- Издебей эле кой, ал жакта эч нерсе жок. Сага окшогон жылан жөн жай жатпасын кантип эле билбей калайын, - деген киркирегирээк, кекерлүү үн чыкты.
Эчак ойгоо жаткан адамча башын көтөрүп жаздыктарды кабаттай аркасына жөлөй койду да:
- Келипсиң мейман. Эмне кеп-сөзүң бар, сүйлөй бер. Кулак сенде, - деди да дивандын этегиндеги жумшак креслодо чалкалай отурган капкара кийимчен, чакан бойлуу адамды жакшылап кароого аракеттенди.
Бөлмө ичи күңүрт жарык болуп, стол лампасынын жарыгы Азият тарапка багытталып тургандыктан тигинин жүзү жакшы көрүнгөн жок.
- Келдик. Сүйлөшөлү деген жай сөзгө көнбөй тескери кыймыл жасайсың. Анан күтүүсүз мейман болуп келишке туура келди.
- И-им. "Рыжый Болотмун" де. Эх, "Рыжый... Рыжый..." Акыры ушундай ишке да бармак экенсиң да. Кол созуп дивандын баш жагындагы жанына коюлган тумбанын үстүндө жаткан сигаретти ширенкеси менен алды да тутантып, эки-үч жолу кере-кере соруп үйлөдү.
- Баралбайт, - деп ойлодуң беле?
- Ким билет. Балким сени баалай билген эместирмин. Мен туруп кийинейин. Экөөбүз тигил коңшу бөлмөгө чыгып эркектерче шашпай сүйлөшпөйлүбү?
- Азият мени жаш бала ойлоп турасыңбы? Эркектерче эби келсе көрдө деле сүйлөшө берсе болот. Анан калса экөөбүздүн сүйлөшөөр сөзүбүз деле жок. Аны өзүң деле жакшы билесиң.
- И-им, түшүндүм "Рыжый". А сен ушул жерден тирүү чыгаарыңа ишенесиңби?
- Азият мен сени башкача баалачу элем. Көрсө, катардагы эле бир байкуш окшойсуң. Эгер мен тирүү кирип, сенин маңдайыңда отурсам демек, кайра тирүү да чыга алам да.
- Аның туура. Бирок, сен мени менен учурашып койгонго эле келген жоксуң да. Туурабы?
- Туура.
- Демек, сенин сурооңду канааттандырыш үчүн мен ордумдан туруп коңшу бөлмөгө өтүшүм керек. Анан аны ачышым керек. Ал жерде сейф деген бар, аны да ачууга туура келет. Бөлмө ачылганда да, сейф ачылганда да "сигнализация" деген иштейт. Төмөндөгү кайтаруучулар эле эмес, коңшу үйдө эс алып жаткан кайтаруучулар да ойгонот. Жашыруун телекамералар иштеп, экөөбүздү көрүшөт. Анан кантип кутулам дейсиң?
- Да-а... оңой жылан эмессиң. "Рыжый" чындап ойлонуп калды.
- Кинолордогудай менин кежигеме пистолет такап "жетелеп алып чыгып кетем" деп ойлобой эле кой. Снайперлер артыңда да астыңда да болот.
- Демек, "Бриллиант жыланды" алууга такыр жол жок дечи. Анда кур кетпей, жок дегенде бир душмандын, болгондо да эң чоң душмандын көзүн тазалап кетишке туура келет.
"Рыжый" башына глушитель тагылган пистолетти көтөргөндө Азияттын денеси дүр дей түштү. Өмүрүндө биринчи жолу ажал менен бетме-бет турушу.
Пистолеттин үңкүрөйгөн оозун тиктей албай, муундары калчылдап, ал түгүл сүйлөөгө сөз да таппай калды. Ажал мурда да нечен тооруган, бирок, мынчалык бетме-бет келген эмес.
- "Бриллиант жылан...", "Бриллиант жылан" мага чейин да нечендердин башын жуткан экен, эми мени да жута турган болуп калды көрүнөт. Эмне дейбиз, тагдырга көнөбүз да, - оор үшкүрүп алды, - эң кызыгы азыр "Бриллиант жылан" менин колумда эместигинде.
Буга ишенсең койсоң өзүң бил. Баары бир менин күнүм бүтүп, ичээр суум чегине жетип турат. Сен менден ал оңбогон жыланды алганда да өлтүрмөксүң, албай кетсең да өлтүрөсүң. Башка жолуң жок. Болгону өлөөр астымда чындыкты айтайын деп жатам. Мен сенден жан соога сурап бүжүрөп бутуңду да кучактабайм. Ичээримди ичтим, жээримди жедим. Бул жашоодо арманы жок чардадым. Ошол "Бриллиант жыланга" жолукканга чейин пенде катары күнүмдүк жашоонун гана рахатын көрүп жүрөөр элем. Жылан колума тийген күндөн баштап баарынан айрылдым. Ага сен түшүнө албайсың. Эч ким түшүнө албайт. Бир түшүнсө "Бриллиант жыланды" кармап көрүп, өзүн "ээсимин" дегендер гана түшүнүшү мүмкүн,-"Рыжый" үнсүз угуп отурганы менен тикчийген көгүш көздөрү Азиятты теше текшерип, үнүнүн басымынан, сөзүнөн, көздөрүнүн кыймылынан бери таразалап, чын сүйлөп жатабы же баш айландырган жомок айтуудабы, так туйгусу келип жатты.
"Рыжый" "Бриллиант жылан" тууралуу укканы менен көрбөгөндөн кийин аябай деле кызыкдар эмес болчу. Болгону, жашоосуна тынчтык бербей дүрбөлөңгө салып, чет өлкөгө качууга аргасыз кылганы үчүн бүгүн Азият менен акыркы эсебин эсептешүүгө өзү келген.
Буга жетиш оңойго турбады. Ар бир баскан изинен бери Азият аңдытып койгонун шекшип калган. "Тумоолоп ооруп калыптыр. Үйдөн чыкпай жатат" - деп ишенимдүү жигитине эшигин кайтартып коюп, өзү абышканын кейпин кийип жашыруун эшик менен чыгып кетти.
Бул жакка болсо эл катары автобус менен келди. Дубалынын эле бийиктиги төрт метрге чукул короосунун айланасынан бөтөлкө чогултуп жүргөн бүкүрөйгөн чалга Азияттын кайтаруучу жигиттери көңүл да бурушпады. Болбосо, үй өзүнчө буйтка көчөдө жайгашкандыктан бей-чеки каттаган машина болобу, киши болобу кайтаруучулардын көзүнө сөзсүз илинчү.
