Внебюджетные фонды экономического назначения

Создание внебюджетных экономических фондов как государственных институтов развития Инвестиционного, Инновационного, Национального фондов нацелено на достижение целей и задач Стратегии индустриально - инновационного развития Республики Казахстан на 2003 - 2015 годы.

Реализация Стратегии должна способствовать проведению качественных изменений в структуре экономики, которые проведут к её устойчивому росту, основанному на эффективном использовании человеческого, производственного и природного капитала, выходу Казахстана на новый уровень социального развития и устройства общества.

Внебюджетные фонды экономического назначения создавались исходя из целей и задач этапов общественного развития. Практика ранее действовавших фондов это подтверждает: например, Инвестиционный фонд, фонд стабилизации экономики, фонд преобразования экономики, фонд поддержки предпринимательства и развития конкуренции, Дорожный фонд.

Бюджеттен тыс экономикалық фондтың құрылуы Қазақстан Республикасын 2003-2015 жылдарға индустриялды-инновациялды дамудың стратегиясының мақсаттар мен міндеттерінее қол жеткізуге арналған.

Стратегияны жүзеге асыру, экономика құрылымында сапалы өзгерістер қалыптастыруға, яғни оның өсуіне;адам, өнім және табиғи капиталды тиімді пайдалануға, Қазақстанның әлеуметтік дамуына және қоғамның жаңа деңгейге өтуіне негізделген. Экономикалық мақсаттағы бюджеттен тыс қорлар әлеуметтік даму кезеңдерінің мақсаттары мен міндеттерінің негізінде құрылды. Бұрын қолданыстағы қорлар практикасы бұны растайды: мысалы, Инвестициялық қор, Экономикалық тұрақтандыру қоры, экономика, кәсіпкерлікті қолдау қоры мен бәсекелестікті дамыту, жол қоры трансформациясы.

Экономические фонды создаются для концентрации средств и для финансирования определённых направлений развития или ключевых отраслей, а также межотраслевых программ развития.

Так, средства Инвестиционного фонда использовались для поддержки достигнутых масштабов воспроизводства основного капитала, дальнейшего развития социальной сферы.

Финансирование капитальных вложений проводилось по планам и лимитам, утверждённым Правительством Республики, для перепрофилирования промышленных предприятий на выпуск рентабельной продукции, создание возможностей для их реконструкции.

Фонд преобразования экономики формировался за счёт обязательных отчислений в размере 5% от себестоимости продукции с включением их в издержки производства.

Фонд поддержки предпринимательства и развития конкуренции был организован в целях развития рыночных отношений и формирования альтернативных экономических структур, оказания поддержки предпринимателям и организациям различных форм собственности, эффективного сочетания бюджетного финансирования с прогрессивными формами кредитования мероприятий по развитию предпринимательства, конкуренции и ограничению монополистической деятельности.

Экономикалық қорлар қаржыларды шоғырландыру және белгілі аймақтарды немесе негізгі секторларды қаражаттандыру, сонымен қатарсектораралық даму бағдарламалары үшін жасалады.

Осылайша, инвестициялық қорлар капиталдың ауқымды жаңғыртуын қолдау, әлеуметтік саланы одан әрі дамыту үшін пайдаланылады.

\Капитал тіркемелерін қаржыландыру Республиканың Үкіметі бекіткен, жоспарлар мен лимиттерге сәйкес тиімді өнімдер өндіретін өнеркәсіп кәсіпорындарының түрлендіруге,оларды қалпына келтіруге мүмкіндіктер жасау үшін жүргізілген.Экономиканы түрлендіру қоры олардың өндіру құнын қоса отырып өндіру құнының 5% мөлшерінде міндетті жарналары есебінен құрылды.

Кәсіпкерлікті қолдау қоры мен бәсекелестікті дамыту нарықтық қатынастар және альтернативтік экономикалық құрылымдарды қалыптастыру үшін, әртүрлі формадағы меншіктік кәсіпорындар мен ұйымдарға қолдау жасау үшін, балама экономикалық құрылымдар қалыптастыру, монополистік қызметті кәсіпкерлік, бәсекелестік және шектеу дамыту үшін кредит беру қызметінің прогрессивті нысандарымен бюджеттік қаржыландыруды тиімді ұштастыруды дамыту мақсатында ұйымдастырылды.

Дорожный фонд концентрировал денежные средства, связанные со строительством, реконструкцией и содержанием автомобильных дорог общего назначения, то есть в финансовой системе являлся узкоспециализированным звеном, связанным со специфической хозяйственной деятельностью.

В реализации Стратегии индустриально - инновационного развития Республики Казахстан на 2003 - 2015 важное место отводилось Инвестиционному фонду - коммерческой организации в форме акционерного общества, созданного по решению Правительству Республики Казахстан, единственным акционером которого выступала национальная управляющая компания. Инвестиционный фонд Казахстана являлся национальным институтом развития. Целью деятельности фонда определялось содействие в реализации индустриально - инновационной политики Казахстана посредством осуществления и привлечения инвестиций в проекты перспективных организаций, оказания финансовой поддержки инициативам частного сектора в не сырьевом секторе экономики.

Фонд осуществлял инвестирование в уставные капиталы организаций с последующим реинвестирование капитала, полученного от продажи акций и долей участия в уставных капиталах и порядке, определяемых инвестиционной декларацией фонда

Инвестиционный инновационный фонды как финансовые источники реализации Стратегии индустриально-инновационного развития Казахстана до 2015 года.

Жол қоры -құрылыспен байланысты, жалпы мақсаттағы автомобиль жолдарын қайта жаңарту және техникалық қызмет көрсету ақша қаражаттарын шоғырландырды, яғни қаржы жүйесіндегі нақты экономикалық қызметтің байланысты жоғары мамандандырылған бөлімшелері болып табылады.

2003-2015 ж. Қазақстан Республикасының индустриялық-инновациялық даму стратегиясын іске асыруда маңызды орын, жалғыз акционері ұлттық басқарушы компания болып табылатын, ҚР Үкіметі шешімі бойынша құрылған акционерлік қоғам түріндегі коммерциялық ұйым- Инвестициялық қорға берілді.

