Лдеуметтік институттардың сипаты.

Әлеуметтік жүйені зерттеуге бағытталған әлеуметтанулық ыңғайлар. Әлеуметтік жүйе түсінігі. Әлеуметтік стратификация теориялары. Әлеуметтік жүйелер типологиясы.

Әлеуметтік құрылым әлеуметтік жүйенің түрі. Әлеуметтік жүйелердің бақылау қызметі.Әлеуметтік институттар мен ұйымдар әлеуметтік жүйе ретінде. Қазақстандағы қазіргі әлеуметтік жүйелердің сипаттамасы. Жаңа әлеуметтік жүйелер және олардың сипаттары.

Қоғамнығ негізгі әлеуметтік институттары – мемлекет, отбасы, ғылым, білім және т.б. Әлеуметтік ұйым әлеуметтік топтардың ұйымы ретінде. Әлеуметтік институттардың

43.Әлеуметтік стратификация.

белгілі бір қоғамда кездесетін иерархиялық тұрғыда

қалыптасатын әлеуметтік теңсіздіктің

ӘЛЕУМЕТТІК СТРАТИФИКАЦИЯ ― жетіспейтін қажеттіліктерге қол жеткізу мүмкіндіктері иерархиялы болатын әртүрлі әлеуметтік топтардың қабаттық теңсіздік түрде орналасуы.

Әлеуметтік стратификация социологияның негізгі тақырыбы. Онда қоғамдағы әлеуметтік теңсіздік, қоғамдағы табыс және тұрмыс қалпы, мәртебе мәселері қарастырылады.

Алғашқы қоғамда әлеуметтік теңсіздік азғана, соңдықтанда аса әлеуметтік стратификация жоқтың қасы болатын. Күрделі қоғамда теңсездік өте күшті болғандықтан адамдар табысына, білім деңгейіне, билікке байланысты қатты бөлінді.

Стратификация ұғымы геологиядан алынған «страта» яғни жердің қыртысы дегенді білдіреді. Осы образ арқылы қоғамның құрылымы да жер қыртысы сияқты ерекше бөлшек- бөлшек болатынды көрсетеді. Әлеуметтік қыртыс төменнен жоғары қарай ерекше орыналысады. Оның ерекшелену ­негізінде байлықтың өлшемі жатады: кедейлер төменгі қыртыста, ал байлар жоғарыда орын алады. Әрбір қыртыс байлығы, билігі, білімі және мәртебесі шамасы бірдей адамдар тобынан турады. Әлеуметтік стратификацияны өлшеудің төрт өлшем көрсеткіштері бар: 1) байлық; 2) билік; 3) білім; 4) мәртебе

44.Қазіргі әлеуметтік стратификация концепциялары.

45.Қазақстандағы әлеуметтік стратификацияның сипаты.

Посткеңестік қоғамда соның ішінде Рессейде, Қазақстанда стратификация әлеуметтік поляризация және «бразилификация» түрінде өтүде. Бірінші ұғым байлар мен кедейлердің арасының алшақтауын көрсетсе, екіншісі-орта таптың азаюын, кедейшіліктің, жұмыссыздықтың өсүі, көлеңкелі экономиканың, жемқорлықтың дамуын көрсетеді.

Қазіргі посткеңестік елдердегі (Рессей мен Қазақстан) жоғарғы ортаңғы, төменгі тапқа социологиялық талдау. Олардың мәселелері. Қоғамның «әлеуметтік түбі» және маргиналдар. Миргиналдар деп екі әлеуметтік таптың шекарасында тұрғандарды айтады. Олар екі тапқа да жатпайды және оларға тән сипаттарды игермегендер. Сондықтан бұлар «не анда, не мұнда жоқ» адамдар.

46.Қазақстандағы байлар, орта топ және кедейлер тобының сипаттамалары.