Дубалды айланта казылган арыктын ичине толгон күзгү, сары жалбырактарды таягы менен оодарып, бөтөлкө издеген чал короо ичине суу кирүүчү жерге келгенде кичинеге аярлай калып, жерден бирдеме алымыш болуп эңкейип, өткөөлдү жакшылап карады. Өткөөлдүн ички бетине темир тор коюлган экен. "И-им кирчү жол табылды" деп койду да бөкчөңдөй басып кете берди. Болбосо, дубалдын үстүнөн өтүү кыйынга турмак. Дубалдын кыры менен тартылган тикен зымга ток жүргүзүлүп, белги берүүчү коюлган болчу.
"Рыжый" түн ортосу оой баягы күндүзгү көргөн өткөөлүнө келди да темир кескич менен опоңой торду кесип, ичкериге кирди.
Кенен трубадан "Рыжыйдын" чакан бою "шып" этип өтүп кетти. Үйдүн артындагы жертөлөгө кирген эшикти көргөндө кубанып кетти. Кулпу ачуу "Рыжый" үчүн бала күнүнөн эле татаал маселелерге кирчү эмес. Кандай гана кулпу болбосун колу тийгенде ачылчу. Жертөлөнүн сөзсүз үйдүн ичинен да чыкчу жолу бар экенин астына ала болжогон. Ойлогонундай эле үй ичинен чыкчуу эшик бар түгүл, ачык да экен. Кейпи, жертөлөнүн сырткы темир эшиги кош кабат кулпу менен кулпуланып тургандыктан, анчалык сактанышпаса да керек. Анын үстүнө туура жер төлөнүн эшигинен чыга бериштеги диванда үйдүн ичинен кайтарган жигит коңурук тартып уктап жатыптыр. Арыта телевизор иштеген бойдон өчүрүлбөй турат.
Бутунун учу менен баскан "Рыжый" жигитке нечен ирээт бычагын таптап барып кайра тийбей, үстүңкү кабатка дабышсыз чыгып кетти.
Ошентип, азыр Азияттын маңдайында отурганы. Азият болсо "Бриллиант жылан" жөнүндө берилип айтып жатты. Угуп отуруп "Рыжый" Азияттын чындыкты айтып жатканына ишенди. Фаризат жөнүндөгү айткандарына да ишенди. Анын үстүнө өзүнүн да Фаризат тууралуу чала-моңол уккан жайы бар болчу.
Көпкө жомок угуп отурууга убактысы тар эле. Сыртта жылдыз суюла баштаган.
"Тук" деген туюк үн чыкты да, Азияттын так чекесинде бармак басым кызыл так пайда боло түштү. Азият: "Ошентип, Фаризат өзү эле кетпей менден эң кымбат, укмуштуу буюмду да алып кеткен" деп булдуруктап сүйлөп барып башы сол капталына "шылк" дей түштү.
"Рыжый" ордунан "шып" туруп, Азиятты аяр узатасынан жаткызып, уктап жаткандай кылып, шейшеп менен жаап койду да, эч дабышсыз чыгып кетти. Эшикти кайтарган жигит уктаган калыбында кала берди.
Ххх
Ошентип, Азиядагы да эң сырдуу чыныгы таржымалы, ким экени эч кимге белгисиз, түшүнүксүз, "кылмышкер" дейин десең өмүрү тергөөчүнүн астына отуруп, буту түрмө аттабаган, кайсыл кызматта иштээри да эч кимге белгисиз бир учурдагы СССР деген империя бар кезде КГБнын ири тапшырмаларын аткарган тыңчы болгону гана айрымдарга белгилүү болгон адам жарык дүйнө менен кош айтышты. Көрсө, "Бүгүн көрсө эртең жок" деген, "Өлбөчүдөй болуп" деген кыргыздын сөздөрүнүн калети жок тура.
"Рыжый", "Азиятты ким өлтүрдү?" деген иликтөө жүрө электе чет өлкөгө "жылт" коюну астына ала пландап, бардык даярдыкты түзүп койгон. Эң ишенимдүү деген, чет тилдеринин бир канчасында сүйлөй алган эки жигити менен бир күндө дайынсыз болду.
Кайда кеткен дарегин эч ким билбеди. Бир жума өтпөй, турган үйү жардырылып, өз ордуна "иш жүргүзөсүң" деп таштап кеткен жигиттери биринин артынан бири атылды. Булар Азияттын өчүн куугандар болчу. Чамынып-чамынып "Рыжыйдын" дайынын табышпагандан кийин акыры тынчышкансыды. Бирок, Азият өлгөн менен артында калган "сыр" өлмөк эмес. Азияттын "Бриллиант жыланды" катып жүргөнү саналуу адамдар билген сыр сыяктуу эле ири өлчөмдөгү Ооган апийими катылган "казынаны" да Азият билчү. "Казынанын" кожоюну Азиятча бир чөлкөмдүн эмес, дүйнөлүк оюндарда ойноп жүргөндөрдөн болгондуктан, Азият анын "казына кайтаргычы" катары гана кызмат өтөөчү. Ошол эле маалда ири өлчөмдөгү байлыкты кайтарып, ишенимдүү адам катары дайыма ченемсиз колдоо көрүп жүрдү.
Так ушуну "Рыжый" билген эмес. "Бриллиант жыландын" таржымалына кызыгып кеткен Азият да "Мени өлтүргөнүң менен сен жер бетинде тирүү жашай албайсың. Ит көрбөгөн азапты көрөсүң. Сени көккө чыксаң бутуңдан тартып түшүрүп, жерге кирсең чачыңдан сүйрөп чыгуучулар бар. Себеби, "казына" кайсыл жерге катылганын жалгыз мен билем. Дагы бирөө бар эле ал күтүүсүз оорудан өлүп калды. Кожоюн дагы бир ишенимдүү адам табууга үлгүрө элек. Кожоюн бул "казынасына" тийбей "на черный день" деп сактап жүрөт окшойт" дегенди айтууга үлгүрбөдү. Анын үстүнө "Рыжый Болот" да көп сүйлөгүсү келбей, күтүүсүз курокту басып жиберди. Ошентип, ошондо өз өмүрүнө да мүшкүл түшүрүүчү күндүн курогун басканын кийин-кийин гана билип жүрбөйбү.
Болбосо, өз ишине өзү курсант болуп "Мына Азият... Азият" дешип титирей беришчү эле... көрдүк го..." деп катардагы кылмышкерлик мүнөзү менен түкүрүнүп басып кеткен.
Үйү жардырылып, ордуна калтырып иш жүргүзүүчү жигиттери бүт атылганын четте жүрүп укканда эле үрпөйдү. Таптакыр башка улуттун өкүлү катары башка аттагы, документтер менен жүрсө да, жүрөгү кооптонуп жаманчылыкты сезип турду.
