіркендіргіштеріне сезімтал құрылымдар: 1) париетальді көк ет; 2) висцеральді плевра; 3) өкпе тіні; 4) бауыр тіні; 5) альвеолалар.

75.Физиологиялық ауырсыну пайда болады: 1) зақымдаушы әсерлерге жауап ретінде жүйке жүйесі бүтіндігінде; 2) жүйке жүйесінің зақымдалуында; 3) созылмалы қабынулық үрдістерде; 4) сүйек тінімен өскен тыртықтардың қысылуында; 5) эндокринопатияларда.

76.Қорғаныш қызметін орындайды: 1) физиологиялық ауырсыну; 2) патологиялық ауырсыну; 3) фантомды ауыру; 4) каузалгия; 5) алгиялық ауырсыну.

77.Патологиялық ауырсынудың басты биологиялық белгісі,оның: 1) адаптивті маңызы; 2) дизадаптивті маңызы; 3) физиологиялық маңызы; 4) қорғаныстық маңызы; 5) позитивті маңызы.

78.Ауырсынудың генераторлық тегершіктері теорияларының авторы: 1) Г.Н.Крыжановский; 2) И.П.Павлов; 3) А.А.Ухтомский; 4) Н.М.Ашмарин; 5) С.М.Павленко.

79.Патологиялық ауырсынудың негізгі патогенетикалық тегершігі болып осының қалыптасуы болады: 1) жоғарғы сезімталдықтың баяу түрі; 2) жоғарғы сезімталдықтың жедел түрі; 3) қозудың патологиялық күшейген генераторы; 4) доминантаның; 5) парабиоз.

80.Ішкі ағзаларда орналасқан ауырсыну аталады: 1) фантомды; 2) біріншілікті; 3) висцеральді; 4) эпикритикалық; 5) физиологиялық.

81.Шаншу сияқты сезіммен жүретін ауырсыну түрі аталады: 1) патологиялық; 2) эпикритикалық; 3) соматикалық; 4) висцеральді; 5) протопатикалық.

82.Ұзақ болатын және таралымды,күйдіруші мінездемесі бар ауырсыну түрі: 1) эпикритикалық; 2) соматикалық; 3) протопатикалық; 4) физиологиялық; 5) алгиялық.

83.Жүйке иннервациясы(жүйкеленуі) аймағында пайда болатын ауырсынудың аталуы: 1) жергілікті; 2) проекциялық; 3) біріншілікті; 4) фантомды; 5) физиологиялық.

84.Ампутацияланған аяқ-қолдарда пайда болады: 1) фантомды ауырсынулар; 2) каузалгиялар; 3) физиологиялық ауырсынулар; 4) тұйық ауырсынулар; 5) диффузды(таралымды).

85.Каузалгия дамиды: 1) жүйкенің ұзақ тітіркенуі немесе зақымдалуы нәтижесінде; 2) ампутацияланған аяқ-қолдарда; 3) рак метастаздарының сүйекке өтуінде; 4) әртүрлі зиянды заттар әсерінен; 5) эндокринопатияларда.

86.Жансыздандырудың физикалық әдісіне жатады: 1) акупунктура; 2) биологиялық кері байланыстар әдісі; 3) десимпатизация; 4) реампутация; 5) гипноз.

87.Жансыздандырудың хирургиялық әдісіне жатады: 1) десимпатизация; 2) электронаркоз;3) таламикалық ядроларды бұзу; 4) гипофиздің алкоголизациясы; 5) гипноз.

88.Жалпы әсер ететін жансыздандырушы заттарға жатады: 1) наркозға арналған заттар; 2) нейролептиктер; 3) транквилизаторлар; 4) антидепрессанттар; 5) новокаин.

89.Электронаркоз жатады: 1) жансыздандырудың психологиялық әдісіне; 2) жансыздандырудың физикалық әдісіне; 3) жансыздандырудың нейрохирургиялық әдісіне; 4) жансыздандырудың фармакологиялық әдісіне; 5) жансыздандырудың гомеопатиялық әдісіне.

