ішінде дамуының сезімтал кезеңдері.
Жүктілік (лат. gravіdіtas) – физиологиялық құбылыс; ұрықтанған жұмыртқа жасушасының жатыр қуысында дамуы. Жүктілік ұрықтанудан басталады. Ұрықтанғаннан кейін зиготаның бөлшектенуі, яғни бластомерлер (жұмыртқа жасушасы бөлінген кезде түзілетін жасуша бөлшектері) пайда болады. Соның нәтижесінде бір жасушалы ұрықтан көп жасушалы ұрық – морула түзіледі. Бөлшектену кезінде ұрық жатыр түтігінен жатыр қуысына қарай жылжиды. Бұл процесс 4 – 5 күнге созылады. Бұдан кейін ұрық морула сатысында жатырға түсіп, бластоцистаға (іші сұйыққа толы қуыс) айналады. Адам ұрығының қағанақ (амнион), бүр (хорион) қабықтары болады. Бүр жатыр денесіне еніп, жатыр жасушаларымен қосылуының нәтижесінде бала жолдасы пайда болады. Бала жолдасы ұрықты ана организмімен байланыстырады. Қағанақ ішінде ұрықты қоршап жатқан қағанақ сұйығы бар. Қағанақ сұйығы ұрықты түрлі зақымданудан сақтайды. Сондай-ақ, ұрық өзінің өсіп дамуына қажетті минералды заттарды осы сұйықтан алады. 7-тәулікте ұрық жатырдың шырышты қабығына енеді.
Даму сатысы
Мұны – имплантация деп атайды. Имплантация тез өтеді. Ұрық шырышты қабыққа толық енгеннен кейін, оның үстіндегі тесік жабылады. Бұл имплантацияның аяқталғанын көрсетіп, Жүктілік дамуының алғашқы бастамасы деп есептелінеді. Кейде жатыр түтігінің ауруға шалдығуының салдарынан ұрықтанған жұмыртқаклетка жатыр қуысында жылжи алмай, жатыр түтігінің ішкі қабатында жабысып өседі. Мұны – жатырдан тыс жүктілік деп атайды (қ. Жатыр). Жүктіліктің дамуында: ұрықтық (эмбрионалды) және нәрестелік (феталды) кезеңдер ажыратылады. Ұрықтық кезең – ұрықтану мезгілінен бастап, Жүктіліктің 2-айының соңына дейін созылады. Бұл кезеңде ұрықтың дамуы өте қарқынды жүреді. Ұрықтың бейімделушілік қабілеті әлі толық жетілмегендіктен, ұрық зақымдаушы факторлардың әсеріне өте сезімтал келеді. Оттек жетіспеушілігі, дененің қызуы, микробтар, вирустар, антиметаболиттер, есірткі, т.б. зиянды заттар эмбрион дамуының бұзылуына, оның өліміне немесе туа біткен мүгедектікке әкелуі мүмкін. Нәрестелік кезең – Жүктіліктің 3-айынан нәресте туғанға дейін созылады.
Бұл кезеңде құрсақтағы нәрестенің тез өсуі, тіндердің жіктелуі, мүшелер мен жүйелердің дамуы жүреді. Нәрестенің тіршілігін құрсақ ішіндегі даму кезінде және туғаннан кейін қамтамасыз ететін жаңа функционалдық жүйелер тұрақтанады. Бала жолдасының функционалды белсенділігі артқан кезде ұрықтың дамуы ана организмімен өзара байланыста, тұрақты түрде жүреді. Ана мен құрсақтағы нәресте арасындағы өзара байланысқа биохимиялық, иммундық, эндокриндік, жүйкелік, т.б. механизмдер қатысады. Жүктілік кезінде әйел организмінде күрделі физиологиялық өзгерістер байқалады. Әйелдің сыртқы бейнесі, жүрісі өзгереді, бетіне сепкіл түседі. Тері қабаттары өзгереді. Жатырдың өсуіне байланысты құрсақ созылып, іштің ақ жолағы кеңейеді.