Ххх
Шаа таман жолдун башталышында чөгөлөй, Кытай энесинин арбагына ичтен сыйына башын төмөн салып олтурганда кулагына "Коркпо, мен жаныңда болом. Барып көр, барбай калсаң өмүр бою арманда өтөсүң. Мен берген тумарды, бел боону, куралдарды бүт шаркыратмага жеткенде калтыр. Болбосо, алар күйүп калып, өз күчтөрүн жоготуп коюшат" деген үн кулагына даана угулду. Кийинки учурда арбактар менен байланышка көп чыгып жүрүп көнүп калгандыктан, кытай энесинин үнү кулагына угулуп, туйганына таң калган деле жок. Тескерисинче кытай энеси менен жолугушкандан кийин жүрөгүндөгү олку-солку ой жоголуп, жолго чыгууга ишеними артты.
Жол кытай энеси айткандай эле токойлуу тоону аралап отуруп шаркыратмага жетип токтоду. Мына сага, шаркыратма доошу алдагайда күркүрөп угулган, асман тиреген аскадан аккан сүттөй болуп, апаппак көбүктөнүп түшкөн албуут тоо суусунун шаркыратмасы экен. Жакын келгенде кадимкидей суунун илеби уруп, көбүктөнгөн бул суу кандай күч менен түшүп жатканынан кабар берип турду.
Шаркыратманы тиктеп туруп Шаанын ишеними өчө түштү. "Бул суу мени четине жеткенде эле жалпыйта урат го" деп ойлоду. Арытан узундугу кулачтай бактын бутагын алып, шаркыратмага ыргытты эле кайда кеткенин да билбей калды. Куюлуп түшкөн жериндеги боркулдап кайнаган суудай уюлгуп айланган тереңдиги канча экени да белгисиз куймадан таяк чыккан жок.
Кантсе экен, ушунча келип, коркуп кайра артка кетеби? Эгер шаркыратманын күчү ыргыта уруп тигил куймага түшсө сүзүп чыга алабы? Жээктеги ташка көчүк коө, демин жыйып олтуруп ушуларды ойлоду. "Балким, шаркыратмага кирүүчү кандайдыр бир жол бардыр?" деген ой башына "кылт" дей түштү. Ордунан туруп жээкти аярлап карай баштады. Туура жанагы тасма жол келип жээкте бүткөн жерде окшош үстү жагы жалпак тоголок таштар бири-биринен бир кадамга алыстыкта жол сымал уланып жатканы, жакшы байкаган адамга көрүнөт экен. Демек, бул таштардын сыры болсо керек. Кытай кемпир "калтыр" деген бүт буюмдарды жээктеги карагайдын бутагына илди да өзү сууга кирди. Улам бир тоголок таштын үстүнө секирип, суу белчесине чейин чыкканда, таштар уюлгуган көк ирим куйманын ортосу жакка бурулду. Суу канча көбүктөнгөн менен улам бир таш даана көрүнүп суу белчеден жогору чыккан жок. Көк иримдин ортосуна жеткенде, таш жол түз шаркыратманын куймасы жакка бурулду. Эми илеби жүрөк үшүн алган шаркыратмага түз кирип баратты. Суунун муздактыгы сөөктөрүн какшатып чыкты. Ойлонууга убакыт да жок эле. Суу жиреп тездеп жөнөдү. Астынан тоголок таштар гана көрүнөт. Таштан бутуң тайыса же жаза бассаң белгисиз тереңдикке кетчүдөйсүң. Улам шаркыратмага жакындаган сайын чындыгында шаркыратма экиге бөлүнүп агаары, ортосунда жарым метрче айрылыш бар экени,ал жер көгүлжүм тартып, башка жагынан айырмаланып тураары байкала баштады. Туура шардын үстүнө келгенде да таштар кадимкидей көрүнүп турду. Шардан эки эле секирип өтүп кетти. Суу артта калып астында тээ арытан ак шоола төгүлгөн оозу бар үңкүр турду. Үңкүр барган сайын ичкерип отуруп оозуна жакындаганда жөрмөлөп калды. Суунун кулак жарган добушу күңүрт угулуп, алыста калгандай. Акыры оозуна жетип, сыртка чыкканда, көргөн көзүнө ишене бербей делдейе отуруп калды. Астында, түбү капкара болуп көрүнбөгөн эки бети тең жалама зоокадан турган жаракага туш болду. Жарака тараптан муздак шамалга кошулуп кандайдыр бир бүкшүгөн жаман жыт да уруп турду. Айлана өлүү тынчтык. Как эткен карга, кук эткен кузгун көрүнбөйт. Ал түгүл "дың" деп учкан чымын да жок. Үнкүрдүн оозунан уланган жол типтик асканын бети менен кетип, бурулуштан ар жагы көрүнгөн жок. Зооканын бетинен капталың менен гана баспасаң батчудай эмессиң. Жолдун ар жерлери кетилип, ичкерип калган.
Шаанын эсине Кытай энесинин айткандары түштү. "Коркпой турган болсоң гана жолуңду ула. Корксоң, жакшысы артыңа кайра тартканың оң" деген. Анан жолго чыгаарындагы айтканы да эсине түштү. "Тобокел" деди. Аска зоонун боору менен жолун улады. Жанагы үшүгөнү унут болуп тескерисинче муздак жел урганына карабай тердеп чыкты. Ар бир кадамын аярлап басып баратты. Таманы жумшак резина ботос кийген эле. Таштан тайгаланбай, бул да чоң жардам болду, ошондо да эки жолу жаза басып алып кылтылдай түшкөндөн кийин ар бир кадамын аярлап калды. Бурулуштан өткөндөн кийин жол кеңейе түштү. Эми түз жөнөдү. Дагы бир бурулуштан өткөндө, астында жараканын аркы бетине өткөн асма көпүрө турду. Баары кемпир айткандай экен. Өз көзү менен көргөндө жүрөгү үшүй түштү. Көпүрө жоондугу билектей болгон аркандарга керилип жасалыптыр да, таманына арчанын жоон-жоон бутактары жарым метрдей кесилип байланыптыр.
Аркандардын ар жерлери сүзүлүп, түгү чыгып, чириген экен. Арчанын бутактары деле чирисе керек. Арканды сынап көрүш үчүн башындагы асканы тешип орнотулган жоон устунга байланган жипти учунан тартып көрдү эле оңой эле үзүлүп, үбөлөнүп түшүп калды.
