Читайте также:
|
Да ўсіх тэм:
Акты исторические, собранные и изданные Археографическою комиссиею. СПб., 1841-1842. Т.1-5.
Акты, издаваемые Виленскою комиссиею для разбора древних актов. Вильна, 1865-1915. Т.1-39.
Акты, относящиеся к истории Западной России, собранные и изданные Археографической комиссией. СПб., 1846-1853. Т.1-5.
Белоруссия в печати XVIII ст. -Мн., 1985. -С.40-71.
Белоруссия в эпоху феодализма. Сб. док. и м-ов. В 4 т. Т.І. -Мн.: Изд-во АН БССР, 1959.
Белоруссия в эпоху феодализма. Сб. док. и м-ов. -Мн.: Изд-во АН БССР, 1959.
Белоруссия в эпоху феодализма. Сб. док. и м-ов. Т.2. -Мн.: Изд-во АН БССР, 1960.
Белоруссия в эпоху феодализма. Т.1-3. -Мн., 1959-1961. Т.1.
Белорусския в эпоху капитализма (1944-1959). Мн., 1981. -Т.1
Борьба за Советскую власть в Белоруссии. 1918-1920. Сб. док. и м-ов. В 2-х т. Мн., 1968. -Т.1; 1971 - Т.2.
Борьба трудящихся Западной Белоруссии за социальное и национальное освобождение и воссоединение с БССР. Док. и м-лы. Мн., 1962-1972. Т.1-2.
Великая Октябрьская социалистическая революция в Белоруссии. Док. и м-лы. Мн., 1957.
Восстание в Литве и Белоруссии 1863-64 гг. Док. и м.-лы. М., 1965.
Восстановление народного хозяйства БССР. Сб.док и м-ов. Мн., 1981.
Всенародное партизанское движение в Белоруссии в годы Великой Отечественной войны. Мн., 1967. -Т.1№ 1973 - Т.2. Кн.1; 1978 - Т.2. Кн.2.
Государственные архивы СССР: Справочник: В 2 ч. -М.: Мысль, 1989.
Дакументы па гісторыі Беларусі, якія зберагаюцца ў Цэнтральных архівах СССР. -Мн., 1991.
Документы, объясняющие историю Западно-русского края и его отношение к России и к Польше. -СПб., 1865. -638 с.
Индустриализация Белорусской ССР. (1926-1941 гг.). Сб.док. и м—ов. Мн., 1985.
Каталог сборников документов, изданных архивными учреждениями СССР. 1917-1960. -М., 1961.
Уния в документах: Сб./сост. В.А.Теплова, З.И.Зуева. Мн.: Лучи Софии, 1997.
Центральный государственный исторический архив Белорусской ССР в г.Гродно: Путеводитель. -Мн., 1956. -80 с.
Центральный государственный исторический архив БССР в г.Минске: Путеводитель. -Мн.: Полымя, 1974. -336 с.
Черепнин Л.В. Русские феодальные архивы XIV-XV веков. М.; Л.: Изд-во АН СССР, 1948-1951. Ч. 1-2.
Да ўводзін:
История и палеография. М.: Изд-во РАН, 1993.
Да раздзела І:
Акты Литовской метрики. Т.1-2. -Варшава, 1896-1897.
Акты Литовско-Русского государства. Вып. 1. Т.2. -М., 1897-1899.
Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. Т.11-13. Акты Главного Литовского Трибунала. -Вильно, 1880-1886; т.15. Декреты Главного Литовского Трибунала. -Вильно, 1888.
Акты, относящиеся к истории Западной России. Т.1-4. -СПб., 1846-1853.
Белорусская ССР в международных отношениях. (1944-1959). Мн., 1960; (1960-1980). Мн., 1983.
Горбачевский Н. Каталог древним актовым книгам губерний Виленской, Гродненской, Минской и Ковенской. -Вильно, 1872.
Дневник Люблинского сейма 1569 г. -СПб., 1869.
Законодательные акты Великого княжества Литовского XV-XVI вв.-Л.: Соц.-эк. издат., 1936.
Збор пастаноў і распараджэнняў Урада БССР (алф.-прадм. паказ.). Мн., 1979.
Инвентари магнатских владений Белоруссии XVII-XVIII вв. Владение Сморгонь. -Мн.: Наука и техника, 1977. -251 с.
Инвентари магнатских владений Белоруссии XVII-XVIII вв. Владение Тимковичи. -Мн.: Наука и техника, 1982. -216 с.
Книга Посольская Метрики Великого княжества Литовского. -М., 1943.
Литовская Метрика. Т.1-5. -СПб., -П., 1903-1915.
Отчет Минского Отделения попечительства императрицы Марии Александровны о слепых за 1913 годъ. Минскъ, 1914, 40 с.
Памятники дипломатических отношений Московского государства с Польско-Литовским. Т.1-2. -СПб., 1882-1887.
Памятники русского права / Под ред. и с предисл.С.В.Юшкова. М.: Госюриздат, 1952-1963. Вып.1-8.
Первый Литовский Статут. В 2-х томах. Т.І. Ч. 1-2. -Вильнюс, 1983-1985.
Писцовая книга бывшего Пинского староства. Ч.1-2. -Вильно, 1874.
Писцовая книга Гродненской экономии. Ч.1-2. -Вильно, 1881-1882.
Писцовая книга Пинского и Клецкого княжеств в 1552-1555 гг. -Вильно, 1883.
Полный хронологический сборник законоположений, касающихся евреев, сост.Леванда. СПб., 1874.
Правда Русская / Подгот. к печати: В.П.Любимов и др.; Под ред. Б.Д.Грекова. М.; Л.: Изд-во АН СССР, 1940-1963. Т.1-3.