90. Жергілікті әсер ететін жансыздандырушы заттарға жатады: 1) новокаин; 2) нейролептиктер; 3) антидепрессанттар; 4) наркозға арналған заттар; 5) транквилизаторлар.

91.Наркотикалық емес аналгетиктерге жатады: 1) промедол; 2) аналгин; 3) новокаин; 4) наркозға арналған заттар; 5) транквилизаторлар.

92. Наркотикалық аналгетиктерді қолданғанда олардың айтарлықтай жеткіліксіздігі болып табылады: 1) физикалық және психиалық тәуелділіктің дамуы; 2) есін жоғалтпай ауырсынуды жою; 3) сезімталдықтың басқа түрлерінің басылуының жоқтығы; 4) физикалық тәуелділіктің болмауы; 5) психикалық тәуелділіктің болмауы.

93. Жансыздандырудың психиологиялық әдісіне жатады: 1) гипнотикалық сендіру; 2) акупунктура; 3) электростимуляция; 4) наркозға арналған заттар; 5) транквилизаторлар.

Эндокринді жүйе» модулі

Тақырыбы: Эндокринді жүйе патофизиологиясы.

Сабақ мақсаты: қалқанша безінің, ұйқы безінің эндокринді бөлімінің, гипофиздің және бүйрек үсті бездерінің гиперфункциясы мен гипофункциясы себептерін, тегершіктерін және көріністерін зерттеу.

Оқыту мақсаты:

1. Эндокрипатиялардың жалпы этиологиясы мен патогенезін зерттеу.

2. Ішкі сөлденіс бездерінің біртектес дерттік түрлері дамуы мен себептерін меңгеру.

3. Глюкокортикоидты емдеудің патогенетикалық негіздемесін білу.

Тақырыптың негізгі сұрақтары:

1. Эндокринопатиялардың жалпы этиологиясы мен патогенезі. Ішкі сөлденіс бездер қызметінің кортико-гипоталамусты-гипофизарлы реттеуінің бұзылысы. Шеткері эндокринді бездердің гормондар түзуінің біріншілікті бұзылыстары. Эндокринді бұзылыстардың шеткері (безден тыс) түрлері.

2. Эндокринді бұзылыстардың негізгі түрлері. Гипо-, гипер- және дисфункционалды, моно- және плюрогландулярлы эндокрино­патиялар, парциалды, тотальді, ерте және кеш түрлері.

3. Қалқанша безінің патофизиологиясы, гиперфукнциялар мен гипофункциялар себептері, даму тегершіктері, негізгі көріністері.

4. Гипофиздің алдыңғы бөлімі дертінің біртектес түрлері. Аденогипофиз дертінің себептері, даму тегершіктері және негізгі көріністері.

5. Нейрогипофиз дертінің біртектес түрлері. Антидиурездік гормонның сәйкес емес сөлденуі синдромы. Окситоциннің гипо- және гиперфункциясы.

6. Бүйрек үсті бездерінің біртектес түрлері. Гиперфункционалды және гипофункционалды жағдайлар. Гиперальдостеронизм. Гиперкортикозолизм. Адреногениталды синдром. Гиперкатехоламинемия.

10. Бүйрек үсті безінің жеткіліксіздігі, түрлері. Аддисон ауруы. Бүйрек үсті безі кризі. Гипоальдостеронизм.

Глоссарий

Гормондар (hormаo-әсерге, белсенділікке ынталандыру)- гомостаздың тұрақтылығын сақтауға қатысатын, арнайы жасушалармен түзiлетiн физиологиялық белсендi заттар. Бұл атауды Старлинг енгiзген.