Қазақстанның инвестициялық қоры ұлттық даму институты болып табылады. Экономиканың шикізаттық емес секторында жеке сектордың бастамаларына қаржылық қолдау көрсету, жүзеге асыру арқылы Қазақстан инновациялық саясат және перспективалы компаниялардың инвестицияларды тарту - қордың мақсаты индустриялық іске асыру мақсатында анықталады.

Қор жарғылық капиталына және Қордың инвестициялық декларацияға айқындайтын тәртіппен акциялар мен акцияларды сатудан түскен капиталды қайта инвестициялау кейінгі ұйымдардың жарғылық капиталына инвестиция салуда.

2015 жылға дейінгі Қазақстанның индустриалды-инновациялық даму стратегиясын жүзеге асыру Инвестициялық қорлар инновациялық қаржыландыру көздері

ВНЕБЮДЖЕТНЫЕ ФОНДЫ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН,

ИХ ВИДЫ, НАЗНАЧЕНИЕ

Внебюджетные фонды являются важным звеном финансовой системы Республики Казахстан, с помощью которого государство стремится более эффективно и целесообразно использовать централизованные фонды денежных средств, представляя собой способ организации государственных финансовых ресурсов. Социально-экономическое развитие государства в посткризисный период предусматривает, с одной стороны, потребность в концентрации ограниченных финансовых ресурсов на государственном уровне с целью обеспечения наиболее насущных социальных и общеэкономических нужд, а с другой стороны, необходимость ранжирования общественных потребностей по степени важности и для их удовлетворения образовывать целевые денежные фонды.

Внебюджетные фонды решают такие важные задачи, как обеспечение дополнительными средствами приоритетных сфер экономики, а также расширение социальных услуг населению. В Послании Президента народу Казахстана на 2012 год социально-экономическая модернизация выделена главным приоритетом развития Казахстана, определены задачи по дальнейшему укреплению экономики и повышению благосостояния народа.

Мемлекеттік қаржы ресурстарын үйымдастыру әдісін ұсына отырып, орталықтандырылған қорлардың қаражаттарын неғұрлым тиімді және тиісті пайдалануға ұмтылуға көмектесетін бюджеттен тыс қорлар Қазақстан Республикасының қаржы жүйесінің маңызды бөлігі болып табылады.Дағдарыстан кейінгі кезеңде мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық дамуы қарастырады, бір жағынан, мемлекеттік деңгейде шектелген қаржы ресурстарын шоғырландыруға қажеттілігі ең өзекті әлеуметтік және жалпы экономикалық қажеттіліктерін деп және басқа да жағынан, оларға мақсатты ақша қаражатын қалыптастыру қанағаттандыру үшін маңызы мақсатында әлеуметтік қажеттіліктерін рейтингінде қажеттілігімен. Бюджеттен тыс қорлар экономиканың басым секторларын қосымша құралдармен қамтамасыз ету және де халыққа әлеуметтік қызмет көрсетуді кеңейту сияқты маңызды міндеттерді шешеді. 2012 жылға арналған Қазақстан халқына Жолдауы әлеуметтік-экономикалық жаңғырту Қазақстан дамуының басты басымдығы атап өтті, одан әрі экономиканы нығайтуға және халықтың әл-ауқатын жақсартуға тапсырмаларды анықтайды.

Для решения проблем и достижения поставленных целей и задач важную роль приобретают такие институциональные образования, как Национальный фонд Республики Казахстан, АО «Государственный фонд социального страхования», АО «Инвестиционный фонд Казахстана», АО «Национальный инновационный фонд». Данные институты проводят политику инвестирования в создание новых и развитие действующих производств с высокой добавленной стоимостью и поддержку научных и научно-технических исследований и разработок на основе комплексного анализа перспективных отраслей, а также направлены на развитие социального страхования и социального обеспечения в республике.

Мәселелерді шешу және қойылған мақсаттар мен міндеттемелерге қол жеткізу үшін Қазақстан Республикасы Ұлттық қор, «Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қоры» АҚ, «Қазақстанның инвестициялық қоры» АҚ, «Ұлттық инновациялық қор» маңызды мәнге ие. Бұл мекемелер жоғары қосылған құны бар жаңа және қолданыстағы өндірістерді кеңейту, құру, инвестициялау саясатын жүргізіп және перспективалы салалардың жан-жақты талдау негізінде ғылыми және ғылыми-технологиялық зерттеулер мен дамытуды қолдайды, сондай-ақ елдегі әлеуметтік сақтандыру және әлеуметтік қамтамасыз ету жөніндегі дамытуы назарында тұр.

Преобладающая часть фондов создается в процессе перераспределения национального дохода. Доходы государственных внебюджетных фондов формируются за счет следующих поступлений:

- специальные целевые налоги и сборы, которые устанавливаются для соответствующего фонда;

- средства государственного бюджета;

- отчисления от доходов хозяйствующих субъектов;

- доход от коммерческой деятельности лиц или фондов;

- займы, которые фонд получил от коммерческих банков или Национального Банка Республики Казахстан;

- прочие виды доходов, предусмотренные в рамках законодательства.

В Республике Казахстан внебюджетные фонды подразделяются на две большие группы:

1) социальные фонды;

2) фонды экономического назначения.

В Казахстане функционируют следующие социальные внебюджетные фонды, к которым относятся накопительные пенсионные фонды и Государственный фонд социального страхования, а к фондам экономического назначения относятся: Национальный инновационный фонд, Инвестиционный фонд Казахстана, Фонд «ДАМУ», Фонд финансовой поддержки сельского хозяйства, Национальный фонд Республики Казахстан(Рисунок 1).

Қорлардың басым бөлігі ұлттық табысты қайта бөлу кезінде құрылады. Мемлекеттік бюджеттен тыс қорлардың кірістері мынадай түсімдерден құрылады:

- Тиісті қорлар үшін орнатылған арнайы мақсаттағы салықтар мен алымдар;

- Мемлекеттік бюджетің қаражаттары;

- Кәсіпкерлік субъектілерінің кірістен аударымдары;

- Комерциялық қызметкерлер немесе қорлар бойынша кірістер;

- Қордың коммерциялық банктерден немесе Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінен алынған қарыздары;

- Заңнамамен қарастырылған түсімнің басқа да түрлері.