Бул көпүрөдөн кулоону элестеткиң да келбейт. Төмөндү караган да жок. "Кантсем?" деди өзүнө- өзү. Дагы көкүрөк баса кичинеге эс алып отурду. "Ушунча келип кайра артка кетемби?" деген ой менен "жиптер эчак чириптир. Көпүрө эчак эч нерсеге жарабай калган экен. Мындан өтөм деш, түз өлүмгө бет алуу" деген эки ой көкүрөктө тирешип турушту.Асма көпүрөнү карап отуруп, кытай энесинин айткандары эсине түштү. "Жиптери мына-мына үзүлчүдөй болуп турат. Канча жылдар мурда деле ошондой болгон экен, азыр деле ошондой болсо керек" деген. "Балким, мунун бир сыры бардыр" деп ойлой, ордунан туруп биринчи жипке байланган арча таякка бутун койду эле кычырап сынчудай ийилип барып сынбай, токтоп калды. Экинчиси да ошентти. Үчүнчү-төртүнчүлөрү кычыраганы менен ийилген да жок. Көпүрө чайпалып турду. Улам бир таякка бутун аярлай коюп алаксый, астыга аттай берип, ортосуна кантип жетип калганын да билбей калды. Артын кылчайып караганга дарманы жетпеди. Көзүң жаманчылыкты көрбөсүн, көпүрөнүн чайпалганы күчөп, асма жиптердин түгү чыгып, сүзүлгөн жерлеринин өрүмү жанып, ичкерип бараткандай туюлду. Көпүрөнүн башы али узак, артка кетүү да кеч болуп калды. Астын карай албады. Астынан муздак жел менен жүрөктү айлантып, башты ооруткан бүкшүгөн жыт уруп турду. Колдору эки керме арканга жабышып, астыга жыла берди. Көпүрөнүн чайпалганы жайлап калат да, кайра күчөйт. Кадыр атасын да, кытай энесин да жардамга чакырып, ичинен жалынып жатты. Бул жолу эч кимиси келбеди. Көзүнө жиптер жанып, ичкерип отуруп мына-мына үзүлчүдөй болуп көрүндү. "Кейпи, ажалым ушул жерден окшойт. Күнүм бүткөн экен. Сөөгүм ушул жаракада калмак тура" деген ой бекемделе баштады. "Акыры башта бир өлүм. Тирүү калсам тирүү калдым. Өлсөм өлдүм да" дегенден эмнегедир жанатан берки денесин титиреткен коркунуч жок болуп кетти. Коркпой "куласам кайда түшөм" деп жараканын түбүн көрүүгө аракеттенди. Түбү көрүнбөйт. Түшсө, кайра чыкчудай эмес. Эки бети тең жалама зоока экен. Өткөн өмүрү көзүнө тартыла баштады. Бала кезинен беркиси тим эле кино тасмадай көз алдынан чуурат. "Адам өлүм менен бетме-бет беттешкенде, өткөн өмүрүн эстейт" деген оюна түштү. Өзүнө өзү түрлүү суроолорду бере баштады. Деги мен эмне үчүн жашап келатам? Кыска жооп таба албай турду. Узун жоопко убактысы да жок эле. Кызык, эмне үчүн качандыр бир кылымдарда экиге бөлүнгөн китепти "кайра бириктирели" деп дүйнө кезип, тентип жүрүп ушинтип, кайсыл жер экени да белгисиз жаракага учуп өлүшүм керек? Кызык, эң башкысы эмнеге Шаага чейинки өткөн нечен муундар көрбөгөн азап-тозокторду көрсө да "китепти бириктиребиз" деген тилекти жыйыштырып койбой өжөрлөнүп, жашоодогу башка кызыкчылыкты бүт жыйыштырып таштап, өмүрлөрүн арнашууда? Бул жерде акыл-эстен айрыган кандайдыр бир магиялык күч таасир берип жаткан жокпу? Учугу башталган сырды ачыш кызыкчылыгы эмнеге адамдарды арбап өзүнө сиңирип кетет?
Буга чейин оюна келбеген. Оюна келсе да жооп издөөнү каалабаган суроолор биринин артынан бири келип, асма көпүрөнүн мына үзүлөт-үзүлөт деген жибин да саамга унутуп койду. Акыркы таякты басып, зооканын четине жеткенде "чын жеттимби же түшүмбү?" деп дендароо боло түштү. Артына кылчайса, көпүрө кадимкисиндей эле туруптур. Бир да таягы сынбаптыр. Ал түгүл жана өрүмү жанып үзүлчүдөй болуп бараткан жиптеринин деле өрүмү жанбаптыр. Ал түгүл эч ким өтпөгөнсүп жанагы чайпалуусу да токтоп калган. "Жүздөгөн жылдар мурда да ушундай экенсиң. Эми деле калыбыңдан өзгөргөн жоксуң" деп өзүнчө сүйлөнүп койду.
Көпүрөдөн өткөндө кайра башталган тасмадай жол менен аска таштарды аралай имерилиштен өткөндөн кийин, чокусу асман тиреген эки зооканын кычыгына туш келди. Үстүнөн түшүп кетчүдөй болуп салаңдаган таштары бар кычыктан өткөндө, буга чейин эч бир жерден көрбөгөн, ал түгүл китептен окубаган, кинодон көрбөгөн, ажайып дүйнөгө туш болду. Чакан капчыгайдын ортосунда анчалык чоң эмес мөлтүр кашка суу шылдырап жай агууда. Беттери тике эмес, жайык капчыгайдын ичи толо түрлүү жемиш бактар. Бирөө айдап койгонсуган гүлдөр. Гүл жыты менен жемиш жытынан Шаанын көңүлү көтөрүлө түштү. Ар түрлүү куштар сайрап, көпөлөктөр учуп, аарылар ызылдайт. Жол жапан талдарга оролуп өскөн жүзүм зарды аралап кетиптир. Астыдагы боло турган жолугушуудан апкаарый, денесин майда калтырак баскан Шаа эми тим эле буту жерге тийбей учуп бараткансыйт. Жарым саатка чукул жүргөндөн кийин жайыкка чыкты. Астыдагы кызыл асканын астындагы үңкүрдүн оозу биринчи эле көзгө урунду. "Үңкүр" деп айтаарлык эмес, кадимки үйдүн эшигине окшоп, үстү ай тегерек келип, эки капталы түптүз түшкөн. Бийиктиги үч метрче. Туурасы эки метрче. Оозго жакындаган сайын Шаа өзүнө- өзү ээ боло албай, өзүн-өзү башкара албай калганын, аны кандайдыр бир белгисиз күч башкара баштаганын туйду. Үнкүрдүн оозуна кире бергенде, түп жагынан үстүнөн ак шоола нур чачырап, төгүлүп, үңкүр ичи бир башкача жарык экен. Астына токулган камыш төшөлгөн кадимки кендир көлдөлөң, эшик алдынан төргө чейин салыныптыр.