Рилизинг факторлары (ағылш. rellase- босату) -гипоталамуста түзiлетiн және аденогипофизарлы гормондар секрециясын белсендiретiн немесе тежейтiн олиго және полипептидтi табиғаты бар заттар

Рилизинг-либериндер- аденогипофизарлы гормондар секрециясын күшейтетiн факторлар (мысалы, кортиколиберин-АКТГ,тиролиберин-ТТГ)

Рилизинг-статиндер - аденогилофизарлы гормондар секрециясын тежеуiне қатынасатын факторлар (пролактостатин-пролактин,соматостатин-СТГ).

Гормондардық гормонды әсерi /меншiктi эндокриндi/- өндiрушi жасушадан түзiлген гормон жалпы айналымға түсiп нысана ағзасына әсер етедi, яғни гормон түзу жерiнен қашық орналасқан ағзаға

Паракриндi әсер /гр. para- маңында, жанында+crino- бөлу/- гормондардың клетка-өндiрушiден жасушадан тыс кеңiстiгiне бөлiнiп маңайындағы орналасқан нысана клеткасына әсер етуi

Аутокриндi әсер /гр. auto-++crino- бөлу/- клетка гормонды түзедi, ал гормон дәл сол клеткаға әсер етедi /нысана клеткасы=өндiрушi клеткасы/

Гормондардың пермиссивтi әсерi /гр. per- өту+missia- алып жүру, тарту/- бiр гормондардың физиологиялық белсендiлiгi анық көрiну үшiн басқа гормондар қолайлы жағдай жасау керек

Тiкелей байланыс - iшкi және сыртқы белгiлерiне, қоздырғыштарына жауап ретiнде гормонның секрециясы байқалатын өзiн-өзi реттеу түрi, бiрақ секреция нәтижесi оған қайтымды әсер тигiзбейдi

Терiс кері байланыс- гормонның мөлшерi өсуi немесе оның әсерiне нысана тiндер реакциясының жоғарылауы осы гормон түзiлуiне және секрециясына тежеушi әсерiн тигiзетiн өзiн-өзi реттеу түрi

Даун-реттелуi- гормондар деңгейiне байланыстынысана клеткасыны бетiнде және iшiнде орналасқан рецепторлардың санын реттеу принципi /қанда гормонның мөлшерi өскен жағдайда рецепторлардың саны азаяды/

Мессенджер- клетка бетiнде орналасқан рецепторлардан алынған мәлiметтердi фосфорлану процесiне қатысатын протеинкиназаға беретiн екiншi реттiк /ерекше/ аралық зат

Гипотиреоз (гр. hypo-төмен,аз + thyreoidea-қалқанша безi+os-патологиялық процесс)- қалқанша безi секреторлы қызметiнiң жетiспеуiмен қамтылған синдром

Гипертиреоз /гр. hyper-+ thyreoidea-қалқанша безi+os-патологиялық процесс)- қалқанша безi қызметiнiң немесе оның гормондар белсендiлiгiнiң артуына байланысты синдром

Микседема /гр. myxa- кiлегей+oedema-iсiну/- ересектердегi қалқанша безi гипофункциясының айқын көрiнiсi /терiнiң кiлегейлiк iсiнуiмен қатар жүретiн гипотиреоз/

Кретинизм /гр. creta- ақ лай+ismus- жағдай/- қалқанша безiнiң туа пайда болған жетiспеушiлiгiмен қамтылған физикалық немесе ойлау қабiлетi дамуының тез арада қалып қоюы

Эндемиялық зоб- йод жетiспеушiлiгiнен қалқанша безiнiң үлкеюi

Диффузды токсикалық зоб /синонимдері болезнь Базедов ауруы, Грейвс ауруы, Пари ауруы, Флаяни ауруы/- қалқанша безiнің аутоиммундық бүліністері, тироксин және үшйодтирониннiң секрециясының жоғарылауы салдарынан ағзалар мен жүйелерде уытты өзгерістер дамуымен, бездің құрылымы өзгеріп, дәнекер тін тым артық өсіп кетуімен сипатталатын тектік аутоиммунды ауру