Қазақстанда орта тап бар ма? Негізі редакция ұжымы сайтқа осындай сұрақты шығарса дұрыс болатын еді деп ойлаймын. Бізде орта тап мүлдем жоқ. Алысқа бармай ақ, өзімді мысалға келтірсем де болады. Алматыда тұрып жатқаныма он жылдан асып барады. Көптеген қазақтың балалары секілді осы тас қалаға келіп, жоғары білім алдым. Ауылға кеткім ақ келген, бірақ ол жақта екі қолға жұмыс табылмайтын болған соң, осы жақта қалып қоюға тура келді. Одан соң, өзімнің қатарластарым секілді жұмысқа тұрдым. Шындығын айтайын, алғашқы екі жылда бірнеше рет жұмыс орнымды ауыстырдым. оған түрлі себептер әсер етті. Соның бірінде шапыраштылардың қысымы, нақтырақ айтар болсам, олардың әділетсіздігі ықпал болды. Сонымен, соңғы үш жылда, Құдай жолымды болғызып жалақысы орташадан әлде қайда жоғары жұмысқа тұрдым. Екі жыл бала бағып отырған әйелім де шетелдік компанияның белді қызметкеріне айналып, жақсы ақша таба бастады. Бірақ, біз әлі күнге дейін баспанасыз, пәтерден пәтерге көшіп жүрміз, дәлірегі қаңғырып жүрміз. Пәтер аламыз ба, алмаймыз ба, бір Құдайға белгілі.
Мұның барлығын не үшін айтып жатырмын? Менің айлығым және әйелімдікік қарапайым мұғалімдерден, медицина саласының қызметкерлерінен төрт, бес есе жоғары. Осындай айлықпен біз пәтерге қол жеткізе алмай отырмыз. Ал қалған адамдар қайтпек? Олар елу мың жалақысымен қай жыртығын жамайды? Егерде білетін болсаңыздар, біздегі жұмысқа қабілетті, яғни жұмыс істеп жүрген азамттардың жетпіс пайызының жалақысы орташа есептен аспайды. Бұл Қазақстандағы қарапайым халықтың сексен пайыздан астамы кедейшілікте өмір сүріп жатқанын көрсетеді.

Жақында біздің "сүйікті" басшыларымыздың бірі қарапайым адамдарға арнап мемлекет салып жатқан пәтерлерді жалға беретіндігін мәлімдеді. Ондай пәтерге қол жеткізу үшін кемінде екі мың доллар табысың болу керек. Сол басшы жиырма жыл бойы ай сайын жүз мың теңге төлейтін болса, мемлекет алдындағы қарызынан құтылып, соңында пәтерді меншігіне айналдыра алады депті. Сонда жиырма жыл бойы жүз мың теңгеден төлеп тұруға кімнің шамасы жетеді екен? Мұғалімдердің бе? әлде үлкен шапыраштының қасында жүріп, байлыққа батып отырған адамның ба?

Сондықтан, осы мысалдардан біздің елде орта тап жоқ деп батыл түрде түйін жасауға болады.Орта тап үлкен шапыраштының түсінде бар шығар. Ал біздің тұрып жатқан Қазақстанда жоқ!!!

47.Әлеуметтік мобилділіктің түрлері.

Әлеуметтік мобилділіктің екі түрі болады: тікелей және тең мобилділік. Неғұрлым қоғам ашық, дамыған болса соғұрлым тікелей мобилділік дамыйды. Мобилділіктің құралы, механизмі болып оның әлеуметтік лифтерін айтады. Олар: мектеп, әскер, жұмыс орны, білім, дін, қызмет және т.б.

48.Әлеуметтік мобилділіктің каналдары.

49.Отбасының тарихи эволюциясы.

Отбасы қоғамдағы фундаменталды төрт институттардың бірі. Ол қоғамның тұрақтылығын және халық санын келесі буын арқылы толықтырып отарады. Соныменен қатар отбасы ең ынтымақты және тұрақты кіші әлеуметтік топ. Адам өз өмірсүру циклінде көптеген әлеуметтік топтың мүшесі болады, бірақта тек қана отбасын ол ешқашан да тастамайды. Ал достарын, құрбаларын, кластастарын және т.б. кезек келгенде қалдырып отырады. Отбасы некеге және қандық туысқандыққа негізділген кіші топ. Оның мүшелері тұрмыс тіршілігінің бірлігіменен, біріне бірі көмекшілдігіменен, моральдік және құқықтық жауапкершілігіменен сипатталады. Социологтар отбасын туыстық тұрғысынан қарастырады. Соныменен қатар отбасы арқылы буындардың сабақтастығы жалғасып отырады. Әр буында отбасының сабақтастығын жалғастыруы отбасының маңызды сипаттарының бірі.

50.Отбасының өмір циклі.