Проблемы исторической демографии СССР. Кишинев, 1985.
Ревизия Кобринской экономии. 1563. -Вильно, 1876.
Решения Главного Литовского трибунала. 1583-1655. -Вильнюс: Минтис, 1988. -670 с.
Российское законодательство Х-ХХ веков: [Тексты и коммент.]: В 9 т. / Под общ.ред. О.И.Чистякова. М.: Юрид.лит., 1984-1994. Т.1-9.
Русская историческая библиотека. Т.30. -Юрьев, 1914.
Сборник законов Белорусской Советской Социалистической Республики (СЗ БССР), 1938. № 1.
Сборник законов и указов Президиума Верховного Совета Белорусской ССР. В 3-х т. Т.1-3. Мн., Беларусь, 1974-1976.
Сборник указов, постановлений, решений, распоряжений военного времени. 1944 г. Л., 1945.
Собрание постановлений и распоряжений правительства Белорусской Советской Социалистической Республики (СП БССР), 1938. № 1.
Собрание трактатов и конвенций, заключенных Россией с иностранными державами. Т.2 (1772-1808). -СПб., 1875.
Статут Великого княжества Литовского 1529 г. -Мн.: АН БССР, 1960. -252 с.
Статут Великого княжества Литовского 1566 г. // Временник императорского Московского общества древностей российских. -М., 1855. Кн.23.
Статут Вялікага княства Літоўскага. 1588: Тэксты. Даведнік. Каментарыі. -Мн.: БелСЭ, 1989. -573. с.
Volumina legum. T.1-8. -Petersburg, 1859-1860.
Да раздзела ІІ:
Барбаро И., Кантарини А. Барбаро и Кантарини о России (Итальянские тексты и переводы): К истории итало-русских связей в XV в. -Л., 1971. -275 с.
"Великая хроника" о Польше, Руси и их соседях ХІ-ХІІІ вв. -М.: Изд-во МГУ, 1987. -259 с.
Гваньини А. Описание всей страны, подчиненной царю Московии // Чтения в Обществе истории и древностей российских. Кн. IV. -М., 1897.
Генрих Латвийский. Хроника Ливонии. -М.; Л., 1938. -352 с.
Герберштейн С. Записки о Московии. -М.?: Изд-во МГУ, 1988. -429 с.
Длугош Ян. Грюнвальдская битва. -М.; Л.: Изд-во АН СССР, 1962. -214 с.
Житие блаженыя Еуфросинии, игумении Вседръжителя Святаго Спаса во градъ в Полодскъ // Старажытная беларуская літаратура. Зборнік. -Мн.:Юнацтва, 1990. -С.54-66.
Житие и терпенье преподобного отца нашего Аврамья, просвътившагося в терпъеньи мнозе, новаго чудотворца в святыя града Смоленьска // Старажытная беларуская літаратура. Зборнік. -Мн., 1991. -С.66-75.
Житие преподобной Ефросиніи, Игуменіи Полоцкой. Санкт-Петербург. 1992.
Кніга жыцій і хаджэнняў: Пер. са старажытнарус., старабеларус. і польск. / Уклад., прадм. і каментарыі А.Мельнікава. Мн.: Маст.літ., 1994.
Корб И.Г. Дневник путешествия в Московию. -СПб., 1906.
Коршунов А.Ф. Афанасий Филлипович. Жизнь и творчество. -Мн.: Изд-во АН БССР, 1965. -183 с.
Лісты Ф.С.Кміты-Чарнабыльскага // Помнікі старажытнай беларускай пісьменнасці. -Мн.: Навука і тэхніка, 1975. -С.39-110, 161-182.
Новгородская первая летопись младшего и старшего изводов. - М.; Л.: Изд-во АН СССР, 1950. -640 с.
Олеарий А. Путешествие // Чтения в Обществе истории и древностей российских. Кн. ІІІ-IV. -М., 1873; кн. І. -М., 1874.
Памятники литературы Древней Руси. ХІІ век. -М.: Художественная литература, 1980. -С.283-323, 373-387.
Памятники литературы Древней Руси. ХІ-начало ХІІ века. -М.: Художественная литература, 1978. -С. 393-416.
Памяць святога нашага бацькі Кірылы, епіскапа Тураўскага // Спадчына. 1990. -№ 2. -С.33.
Письма и бумаги императора Петра Великого. Т.8. Вып.2. -М.: Изд-во АН СССР, 1951. -С.832-836.
Повесть временных лет // Памятники литературы Древней Руси. ХІ-начало ХІІ вв. -М.: Художественная литература, 1978. -С.23-277.
Полное собрание русских летописей. Т.17. Западнорусские летописи. -СПб., 1907.
Полное собрание русских летописей. Т.25-30, 34. -М.; Л.: Изд-во АН СССР, Наука, 1949-1978.
Полное собрание русских летописей. Т.32. Хроники: Литовская и Жмойтская, и Быховца. Летописи: Баркулабовская, Аверки и Панцырного. -М.: Наука, 1975. -234 с.
Полное собрание русских летописей. Т.35. Летописи белорусско-литовские. -М.: Наука, 1980. -307 с.
Помнікі мемуарнай літаратуры Беларусі XVII ст. -Мн.: Навука і тэхніка, 1983. -175 с.
Поссевино А. Исторические сочинения о России XVI в. -М.: Изд-во Московского университета, 1983. -272 с.
Прадмовы і пасляслоўі паслядоўнікаў Францыска скарыны. -Мн.: Навука і тэхніка, 1990. -308 с.
Публицистика белорусских народников. Мн., 1983.
Русская историческая библиотека. Т.6, 7, 19. Памятники полемической литературы в Западной Руси. Кн. 1-3. -СПб., 1882.
