De iustitia et iure

Publĭcum ius est quod ad statum rei Romānae spectat, privātum quod ad singulōrum utilitātem: sunt enim quaedam publĭce utilia, quaedam privātim. Publĭcum ius in sacris, in sacerdotĭbus*, in magistratĭbus constĭtit. Privātum ius tripertītum est: collectum etĕnim est ex naturalĭbus praeceptis aut gentium aut civilĭbus. Ius naturāle est, quod natūra omnia animalia docuit: nam ius istud non humāni genĕris proprium, sed omnium animalium, quae in terra, quae in mari nascuntur, avium* quoque commune est. Hinc descendit maris atque femĭnae coniunctio, quam nos matrimonium appellāmus, hinc liberōrum procreatio, hinc educatio: vidēmus etĕnim cetĕra quoque animalia, feras etiam istīus iuris peritia* censēri*. Ius gentium est, quo gentes humānae utuntur. Quod a naturāli recedĕre facĭle intellegĕre licet, quia illud omnĭbus animalĭbus, hoc solis hominĭbus inter se commūne sit.

* sacerdos, ōtis m – жрец

* avis, avis f – птица

* peritia, ae f – опыт, способность

* censeo, ēre – оценивать, думать, решать

Ius civīle et ius gentium.

Omnes popŭli, qui legĭbus et morĭbus reguntur, partim suo proprio partim commūni omnium homĭnum iure utuntur. Nam ius, quod quisque popŭlus ipse sibi constituit, id ipsīus civitātis proprium est vocaturque ius civīle, quasi ius proprium civitātis. Quod autem naturālis ratio inter omnes homĭnes constituit, id apud omnes popŭlos custodītur vocaturque ius gentium, quasi eo iure omnes gentes utuntur. Popŭlus ităque Romānus partim suo proprio partim commūni omnium homĭnum iure utĭtur (Gai.)

De magistratĭbus Romanōrum.

Principātus magistratuum Romae in manĭbus consulum est. Consŭles sunt magistratus annui; consulĭbus sunt imperium et potestas; praeterea consul est iudex et pontifex maxĭmus. Item ordinarii magistrātus alii sunt.

Primum praetor unus erat (был), qui urbānus appelātur. Praetor iurisdictiōnem habet et dat iudĭcem.

Deinde praetor peregrīnus erat, qui item ius dicit ex iure peregrinōrum (aut gentium). Aedīles (duo plebei, duo curūles) curam urbem, annōnae et ludōrum habent. Quaestōres aerarium curant. Censōres censum agunt, etiam mores civium regunt atque senātum legunt.

Extraordinarii magistrātus Romae est dictātor, magister equitum, decemvĭri, tribūni milĭtum (aut plebis) consulāri potestāte. Dictātor a senātu creātur. Magister equĭtum est collēga ducis. Decemvĭri collegium ex decem viris appelantur. Tribūni plebis personae sacrosanctae, primum duo, postĕro tempŏre decem sunt. Cicerōnis verba sunt: "Magistratĭbus opus est, sine quōrum prudentia ac diligentia esse civĭtas non potest"

Aedīlis, is m - эдил

aerarium, i n - казна

annōna, ae f - аннона (годовой урожай, цена на продукты)

annuus,a,um - ежегодный

censor, -ōris m- цензор

creo,-avi, atum, are- избирать

curulis, e - курульный

deinde - потом

extraordinarius,a,um - чрезвычайный

ordinarius,a, um - обычный

peregrīnus, a, um - иноземный, чужой

pontifex maxĭmus - верховный жрец

praeterea - кроме того

principātus, us m - первенство, высшая власть

quaestōr, is m - квестор, должностное лицо для расследования уголовных дел

sacrosanctus,a,um - священный, неприкосновенный

magister equitum - начальник конницы

urbānus,a,um - городской

consularis, e - консульский

Дата добавления: 2015-08-21