Аңгыча үңкүрдүн төрүнөн чыккан нур күчөп, көздү уялтып жиберди. Шаа чөк түшө отуруп, башын жерге сала көздөрүн баса калды. Кайра көздөрүн ачканда төрдө чачы да, сакалы да, кирпик-каштары да апаппак, өзү да ак жүздүү, бирок, эки бетинин оту кызгылтым, ак матадан тигилген кийим кийген адам малдаш токунуп отурган экен. Колдорун эки тизесинин үстүнө таштап коюптур. Бою ортодон жогорураак болсо керек. Кең далылуу, нур жүздүү, сулуу адам экен, коюу ак каштары ийиле ортосу кошулуп, узун ак кирпиктеринин арасынан көздөрүнүн түсү кандай экени байкалбады.
Шаа өмүрүндө мындай сулуу абышканы көрбөсө керек. Эсин жыя албай тиктеп турду.
- Татаал жолдордон тайманбай өткөн азамат экенсиң. Эгер орто жолдон коркуп артка кайтам десең ишиң жаман болот эле. Мына, акыры көздөгөн жериңе жеттиң. Экөөбүз маңдай-тескей отурабыз. Мага келгендеги максатың эмне эле?
Шаага ушундай түшүнүк берилди. Кулагы менен уктубу. Мээсине түз берилдиби айрый албай турду. Анан калса кыргыз тилинде берилди. Кытайга келгени жалаң кытайча сүйлөп жүрүп көнө түшкөндүктөн, эне тилиндеги түшүнүктү алганга ого бетер таңданды. Шаанын байкоосунда абышканын ооздору кыймылдаган жок.
- Сиз кимсиз, ушуну билейин дегем? - деди Шаа шашкалактай.
- Катардагы карапайым пендемин. Силерден болгон айырмам Кудай жолундамын.
- Буга чейин далай Кудай жолундагыларды көргөм, бирок, сиздейди биринчи жолуктурушум.
- Ал бир өзүнчө татаал маселе. Аны бүт талкууга алганга адамдын жердеги бир өмүрү аздык кылат. Сенин менден мен жөнүндө билээриң ушул гана. Сенин мага үч суроо бергенге убактың бар болчу. Экөөнү бердиң. Бирөө калды. Ойлонуп туруп сура.
- Мендеги сырдуу китеп жөнүндө...
- Ушуну сураарыңды билгем. Биринчи суроону эле ушундан баштайт го деп да күттүм эле. Пенделик кызыкчылыгың жеңип кетти да, убактыңдын далайын уттуруп жибердиң. Эмесе, мындай китеп эки нускадан турат. Бири мына.
Арт жагына бурулуп, кадимки Шаа катып жүргөн китептей бирок, мукабадагы жыландын сүрөтү экиге бөлүнбөй, бүтүн түшүрүлгөн китепти алып Шаага көрсөттү. Шаа өзүн жогото сактап барып оңолду. Таң калуусунда чек жок болчу.
- Экинчиси экиге бөлүнүп адамзаттын колунда канча жүздөгөн жылдардан бери укумдан-тукумга өтүп келатат.Бул теңирдин табышмагы. Балким сен өзүңдү бириктиргенди издегениң оңдур. Ар бир пенде алгач өзүнүн канча бөлүнүп кеткенин туюп, кайра Теңир астында башын ийип күнөөсүн мойнуна алып, бир адамдыкка уюшу керектир. Анан барып китепти бириктиргенди, китептин ичиндеги сырга жеткенди көксөсө туура болоор.
Теңир астында барыбыз бирдейбиз. Китеп сырын мөөнөтүнөн мурда сага ачууга мага укук берилген эмес. Бүгүн бул жерден өзүңө сиңирген улуу күч балким сенин экиге бөлүнгөн китепти бириктиришиңе жана сырын өзүң ачышыңа көмөк болоор, бул да Теңирдин жазмышы.
Андан аркылары Шаанын эсинде көп жок. Улам өзүн жоготуп баратканын бир билет. Анан экинчи жолу бул жакка келүүгө сага болбойт деген түшүнүк, анан да бул жолдун сырын бекем ичте сактоо керектиги тууралуу түшүнүк алганын билет. Эсине келгенде шаркыратмага кире бериште өзүнүн буюмдарын калтырган бактын түбүндө отуруптур.
Тим эле жумалап тамак ичпегенсип курсагы ачып, вагондоп көмүр түшүргөнсүп чарчап калыптыр. Ал түгүл кадимкидей шалпайып арыктай да түшкөнүн байкады. "Эмне болуп кеттим? Түшүмбү же өңүмбү? Балким транска кирип кеттимби?" - деп дендароо болуп турду.
Ххх
Фаризат түшүнөн чоочуп ойгонду. Кадимкидей кыйналып, тердеп, ал түгүл суусап да калыптыр. Туруп жемиштин ширесинен ичип кайра келип ордуна жатты. Таң жаңы атып келаткан маал экен. "Шүмшүк бары бир көргө киргенимче жанымды тынч койбойт окшойт" деп тилденип алды. Уктай албай биртопко ооналактап жатты. Түшүнө Азият кирип жатыптыр. Маңдайында турат. Баягы көздөрү оттой күйүп кербезденип турчу Азият жок. Жүдөп калган. Кийген кийими да жупуну. "Мен сени жанымдан артык сүйдүм эле го. "Канаттууга кактырбай, тумшуктууга чокутпай" алып жүрчү эмес белем. Эмнеден кем кылдым эле. Айтканыңды бүт аткарып, каалаганыңды жасачу эмес белем. Сени керек болсо баткактан сууруп алдым эле го. Ар кимдин тепсендисинде "тряпка" болуп каларыңда мен таза калыбыңда сактап калбадым беле. Ушунча эмгегимди унутуп, кайдагы бир аягы сай таппаган тентимиш менен качтың. Аны да жөн койбой уулантып өлтүрүп салыпсың. Тигинтип кепинин сүйрөп жерге батпай боздоп жүрөт" дейт. Чын эле караса арыта үстүнө шалбыраган таштанды чүпүрөктөрдү оронуп Саид жүрөт.