Русско-белорусские связи во второй половине XVII в. (1667-1686). -Мн.: Изд-во БГУ, 1972. -С.346-349.
Русско-белорусские связи. Сборник документов. 1570-1667 гг. -Мн.: Изд-во БГУ, 1963.
Скарына Ф. Прадмовы і пасляслоўі. -Мн.: Навука і тэхніка, 1969. -240 с.
Скарына Ф. Творы. -Мн.: Навука і тэхніка, 1990. -206 с.
Старажытная беларуская літаратура. Зборнік. -Мн.: Юнацтва, 1990. -С.17-43, 44-53, 75-83, 84-118, 119-178, 179-189, 190-194, 194-232, 262-278, 279-296 296-321.
Старонкі Полацкага летапісу // Спадчына. 1990. -№ І. -С.42-45.
Творения святого отца нашего Кирилла, епископа Туровского. -Киев, 1880.
Хроника белорусского города Могилева. Собранное и писанное А.Трубницким... продолженное его сыном М.Трубницким. Пер.Н.Гортынский. М., 1887.
Хроника Быховца. -М.: Наука, 1966.-149 с.
СОДЕРЖАНИЕ
| Прадмова........................................................................................... | ||
| Уводзiны............................................................................................. | ||
| I | ДакументальныЯ крынIцы................................................ | |
| 1. | Заканадаўчыя дакументы................................................................. | |
| 1.1 | Агульная характарыстыка............................................................... | |
| 1.2. | Матэрыялы заканадаўства зямель Русi IX-XIII ст..................... | |
| 1.3. | Заканадаўства Вялiкага княства Лiтоўскага.................................. | |
| 1.3.1. | Агульная характарыстыка................................................................. | |
| 1.3.2. | Прывiлеi, iх класiфiкацыя, роля прывiлеяў у працэсе афармлення саслоўных правоў магнатаў i шляхты.............................................. | |
| 1.3.3. | "Судзебнiк" Казiмiра IV, яго месца ў сiстэме развiцця заканадаўства Вялiкага княства Лiтоўскага................................... | |
| 1.3.4. | Статуты (1529, 1566, 1588) як гiстарычная крынiца................... | |
| 1.3.5. | Пастановы (канстытуцыi) сеймаў Вялiкага княства Лiтоўскага i Рэчы Паспалiтай.............................................................................. | |
| 1.4. | Заканадаўства Расiйскай iмперыi (канец XVIII ст. - пачатак XX ст.)..................................................................................................... | |
| 1.4.1. | Агульная характарыстыка................................................................ | 25 |
| 1.4.2. | Тыпы i вiды заканадаўчых дакументаў канца XVIII - пачатку XX стст.................................................................................................... | 27 |
| 1.4.3. | Публiкацыi дакументау заканадауства Расiйскай iмперыi.............. | 28 |
| 1.5. | Заканадаўчыя дакументы навейшага часу........................................ | |
| 1.5.1. | Агульная характарыстыка................................................................ | |
| 1.5.2. | Асноўныя вiды заканадаўчых дакументаў навейшага часу. Дэкрэты.............................................................................................. | |
| 1.5.3. | Методыка аналiзу дакументаў заканадаўства................................ | |
| 2. | Актавыя матэрыялы................................................................ | |
| 2.1. | Агульная характарыстыка............................................................... | |
| 2.2. | Вiды актаў.......................................................................................... | |
| 2.3. | Актавы фармуляр.............................................................................. | |
| 2.4. | Этапы развiцця актавых матэрыялаў.............................................. | |
| 2.4.1. | Актавыя матэрыялы Х-ХІІІ стст. ("рускiя" акты)....................... | 41 |
| 2.4.2. | Актавыя матэрыялы перыяду ВКЛ (сяр.ХІІІ-XVIII ст.)................. | 42 |
| 2.4.3. | Методыка аналiзу актавага матэрыялу.......................................... | 45 |
| 3. | Матэрыялы справаводства............................................................... | |
| 3.1. | Агульная характарыстыка............................................................... | |
| 3.2. | Матэрыялы справаводства перыяду Вялікага княства Літоўскага (XIV-XVIII стст.). “Лiтоўская метрыка”..................................... | |
| 3.2.1. | Агульная характарыстыка................................................................ | 47 |
| 3.2.2. | Канцылярыя ВКЛ i яе “кнiгi”. Першапачатковы i сучасны склад кнiг...................................................................................................... | 48 |
| 3.2.3. | Асноўныя этапы навуковага асваення i вывучэння Лiтоўскай Метрыкi. Гiсторыя фонда “Лiтоўская метрыка” (ЦДАСА РФ, № 389)................................................................................................. | 53 |
| 3.2.4. | Віды дакументавання......................................................................... | 54 |
| 3.2.5. | Сеймавыя матэрыялы XVI-XVII стст................................................ | 55 |
| 3.2.6. | Мытныя кнігі як крыніца для вывучэння сацыяльна-эканамічнай гісторыі Беларусі XIV-XVIII стст...................................................... | 55 |
| 3.3. | Дакументы справаводства перыяду Расійскай імперыі................... | |
| 3.3.1 | Агульная характарыстыка................................................................ | 56 |
| 3.3.2. | Справаздачы губернатараў як крыніца па гісторыі Беларусі........... | 58 |
| 3.4. | Дакументы справаводства савецкага часу....................................... | |
| 3.4.1. | Агульная характарыстыка................................................................ | 60 |
| 3.4.2. | Класіфікацыя...................................................................................... | 60 |
| 4. | Эканоміка-геаграфічныя, гаспадарчыя і статыстычныя апісанні. Статыстычныя матэрыялы............................................................... | |