22 апта толған жүктілікте көрінетін сызық
Ішкі секреция бездерінің де қызметі өзгереді. Бала жолдасының гормон бөлуіне байланысты әйелдің сүт бездерінің көлемі ұлғайып, емшек ұшын қысқанда сары уыз – сұйық зат бөлінеді. Жүректің соғуы жылдамдап, қан мөлшері артады. Қан тамырлары кеңейіп, газ алмасу процесі жақсы жүреді. Ұрықтың дұрыс қалыптасып өсуі ананың денсаулығына, жасына, қанша бала тапқанына байланысты болады. Мысалы, түрлі аурулар (туберкулез, тұмау, диабет, бауыр ауруы, т.б.), дұрыс тамақтанбау немесе кейбір дәрі-дәрмекті дәрігердің рұқсатынсыз қабылдау, сондай-ақ, шылым шегу мен алкогольді сусындарды ішу – Жүктіліктің қалыпты дамымауына әкеліп соқтырады. Жүкті әйел мезгілімен жатып, күніне 8 – 9 сағат ұйықтап, витамині мол, көкөніс, жеміс-жидек, т.б. тағамдарды ішу қажет. Сондай-ақ гигиена талаптарын дұрыс орындап, денесін қыспайтын киім киіп, тазалық сақтауы, дәрігер белгілеген гимнастикалық жаттығуларды үзбей орындауы қажет. Денешынықтырумен шұғылданған әйел тез әрі жеңіл босанады. Жүктіліктің ұзақтығы – 280 күн (40 апта).
91. Тоғызыншы сезімтал кезеңдң аурулардың алғашқы алдын алудың тетіктері.
92. Қалып туралы түсінік.
Денсаулық, қалып (норма) деген ұғымдар бір-біріне ұқсас. Қалып – дені сау адамның бәріне бірдей тұрақты мақсат, үлгі болатындай денсаулықтың көрсеткіштері. Денсаулық жағдайын бағалау үшін жасқа байланысты жеке адамдардың қалып көрсеткіштері пайдаланылады. Оны анықтау үшін әрбір жастағы адам топтарының орташа көрсеткіші есептеліп шығарылады да, осы орташа көрсеткіш қалыпты стандарт ретінде алынады. Бір топқа енетін адамдардың көрсеткіштерінің бірбірінен айырмашылығы едәуір болуы мүмкін. Өйткені олардың жыныстық, кәсіптік, тұрған жерінің, өмір салтының, т.б. айырмашылықтары болады. Орташа көрсеткіштер анықталғанда, осы айырмашылықтар да ескеріледі. Денсаулыққа залал келтіретін әсерлерге жалпы мәдениеттің төмендігі, денсаулықты сақтау, салауатты өмір сүрудің негізін құрайтын санитарлық-гигиена туралы мәліметтерді көпшіліктің жете білмеуі, гиподинамия (қимыл жеткіліксіздігі), дене салмағының қалыптан көп жоғарылауы, тиімсіз және жөнсіз тамақтану, қоршаған ортаның (ауаның, жердің, судың) хим. заттармен ластануы, үйде және жұмыста күйзеліс (стресс) тудыратын жағдайлардың болуы, залалды әдеттерге әуесқойлық (арақ-шарап ішу, шылым шегу, есірткі заттарды қолдану, т.б.) жатады.
93. Ауру туралы түсінік.
Болезнь, заболевание (лат. morbus) — это возникающие в ответ на действие патогенных факторов нарушения нормальной жизнедеятельности, работоспособности, социально полезной деятельности, продолжительности жизни организма и его способности адаптироваться к постоянно изменяющимся условиям внешней и внутренней сред при одновременной активизации защитно-компенсаторно-приспособительных реакций и механизмов.
Болезнь - это состояние организма, выраженное в нарушении его нормальной жизнедеятельности, продолжительности жизни, и его способности поддерживать свой гомеостаз. Является следствием ограниченных энергетических и функциональных возможностей живой системы в противопоставлении патогенным факторам.
Развитие общих представлений о болезни менялось на протяжении истории медицины. Гиппократ причиной болезни считал неправильное смешение четырёх основных жидкостей организма: крови, слизи, жёлчи жёлтой и чёрной (венозная кровь). Примерно в то же время на основе атомистического учения Демокрита возникло представление, что болезнь развивается вследствие изменения формы атомов и их неправильного расположения. В конце старой и начале новой эры и особенно в Средние века появились идеалистические взгляды на учение о болезни, согласно которым душа, или особый вид жизненной силы («архей»), определяет борьбу организма с изменениями, вызванными болезнью. Материалистические взгляды на болезнь в Средние века развивал Ибн Сина (возникновение болезни под влиянием невидимых существ, роль конституции организма). В 17—19 веках большой вклад в учение о болезни внесли Дж. Б. Морганьи (итал.)русск. (мысль о связи болезни с анатомическими изменениями в органах), М. Ф. К. Биша (описание патологоанатомической картины ряда болезней), Рудольф Вирхов (теория целлюлярной патологии), К. Бернар (болезнь — нарушение физиологического равновесия организма со средой) и др. С. П. Боткин, В. В. Пашутин, И. П. Павлов, А. А. Остроумов связывали болезнь с нарушением условий существования человека и развивали представление о болезни на основе идеи нервизма.