Сүйлөйүн десе сүйлөй албайт. "Кечир мени Азият. Кандай шайтан сайды билбейм, азгырылдым. Эмнеге азгырылдым өзүмдүн да акылым жетпейт" деп боздоп ыйлайын дейт, ыйлай албайт. Азиятты караса маңдайында кара так турат. Ичинен "Эмне болгон так. Маңдайында мындай калы жок эле го?" деп ойлоп, өзүнөн "Маңдайыңдагы эмне так?" деп сурайын десе, тактан кызыл кан жая берди. Азияттын бүт денеси канга чыланды. Кан чачырап өзүнүн боюна да жаба берди. Караса колу бүт кан. Көйнөгү бүт кан. Жуунайын деп чуркап барып күзгүдөн өзүн караса бети бүт кан. Жуунса такыр кетпейт. Аңгыча Саид пайда боло калды. Ыржайып күлөт. "Ырас болду. Ушуну көрмөксүң" дегенсип күлөт. "Саид сен өлбөдүң беле? Кайдан жүрөсүң бул жерде?" десе жооп бербей ырсаңдап күлөт. Кайра ичинен "Өзү ишке токтоо мамиле кылалбаган неме болчу" деп ойлой кайра бурулса, Азиятты бирөөлөр ак кепинге ороп көтөрүп баратышыптыр. "Ой токтогула. Азият өлдүбү?" деп аркасынан чуркаса да эч ким көңүл бөлбөйт. Эч ким жооп да бербейт. Анан эле уранды тамдардын арасында отуруп калды. Астында "Бриллиант жылан" жатыптыр башын көтөрүп көздөрүн тири укмуштай балбылдатып тиктеп турат да оозун ача чакчуудай болуп жакындайт. Тура качайын деп кача албайт. Жыланды ыргытып жиберейин деп ыргыта албайт. Аңгыча жылан көз көрүнө узарып кетти да бутунан баштап белине чейин оролуп алды. Оозу улам чоңоюп соргону келатты. Канчалык жанталашып жыландан кутулайын десе да кыймылдоого чамасы жок. Ал түгүл кыйкырууга үнү да чыкпай, кыйналып баратканда ойгонду.
Бул эмне деген түш? Кийинки кездерде баш аламан жаман түштөрдү көрүп, кыйналып уктоочу болгон. Бирок, бүгүнкүдөйдү көрө элек болчу. Тим эле баары өңүндө болгонсуп азыр эстегенде кайрадан жүрөгү дүкүлдөп чыкты.
Аялдык сезими менен Азиятты чоң кырсык басканын туйду. Балким соо болбой калды бекен. Кантип билсе. Телефон чалса кайда экени билинип калат. Эгер Азият тирүү болсо эки күнгө жеткирбей кармайт. "Ээ койчу ошону. Эми кичине жаным тынч алып келатканда кайра да өзүмдү-өзүм кыйноого түртпөйүнчү" - деп күбүрөнгөнү менен жүрөгү алеп-желеп болуп тынчый албай турду. Кичине виски куюп ичти эле ичимдик денесин магдыратып тынч ала түшкөнү менен тээ түпкүрдө сайылган тикенек кала бергенсип жүрөгү тызылдайт.
Гонконгко келгенден кийин кореецке берген бүт убадасын так аткарып эсептешкени менен ал тынч калтырбай артынан түшүп алды. Бирөөлөрдү тукуруп коет да, кайра өзү арачы түшүмүш болуп канын соро баштады. Каражатым калбай калды деп көрдү эле ага да болбоду. Өзүнүн сыйлуу деген конокторуна салып бере баштады. Маданияттуу түрдө гана "Бул мырзанын көңүлүн алып койбосок болбойт. Сен жагып калыпсың. Экөөбүзгө тең керектүү адам" дейт. Алардын биринен да Фаризат өзүнө керектүүсүн таппады. Ал түгүл айрымдары Фаризатка катардагы сойкулардай мамиле жасап, түрлүү талаптарды коюп, баш тартса кол көтөргөнгө чейин барган учурлар болду. Минте берсе тебелендиде калып эртең эле кадимки сойкулардын катарында турарын билген Фаризат Гонконгдон жылт коюну ойлоно баштаганда күтүүсүз полициянын шефи менен таанышып калды.
Шаардагы чакан, бирок, эң мыкты ресторанда жалгыз тамактанып отурган. Кореец бүгүн кечинде дагы бирөөлөр менен жолугушууну сунуш кылган. Бул жолу жөн гана "делевой" жолугушуу дегени менен аягы эмне менен бүтөрү Фаризатка белгилүү болчу. Барбай койсо тымызын полицияга билдирип койсо иши бүттү. Полиция жер жеберине жетип изилдей башташы мүмкүн. Ошондон коркот. Аңгыча маңдайындагы орунтукта бакылдашып шайыр отурган жаштар мушташа кетишти. Бири келип Фаризат отурган столду жөөлөп өткөндө үстүндөгү тамак, жемиш ширеси Фаризаттын үстүнө төгүлүп, бүт кийими булганды. Ресторандын кожоюндары тигилерди тынчтандыргыча полиция да жетип келди. Фаризатты да күбөө жана жапа чегүүчү катары бөлүмгө алпарып түшүнүк жаздырышты.
Фаризаттын сулуулугуна сугу түшкөн полициянын шефи "сизди мен өзүм жеткизип коеюн. Үстүңүз да булганып калыптыр" - деп чыкканда, байкуш боло "мейлиңиз" - деди. Үйгө келгенде "Сиздин кичипейилдигиңизге рахмат. Мен полициялардын баары "орой, кара мүртөз болушат" - деп ойлочумун. Сиз андай эмес экенсиз. Үйгө түшүп кофе ичип чыгыңыз" - деп суранып калды эле тигил да жым деп макул болду. Ошентип, ал күнү шеф полиция Фаризаттын үйүндө кала берди. Өзү жашы өтүп калса да келишкен мыкты эркек экен. Фаризат да бар мүмкүнчүлүгүн аябай ырахат тартуулаганга аракеттенди.
Кийинки күнү келгенде өзүнүн ишине бирөөлөр бут тосо баштаганын айтып, кореец жөнүндө билдирип койду эле, эртеси "Ал көптөн бери издөөдө жүргөн кылмышкер болчу. Сенин жардамың менен кармадык" дегенди угуп жаны жай алып калды. Ошентип, жаңы эле "эми өзүмдүн жашоомду оюмдагыдай өткөрүүгө шарт түзөт окшоймун" деп ойлой баштаганда, укмуштуу түш көрүп жатпайбы. Анын үстүнө ички туюму да Азият соо эмес экенин айтып жатты. Канткен менен экөө ондон ашык жыл чогуу жашап жан дүйнөлөрү сиңишип калган эмеспи. Азият оңой эле эсинен чыкмак эмес.