| 4.1. | Агульная характарыстыка і этапы развіцця статыстычных матэрыялаў......................................................................................... | |
| 4.2. | Перадвесне статыстыкі. Гаспадарчыя апісанні і дакументы фіскальнага ўліку насельніцтва XVI-XVIII стст............................. | |
| 4.3. | Эканоміка-геаграфічныя і гаспадарчыя апісанні, матэрыялы фіскальнага ўліку канца XVIII - першай паловы ХІХ стст.............. | |
| 4.3.1. | Матэрыялы Генеральнага межавання і ваенна-тапаграфічныя апісанні канца XVIII – 60-х гг. ХІХ стст........................................... | 69 |
| 4.3.2. | Інвентары памешчыцкіх маёнткаў першай паловы ХІХ ст.............. | 73 |
| 4.3.3. | Матэрыялы рэвізій як гістарычная крыніца па гісторыі Беларусі.... | 74 |
| 4.4. | Статыстычныя крыніцы другой паловы ХІХ -- пачатку ХХ стст. | |
| 4.4.1. | Статыстычныя ўстановы Расійскай імперыі, іх функцыі і структура.......................................................................................... | 75 |
| 4.4.2. | Дэмаграфiчная статыстыка............................................................. | 76 |
| 4.4.3. | Статыстыка сельскай гаспадаркі..................................................... | 80 |
| 4.4.4. | Прамысловая статыстыка............................................................... | 82 |
| 4.5. | Статыстычныя крыніцы навейшага часу........................................ | |
| 4.5.1. | Арганізацыя статыстычнага ўліку................................................... | 85 |
| 4.5.2. | Дэмаграфічная статыстыка............................................................. | 86 |
| 4.5.3. | Статыстыка сельскай гаспадаркі.................................................... | 89 |
| 4.5.4. | Статыстыка прамысловасці............................................................. | 92 |
| II. | Апавядальныя крыніцы............................................... | |
| 1. | Летапісы і хронікі.............................................................................. | |
| 1.1. | Агульная характарыстыка............................................................... | |
| 1.2. | Этапы летапiсання на Беларусi........................................................ | |
| 1.3. | “Аповесць мiнулых гадоў” як гiстарычная крынiца.......................... | |
| 1.4. | Узнiкненне мясцовых летапiсных цэнтраў. Полацкi летапiс.......... | |
| 1.5. | Лацiнамоўныя хронiкi XII-XIII стст. як крынiцы па гiсторыi Беларусi.............................................................................................. | |
| 1.6. | Сагi як гiстарычная крынiца.............................................................. | |
| 1.7. | Беларускае летапiсанне XV-XVI стст............................................. | |
| 1.7.1. | Агульная характарыстыка. Класiфiкацыя....................................... | 99 |
| 1.7.2. | Першы беларуска-літоўскі звод (“Летапiсец вялiкiх князеў лiтоўскiх”), гiсторыя яго стварэння, крынiцы i склад..................... | 100 |
| 1.7.3. | Другі беларуска-лiтоўскi звод............................................................ | 101 |
| 1.7.4. | Трэці беларуска-літоўскі звод (“Хронiка Быхаўца”). Методыка аналiзу легендарных частак летапiсаў.............................................. | 102 |
| 1.8. | Асаблiвасцi летапiсання XVII-XVIII стст. на Беларусi.................. | |
| 2. | Мемуарная лiтаратура....................................................................... | |
| 2.1. | Агульная характарыстыка............................................................... | |
| 2.2. | Этапы развіцця мемуарнай літаратуры на Беларусi........................ | |
| 2.3. | Гісторыка-мемуарная літаратура другой паловы XVI-XVIІI стст. як крыніца па гісторыі Беларусі............................................. | |
| 2.4. | Мемуарная лiтаратура XVIII ст...................................................... | |
| 2.5. | Літаратура падарожжаў як гістарычная крыніца. Запіскі замежных дыпламатаў і падарожнікаў аб Беларусі XVI-XVIII стст.................................................................................................... | |
| Мемуарная літаратура ХІХ – пачатку ХХ стст........................... | ||
| 2.6. | Мемуарная літаратура навейшага часу........................................... | |
| 3. | Літаратурныя і публіцыстычныя творы як гістарычныя крыніцы............................................................................................... | |
| 3.1. | Агіяграфічныя крыніцы...................................................................... | |
| 3.2. | Лiтаратурныя i пуюлiцыстычныя творы XI-XII стст.................... | |
| 3.3. | Публiцыстычныя творы XIV-XVIII cтст........................................ | |
| 3.4. | Публiцыстычныя творы XIX-XX cтст............................................. | |
| 3.5. | Эпiсталярныя крынiцы...................................................................... | |
| ДАДАТАК......................................................................................... | ||
| Праграма курса “Крынiцазнаўства гiсторыi Беларусi”.................. | ||
| Лiтаратура......................................................................................... | ||
| Публiкацыi крынiц............................................................................ |
[1] Тып аб'ядноўвае крыніцы, якія адрозніваюцца спосабам кадзіроўкі інфармацыі і яе захоўвання.
[2] Выведзеныя з дапамогай чалавека пароды жывёл i iнш.
[3] Ад лац. conventionalis — умоўны.
[4] Так, напрыклад, кіна і фотаматэрыялы непары?на звязаны з анатаваннем (картачкі прадметна-тэматычнага каталога, архіуныя і студыйныя мантажныя лісты). У азначаным выпадку спалучаюцца выяуленчая і пісьмовая формы, але аб’ект адлюстравання адзіны.
[5] Від — гістарычна склаўшыся комплекс пісьмовых крыніц, для якіх характэрна падабенства прыкметы іх структуры і зместу.