Причины болезней разнообразны, но все они могут быть сведены в группы:
94. «Үшінші жағдай» (ауру алды) туралы түсінік.
9.11. АДАМДАР А ҒЗ А С Ы Н Ы Ң “ Ү І Ш Н Ш І Ж А ҒДА Й Ы «
Қ а з ір гі кездегі заманның эко л огия л ы қ жағдайы осы уақытта өмір
сү р іп келе ж атқан жаңа адамдарға ерте ме, кеш пе өйтеуір адам
ағзасына “ ү ш ін ш і жағдайдьі“ туғы заты ны сөзсіз. О ны ө м ір д ің өзі
көрсетіп те келеді.
Адам ағзасының
“ ү ш ін ш і
жағдайы44 дегеиіміз
一
кейбір адамдар
ауру да емес, сауда емес жагдайда болуы. Ондай адамдар қазіргі кезде
кѳ п кездеседі.
М ұны ң
бірнеше себептері немесе атрибугтары бар. Адам
ағзасының “ үш інш і жағдайға“ келуінің бірінш і себебі (а тр и б уты)-
адамдардьщ рационалды (жүйелі) түрде тамақ іш пеуі. Қолы на не түссе
соны тамақ етіп жүре беруінде. Ондай кездейсоқ тағамдардың қуаты
(калориясы) ж е ткіл ікті болганымен, ондағы биологиялы қ белсенді
(активті) заттардың (витаминдердің) жетіспеуі мүмкін. Сонымен бірге
тағамның қүрылысы адам ағзасына сайма-сай келмеуі де сөзсіз. М іне,
осы айтылғандардын б әрі адам ағзасы ны ң “ ү ш ін ш і ж а ғд а й ға “
ұшырауына алып келетіні ғылыми түрғьщан дәлелденіп отыр. Салауатты
өмір сүрмегендіктен адам ағзасы “ ү ш ін ш і жағдайға*4 келеді де өдетте,
ондай адамдар мелшерден тыс толып кетеді. Ѳ йткені тағам іш індегі
хим иялы қ энергия тол ы қ түрде іске аспай, адам ағзасына май ретінде
жинала береді. М ұ н ы ң ѳзі адам ағзасы ны ң “ ү ш ін ш і ж ағдайға“
үшырауына алып келеді. Адам ағзасына жиналған май адам агзасын
не суықтан, не ыслықтан қорғай алмайды. Ол балласт ретінде саналады.
М үндай адамдар қ а з ір гі кезде ѳте к ѳ п кездеседі. Олар “ ү ш ін ш і
жагдайларда44 жүргендердің қатарына жататыны сѳзсіз. Ал адам, ж ан-
ж а н уа р л а р а гза сы н а ж и н а л г а н м а й, б ір н е ш е б и о л о г и я л ы қ
функцияларды аткарады. Мысалы, киттердің ағзасына қалы нды ғы 1-
1,5 метрге дейін май жиналады. Ол майлар қитте рді м үхитты ң с у ы қ
суынан қорғайды.
А л аюлардың ағзасына жиналған майлар аю қы с қы
ү й қ ы ға кеткенде оған қ ө р е к т ік зат ретінде пайдаға асады. Қоры та
а йтқанда, адам ағзасына ж и н а л га н майлар адамдарды “ ү ш ін ш і
жағдайға“ өхеп соқтырадьі.
Адам ағзасьш “ үш ін ш і жағдайға“ ұшыратын тагы бір атрибуты тістегі
кариес ауруы. Сондықтан да ііс т і аса ү ж е и ү қь тть ш ы қя е н тазартып
отыру керек. Қ а зір гі кезде тіс кариесі болмауы да м үм кін. Ө йткені тісті
тазалайтьш неше түрлі тіс пасталары бар. Ертедегі ѳмір сүрген адамдарда
мүвдай мүмкінш іліктер болмаганьш қазіргі заманньщ ақсақалдары жақсы
біледі ^ггердіңтістерінде кариес болмайды.