Гипопаратиреоз /гр. hypo- аз, төмен+para- маңайда+thyreoideo- қалқанша без+os-дерт/- паратгормон жетiспеушiлiгiмен және тырысқақ ұстамасымен сипатталатын ауру

Тетания /tetanos- ұстамалы сiрiспе/- тоникалық тырыспалардың ұстамасымен сипатталатын патологиялық жағдай

Гипопитуитаризм- аденогипофизарлы гормондарының жетiспеушiлiгi /парциальдi, субтотальдi, тотальдi/

Гипофизарлы кахексия /Симмондс ауруы/- тез азуымен, ерте қартаюымен, ауыр алмасу-трофикалық бұзылыстарымен, гипофизге тәуелдi шеткейлiк эндокриндi бездерi қызметiнiң бұзылыстарымен сипатталатын тотальдi гипопитуитаризм

Гипофизарлы нанизм /nanos- ергежейлi/- ана құрсағы iшiндегi кезеңде соматотропиннiң және гонадотропиннiң жеткiлiксiз түзiлуiнен өсудiң тоқтатылуымен, жыныстық жетiспеушiлiгiмен сипатталатын парциальдi гипопитуитаризмнiң көрiнiсi

Адипозогенитальдi дистрофия (Фрелих ауруы) - - эмбриональдi кезеңнен кейiн гипоталамус және гипофиздiң туа пайда болған өзгерiстерiнен немесе аралық мидың патологиялық факторларымен зақымдалуынан /инфекциялар, iсiктер/ дамитын парциальдi гипопитуитаризмнiң көрiнiсi. Семiруiмен және гипогонадизммен көрiнедi

Гипофизарлы гигантизм- организм дамуының ерте сатыларында соматотропин секрециясының өсуiнен дамитын парциальдi гипопитуитаризмнiң көрiнiсi

Акромегалия- кеш жас кезеңiнде /эпифизарлы тiгiстердiң жабылуынан кейiн және өсу тоқтағанда/ соматотропин секрециясы өсуiмен сипатталатын парциальдi гипопитуитаризмнiң көрiнiсi

Пангипопитуитаризм- гипофиз қызметiнiң толық жетiспеушiлiгi

Иценко-Кушинг ауруы- аденогипофиз iсiгiнде немесе диэнцефальдi реттеуiнiң бұзылуынан кортикотропин секрециясы өсуiмен /салдары болып бүйрек үстi бездерiнде глюкокортикоидтардың секрециясы өседi/ сипатталатын аденогипофиз гиперфункциясының түрi. Гиперкортицизмнiң АКТГ-ның жоғары деңгейiмен, бүйрек үстi безiнiң екi жақтық гиперплазиясымен қатар жүруi тән

Иценко-Кушинг синдромы- глюкокортикоидтардың секрециясы өсуiмен сипатталатын бүйрек үстi безiнiң қыртысты заты гиперфункциясының түрi. Бүйрек үстi безiнiң iсiктерiнде пайда болады. Гиперкортицизмнiң АКТГ-ның төмен деңгейiмен, бүйрек үстi безiнiң бiр жақтық гиперплазиясымен қатар жүруi тән

Адреногенитальдi синдром- андрогендер өндiрiлуiнiң өсуiне әкелетiн кортизол түзуiнiң тұқым қулайтын ақауымен байланысты бүйрек үстi безi қыртысты затының туа пайда болған гиперплазиясының клиникалық көрiнiсi

Вирилизация /лат. virilis-ер тәрiздi/- еркек жынысты белгiлердiң көрiнуi және күшеюi

Гирсутизм /лат. hirsutus- түкті/- әйелдерде еркекке тән түктiң тым артық өсуi

Аддисон ауруы- бүйрек үстi безi жетiспеушiлiгiнiң созылмалы түрi /гипокортицизм/. Астенизациямен, апатиямен, жұмысқа қабiлеттiлiгiнiң төмендеуiмен, бұлшық еттiң әлсiздiгiмен, артериалды гипотензиямен, анорексиямен, терi және шырышты қабаттың пигментациялануымен көрiнедi

Қантты диабет /diabetes mellitus/ - зат алмасу бұзылыстарымен (әсiресе комiрсулар­дың) қатар жүретiн инсулиннiң абсолютты немесе салыстырмалы жеткiлiксiздiгiнен дамитын ауру.