[6] Аб’ект – гэта тое, на што накіравана пазнавальная дзейнасць чалавека, а прадмет — канкрэтныя бакі, якасці і адносіны аб’ектаў, якія даследуюцца з пэўнай мэтай у пэўных абставінах і ўмовах.
[7] Па трапнаму вызначэнню Л.С.Клейна гэта рэшткі культуры мінулага, аддаленага ад нашага жыцця не толькі значным інтэрвалам часу (гэта не галоўнае), але і разрывам традыцыі, такім разрывам, які ўскладняе разуменне рэшткаў.
[8] Да першасных адносяць: неперыядычныя публікацыі крыніц, перыядычныя, выданні крыніц, што працягваюцца (напр., "Полное собрание русских летописей"); да другіх – інфармацыйныя выданні (рэфератыўныя і інш.), даведачная літаратура (энцыклапедыі, слоўнікі), бібліяграфічныя дапаможнікі.
[9] Археаграфія – спецыяльная гістарычная дысцыпліна, якая распрацоўвае методыку пошуку і збору пісьмовых помнікаў (палявая археаграфія), навуковага ўліку і апісання рукапісаў і рукапісных кніг (камеральная археаграфія), прынцыпы выдання гістарычных крыніц (эдыцыйная, або выдавецкая археаграфія).
[10] Гл.дадатак.
[11] Спосаб напісання, нягледзячы на блізкасць моў у перыяд XIV-XVIII ст. істотна адрозніваўся. Гл.: Куль-Сяльверстава С.Я. Беларуская палеаграфія: навуч.дапам. Гродна, 1996; Тихомиров М.Н. Муравьев А.В. Русская палеография. М., 1982.
[12] Гл.: Мова беларускай пісьменнасці XIV-XVIII ст.ст. Мн., 1988
[13] Механічнае злучэнне эпізодаў з розных месцаў называюць кантамінацыяй, а цалкам заснаваны на чужым матэрыяле тэкст кампіляцыяй.
[14] Герменеўтыка – мастацтва і тэорыя вытлумачэння, якая мае на мэце вызначыць сэнс, зыходзячы з яго аб'ектыўных (значэнне слоў і іх гістарычна абумоўленыя варыяцыі) і суб'ектыўных (намеры аўтараў) падстаў. Мяркуюць, што паходжанне гэтага слова звязана з імем бога Гермеса, весніка багоў, якому прыпісвалася таксама вынаходжанне мовы і пісьменства.
[15] Урэшце абараняцца перад судом і даказваць сваю невінаватасць абвінавачаны павінен быў сам. Але калі ён не мог здзяйсняць абарону самастойна, то даручаў гэта свайму верніку ці пракуратару. Калі першы – проста давераная асоба абвінавачанага, то другі – прафесійны юрыст-павераны ў Вялікім княстве Літоўскім, які займаўся адвакацкай практыкай (шляхціч).
[16] Статут Вялiкага княства Лiтоўскага 1588: Тэксты, Даведнiк, каментарыi. Мн., 1989.
[17] Гл.раздзел "Матэрыялы справаводства".
[18] АЗР. Т.1. Спб,1846. N 166. С.191.
[19] АЗР. Т.1. Спб., 1846. С.21.
[20] АЗР. Т.1. N 43. С.57,58; N 82. С. 103.
[21] Амаль усе яны змешчаны ў зборнiку дакументаў "Полоцкие грамоты XIII- начала XVI вв." у 4-х частках. М., 1977 - 1980.
[22] Ітынерарый – дзеннік падарожжаў.
1 Даніны – спецыфічная назва падараванняў (“пажалаванняў”) вялікага князя.
1 Гл.: Галенчанка К.Я. Неизвестный реестр метрики Великого княжества Литовского в собрании П.П.Дубровского // Книга в Белоруссии: Книговедение, источники, библиография (сб. статей). Мн., 1981.
[23] Кампаратыўнае вывучэнне мытных кніг гл.: Каун С.Б. Мытные и таможенные книги ВКЛ и России XVI-XVIII вв. (результаты сравнительного анализа)./ Гістар.крыніцы: праблемы класіфікацыі, вывучэння і выкладання. М-лы да Міжнарод. нав.-прак. канф. Мн., 1998.
[24] Азначаныя дакументы разглядаюцца ў наступным раздзеле.
[25] Кожны дакумент мае асобныя элементы, што носяць назву "рэквізітаў": аўтар, адрасат, подпіс, дата і г.д. Сукупнасць рэквізітаў, размяшчаных пэўным чынам у дакуменце, складае яго фармуляр".
[26] Падрабязны агляд гэтых груп гл.: Селунская Н.Б., Бородкин Л.И., Григорьева Ю.Г., Петров А.Н., Становление российского парламентаризма начала ХХ века. М., 1996. С.127-132.
[27] Гл.: Дятлова Н.П. Отчеты губернаторов как исторический источник // Проблемы архивоведения и источниковедения. Л., 1964.
[28] Нагадаем, што фармуляр дакумента – гэта паслядоўнасць яго структурных частак.
[29] Па пэўных прычынах ў выданні не разглядаюцца дакументы справаводства Польскай рэспублікі, што датычацца тэрыторыі Заходняй Беларусі перыяду 1921-1939 гг.
[30] Некаторыя даследчыкі адносяць да гэтай групы таксама кантракты, дамовы, працоўныя пагадненні (гл. Источниковедение истории СССР. М., 1981. С.399), якія, на наш погляд, маюць рысы актавых матэрыялаў.
[31] Для нас таксама (аўт.).
[32] НАРБ, фонд №
[33] Гл.: Перспективный план развития сельского и лесного хозяйства БССР на 1925/26-1929/30 гг. (Утвержден правительством). Минск: Наркомзем БССР, 1927.