Қазақстан Республикасында бюджеттен тыс қорлар екі негізгі топқа бөлінеді:

1) әлеуметтік қорлар;

2) экономикалық мақсаттағы қорлар.

Қазақстанда әлеуметтік бюджеттен тыс қорларға жататын жинақтаушы зейнетақы қорлары мен Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қоры, ал Экономикалық мақсатағы қорларға кіретін: Ұлттық инновациялық қор, Қазақстанның инвестициялық қоры, «ДАМУ» қоры, Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры, Қазақстан Республикасының Ұлттық қоры жұмыс істеуде(1-сурет).

Қазақстан Республикасының Бюджеттен тыс қорлары

Ұлттық инновациялық қор

«ДАМУ» қоры

Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры

Қазақстан Республикасының Ұлттық қоры

Қазақстанның инвестициялық қоры

Экономикалық мақсаттағы қорлар

Жинақтаушы зейнетақы қоры

Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қоры

Әлеуметтік қорлар

Внебюджетные фонды - один из методов перераспределения национального дохода государства в пользу определенных социальных групп населения. Государство мобилизует в фонды часть доходов населения для финансирования своих мероприятий. Средства, обобществленные внебюджетными фондами, используются для процесса воспроизводства. Внебюджетные фонды решают две важные задачи: обеспечение дополнительными средствами приоритетных сфер экономики и расширение социальных услуг населению.

Бюджттен тыс қорлар - белгілі бір әлеуметтік топтардың пайдасына мемлекет ұлттық табыстың қайта бөлудің әдістерінің бірі. Мемлекеттік өз қызметін қаржыландыру үшін халықтың табыс қаражатының бір бөлінгін жұмылдырады. Бюджеттен тыс қорлармен қоғамдандырылған қаражаттар молайту үрдісі үшін пайдаланылады. Бюджеттен тыс қаражатар екі маңызды мәселелерді шешеді: экономиканың басым секторларын қосымша қаражатпен қамтамасыз ету мен әлеуметтік қызмет көрсетуді кеңейту.

Переход к рынку изменил содержание хозяйственного механизма в стране, модернизировал организационные структуры отдельных его частей, в том числе финансовую систему. Превращение экономики Казахстана из административно-командной системы в рыночную привело на практике к децентрализации и ослаблению роли государства, проявлением чего стало реформирование государственной системы финансирования. Один за другим возникли и выделились из бюджетной системы внебюджетные фонды, часть из которых затем опять была консолидирована в бюджеты в виде целевых фондов.

Прежняя хозяйственная система аккумулировала в Государственном бюджете практически все финансовые ресурсы государства. Высокая степень концентрации и централизации финансов имела свои преимущества, главные из которых заключались в возможности мобилизации значительных финансовых ресурсов для решения глобальных национальных задач в рамках отдельных территорий, сфер, отраслей или межотраслевых комплексов. Однако недостатком такой централизации финансовых средств было малоэффективное их использование в масштабе всей хозяйственной системы и отдельных объектов финансирования.

Нарықтық экономикаға көшу, жаңартылған қаржы жүйесінің, оның ішінде жеке бөліктерінің ұйымдық құрылымын, елдің экономикалық механизмі мазмұнын өзгертті. Қазақстан экономикасының әкімшілік-командалық жүйеден нарықтық жүйеге ауысуы мемлекет рөлінің орталықсыздандыру мен әлсіреуіне әкеп соқты, мемлекеттік қаржыландыру жүйесін реформалау көрініс тапты. Бірінен кейін бірі пайда, содан кейін қайтадан сенім қаражат түрінде бюджетке шоғырландырылмаған олардың кейбір қосымша бюджеттік қаражат, бюджеттен тыс тұрды.

ескі экономикалық жүйе мемлекеттік бюджет мемлекеттің барлық дерлік қаржы ресурстарын жинақтады. Қаржы шоғырландыру және орталықтандыру дәрежесі жоғары, оның артықшылықтары болды, олардың арасында бас жеке аумақтар, облыстардың, секторлар немесе салааралық кешендер ішінде жаһандық, ұлттық міндеттерді шешу үшін елеулі қаржы ресурстарын жұмылдыру мүмкіндігі болып табылады. Алайда, қаржы ресурстарын, мұндай орталықтандыру кемшілігі экономикалық жүйенің және жеке нысандар қаржыландыру арқылы оларды пайдалану тиімсіз болды.

На историческом переходе от одной хозяйственной системы к другой Казахстана поразило множество кризисных явлений, взаимообуславливающих друг друга. Экономический и финансовый кризисы обусловили резкое снижение уровня жизни подавляющего числа населения, безработицу. В этих условиях, с одной стороны, возникает потребность в концентрации ограниченных финансовых ресурсов на государственном уровне с целью обеспечения наиболее насущных социальных и общеэкономических потребностей. С другой стороны, в условиях финансового кризиса, обусловившего дефицит финансовых ресурсов, у центральной власти возникает необходимость ранжировать общественные потребности по степени важности и для удовлетворения наиболее насущных из них образовать целевые денежные фонды, тем самым, оградив эти потребности от значительного недофинансирования. Эта мера аналогична выделению в бюджете защищенных статей.

Қазақстанның бір экономикалық жүйеден басқасына тарихи көшу кезінде, бір-бірімен өзара қызмет көрсететің, көптеген дағдарыстық іс-шаралар таңқалдрды. Экономикалық және қаржылық дағдарыс, халықтың басым көпшілігінің өмір сүруінің күрт төмендеуіне жұмыссыздыққа әкелді. Осы жағдайларда, бір жағынан, ең өткір әлеуметтік-экономикалық қажеттіліктерін жалпы қамтамасыз ету үшін мемлекеттік деңгейде шектелген қаржы ресурстарын шоғырландыруға қажеттілігі бар.Бір жағынан, қаржы ресурстарының жетіспеушілігінен туындаған дағдарыста, орталық үкімет маңыздылық дәрежесімен қоғамдық қажеттіліктерді есептеп және осылайша елеулі жеткіліксіз қаржыландырылуына осы қажеттіліктерін қамқорлық, мақсатты қаражаттарды қалыптастыру, олардың ең өзекті қанағаттандыру үшін қажет.Бұл шара бюджетте қорғалған элементтерді бөлуге ұқсас.