Контринсулярлы гормондар – инсулиннiң гормональдi антагонисттерi /СТГ, АКТГ, глюкокортикоидтар, адреналин, норадреналин, тироксин, трийодтиронин, глюкагон/. Олардың артығымен бөлiнуi қант диабетiнiң инсулинге тәуелсiз түрiнiң дамуына әкелуi мүмкiн

Гликемия /гр. glyc- қантқа қатысты+ haima- қан/- қандағы глюкоза мөлшерi (N =3,3 - 5,5 ммоль/л)

Гипергликемия - /гр. glyc- қантқа қатысты + haima- қан/- қанда глюкозаның мөлшерi 5,5 ммоль/л, жоғары болуы

Глюкозурия /гр. glyc- қантқа қатысты+ uron-зәрге қатысты/ - екiншiлiктi зәрде глюкозаның пайда болуы

Гликогеноздар /гр. glyc- қантқа қатысты + gen- туындатушы, тегi+os- патологиялық жағдай, күй/- организмде гликоген артық болған жағдайдағы дамитын өзгерiстер

Панкреатикалық /толық/ инсулин жеткiлiксiздiгі- инсулиннiң түзiлу және бөлiну процестерiнiң бұзылуына байланысты дамитын инсулин жеткiлiксiздiгiнiң түрi

Панкреатикалық емес /салыстырмалы/ инсулин жеткiлiксiздiгі- панкреатикалық аралшықтарда инсулиннің түзілуі қалыпты болғанымен, инсулин катаболизмiн тездететiн немесе әсерiн тежейтiн факторлардың пайда болуына байланысты дамитын инсулин жеткiлiксiздiгінің түрi

Синальбумин /syn- бiрге, қоса/- бұлшық етке қарағандағы инсулиннiң антагонистi. Оның мөлшерiнiң жоғарлауы панкреатикалық емес инсулин жеткiлiксiздiгiне әкелуi мүмкін

Гиперлактацидемия -қанда сүт қышқылының мөлшерiнiң жоғарлауы /қалыпты мөлшерi- 1 литрде 0,62-ден 1,33 ммоль-ға дейiн/

Аралшықты қантты диабет- асқынбағанинсулиндiк жеткiлiксiздiкпен сипатталатын қантты диабеттiң патогенетикалық түрi /гипергликемия мен глюкозурия бауыр семiруi және кетозға асқынбайды/

Тотальдi қант диабетi- инсулиндiк жеткiлiксiздiкпен қатар липокаиннiң тапшылығымен жүретiн диабеттiң патогенетикалық түрi /асқынулар бауырдағы майлы инфильтрация және кетоз түрiнде кездеседi/

Диабеттiк микроангиопатия- ұсақ қан тамырларының /капиллярлардың, артериолалардың, венулалардың/ жайылымды /жалпы/ дегенеративтi зақымдалуы. Ретинопатия, невропатия кiредi

Гипогликемия - қанда глюкозаның мөлшерi 3,3 ммоль/л, төмен болуы

Кетоацидоздық кома - Инсулин тапшылығының өршуі нәтижесінде дамитын гипергликемиямен, глюкозуриямен, гиперкетонемия және кетонури­ямен, ацидозбен, сусызданумен көрінетін қантты диабеттің асқынуы.

Гиперосмостық кома - қантты диабеттің асқынуларының біріне жатады, бұл кезде гипергликемия деңгейі (55 ммоль/л) жоғары, қанның осмостық қысымы өте жоғары (300 ммоль/л- жоғары), гиперазотемия болуы, кетоцидоз дамымауы тән.