Адам ағзасын “ ү ш ін ш і жағдайларға44 келтіретін тағы бір атрибут
一
ол
қ а з ір гі
кезде биосф ераньщ
мѳлшерден
ты с улы
хи м и я л ы қ
қосылыстармен улануы, қ а зір гі заманда айналаны қорш аған сы ртқы
ортада не к ѳ п 5 улы х и м и я л ы қ қосы лы стар к в п 。Ө й т ке н і улы
химикатгарды ауыл шаруашылыгында орасан кѳ п мөлшерде қадданады.
Т е к қа н а қа р а ш е гір т к е н і ж о ю ү ш ін қанш ам а
ул ы
хим икаттар
қо лда над ы д е се ң ізш і! У л ы х и м и ка тта р д ы ң іш ін д е неше т ү р л і
гербицидаер (е гін н ің арам ш өбін отауға пайдаланатын улы хим иялы қ
қосы лы с), неше түр л і минералдьі тьщ айтқыш тар (фосфорлы, азоты,
ка л и л і), пестицидтер, десиканттар, дефолианттар, фосфатиттер
，
нитраттар, нитриттер жене т.б. Олар бостан-босқа жойылып кете ме?
Ж о қ, олар із~тозсыз жойы лы п кетпейді. Ѳзінін, хим иялы қ қасиетімен
бірге іш е тін ауыз судың, қо ректен етін а зы қ-тү л ігім ізд ің қүрамы на
химикаттарға қарағанда өте улы келеді. Б үған қандай да болмасын,
еш кандай т ір і агзалар шыдай алмай, адам ағзасы “ ү ш ін ш і жагдайға“
үш ы р а й д ы. О ға н е ш ка н д а й к ү м ө н ке л тір у гс болмайды. У лы
химикаттарды ң кейбір т ү р і топы рақта бірнеше мыд жылдар бойы
өзінің хим ияяы қ қасиетін жоймай жатып алады.
К е й ін гі кезде не к ө п 9 синтетикалы қ дәрі-дәрмектер к ѳ п 。Оларды
адамдар ке ң кѳлемде дәрігерлердің кеңесінсіз~ақ өздерінше қолдана
береді, Ѳ йтке ні олар к ѳ п білетін адамдар. Бүл жағдайда адам ағзасын
“ ү ш ін ш і жағдайға“ өкеп соқтырады. Ал “ ү ш іш и і жағдайдан“ адам
ағзасы неше түр л і қатерлі ісіктерге, қ а у іп т і дерттерге қарсы тұра
алмайды. Ѳ й тке н і ағзаның им м унд ы қ қасиеті жойы лы п кеткеніне
қанш ама уақы т ө тіп кетті десеңізші.
Түнде ж үм ы с жасайтын адамдардьщ ағзалары “ ү іп ін т і жағдайғаі£
тез үшырайды, неге десеңіз, адам ағзасындағы альфа-ритм деген
қүб ы л ы с бүзы л ы п ке те д і де5 ағза “ ү ш ін ш і ж ағдайды ң“ тууы н
қамтамасыз етеді.
Адамдардьщ темекі тартуы, арақ-ш арап іш у і (мөлшерден ты с),
на р ко ти ка л ы қ (е с ір ткі) заттармен ш үғьілдануы, улм қосылыстарды
и іске уі (әсіресе жастар арасында ке ң таралған оқиға) адам ағзасының
“ ү ш ін ш і ж а ғд а й ға “ үш ы р а уьін а ә ке п со ға ты ны к е й ін г і кезде
95. Тіршіліктік ырғақтардың түрлері және тіршіліктік негіздері. Хронобиология.