Постепенно из бюджета выделились внебюджетные фонды, среди которых основное место заняли социальные фонды. Создание внебюджетных фондов необходимо государству для более эффективного использования своих финансовых ресурсов. Специфика внебюджетных социальных фондов – четкое закрепление за ними доходных источников и, как правило, строго целевое использование их средств.

БК РК включает в число государственных внебюджетных фондов РК:

Пенсионный фонд Республики Казахстан (ПФ РК);

Фонд социального страхования Республики Казахстан (ФСС);

Фонд обязательного медицинского страхования (ФОМС)

Государственный фонд занятости населения Республики Казахстан.

Бірте-бірте бюджеттен басты орын әлеуметтік қорлар иеленетін, бюджеттен тыс қорлар бөлінді. Мемлекетке бюджеттен тыс қорларды құру өзінің қаржылық ресурстарын тиімді қолдану үшін қажет. Бюджеттен тыс әлеуметтік қорлардың ерекшелігі – өздерінің артынан кіріс көздерін нақты тағайындау және, әдетте, өз қаражатын мақсатты пайдалану.

BC ҚР ҚР мемлекеттік бюджеттен тыс қорларының санына кіреді:

Қазақстан Республикасының зейнетақы қоры (ҚР ҚҚ);

Қазақстан Республикасының (ФСБ) әлеуметтік сақтандыру қоры;

Міндетті медициналық сақтандыру қоры (HIF)

Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жұмыспен қамту қоры.

1. Социально-экономическая сущность внебюджетных фондов, причины их возникновения.

История возникновения внебюджетных государственных фондов связана с развитием специальных видов правительственной деятельности, для которой была нежелательна огласка. Как правило, это были операции временного характера, которые покрывались за короткий срок специальными доходами. При этом специальные фонды или счета появились гораздо раньше возникновения единого государственного бюджета. Количество и перечень специальных фондов и счетов не были постоянными, тогда одни счета открывались, а другие закрывались. В целом наблюдалась тенденция к увеличению количества и объема таких фондов, вызванная новыми задачами и функциями, стоящими перед государством, особенно в результате появления, а затем и расширения его предпринимательской деятельности. Множественность фондов создавала определенные финансовые неудобства – в одних фондах нехватка средств, в других избыток, и требовала дополнительных расходов на управление ими. Поскольку такие счета и фонды не должны были утверждаться парламентом, то правительство могло использовать проходившие через них средства совершенно бесконтрольно.

1. Бюджеттен тыс қорлардың әлеуметтік-экономикалық мәні, олардың пайда болу себептері.

Бюджеттен тыс мемлекеттік қорлар пайда тарихы жаман жариялылық алған мемлекеттік қызметтің арнайы түрлерінің дамыуна байланысты. Әдеттегідей, бұл қысқа уақыт аралығында арнайы табыспен қамтылған уақытша сипаттағы операциялар болды. Бұл жағдайда, арнайы қорлар немесе шоттар бірыңғай мемлекеттік бюджеттен әлдеқайда бұрын пайда болды. Арнайы қорлар және шоттардың саны мен тізімі тұрақты болған жоқ, сол кезде бір шоттар ашылып, басқалары жабылып отырды.Жалпы, мемлекет алдында тұрған, әсіресе оның іскерлік қызметінің пайда болу мен кеңейу нәтижесінде,жаңа міндеттер мен функциялардың туындауына байланысты осындай қорлардың саны мен көлемінің ұлғаю үрдісі байқалады.Көптеген қорлар белгілі бір қаржылық қолайсыздықтарды туғызды- кейбір қорларда қаражат жетіспесе, ал басқа қорларда артық болды және оларды басқару қосымша шығындарды талап етті.Осы шоттар мен қорлар Парламент мақұлдауға тиіс емес болғандықтан, үкімет солар арқылы өткен қаражаттарды мүлдем бақылаусыз қолдана алды.

Создание специальных фондов позволяло привлекать дополнительные средства для расширения сферы деятельности правительства в области всегда актуальных военных расходов, научных исследований, регулирования экономического развития страны, внешнеэкономической деятельности и социальных выплат населению. Правительство имело возможность за счет временно свободных средств, аккумулированных в специальных фондах, покрывать кассовые разрывы и дефицит бюджета, а также покрывать непредвиденные расходы. Расширение деятельности государства привело к созданию значительного количества специальных фондов, названия которых, как правило, объясняли и цель расходования средств. Такая множественность фондов усложняла деятельность государства, поэтому с укреплением централизованного государства начинается период унификации специальных фондов. На основе объединения различных фондов был создан государственный бюджет, который после рассмотрения и утверждения его парламентом превращается в закон, обязательный к исполнению. Однако многие внебюджетные фонды сохранили своё значение и самостоятельность и существовали наряду с государственным бюджетом. Специальные счета создавались для строительства, правительственной предпринимательской деятельности, управления денежной системой и государственным долгом, системой национального страхования.

Арнайы қорлар құру, әрқашан өзекті болып табылатын, әскери шығыстар, ғылыми-зерттеулер, мемлекеттің экономикалық дамуын реттеу, сыртқы экономикалық қызмет және халыққа әлеуметтік жәрдемақы төлеу саласында мемлекеттік қызмет саласын кеңейту үшін аясын кеңейту үшін қосымша қаражат тарту мүмкіндік берді. Үкімет кассалық кемшіліктерді жабуға және бюджет тапшылығын жабу үшін, сондай-ақ күтпеген шығындарды жабу үшін, арнайы қорларда жинақталған уақытша бос қаражат есебінен жабу мүмкіндігіне йе болды.Мемлекет қызметінің кеңейтілуі, әдетте аттары қаржылардың жұмсалу мақсатын түсіндіретін, арнайы қорлардың айтарлықтай санының құрылуына алып келді.Қорлардың мұндай көпшілігі мемлекеттің қызметін қиындатты, сондықтан орталықтандырылған мемлекеттің нығаюмен арнайы қорлардың бірігу кезеңі басталды.Түрлі қорлардың бірігу негізінде, Парламент қарағаннан және бекіткеннен кейін міндетті заңға айналған, мемлекеттік бюджет құрылды. Алайда, көптеген бюджеттен тыс қорлар өзінің мәні мен тәуелсіздігін мемлекеттік бюджетмен бірге сақтап, өмір сүріп келеді. Арнайы шоттар Үкіметтік кәсіпкерлік іс-шараларды салу үшін, ақша жүйесін және мемлекеттік борышты, ұлттық сақтандыру жүйесін бақылау үшін құрылған.

