Вызначце, з якой мовы запазычаны словы.

Адажыа, акорд, алегра, альт, апасіяната, арыя, баркарола, бас, віртуоз, дуэт, інтэрмеца, кантата, капэла, капрычыа, квартэт, квінтэт, клавікорды, кампазітар, кансерваторыя.

Амплуа, будуар, буржуа, вуаль, гуаш, дэбаты, дэманстрацыя, дэпартамент, дэпеша, дэпо, жэле, капюшон, кашнэ, купэ, тратуар, туалет, турнэ, файе, фасон, філе.

Амартызацыя, арышт, варта, гантэль, дамкрат, каштаваць, кошт, кухня, ліхтар, мундштук, муфта, пакгаўз, феерверк, фехтаваць, флюгер, флюс, фрыкадэлі, цэйтнот, цэнтрыфуга, шайба, шлагбаум, штанга, штурм, шруба, шына, шыфер.

Атаман, шацёр, кабан, гарбуз, чучала, карандаш, шалаш, аркан, барыш, кайданы, катарга, атава, барсук, арда, шашлык, буланы, халва, кінжал, баран, каўбаса, бурка, башлык, шапка, курган.

Байкот, баксёр, бізнес, блакада, блюмінг, бокс, бульдозер, бункер, вагон, валейбол, ватэрпола, гумар, інтэрв’ю, накаўт, накдаўн, памфлет, танк, трамвай, трап, трэнер, тэлетайп, тэніс, фальклор, факстрот, фільм, фініш, хакей, шампунь, шлюпка, шхуна.

8. Да запазычаных слоў падбярыце беларускія адпаведнікі.

Баталія, антыкварны, гігант, інцыдэнт, карэктны, манера, вакантны, карпарацыя, ландшафт, сімптом, канфідэнцыяльны, кампазіцыя, манумент, паўза, прыярытэт, пацыфіст, сэрвіс, сінхронны, супермен, сурагат, траўма, аратар, вібрыраваць, фіяска, гуманны, традыцыя, фіксаваць, контур, шэраг, манускрыпт, рэктар, біяграфія.

9. Спішыце словы. Скажыце, людзі якой прафесіі часцей за ўсё імі карыстаюцца. Са словамі-тэрмінамі па сваёй спецыяльнасці скла- дзіце сказы.

Абзац, азот, адказчык, акустыка, балада, баланс, бюджэт, вадарод, вестыбюль, выказнік, гіпатэнуза, гол, док, дэкарацыя, дэсант, ёд, ёт, жабры, жэмчуг, заяўнік, зодчы, ізумруд, ікс, іск, карэктура, карабін, кісларод, лакатар, мазурка, мензурка, наркоз, опера, оптыка, пастанова, прыстань, пратакол, піке, раман, скальпель, суфікс, табун, тарпеда, указ, фабула, фасад, флюс, харэй, цымбалы, электрон, юнга, якар.

10. Да прыведзеных слоў запішыце беларускія адпаведнікі. Растлумачце спецыфічны характар матывацыі гэтых назваў у бела- рускай і рускай мовах.

Сугроб, пример, прилагательное, гребля, оценка, подросток, чаща, полотенце, горючее, поезд, пресмыкающееся, желудок, открытка, учебник, покрывало, повестка, голубика, обложка, кольцо, дублёнка, горбушка, орудие, колыбельная, главарь, спичка, кожура, ищейка (о собаке), повозка, огниво, ставня, кровельщик, приправы.

11. Зрабіце лексічны аналіз падкрэсленых слоў.

Народ паважаеш, адкрыта жывеш –

прыходзіць натхненне ад шчодрага сэрца.

З маленькіх пачуццяў не зродзіцца верш,

Як з пустога вядзерца вада не нальецца (Л. Геніюш).

12. Растлумачце значэнні фразеалагізмаў, з сямю ўстойлівымі спалучэннямі слоў складзіце сказы.

Сталыпінскі гальштук, кітайская грамата, малако ад шалёнай кароўкі, гарматнае мяса, адвод вачэй, выкручванне рук, замятанне слядоў, звядзенне рахункаў, пацеха з пустога меха, царскія слёзы, данайскія дарункі, геркулесавы слупы, блуканне па пакутах, ціхая завадзь, нябесная канцылярыя, вузкае месца, даваць трасцу з хваробай, куку ў руку, лахі пад пахі, ні свата ні брата, серада з-пад пятніцы, костка ў горле, скула ў баку, і цар і бог і воінскі начальнік, ціш і гладзь, не іголка ў сене, чым бог паслаў, шуры-муры, тары-бары.

13. Перакладзіце словазлучэнні на беларускую мову.

Был самоучкой, росла умницей, сидеть на ольхе, подойти к дочке, к местному самоучке, беседовать о нашей старосте группы, бежать с Костей за Алёшей и Машей, быть благодарным судьбе, идти со своим коллегой, казался тихоней, увидеться с деревенским тамадой и запевалой, встречаться со свидетельницей Олей Ючко, назначить свидание свидетелю Александру Климченко, отдаться науке, не давать покоя Петру-лежебоке, быть большим обжорой, оказать помощь бедному калеке, помочь круглому сироте, сидеть на площадке с дедушкой Кузьмой.

3.3. «Лексіка актыўнага і пасіўнага ўжывання»

Пытанні для абмеркавання і падрыхроўкі да заліку:

1. Якія разрады слоў уваходзяць у склад пасіўнага слоўніка мовы?

2. Якія разрады слоў выдзяляюцца сярод устарэлай лексікі ў залеж- насці ад прычыны іх аднясення да гэтага пласта?

3. У чым сутнасць адрознення архаізмаў і гістарызмаў?

4. Ці могуць значэнні мнагазначнага слова папаўняць разрад архаіз- маў? Як называюцца такія архаізмы?

5. Чым адрозніваюцца неалагізмы агульнанароднай мовы і неала-гізмы індывідуальна-аўтарскія?

6. Чым абумоўлены падзел слоўнікаў на энцыклапедычныя і лін-гвістычныя?

7. Які тып слоўніка з’яўляецца асноўным сярод лінгвістычных слоў- нікаў? Чаму?

8. Ці ёсць сярод лінгвістычных слоўнікаў спецыялізаваныя? Якая спецыялізацыя характэрна для тэрміналагічнага слоўніка?

9. У чым падабенства тэрміналагічнага слоўніка і слоўніка энцы- клапедычнага характару?

Заданні для самакантролю і індывідуальнай працы

Дата добавления: 2015-11-14