Гиперлактацидоздық кома - қантты диабеттің асқынуларының біріне жатады, гликогеннің тым көп ыдырауынан сүт қышқылының артық (1,33 ммоль/л жоғары) түзілуімен сипатталады. Ги­перкетонемия және кетонурия болмайды.

Қантты диабет

117. Қантты диабет дамуының негізінде осы жатыр: 1) жасушаға глюкоза түсуінің төмендеуі; 2) АТФ түзілуінің бұзылуы; 3) субстратты гипоксия; 4) организмде глюкагон жеткіліксіздігі; 5) организмде инсулин жеткіліксіздігі.

118. Инсулинге-тәуелді қантты диабет дамуының негізінде осы жатыр: 1) панкреатикалық (шынайы) инсулиндік жеткіліксіздік; 2) панкреатикалық емес (салыстырмалы) инсулиндік жеткіліксіздік; 3) қоректі заттардың пайдалануының күшеюі; 4) бүйрек шумақтарында гексокиназа белсенділігінің жоғарылауы; 5) біріншілікті зәрден глюкозаның кері сорылуының күшеюі.

119. Инсулинге-тәуелді қантты диабет жиі кездеседі: 1) жасөспірімдерде; 2) қартайған адамдарда; 3) жүктілік кезеңде; 4) егде жастағы адамдарда; 5) кәмелетке келген шақта.

120. Инсулинге тәуелді қантты диабетке тән: 1) ұйқы безінің бета-жасушаларының иммундық зақымдануы; 2) тұқымқуалаушылық қабілеті айқын беріледі; 3) аурудың басталуы баяу; 4) ұйқы безінде гистологиялық өзгерістер жоқ; 5) егде жастағы адамдар жиі ауырады.

121. Инсулинге тәуелді қантты диабеттің қауіпті факторларына жатады: 1) HLA – DR-3, DR-4 гаплотиптері; 2) семіру; 3) жүктілік; 4) гиподинамия; 5) стресс.

122. Инсулинге тәуелді қантты диабет дамуындағы патогенді факторларға жатады: 1) семіру; 2) жүктілік токсикозы; 3) егде жас; 4) паротит, корь, қызылша вирустары; 5) граммтеріс бактериялар.

123. Инсулинге тәуелді қантты диабеттің патогенезіндегі жетіспейтін түйінді табыңыз: патогендік факторлар (вирустар, химиялық заттар) ® бета-жасушалардың иммундық зақымдануы® бета жасушалардың ыдырауы ®? ® қантты диабет: 1) кетонды денелердің артық өндірілуі; 2) төмен тығыздықты липопротеидтердің жоғарылауы; 3) ақуыз түзілуінің бұзылуы; 4) инсулин түзілуінің және бөлінуінің төмендеуі; 5) майлардың асқын тотықты заттарының төмендеуі.

124. Инсулинге тәуелді қантты диабеттің бета-жасушаларының вирустық зақымдануын дәлелдейді – а) кетоацидоздың жиі дамуы; б) вирусқа қарсы антиденелердің болуы; в) ұйқы безінде инсулит тәрізді гистологиялық өзгерістердің болуы; г) күзгі-қысқы кезеңдерде аурудың өршуі; д) бета-жасушалардың массивті апоптозы: 1) а, б, в, д; 2) а, в, г; 3) б, в, г, д; 4) б, в, г; 5) в, д.

125. Инсулинге тәуелді қантты диабеттің бета-жасушаларының аутоимундық зақымдануын дәлелдейді – а) ұйқы безі тіндерінің мононуклеарлы инфильтрациясы; б) инсулиннің жоғары деңгейде түзілуі; в) бета-жасушалардың жасушалық және субжасушалық компоненттеріне антиденелердің болуы; г) басқа аутоиммунды аурулармен жиі байланысуы: 1) а, б, в, г; 2) б, в, г; 3) в, г; 4) б, в; 5) а, г.