В Республики Казахстан в отличие от зарубежных государств, исторически сложилась совершенно иная система осуществления государственных расходов. Составлялось только два бюджета: обыкновенный и чрезвычайный. Обыкновенный бюджет формировался из традиционных, относительно постоянных расходов и направлялся на финансирование расходов, связанных с осуществлением основных функций государства. Чрезвычайный бюджет фактически выполнял функции специальных фондов, он не утверждался, не публиковался и содержался в тайне. За счет его средств погашался государственный долг, покрывались убытки вызванные войной, стихийными бедствиями и т.д. Кроме того, за счет средств чрезвычайного бюджета покрывался дефицит обыкновенного, так как бюджетная система СССР предусматривала существование одного государственного бюджета.

Қазақстан Республикасында шетелдік елдерге қарағанда, мемлекеттік шығыстарды іске асырудың мүлдем басқа жүйе тарихи дамыды. Кезектi және кезектен тыс: тек екі бюджеттердің құрады. Жай бюджет дәстүрлі салыстырмалы тұрақты шығындар тұрды және мемлекеттің негізгі функцияларын іске асыруға байланысты шығындарды қаржыландыру үшін. Шын мәнінде арнайы қорлар ретінде қызмет Төтенше бюджет, ол талап жарияланған және құпия сақталған жоқ, жоқ. Оның қорлары және т.б., соғыс туындаған шығындар, табиғи апаттарды жабу үшін мемлекеттік борыш өтелген КСРО бюджет жүйесі мемлекеттік бюджет болуымен қамтамасыз Сонымен қатар, төтенше бюджет қаражаты есебінен, жай тапшылығын жабу үшін.

Впервые целевые бюджетные фонды стали создаваться в Республики Казахстан в период перехода страны на новые экономические отношения на основе Закона «Об основах бюджетного устройства и бюджетного процесса» от 10 октября 1991 года. Главная причина их создания – необходимость выделения чрезвычайно важных для общества расходов и обеспечение их самостоятельными источниками доходов. Среди них ведущую роль заняли социальные внебюджетные фонды.

При создании социальных внебюджетных фондов ставилась задача «разгрузить» бюджет от существенной доли социальных расходов, которые в рамках бюджета финансировались с большими трудностями. Одновременно с социальными были созданы и другие внебюджетные фонды. Впоследствии, исчерпав положительный ресурс от функционирования целого ряда внебюджетных фондов, Правительство Республики Казахстан приняло решение о консолидации их в бюджет, при этом сохранив определенную автономность таких фондов. Они включаются в бюджет отдельными статьями, то есть трансформировались в целевые бюджетные фонды. Социальные фонды сохранили статус внебюджетных и были официально утверждены законодательными актами правительства и президента Республики Казахстан.

Бірінші бюджет қаражаты 10 қазан 1991 «бюджеттік жүйесінің негізінде және бюджеттік процестің туралы» Заңның негізінде жаңа экономикалық қарым-қатынастар елдің өтпелі кезеңде Қазақстан Республикасында құрылды. оларды құру үшін негізгі себебі - өте маңызды әлеуметтік шығындарды қажеттілігі мен табыстың тәуелсіз көздерден оларды қамтамасыз етеді. Олардың арасында, жетекші рөл атқарады, әлеуметтік бюджеттен тыс қаражат алды.

Тапсырма тыс әлеуметтік қорлар құру кезінде бюджет шеңберінде үлкен қиындықпен қаржыландырылатын әлеуметтік шығыстарды, елеулі үлесін бюджетін «жүгін» деген болатын. Сонымен қатар, әлеуметтік және басқа да бюджеттен тыс қаражат құрылды. Мұндай қаражат автономия дәрежесін сақтай отырып Кейіннен бюджеттен тыс қорларға бірқатар жұмыс істеуі оң ресурстарды демалуды кейін, Қазақстан Республикасының Үкіметі, өз бюджетін нығайту туралы шешім қабылдады. Олар мақсатты бюджет қаражаты айналады бюджеттен жеке мақалалар, енгізілген. Әлеуметтік бюджеттен тыс мәртебесін сақтап және Үкіметі мен Қазақстан Республикасы Президентінің заңнамалық актілерімен бекітілген.

Важным звеном финансовой системы являются внебюджетные фонды государства - форма использования финансовых ресурсов, привлекаемых государством для финансирования не включаемых в бюджет некоторых общественных потребностей и комплексно расходуемых на основе оперативной самостоятельности строго в соответствии с целевыми назначениями фондов. Государственные внебюджетные фонды создаются на базе соответствующих актов высших органов власти, в которых регламентируется их деятельность, указываются источники формирования, определяются порядок и направленность использования денежных средств. Решение об образовании внебюджетных фондов принимает Федеральное собрание РК, а также государственные представительные органы субъектов Федерации и местного самоуправления. Внебюджетные фонды находятся в собственности государства, но являются автономными. Они имеют, как правило, строго целевое назначение и решают две важные задачи: обеспечение дополнительными средствами приоритетных сфер экономики и расширение социальных услуг населения.