[34] Гл. раздзел "Статыстычныя крыніцы".
[35] Не трэба блытаць справаздачную и справаводчую дакументацыю.
[36] Часам цікавую і карысную інфармацыю можна запазычыць з гістарычных даведак, складзеных архівістамі фонду.
[37] Статыстыка – гэта яшчэ і галіна ведаў, адна з эканамічных навук.
[38] Для прыкладу, тэрытарыяльна-адміністрацыйныя змены БССР на працягу 1920-х гг. не даюць магчымасці параўнаць многія звесткі. К статыстыцы сельскай гаспадаркі на працягу першай паловы ХІХ ст не вызначалася дакладна, што разумеецца пад "неудобными" землямі, у статыстыцы прамысловасці -- паняцце "фабрыка".
[39] Пичета В.И. Аграрная реформа Сигизмунда Августа в Литовско-Русском государстве. М., 1958. С.184.
[40] Гл.выд.: Писцовая книга Пинского и Клецкого княжеств, составленная пинским старостою Станиславом Хвальчевским в 1552-1555 гг. Вильно. 1884.
[41] Бона Сфорца — жонка Жыгiмонта I Старога, атрымала гэтыя землi ад мужа i пажыццевае валоданне. Дарэчы, усе прывiлеi, атрыманыя Бонай на землi i гарады, сабраныя ў ЦГАДА (Лiтоўская метрыка, кнiгi публiчных спраў).
[42] Писцовая книга бывшего Пинскаго староства, составленная по повелению короля Сигизмунда Августа в 1561-1566 гг. минским и кобринским старостою Лаврином Войною. Вильно. 1874.
[43] Писцовая книга Гродзенскай экономии с прибавлениями. В 2-х ч. Ч.1. 1881., ч.2. 1882.
[44] Матэрыялы рэвiзii “Полоцкая ревизия 1552 г.” былi падрыхтаваны i выдадзены Лаппо І. I. ў 1905 г.
[45] Гэтыя матэрыялы таксама апублiкаваны: Гл.: “Писцовые книги Московского государства”. Ч.1. Отд.II. Спб., 1877. С.421-566.
[46] Першапачаткова гэта попiс (вопiс) памесця цi рэестр.
[47] Гл.падручнiк пад рэд.I.Д.Кавальчанкi “Источниковедение истории СССР”. М., 1981. С.120-134.
[48] Гл.: Копысский З.Ю. Источниковедение аграрной истории Белоруссии. Мн., 1978.
[49] Гл.: Инвентари магнатских владений Белоруссии XVII-XVIII вв. Владение Смаргонь. Мн., 1977 і інш.
[50] Гл.: Козловский П.Г. Магнатское хозяйство Белоруссии во второй половине XVIII в. Мн., 1974.
[51] Голубеў В.Ф. Сялянскае землеўладанне і землекарыстанне на Беларусі XVI-XVIII ст. Мн., 1992. С.19.
[52] Складанасці на гэтым шляху і вопыт апрацоўкі можна знайсці ў манаграфіі. П.А.Лойкі. Прыватнаўласніцкія сяляне Беларусі. Эвалюцыя феадальнай рэнты у другой палове XVI - XVIII стст. Мн., 1991.
[53] Не азначанага пры першапачатковым ўлiку.
[54] Анiшчанка Я.К.
[55] Падрабязней гл.: Улащик Н.Н.Введение обязательных инвентарей в Белоруссии и Литве // Ежегодник по аграрной истории Восточной Европы. Таллин, 1959.
[56] Суплiкi – сялянскiя скаргi на часовых трымальнiкаў, арандатараў.
[57] Назва выклікана тым, што звесткі перапісу удакладняліся і першапачатковыя дадзеныя дапаўняліся (ад лац. “revisio” - зноў разглядаю)
[58] Iх называлi "прапiснымi".
1 Гл. публікацыі: “Коневодство в 60 губерниях Европейской России и Кавказа по данным военно-конских переписей 1900-1906 гг. (Спб., 1907); а таксама зборнік “Состояние скотоводства в России” (звесткі з 1864 г. недакладныя, істотна зменьшана колькасць жывелы).
[59] Звод дадзеных аб пасеўных плошчах па 50 губернях Еўрапейскай Расіі за 9 год - (1881, 1887, 1893-1899) апублікаваны ў “Временнике ЦСК” (1901 г., № 48). З 1910 г. сталі выдавацца кожны год “Предварительные сведения о плоіадях посевов зерновых злебов и других важнейших полевых растений (Спб., соотв. год).
[60] Публікацыі гэтых звестак у выданнях “18-й год в сельскохозяйственном отношении по материалам, полученным от хозяев” ахопліваюць перыяд з 1881 па 1915 гг.
[61] Гл. штогоднюю публікацыю “Обзор внешней торговли России по европейским и азиатским границам”.
[62] Гл. наступныя публікацыі: да 1898 г. – “Отчеты департамента неокладных сборов”, 1899-1916 - штогодняе выданне міністэрства фінансаў “Статистика производств, облагаемых акцизом”. Фармуляр публікацыі меў свой пералік паказчыкаў па кожнай вытворчасці (цукравая, вінакуранная, запалкавая і г.д.), таму дадзеныя супаставімыя толькі ў рамках адной вытворчасці.
[63] Акцыз (франц. accise ад лац. accidere - абразаць), від ускоснага падатку на тавары і паслугі ўнутранай вытворчасці. Акцыз уключаецца ў цану тавара і ў тарыф за паслугі і фактычна перакладаецца на спажыўца.