126. Инсулинге тәуелді қантты диабеттің патогенетикалық еміне жатады: 1) вирусқа қарсы дәрілер; 2) антибактериальді дәрілер; 3) электролитті ерітінділер; 4) инсулин; 5) бигуанидтер.

127. Инсулинге-тәуелсіз қантты диабет дамуының негізінде осы жатыр: 1) панкреатикалық (шынайы) инсулиндік жеткіліксіздік; 2) панкреатикалық емес (салыстырмалы) инсулиндік жеткіліксіздік; 3) жасушалармен глюкозаны пайдалануының күшеюі; 4) гликогенолиз үрдісінің тежелуі; 5) глюконеогенездің тежелуі.

128. Инсулинге-тәуелсіз қантты диабетке тән: 1) аурудың тез өршуі, ағымы ауыр; 2) HLА жүйесі бойынша тұқымқуалаушылыққа бейімділіктің болмауы; 3) ұйқы безінде инсулиттердің дамуы; 4) басқа аутоиммунды аурулармен жиі байланысуы; 5) ұйқы безі паренхимасының зақымдануы.

129. Инсулинге-тәуелсіз қантты диабетке тән: 1) HLА жүйесі бойынша тұқымқуалаушылыққа бейімділіктің болуы; 2) бета-жасушалардың деструкциясы; 3) шынайы инсулиндік жеткіліксіздік; 4) қанда инсулин мөлшерінің қалыпты немесе жоғары болуы; 5) қанда инсулин мөлшерінің төмен болуы.

130. Инсулинге тәуелсіз қантты диабеттің қауіпті факторларына жатады: 1) HLA – DR-3, DR-4 гаплотиптері; 2) семіру; 3) коксаки В вирустары; 4) аллоксандар; 5) консерванттар.

131. Инсулинге тәуелсіз қантты диабет дамуының патогенезіндегі маңыздысы – а) кетоацидоз; б) инсулоциттердің иммундық зақымдануы; в) онтринсулярлы гормондар деңгейінің жоғарылауы; г) протеолиздік ферментер деңгейінің жоғарылауы; д) инсулиннің антиденелермен ыдырауы; е) инсулиннің рецептордан кейінгі әсер ету тегершігінің бұзылуы: 1) а, б, в, д; 2) а, в, г, д; 3) б, г, д, е; 4) а, в, д, е; 5) в, г, д, е.

132. Инсулинге тәуелсіз қантты диабетте, қанда эстерифицияланбаған май қышқылдарының артық болуы: 1) глюкозаға жасушалық мембраналардың өткізгіштігін бұзады; 2) жасушалармен глюкозаның қолданылуын жақсартады; 3) инсулинге төзімділікті төмендетеді; 4) синальбумин түзілуін күшейтеді; 5) проинсулин түзілуін төмендетеді.

133. Осыған синальбумин инсулиннің антагонисті болып саналады: 1) майлы тіндерге; 2) еттік тіндерге; 3) қан жасушаларына; 4) бүйректің қыртысты қабатына; 5) дәнекер тін жасушаларына.

134. Тіндердің инсулинге сезімталдығының төмендеуі, ең алдымен байланысты: 1) инсулиназа белсенділігінің жоғарылауына; 2) қанда синальбумин деңгейінің жоғарылауына; 3) инсулиндік рецепторлардың мөлшерінің төмендеуіне (мысалы,семіздікте); 4) контринсулярлы гормондардың әсеріне; 5) инсулиндік рецепторлардың мөлшерінің жоғарылауына.

135. Инсулиннің рецептордан кейінгі әсер ету тегершігі бұзылғанда байқалады: 1) инсулинге инсулиндік рецепторлардың ұқсастығының өзгеруі; 2) инсулиннің гормональді әсерінің жасушаішілік тізбекте өзгеруі; 3) инсулиназа белсенділігінің жоғарылауы; 4) инсулиндік рецепторларға аутоантиденелердің өндірілуі; 5) инсулинге инсулиндік рецепторлардың ұқсастығының көбеюі.

Дата добавления: 2015-10-28