Кейбір күрделі әлеуметтік қажеттіліктерін бюджетке енгізілген және қаражатты мақсатына сәйкес қатаң операциялық автономия негізінде жүргізілген жоқ қаржыландыру үшін мемлекет тарапынан тартылған қаржы ресурстарын нысаны - қаржы жүйесінің маңызды элементі мемлекет бюджеттен тыс қорлар болып табылады. Мемлекеттік бюджет қаражаты реттеледі, олардың қызметі қалыптастыру көздері қаражатын пайдалану тәртібі мен бағдар айқындалады көрсету жоғары органдарының тиісті актілер негізінде құрылады. Республикасының Федералдық Ассамблеясы қабылдаған бюджеттен тыс қорлар, сондай-ақ Федерациясының мемлекеттік өкілетті органдар мен жергілікті өзін-өзі басқару құру туралы шешім. Экстра бюджет қаражаты мемлекет меншігінде, бірақ автономды болып табылады. Олар, әдетте, қатаң мақсатты және екі маңызды мәселелерді шешеді болды: халыққа экономиканың басым секторлары мен әлеуметтік қызмет көрсету кеңейту қосымша қаражат қамтамасыз ету.

Пенсионный фонд, фонды обязательного медицинского страхования и социального страхования населения, с одной стороны, являются финансовыми сегментами, выделенными из бюджета для самостоятельного, более эффективного функционирования, с другой — приняли форму страховых фондов. Фонд социального страхования изначально был — и по форме, и по сути — страховым фондом под патронажем профсоюзов.

Область перераспределения бюджетных средств гораздо шире, чем внебюджетных фондов, рамки, перераспределения которых ограничены целевым назначением фонда. Такая ограниченность в перераспределительной функции этого сегмента государственных финансов в отдельных случаях имеет ряд преимуществ перед бюджетной формой перераспределения финансовых ресурсов. При выделении во внебюджетный фонд части финансовых средств легче просматривается соразмерность централизуемых источников и потребностей, оперативнее решаются вопросы управления данной частью финансовых ресурсов, устраняется неизбежность дефицита по этим фондам, что невозможно достигнуть в бюджетах в условиях экономического кризиса.

Зейнетақы қоры, медициналық сақтандыру қорлары және халықты әлеуметтік қауіпсіздік, бір жағынан, тәуелсіз, неғұрлым тиімді жұмыс істеу үшін бюджеттен бөлінген қаржы сегменттер, басқа отыр - сақтандыру қорларының нысанын өтті. және нысанда және мазмұны - - әлеуметтік қауіпсіздік қоры бастапқыда болды кәсіподақтар қамқорлығымен сақтандыру қоры.

Қайта бөлу бюджеттік бюджеттік қорлар, жиектемелер, қайта нысаналы қор шектелген әлдеқайда ауқымды болып табылады. Кейбір жағдайларда мемлекеттік қаржы осы сегментінің редистрибутивті функциясы Мұндай шектеулер қаржы ресурстарын қайта бөлу бюджеттік түрінде бірнеше артықшылықтары бар. Сіз көздері орталықтандырылған және тез қаржы ресурстарын осы бөлігінде басқару мәселелерін шешу қажет парапарлығын көру оңай қаражат бюджеттен тыс қорын таңдағанда, осы қаражаттың еріксіз тапшылығын болдырмауға, ол экономикалық дағдарыс жағдайында бюджеттерге қол жеткізу мүмкін емес.

Но условий для экономической самостоятельности они лишены. Поэтому государственные социальные внебюджетные фонды лишь по форме, а не по содержанию являются фондами взаимного страхования населения. И дело вовсе не в том, что плательщиками страховых взносов в подавляющей части являются работодатели, а не работники. Экономическая природа средств, зачисляемых в указанные внебюджетные фонды, есть не что иное, как часть стоимости воспроизводства рабочей силы. Порядок же уплаты взносов является формой проявления этой сущности. Ничто не мешает органам власти государства установить минимальный уровень оплаты труда (который является нижним уровнем для любого работодателя), включающий как прожиточный минимум, так и долю платежей во внебюджетные фонды, переложив обязанность вносить страховые платежи с работодателей на работников. Однако действующий порядок более прост и привычен для менталитета нашего государства и населения. В других странах страховые взносы распределены более равномерно между работниками и работодателями, а в отдельных государствах подавляющую часть взносов уплачивают работники.

Страховая природа средств внебюджетных социальных фондов является решающей причиной выделения их из бюджета и принципиальным отличием от целевых бюджетных фондов.

Бірақ экономикалық автономия үшін жағдайлар, олар айырылған. Сондықтан, зат әлеуметтік бюджеттен тыс қаражат түрінде ғана емес, мемлекеттік халықтың өзара сақтандыру қорлары болып табылады. Және бұл жұмыс берушілердің басым көпшілігі бойынша сақтандыру сыйлықақыларының төлеушілер, жұмыскерлер емес екенін емес. Осы қосымша бюджет қаражатын ескере төленген ақша қаражатын экономикалық табиғаты, еңбек күшінің ұдайы құнының бір бөлігі ретінде басқа да бірде-бір болып табылады. Сонымен қосқан үлесі үшін тәртiбi осы мәні көрінісі нысаны болып табылады. Ештеңе де қызметкерлерге жұмыс берушілер тарапынан сақтандыру сыйлықақыларын төлеуге міндеттеме ауысу, өмір сүру құны, сондай-ақ бюджет қаражаты төлемдерінің үлесі де кіреді, ол (кез келген жұмыс берушінің ең төменгі деңгейі болып табылады) ең төменгі жалақы орнату үшін Мемлекет органдарына болдырмайды. Алайда, ағымдағы рәсімі неғұрлым қарапайым және біздің мемлекет пен халықтың діліне таныс. Басқа елдерде, сыйлықақы біркелкі қызметкерлер мен жұмыс берушілер арасында және кейбір елдерде қызметкерлері төлеген жарналар негізгі бөлінеді.

Бюджеттен тыс әлеуметтік қорлар сақтандыру табиғат, олардың бюджеттен бөлу және мақсатты бюджет қаражатынан іргелі айырмашылық сыни себебі болып табылады.

Внебюджетные фонды, являясь составной частью финансовой системы РК, обладают рядом особенностей:

запланированы органами власти и управления и имеют строгую целевую направленность;

денежные средства фондов используются для финансирования государственных расходов, не включенных в бюджет;

формируются в основном за счет обязательных отчислений юридических и физических лиц;

страховые взносы в фонды и взаимоотношения, возникающие при их уплате, имеют налоговую природу, тарифы взносов устанавливаются государством и являются обязательными;

денежные ресурсы фонда находятся в государственной собственности, они не входят в состав бюджетов, а также других фондов и не подлежат изъятию на какие-либо цели, прямо не предусмотренные законом;

расходование средств из фондов осуществляется по распоряжению Правительства или специально уполномоченного на то органа (Правление фонда).