Отбасының өмір сүру циклі биологиялық емес әлеуметтік процесс, себебі отбасы некеге отырудан басталады және де ол мемлекеттік құжатпенен заңдастырылады. Отбасының өмір сүру циклінің бітуі ажырасуменен аяқталады және ол да мемлекеттік құжатпенен дәлелденеді. Ал ажыраспаған отбасының өмір циклі келесі кезеңнен тұрады: 1) некеге тұрудан ең соңғы баланың тууы; 2) алғашқы ересек баланың өзінің отбасын құрап бөлініп шығуы; 3) балалардың үйленүі жалғасуда. Бұл кезең «кемелденген» кезең дейді; 4) барлық балалардың отбасынан кетуін «бос қалған ұя» кезеңі дейді; 5) жалғыз бастылық немесе «өшу» кезеңі. Бұл кезеңде ерлізайыптының бірі өліп екіншісі қалуы мүмкін. Екіншісі де өмірден озған кезең отбасының өмір сүру циклінің аяқталғаны.

51.Қазіргі қазақ отбасының әлеуметтік мәселелері.

52.Ажырасқан отбасылардағы туындайтын әлеуметтік мәселелер.

Отбасының ажырасу мәселелері де қазіргі күннің ең бір өзекті мәселелерінің бірі. Ажырасу тек қана ерлі зайыптыларға ғана емес олардың балаларына тигізер зияндығы көп. Мысалы әкесіз өскен ер балада еркектік қасиеттер жөндеп дамымауын көптеген социологиялық зерттеулер дәлелдеп отыр.

53.Толық емес отбасының әлеуметтік мәселелері.

Толық емес отбасы балалардың ата-анасының біреуінің ғана болуымен сипатталады. Соның өзінде балалардың ата-аналары ажырасқан болса, балалары соның қарамағында қалған ата-анаға екінші жағы балаларды және еңбекке жарымсыз ерлі-зайыптыны бағып-қағу үшін алимент төлейді.Мұндай жанұяларда бала тәрбиелеу мәселесі қиындыққа соқтыруы мүмкін, себебі қыз балаға анасының ал ұл балаға әкесінің тәрбиесі қажет.

54.Қазақ отбасындағы дәстүрлер мәселесі.

55.Неке құрудың әлеуметтік мәселелері.

Ерлі-зайыпты адамдардың арасындағы ұатынастар некелесу (үйлену, тұрмысқа шығу) алуан түрлі тәртіп бұзушыларға қарсы қолданылатын жазалау шараларының жиынтығы арқылы реттеліп отырады. Бұл некелесу ұйымы еркек пен әйелдің арасындағы қарым- қатынастарды реттеп отырудың әлеуметтік ережелерінің, олардың арасындағы міндет пен құқықтың жиынтығын белгілейді. Отбасының топ ретінде дұрыс қызмет атқаруын, өмір сүруін қамтамасыз етеді. Осы ережелер, оның ішінде міндет пен құқық ережелері құықтық сипатта болады. Ол неке мен отбасы туралы заң мен кодекстер арқылы реттелінеді. Бекітілген құқықтық ережелерге кіретін мәселелер: мүлікке иелік ету, ерлі-зайыпты адамдар балаларын және бір-бірін материалдық қамтамасыз ету, т.б. Осыған сәйкес бұл жерде некені бұзу туралы ережелердің жиынтығы бөлінеді.

56.Қазақ жастарының отбасын құрудағы әлеуметтік мәселелері.

Он үште отау иесі» десек те, оң-солын танып болмаған жастар баспана, жұмысқа орналасу секілді мәселелер туындағанда қиындыққа төтеп беруге дәрменсіздік танытуда. Ажырасушылар санының 24-28 жас аралығындағы жастар арасында артуы да соның дәлелі болса керек.

Мемлекет басшысы өткен жылы Қазақстан әйелдерінің 5-ші форумында жас отбасыларды әлеуметтік қолдау жөнінде тапсырма берген-ді. Бір жарым жыл бұрын берілген тапсырманың қалай орындалып жатқанын қайдам, әлеуметтік жағдайдың жайсыздығынан еліміздегі 90 мыңдай жас отбасының 32 мыңнан астамы ажырасып үлгеріпті.

Ал жетім балалар тиісті баспанадан қағылып отыр. Бұл мәліметтер Президент жанындағы Отбасы істері және отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі ұлттық комиссияның отырысында белгілі болды.

Дата добавления: 2015-10-23