1 Матэрыялы перапісу 1900 г. апублікаваны ў выданні “Статистические сведения о фабриках и заводах по отношения к производствам, не абложенным акцизом за 1900 год (Спб., 1903), матэрыялы перапісу 1908 г. прадстаўлены ў выданні “Статистические сведения по обрабатывающей фабрично-заводской промышленности Российской империи за 1908 год” (Спб., 1912). Матэрыялы абследавання 1910-1912 гг. былі апублікаваны ў выглядзе 12 выпускаў (па колькасці галін) і спецыяльнага выпуска “Общие итоги” пад назвай “Фабрично-заводская промышленность Европейской России в 1910-191 гг.”. Выданне было ажыццеўлена ў 1914-1915 гг.
2 Да гэтай групы адносяць тры “Указателя фабрик и заводов” другой паловы ХІХ ст. – першыя даведачныя выданні аб расійскіх прамысловых прадпрыемствах.
3 “Список фабрик и заводов Европейской России” (Спб., 1903)
“Список фабрик и заводов Российской империи 1908 г. (Спб., 1912)
4 Сярод іх выдзяляецца даведнік “Фабрично-заводские предприятия Российской империи” у 2-х выданнях (1 выд - Спб., 1909), (2-е, Пг., 1914).
[64] Гл.: Машихин Е.А., Симчера В.М. Статистические публикации в СССР. Библиографический указатель. М., 1975.
[65] Нараджэнні і смерці, колькасныя паказчыкі.
[66] Итоги Всесоюзной переписи населения 1959 г. СССР (сводный том). М., 1962; Итоги Всесоюзной переписи населения 1959 года: Белорусская ССР. М., 1963.
[67] Итоги Всесоюзной переписи населения 1970 г. Т.I-VII.М., 1972-1974: т.І. Численность населения СССР, союзных и автономных республик краев и областей. М., 1972, т.ІІ. Пол, возраст и состояние в браке населения СССР, союзных и автономных республик, краев и областей. М., 1972 і г.д.
[68] Население СССР. М., 1990, Возраст и состояние в браке населения СССР. М., 1990, Семья в ССС. М., 1990 и др.
[69] Напрыклад, дадзеныя па г.Мінску ў газ. “Вячэрні Мінск”. 1990. 28 сакавіка.
[70] Гл. “Инструкции для разработки материалов гнезд динамического обследования 1927 гг.” і адпаведныя інструкцыі (М., 1929).
[71] Стат.ежегодник за 1924-25 гг. вып.ІІ, ч.І. Минск, 1926. Стат. ежегодник за 1925-26 гг. Минск, 1926, Белорусская ССР в цифрах. К 10-летию существования БССР. 1919-1929. Минск, 1929 i iнш.
[72] Гл.публікацыі “Население, посев, скот, птица и сельскохозяйственный инвентарь в 1923/24 гг.”. М., 1926, “Основные элементы сельскохозяйственного производства СССР за 1916 и 1923-27 гг. по частному сектору сельского хозяйства” (М., 1930). У практычных адносінах для гісторыка больш цікавы выйшаўшы раней зборнік “Основные элементы и продукция сельского хозяйства СССР за 1925/26 – 1928/29 гг.” с приложением хлебофуражного баланса за 1928/29 г. М., 1928.
[73] Агляд фондаў цэнтральных архіўных устаноў.Гл.: Бокарев Ю.П. Бюджетные обследования крестьянских хозяйств 20-х годов // Вопросы истории. 1974. № 6. С.37-48 (акрамя таго гл. Фонды Наркамфіна і ЦСУ БССР).
[74] Колхозы СССР: Статистический справочник. М.: ЦСУ СССР, 1929; Калгасы БССР (папярэднія вынікі абследаванняў у 1928 і 1929 гг.). Мінск, ЦСУ, 1929 і г.д.
[75] Труды ЦСУ, т. XXXVI, вып. 1-2, 3.
[76] У якасці дадатку да публікацыі часта выкарыстоўваюць работу М.Я.Вараб’ева “Фабрично-заводская промышленность 1913-1918 гг.” (Труды ЦСУ, т. XXVI, вып.1-2), якая аднак мае шэраг недахопаў.
[77] Яны захоўваюцца ў ЦДАНГ РФ, ф.1562, воп.5.
[78] З 1921 па 1930 гг. гаспадарчы год не супадаў з календарным (пачынаўся і заканчваўся 1 верасня).
[79] Публікацыя гэтых дадзеных знаходзіць адлюстраванне ў часопісе “Веснік статыстыкі”.
[80] У хроніцы пераважае сюжэт, аднак мяжа паміж летапісам і хронікай умоўная.
[81] Падрабязней гл.: Гуревич А.Я. История и сага. М., 1972; "Эдда" и сага. М., 1979;
[82] Цыт. па: Джаксон Т.Н. Исландские королевские саги как источник по истории древней Руси и её соседей // Древнейшие государства на территории СССР. М-лы и исследования. 1988-1989 годы. М.: Наука. 1991. С.124.
[83] Джаксон Т.М. Исландские королевские саги о Восточной Европе. М., 1993; Лященко А.И. "Egmundas Saga" и русские летописи // Известия АН СССР. VI серия. 1926. Т.20. № 12. С.1061-1086 i iнш.
[84] Заяц Ю.А. Полоцкие события Саги об Эйдмунде // Полоцкий летописец. № 1(2). Полоцк, 1993. С.5-10.
[85] Чамярыцкі В.А. Беларускія летапісы як помнікі літаратуры. Мн., 1969.
[86] Ад франц. memories або лац. memoriale.
[87] На дадзеным этапе працы нам падаецца немагчымым лепш напiсаць па гэтаму пытанню, чым гэта зрабiў А.Мальдзiс у сваёй выдатнай працы “Беларусь у люстэрку мемуарнай лiтаратуры XVIII ст.”. Мн., 1982.