Внебюджетные фонды создаются двумя путями. Один путь - это выделение из бюджета определенных расходов, имеющих особо важное значение, другой - формирование внебюджетного фонда с собственными источниками доходов для определенных целей. Так, во многих странах был создан фонд социального страхования, предназначенный для социальной поддержки определенных групп населения. Другие фонды появляются в связи с возникновением новых ранее неизвестных расходов, которые заслуживают особого внимания со стороны общества. В этом случае по предложению правительства законодательный орган принимает специальное решение об образовании данного внебюджетного фонда.

Материальным источником внебюджетных фондов является национальный доход. Преобладающая часть фондов создается в процессе перераспределения национального дохода. Основные методы мобилизации национального дохода в процессе его перераспределения при формировании фондов - специальные налоги и сборы, средства из бюджета и займы.

Қазақстанның қаржы жүйесінің бір бөлігі болып табылатын қосымша бюджеттік қаражат, бірқатар ерекшеліктері бар:

билік және басқару жоспарлы және қатаң бағыты болуы;

қолма-қол ақша бюджетіне енгізілмеген қоғамдық шығыстарды қаржыландыру үшін пайдаланылады;

заңды және жеке тұлғаларға міндетті жарналары есебінен қалыптасады, негізінен,;

Қор мен олардың жалақысы туындайтын қатынастарға сақтандыру жарналары, салық сипаты, үлес ставкасын мемлекет белгілеген және міндетті болуы тиіс болуы;

Қаржы ресурстары, олар бюджетке мемлекеттік меншік енгізілмеген, қоры, сондай-ақ заңда тiкелей көзделген емес кез-келген мақсатта кезінде алынуға жататын өзге де қаражаттар мен емес;

қаражат бөлу Үкіметінің тапсырмаларын немесе арнайы уәкілетті органның (Қор Басқармасының) бойынша жүзеге асырылады.

Экстра бюджет қаражаты екі жолмен жасалады. Бір жолы - бұл бюджеттен белгілі бір шығындарды бөлу болып табылады, атап айтқанда, маңызы, басқа - белгілі бір мақсатқа табыс өз көздерімен қосымша бюджет қаражатын қалыптастыру. Мысалы, көптеген елдерде халықтың жекелеген топтары әлеуметтік қолдау арналған әлеуметтік қауіпсіздік қоры құрылды. Басқа қаражат қоғамның ерекше назар аударуға лайық жаңа бұрын белгісіз шығындарды пайда болуына байланысты пайда болады. Бұл жағдайда, заң шығарушы Үкіметінің ұсынысы бойынша бюджеттен тыс қорын қалыптастыру бойынша арнайы шешім қабылдайды.

Бюджеттен тыс қаражат материалдық көзі ұлттық табыс болып табылады. ұлттық табыс қайта бөлу өндірілген қорлардың басым бөлігі. Қаражатын қалыптастыруға қайта бөлу процесінде ұлттық табыстың жұмылдыру негізгі әдістері - арнайы салықтар мен алымдар, бюджет қаржысы мен қарыздар.

Специальные налоги и сборы устанавливаются законодательной властью. Значительное количество фондов формируется за счет средств центрального, региональных и местных бюджетов. Средства бюджетов поступают в форме безвозмездных субсидий или определенных отчислений от налоговых доходов. Доходами внебюджетных фондов могут выступать и заемные средства. Имеющиеся у внебюджетных фондов положительное сальдо может быть использовано для приобретения ценных бумаг и получения прибыли в форме дивидендов или процентов.

Республиканские внебюджетные фонды формируются за счет следующих источников:

- специальные целевые налоги и сборы, установленные для соответствующего фонда;

- отчисления от прибыли предприятий, учреждений и организаций;

- средства бюджета;

- прибыль от коммерческой деятельности, осуществляемой фондом как юридическим лицом;

- займы, полученные фондом у Центрального банка РК или у коммерческих банков.

Арнайы салықтар мен алымдар заңнамасымен белгіленеді. Орталық, аймақтық және жергілікті бюджеттердің алынған қаражаттың айтарлықтай сомасы. Бюджеттік қаражат гранттар немесе табыс салығын белгілі бір шегерім түрінде келеді. Табыс бюджет қаражаты әрекет және қарыз алады. Бюджеттен тыс қаражат профициті Қолжетімді дивидендтер немесе пайыздар түрінде бағалы қағаздар мен пайданы сатып алу үшін пайдаланылуы мүмкін.

Мынадай көздерден алынған Республикалық бюджеттен тыс қаражат:

- Тиісті қоры үшін құрылған арнайы мақсаттағы салықтар мен алымдар;

- Кәсіпорындардың, мекемелер мен ұйымдардың пайдасынан аударымдар;

- Бюджет қаражаты;

- Заңды тұлға ретінде қоры жүргізген коммерциялық қызметтен түскен табыс;

- Несиелер қоры немесе қазақстандық коммерциялық банктердің Республикасының Орталық банкі алынған.

Национальный фонд Республики Казахстан предназначен для обеспечения стабильного социально-экономического развития государства, накопления финансовых активов и иного имущества, за исключением нематериальных активов, снижения зависимости экономики от нефтяного сектора и воздействия неблагоприятных внешних факторов. Основной целью Национального фонда является сбережение финансовых ресурсов посредством формирования накоплений для будущих поколений и снижения зависимости республиканского бюджета от ситуации на мировых сырьевых рынках.

Национальный фонд Республики Казахстан представляет собой активы государства в виде финансовых активов, сосредоточиваемых на счете Правительства Республики Казахстан в Национальном Банке Республики Казахстан, а также в виде иного имущества, за исключением нематериальных активов.