Хронобиология (грек. chronos — биология ғылымының уақыт және биология) — белгілі бір уақыт аралығында биологиялық жүйелерде болатын ырғақты өзгерістерді зерттейтін саласы. Кейде биологиялық процестер мен құбылыстардың мезгіл-мезгіл қайталануын зерттейтін ғылым саласы — биоритмологияны да хронобиология деп атайды. Адам баласы өзі пайда болған кездерден бастап-ақ табиғатта болатын ырғақта биологиялық процестерге мән беріп бақылап отырған. Осыған байланысты уақытқа сәйкес биологиялық жүйелерде болатын ырғақтылықты тірі организмдердің негізгі қасиеттерінің бірі деп қарастырады. Қазіргі кезде хронобиология ғылымы өз зерттеулерін математика, физика, т.б. ғылымдармен тығыз байланыста жүргізеді. [1]
Биологиялық ырғақ - биологияда — биологиялық процестер мен құбылыстардың қарқыны мен сипатындағы мезгіл-мезгіл қайталанып отыратын өзгерістер реттілігі. Биологиялық ырғақ барлық тірі организмдерге тән және ол клеткалық процестерден бастап популяциялық, биосфералық құбылыстарды қамтиды. Мұны зерттейтін ғылым саласы — биоритмология. Биологиялық ырғақ табиғи жағдайда қоршаған ортадағы құбылыстар өзгерістеріне сәйкес жүреді, “Биологиялық сағат” қызметін атқарады, организмнің уақыт пен кеңістікте бағдарлануына, қоршаған ортадағы өзгерістерге алдын-ала дайындалуға мүмкіндік береді. [1]
Биологиялық ырғақ өсімдіктерде жапырақтар мен күлте жапырақшалардың тәуліктік және физиолгиялық өзгерістері (күзгі жапырақ тастау, қыста өркендердің қатаюы, т.б.) түрінде байқалады.
Ал жануарларда биологиялық ырғақ әр түрлі физиологиялық-биохимиялық процестер (температура ауытқулары, гормондар бөлінуі, РНҚ синтезі, рибосома құрылуы, клеткалардың бөлінуі, т.б.) активтілігінің кезеңділігімен бейнеленеді. Жеке органдардың, тіндердің, клеткалардың тәуелсіз ырғақтары биологиялық құбылыстардың мерзімдік реттілігін құрайды, тірі организмдерде жүретін барлық процестердің үйлесуіне негіз болады. Биологиялық ырғақ тұқым қуалайды және табиғи сұрыпталу мен организмдердің бейімделгіштігінің маңызды факторы болып табылады. Биологиялық ырғақ пайда болу себептеріне қарай экзогенді және эндогенді болып бөлінеді.
Биологиялық ырғақтың қайталану кезеңі бірнеше секундтан ондаған жылдар аралығын қамтуы мүмкін. Қайталану мерзіміне қарай биологиялық ырғақ ультрадианды (1 минуттан 10 — 12 сағат аралығында), циркадианды, тәуліктік (бір тәулік ішіндегі жануарлардың физиологиялық құбылыстары мен қылығының бір заңдылықпен тербелуі; бұл жарық, температура, ылғалдық әсеріне байланысты), айлық (айналымы жағынан ай фазасына — айдың толуына, 29, 53 тәулікке жуық), жылдық немесе маусымдық (жыл сайын қайталанып отыратын процестер: жануарлардың ұя салуы, қоныс аударуы, өсу қарқынының өзгеруі), көп жылдық (ауа райының, тіршілік жағдайының планетарлық өзгеруіне байланысты) және теңіздің көтерілу ырғағына сәйкес (24,8 немесе 12,4 сағат сайын байқалатын теңіздегі тіршілік заңдылықтары: қимыл белсенділігі, газ алмасу қарқыны, планктондардың жоғары-төмен ығысуы, т.с.с.) болып бөлінеді.
Биологиялық ырғақ - психологияда — адамның психикалық белсенділігінің күшеюі мен бәсеңдеуінің кезектесуі. Адамның психикалық белсенділігінің биологиялық ырғағы 2 түрлі болады: сыртқы биологиялық ырғақ (Күн активтілігінің циклділігімен, жыл мезгілдерінің, тәуліктің ауысуымен байланысты пайда болатын) және ішкі биологиялық ырғақ (адамның ішкі психикалық және физикалық іс-әрекетінің жағдайымен анықталатын). Жұмысқа қабілеттілік пен қажу кезеңдеріне, әсіресе, адам психикалық белсенділігінің тәуліктік биологиялық ырғақ әсер етеді. Оның ерекше маңызы бар:
Таңертеңгі және кешкі мезгілдегі белсенділіктің сергектігі организмде болып жататын ішкі биохимиялық процестерге байланысты. Мысалы, адам психикалық белсенділігінің ішкі биологиялық ырғағының тәуліктегі күшеюі мен бәсеңдеуі организмдегі адреналин мен норадреналин гормондарының көбеюіне тәуелді. Мұндай қатаң тәуелділік ішкі биологиялық ырғақтар мен сыртқы тіршілік әрекетінің ұйымдасуы арасында нақты үйлесімнің болуын қажет етеді. Егер бұл үйлесім бұзылатын болса, оның нәтижесі жүйке жүйесінің түрлі ауруларына (мысалы, ұйқының бұзылуы, невроздар, жүрек-қан тамырларының аурулары) соқтырады. Сондықтан психологиялық тексеру мен психокоррекцияда міндетті түрде адамның психикалық белсенділігінің биологиялық ырғақ құрылымы ескерілуі тиіс
96. Бейімделудің сатыларының сипаттары.