Бүгүн минтип полициянын шефин ойнош кылганга төбөсү көккө жетип отурат. Аттиң адам өз мезгилинде бактысын билбейт тура. Кечээ эле Азияттын колтугунда жүргөндө нечендерди теңсинбей, эркек катары санабай, көздөрү жалдырап бир жолу кыйыгынан карап коер бекен дегендерге мурдун көтөрүп турчу эмес беле. Жыл айланган убакыттын ичинде эмнелерди көрбөдү. Кимдердин гана тепсендисинде калбады. Бир учурда Азият "менден башка жан адамдын колун тийгизбейм" дечү аппак денесин бок курсактар да, ишке жарытылуу жарабаган абышкалар да, аракка тойгон зөөкүрлөр да, эс учунан айрылган наркомандар да ушалады. "Өзүм каалап катуу сүйгөн адамыма гана этегимди ачпасам, жан адамга жеңимди да карматпайм" деген тилеги таш-талканы чыгып кетти. Ким күнөөлүү. Чындай келсе өзү гана. Улам убакыт өткөн сайын өзүн гана күнөөлөй баштаган. "Эсирип көпкөн экенмин" - дей баштаган. Азияттын босогосунан аттап чыкса эле эркин, жыргал дүйнөгө туш болом деп ойлободу беле.
Чөнтөгүндө акча толтура болсо, каалаганыңды жасап жүрө берсең болчудай туюлчу. Көрсө "эркиндик" дегендин өзү да алдамчы түшүнүк окшобойбу.Азияттын түшүндө "Сени өлүмдөн аман алып калбадым беле" дегени да чындык. Ал күндөрдү эстегиси да келбейт. Таптакыр эсинен чыгарып таштаганга аракеттенчү. Азият өзү ошентип үйрөткөн. Кандайдыр бир Фаризатка түшүнүксүз психологиялык тесттерди жүргүзүп, сеанстарды өткөзгөндөн кийин чын эле өткөн өмүрүндөгү "кара күндөрдү" унтуп таштаган болчу.
Мына бүгүн ушунча жылдан бери таасир берип келаткан ошол сеанстардын күчү кеткенсип баягы кыз кезиндегиси эсине түшө баштады.
Душанбедеги университетте биринчи курста окуп жүргөнүндө согуш чыгып кетти. Чыкканда да ата-энеси иштеген райондон башталды. Атасы райондун керек-жарак коомун башкарчу. Райондогу мен баймын дегендерден эле.
Бардык байланыштар үзүлүп калды. "Ата-энебиз эмне болду", - деп экинчиден али согуш эмне экенин толук түшүнбөгөн жаштар чогулуп алып жөнөп кетишти. Кимди- ким көрдү. Жолду карата качкындар. Ээлиргендер эки күнгө жетпей эстерине келишип, көбү кайра артка кайтышты. Фаризат жаман кийинип алып акыры эптеп ата-энеси жашаган райондун борборундагы шаарчага жетти. Жеткени курусун. Бала кезинен ойноп өскөн баягы үйү жок. Урандыга айланыптыр. Өрттөп жиберишиптир. Шаарча каңгырап ээн. Жолбун иттер жортуп калган. Үч үй арыта жашаган кемпир бар эле. Анда-санда ата-энесиникине келип майда жумуштарын жасап берип, тамак-аш, эски кийим-кече алып турчу. Ошол кемпир гана калыптыр, тегеректегилерден. "Кепинимди сүйрөп кайда кетмек элем. Өлсөм ушул жерде өлөйүн" - деп кала берген экен.
Өзү да кичине акылынан айныгансып калыптыр. Фаризатты араңдан зорго тааныды. Таанып алып, кемшеңдеп ыйлап кирди:
- А-а кызым. Биз көргөндү Кудай эч кимге көрсөтпөсүн. Бул адамдар көз көрүнө кутуруп кетишти. Кудайдын каарына калсак керек. Тимеле адам жасабаган жоруктарды жасашты. Сенин атаңды көз көрүнө көчөгө сүйрөп чыгып атып салышты. Энеңди топ эркек үй ичинде эмне кылды билбейм. Куурагырга кордукту аябай эле көрсөтүштү болуш керек. Сиңдиңди да ошентишти. Тим эле он, жыйырмасы жабылып зордошту. Анан үйгө жардырган немени ыргытышты. Ал аз келгенсип өрттөштү. Иниң кайдадыр качып кетип жоголду. Шордуу тирүү барбы? Же дагы бир жерде тырайта аттыбы, эч ким билбейт. Эми өзүң издеп таап албасаң. Атаңды "капырсың, капырдан катын алгансың, чочконун этин жейсиң" - деп күнөөлөшпөдүбү. Ошентишти. У-у кайран Ира кандай сулуу катын эле. Андай сулууну ким болсо да алмак го. Кемпир боздоп, боздоп ыйлап алды. Фаризат ушунун баарын жинди немече, өзүнө эч тиешеси жок немече угуп турду. Кантип эле ошондой болсун. Ишенгиси келбеди. Анан эси ооп жыгылып калыптыр. Эсине келсе, кемпир бетине суу чачып маңдайында отурган экен.
- Шоркелдейим. Тагдырың тайкы бейбак окшойсуң. Эсиң оогон ообогондо эмне, болоору болду, боесу канды. Эми акылың болсо өз жашооңду ойло. Бул жерге калбай кач. Борборуңа кайра кет. Бул жерде калсаң жанагы жаналгыч шүмшүктөр эки-күндүн биринде шимшип келет да, кармап алып чатыңды айрат. Арам өлгүрлөр ону деле, отузу деле, бир катынга секире беришет экен. Энеңди тартып чырайың башкача. Акыры булардын жазасын берчүлөр да чыгаар. Тынчыйт чыгаар. Ошондо иниңди изде, - деди.
Дендароо болуп өзүнө жакшы келе албаган Фаризат ал күнү кемпирдикине жатып калды. Эртеси эрте ойготкон кемпир өлбүрөгөн-шөлбүрөгөн көйнөк кийгизди. Көөгө май аралаштырып бетине, колуна сүйкөп салды. Чачын саксайтып туруп арасына жыгачтын таарынды апилкасын чачып жиберди. "Биз илгери-илгери, басмачылардан ушинтип коргончубуз" - деди. Аны менен эле бүтүп калбай кайдан жайдан бүкшүгөн эт апкелип колтугуна, төшүнө, мойнуна, чатына сүрттү эле өз жытына өзү чыдабай кусуп жиберсе, урушуп кирди.