Қазақстан Республикасының Ұлттық қоры экономикалық мұнай секторына тәуелділігін және қолайсыз сыртқы факторлардың ықпалын төмендетуге, материалдық емес активтерін есепке алмағанда, қаржылық активтер мен басқа да активтерді жинақтау мемлекеттің тұрақты әлеуметтік-экономикалық дамуын қамтамасыз ету үшін арналған. Ұлттық қордың негізгі мақсаты болашақ ұрпақ үшін үнемдеуге жасау арқылы қаржы ресурстарын үнемдеу және әлемдік тауар нарықтарындағы жағдайға республикалық бюджеттің тәуелділігін азайту болып табылады.

Қазақстан Республикасының Ұлттық қоры материалдық емес активтерді қоспағанда, Қазақстан Ұлттық Банкінің Қазақстан Республикасы Үкіметінің шотына жинақталған қаржылық активтер түрінде, сондай-ақ басқа да мүлікті мемлекеттік активтер болып табылады.

На Национальный фонд Республики Казахстан возложены сберегательная и стабилизационная функции. Сберегательная функция обеспечивает накопление финансовых активов и иного имущества, за исключением нематериальных активов. Для выполнения сберегательной функции устанавливается неснижаемый остаток в Национальном фонде, а также не ограничивается максимальный размер Национального фонда. Стабилизационная функция предназначена для снижения зависимости республиканского бюджета от конъюнктуры мировых цен на сырьевые ресурсы. Для достижения прозрачности распределения средств Национального фонда, они будут направляться в экономику страны только через республиканский бюджет.

Қазақстан Республикасының Ұлттық қоры туралы жинақтау және тұрақтандыру функцияларын тапсырды. Функциясын құтқару материалдық емес активтерді қоспағанда, қаржылық активтер мен басқа да активтерді жинақтау мүмкіндік береді. Үнемдеу функциясын орындау үшін Ұлттық қордың ең төменгі тепе-теңдікті орнату және Ұлттық қордың ең үлкен өлшемі шектеулі емес. тұрақтандыру функциясы шикізатқа әлемдік бағаның республикалық бюджеттен тәуелділігін азайту болып табылады. Ұлттық қордың бөлу ашықтығын жету үшін, олар тек мемлекеттік бюджет арқылы экономиканың бағытталатын болады.

Поступления в Национальный фонд Республики Казахстан состоят из:

1) прямых налогов от организаций нефтяного сектора (за исключением налогов, зачисляемых в местные бюджеты), к которым относятся:

- корпоративный подоходный налог, налог на сверхприбыль;

- налог на добычу полезных ископаемых, бонусы, доля по разделу продукции;

- рентный налог на экспорт;

- дополнительный платеж недропользователя, осуществляющего деятельность по контракту о разделе продукции;

2) других поступлений от операций, осуществляемых организациями нефтяного сектора, в том числе поступлений за нарушения условий нефтяных контрактов;

3) поступлений от приватизации государственного имущества, находящегося в республиканской собственности и относящегося к горнодобывающей и обрабатывающей отраслям;

4) поступлений от продажи земельных участков сельскохозяйственного назначения [6].

Қазақстан Республикасының Ұлттық қорының қаражатынан тұрады:

Қамтиды жергілікті бюджеттердің есебіне жатқызылатын салықтарды қоспағанда мұнай секторы ұйымдары 1) тікелей салықтар ():

- Корпоративтік табыс салығы, үстеме пайдаға салынатын салық;

- Пайдалы қазбаларды өндіру, бонустар, өнімді бөлу үлесі бойынша салық;

- Экспортқа Ренталық салық;

- Өнiмдi бөлу туралы келісім-шарт бойынша қызметті жүзеге асыратын жер қойнауын пайдаланушылардың қосымша төлемдер;

Мұнай келісім-шарттар шарттарын бұзғаны үшін, соның ішінде түсімдердің Мұнай секторы ұйымдарынан, жүргізілген операциялар 2) өзге де табыстар;

3) мемлекеттік мүлікті жекешелендіруден түскен түсімдер республикалық меншіктегі және тау-кен және қайта өңдеу өнеркәсібі тиесілі;

4) ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерін сатудан түсімдер кіреді.

Доверительное управление активами Национального фонда осуществляется Национальным Банком Республики Казахстан, общая координация деятельности - Советом по управлению Национальным фондом.

Укрепление экономики страны было достигнуто благодаря созданию Национального фонда Республики Казахстан, который стал важным инструмен­том обеспечения макроэкономической стабильности, спо­собствующим выводу из внутреннего оборота части доходов, по­лученных вследствие высоких мировых цен на нефть и металлы. Аккумулирование средств в Национальном фонде Республи­ки Казахстан способствует поддержанию конкурентоспособнос­ти национальной экономики, достижению запланированных пара­метров роста инфляции.

Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің, қызметіне жалпы үйлестіру, ҚР Ұлттық қорының активтерін басқару - Ұлттық қорды басқару жөніндегі кеңестер.

Елдің экономикасын нығайтуға байланысты мұнай мен металдың жоғары әлемдік бағаның табыс poluchennyh ішкі айналымға жасасу ықпал макроэкономикалық тұрақтылықты қамтамасыз ету үшін маңызды құралы болды Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының, құру арқылы қол жеткізілді. Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының қаражатын жинақтау, ұлттық экономиканың бәсекеге қабілеттілігін инфляцияның жоспарланған параметрлерін қол ықпал етеді.

Таким образом, существующие в Казахстане внебюджетные фонды решают важные задачи в социально-экономическом развитии страны, реализуя главные приоритетные задачи как в области социального обеспечения, улучшения благосостояния населения, так и крупные стратегические программы по созданию новых производств, развитию и внедрению в производство научных и научно-технических разработок, а также финансированию прочих программ и проектов в приоритетных отраслях экономики.

Сонымен қатар, әлеуметтік қамтамасыз ету саласындағы негізгі басым мақсаттарды іске асыруға елдің әлеуметтік-экономикалық дамуындағы Қазақстан маңызды міндеттерді қолданыстағы бюджеттік қаражат, жаңа өндірістерді құру бойынша ғылыми әзірлеуді және енгізуді халықтың әл-ауқаты мен ірі стратегиялық бағдарламасын жетілдіру және экономиканың басым секторларында басқа бағдарламалар мен жобаларды техникалық дамыту және қаржыландыру.

Дата добавления: 2015-07-14