[88] Многія з іх даволі дакладна вызначалі этнічныя межы Беларусі (заходнюю – Брэст, Гродна, паўночны ўсход – Друя, Віцебск, Полацк, поўдзень – Прыпяць, усход – Днепр).
[89] Гл.: Савецкая Беларусь ва ўспамінах сучаснікаў. Анатаваны паказальнік мемуарнай літаратуры. 1917-1972. Мн., 1993.
[90] У якасці прыкладу можна прывесці зборнік "1917 год в деревне" (М.; Л., 1929).
[91] Памяці Івана Луцкевіча ў першыя ўзгодкі смерці яго. Вільня, 1920.
[92] Прыкладам апошняга можа служыць твор А.Луцкевіча "За дваццаць пяць гадоў". (Вільня, 1928).
[93] Прыкладам з'яўляецца кніга П.К.Панамарэнкі "Партызанскі рух у Вялікай Айчыннай вайне". М., 1943.
[94] Падрабязней гл.: Курков И.И. Анкета как исторический источник (На материалах "опросных листов для возвратившихся на Родину из германской неволи")// Гістарычныя крыніцы: праблемы класіфікацыі, вывучэння і выкладання. Мінск, 23-24 красавіка 1998 г. Матэрыялы да Міжнароднай навук.-практ. канфер. Мн., БДУ, 1998.
[95] Па няпоўных дадзеных за гэты час у рэспубліцы было выдадзена да 300 кніг і зборнікаў успамінаў падпольнага і партыханскага руху.
[96] Калинин П.З. Партизанская республика. 3-е изд. Мн., 1973.
[97] В Принёманских лесах. Воспоминания партизан и подпольщиков. Мн., 1975. Лещеня С.К. С поролем горкома. Мн., 1991. Ромма Ф. Мужала молодость в боях. Записки секретаря подпольного обкома комсомола. Мн., 1974. Мазуров К.Т. Незабываемое: О деятельности подпольных комсомольских организаций в годы Великой Отечественной войны. Мн., 1984, і інш.
[98] Партийное подполье Белоруссии. 1941-1944. Минская область и Минск. Страницы воспоминаний. Мн., 1984.; Партийное подполье Белоруссии. 1941-1945. Страницы воспоминаний. Витебская, Могилевская, Гомельская, Полесская области. Мн., 1985.
[99] Баграмян И.Х. Так начиналась война. М., 1971. Буг в огне. Мн., 1970. Жуков Г.К. Воспоминания и размышления. М., 1974. Руссиянов И.Н. В боях рожденная. М., 1982.
[100] Киселев К.В. Записки советского дипломата. М., 1974; Впечатления, встречи. Записки советского дипломата. Мн., 1980.
[101] Белорусская ССР на международной арене. М., 1964 і інш.
[102] Рассвет над Нёманом. Мн., 1982 і інш.
[103] Напр., Орехво Н.С. Дела и люди КПЗБ. Воспоминания. Мн., 1983.
[104] Жизнь, отданная борьбе, 2-е изд. испр и доп. Мн., 1983; Корж Е.С. Вся жизнь – отчизне: О командире Минского партизанского соединения В.З.Корже. Мн., 1984; Секретарь обкома: воспоминания и документы о Ф.М.Языковиче; Успаміны пра Янку Купалу. Мн., 1982; Успаміны пра Якуба Коласа. Мн., 1982; Успаміны пра Цішку Гартнага. Мн., 1984 і інш.
[105] Рагуля Васіль. Успаміны. Мн., 1993 (друк. па выданні: Успаміны, Нью-Ёрк, 1957).
[106] Малецкі Язэп. Пад знакам палоні. Успаміны. Таронта, 1976.
[107] Гарт. З успамінаў пра Саюз Беларускіх Патрыётаў" (Глыбокае, Паставы. 1945-1947). Менск: Наша Ніва, 1997.
[108] Многiя лiтаратуразнаўцы выкарыстоўваюць гэты тэрмiн менавiта ў апошнiм сэнсе. Гл., напр. Кiсялёў Г.В. Ад Чачота да Багушэвiча. Мн., Навука i тэхнiка, 1994.
[109] Гл.: Кнiга жыцiй i хаджэнняў / Уклад, прад_ i каментарыi А.Мельнiкава. Мн., 1994.
[110] Блок М. Апология истории... -М, 1980. С.38.
[111] Рыбаков Б.А. Петр Бориславович: Поиск автора "Слова о полку Игореве". М., 1991.
[112] Выдатным прыкладам таго з’ўляецца “Мужыцкая праўда” К.Калiноўскага.
[113] Гл. Публицистика белорусских народников. Мн., 1983.
[114] Платонов А. Однажды любившие // Лит. газ. 1983. 19 окт.
[115] Але часам даследчыкi маюць справу з пiсьмамi, у якiх адсутнiчае асобны з пералiчаных элементаў, а здараецца — i ўсе яны разам.
[116] Пасланнi, напiсаныя беларускiм паўставам XVI ст. былi вывучаны С.Г.Вiленскiм (гл. яго працу: Послания старца Артемия. Одесса, 1906).
[117] Rohaska A. Archivum Domus Sapiehanae. Tomus I contenet codicem epistolarem 1575-1606. Lwow. 1892. F.XXXV+577.
[118] Korespondencja filomatow (1817-1823) / Wybor i poracowanie M.Zielinska. Warsawa, 1989. S.5.
[119] Весцi АН БССР. Сер. грамад. навук. 1981. № 4. С. 121-126.
Дата добавления: 2015-12-07; просмотров: 137 | Нарушение авторских прав