Процесс адаптации имеет несколько стадий развития. При действии необычной силы раздражителя в организме могут изменяться некоторые параметры. Эти изменения касаются одного органа или охватывают многие системы или весь организм. В ответ на это активизируются механизмы гомеостатической регуляции, под действием которых система пытается получить начального состояния. Сначала активизируются энергетические, а затем и пластические ресурсы клеток. Если этих ресурсов достаточно (это бывает в случае действия не очень сильного раздражителя), состояние организма нормализуется, если же их не хватает, то возникает необходимость в мобилизации ресурсов всего организма и тогда начинают разворачиваться все стадии адаптации.
Физиологическая (срочная) стадия. В случае воздействия на организм необычного качества или силой раздражителя для ответа используются резервные возможности организма, обусловленные избыточным организацией его структур. Чрезмерная организация - это дублирование органов, клеток в органе, отдельных элементов в клетке. В состоянии относительного покоя каждый орган, система органов и организм в целом никогда не функционируют в полную силу с использованием всех структурных возможностей. Конечно структуры органов функционируют на седьмой-ую потенциальных возможностей. Например, для обеспечения организма кислородом вполне достаточно одного легкого, для выведения метаболитов - одной почки. В условиях относительного покоя мышц поглощается около 250 мл кислорода в 1 мин, а при интенсивной работе его может поглощаться до 2-3 л. Минутный объем дыхания в покое составляет около 6 л, а при работе даже у нетренированных людей он может достигать 120-150 л, минутный объем крови может увеличиться до 20-24 л (в состоянии покоя 5-6 л).
Когда к органа предъявлено повышенные требования и он начинает функционировать активнее, то сначала используется запас функциональных резервов (например, при повышении температуры тела секретируется больше пота, а при выполнении мышечной работы интенсивно сокращаются рчухови структуры мышц). Активнее функционирование невозможно без увеличения использования энергии. Запас же энергетических веществ (АТФ) в клетках, как правило, незначительный, поэтому прежде возникает потребность в компенсации энергетических затрат органа, который усиленно работает. Для этого доставка кислорода и субстратное окисления углеводов, жиров и т.д. интенсифицируются. Использование физиологических резервов организма для ответа на действие определенного раздражителя и обуславливает название периода адаптации («физиологическая фаза»).
Поскольку физиологическая фаза развивается при активном участии симпатико-адреналовой системы, механизмов, отвечающих за эмоциональную сферу, эта фаза называется реакцией тревоги.
Морфологическая (длительная) стадия. В случае повторного воздействия раздражителей, например физических тренировок, или очень длительной их действия (пребывание в горах в условиях разреженной атмосферы, в новых климатогеографических условиях) первая стадия постепенно переходит в следующую, которая называется морфологической. Она развивается только в результате многократного повторения немедленных адаптационных реакций. Во время этой стадии постепенно происходит структурная перестройка органов. Морфологическая основа того или иного органа (органов) постепенно увеличивается - нарастают функциональные резервы. Поэтому раздражитель, который ранее был непривычным для организма, становится привычным, и благодаря изменению структуры организм легко справляется с ним. Эта фаза называется стадией резистентности. Здесь наряду с развитием неспецифических изменений в организме, что характерно для действия любого фактора, проявляются и специфические механизмы, которые повышают устойчивость главным образом к конкретному раздражителю.
Дата добавления: 2015-11-14; просмотров: 209 | Нарушение авторских прав
| <== предыдущая страница | | | следующая страница ==> |
| Лечение ботулотоксином | | | Постановлением Пленума Верховного Суда РФ от 16 апреля 2013 г. N 9 в пункт 3 внесены изменения |