- Жалап, кусканды сага ким коюптур. Минтпесең эртең желдеттердин колуна түшсөң отузу биригип эңкилдетсе жатының түшүп өлөсүң. Бул сасык жыт жуусаң кетет. Жыгачтын тарындысынан башың биттебейт. Топурак, май, баткак, шыбасаң биттеп кетет. Мендей неченди көргөн мастендин сөзүн уксаң. Желдеттер кармаса келесоо-чалыш болуп кал. Алар жытыңдан жийиркенип деле жолошпойт. Ошондо да колго түшпөгөнгө аракеттен, - деп, болгон акылын айтып жолго чыгарды.
Фаризаттын энеси орус болчу. Ошондуктан, ата-энеси экстремисттерден өзгөчө кордук көргөнүн түшүндү. Ар кайсы айылдардан самсыган качкындарга кошулуп кайра Душанбеге жөнөдү. Кемпир "жасалгалап" жатканда, "ашыкча кооздоп жиберген жокпу" деп ойлоду эле, көрсө карт кемпир билген экен. Түш жарым жүрүшө элегинде кайдан-жайдан аскер машиналарын минген боевиктер чаң ызгытып чыгып кууп келишти да, элүүгө жакын качкынды тегеректеп алышып, тинтип киришти. Качкындардан баалуу эч нерсе деле чыккан жок. Ошондо да "залог кылганга керек" деп эки жаш баланы беш кызды салып кетишти. Фаризатка жакындаган бирөө ээгинен көтөрдү да: "Ф-уу чирип кеткен неме го" деп жерге түкүрүп басып кетти. Кейпи ээгин көтөргөндө" терге аралашып келаткан сасык жыт мурдуна "бур" деди окшойт. Эч ким "үн" деп сүйлөй албады. "Дың" дегендерин атып ташташаарын баары түшүнүп калышкан экен. Бир күндө эле дагы ушундай эки текшерүүгө туш болушту. Жолдогу кичинекей айылга түнөп алып, эртеси кайра жолго чыгышты. Күн бүркөлүп, жамгыр жаап кирди. Жааганда да тим эле чака менен куйгандай жаады. Ошондо да качкындар жөө жалаңдап жол улап кете беришти. Кечке жааган жамгыр Фаризаттын "жасалгасынын" эч нерсесин калтырбай жууп кетти. Муну алгач өзү байкаган эмес. Тегерегиндегилер башкача көз караш менен карай башташканынан сезди. Буга чейин Фризаттан баары алысыраак болуп качып, эч кимиси сүйлөшпөй да жаткан. Баягы сасык жыты да калбады. Кейпи жашыруун сыры түшүнүктүү боло баштады көрүнөт, айрымдар ууртунан жылмайып караганга өттү.
Иш жаман жагына айланып баратканын сезген Фаризат "эми кантип сактануу керек" деп ойлоно баштады.
Акыры анын да жолун тапты. Жолдон тамактанууга токтошкондо, бадалдын арасына кирди да сумкасындагы кызыл ооз боөгуч менен эмчегинин астын, курсагын, табарсыгын, балтырларын кызыл точка кылып боеп туруп, үстүн зеленка менен сүртүп салды эле тим эле жаранын үстүнө зеленка сүйкөп койгондой болуп калды. Өз табышкерлигине өзү кубанып кетти. Кичине чактарында пионер лагерде жүргөндө ушинтип тарбиячыларды коркутушчу. "Мына сасыштын да кереги жок. Көөнүн да кереги жок. Эр болсо мага жолоп көрүшсүн" деп койду. Бирок, бул табышкерлиги кемпирдин жасалгасынын астында суу кечпей калаары биринчи эле боевиктерге жолукканда белгилүү болду. Фаризатты көрүшкөндө эле "Ого бул чүрөк кайдан адашып жүрөт" дешип жетелеп жөнөштү. "Мен оорулумун" деди эле "Аны текшеребиз сулуум" деп коюшту. Дегдеңдетип барып үстү чүмкөмө машинага түшүрдү. Анын түп жагында өзү теңдүү дагы беш-алты кыз бүрүшүп ыйлап отурушуптур. Терезеси жок машинада кайда баратышканын да билишпеди. Дүкүлдөгөн боевиктер машинанын арткы эшиги жакка отуруп алып өздөрүнчө күжү-күжү.
Ушул өткөн күндөрдө Фаризат ким-кимдер менен согушуп жатат, эмнеге согушуп жатат, талаштары эмне түшүнбөдү. Түш көрүп аткансып эле эңги-деңги. "Кээде ойгонсом түшүм болуп калса" деп коет да кайра "Балким чын эле түшүмдүр" деп кетет.
Кеминде төрт сааттан ашык жүрүшкөндөн кийин бир жерге токтошту. Боевиктер кайдадыр түшүп кетишти. Туткундардын бири да орундарынан кыймылдап, жок дегенде машинанын арткы ооз жагына барып "Кайда келдик экен", - деп сыртты карап койгонго да жарабай бүрүшүп отура беришти. Кичине ашык кыймыл болсо, боевиктер өлөөрчө тепкилешет же ит аткандай атып салышат. Аз күндүн ичинде мындайдын далайын көрүп калган немелердин эч кимиси эрдемсүүгө жарабай калган. Ал түгүл ич ара сүйлөшүүгө да жарабады.
Арадан жарым саатча өткөндө экөө келди да "түшкүлө" деди. Сыртка чыгышса, электр жарыгы күйбөгөн чакан айылда экен. Ай сүттөй жарык, жылдыз толуп калган кез. Тигилерди чогуусу менен айдап барышып бир караңгы бөлмөгө камашты да сыртынан бекитишти. Бекитип жатып "Кимиң качууга аракет кылсаңар, ал түгүл терезеге жакын эле барсаңар суроо-сопкуту жок атып салабыз!", - дешти да кетип калышты.
Жаш кыздардын бири бышактап ыйлап киргенде, улуурак бирөө урушуп сооротуп койду. "Ыйлаба, ыйыңды укса азыр келип эшикке сүйрөп чыгат да атып салат" - деди эле беркиси басылып калды.
Арадан дагы бир саатча өткөндө баягы экөө бир мискей тамак көтөрүп келди. Жакшы басылган аш экен. Кейпи боевиктерден ашып калса керек. Анан бир чака суу бир чөмүч беришти.
Ашты баары жанталаша колу менен жеп киришти. Эч кимиси "биринчи колубузду жууп албайлыбы", - дегенге жараган жок.
Фаризат да кечөкү кечтен бери ачка болчу. Өзөгү үзө тартып турган. Чоң мискей ашты алтоо бат эле ныпым калтырбай жалмашты. Кейпи берки кыздар деле ачка окшойт.
Чакадагы суудан кангыча ичишти. Өзөктөрүнө тамак барганга жан кирип бири-бирин сурай баштады. Экөө эже-сиңди экен. Калгандары Фаризаттай ар жерден кошулгандар.
Түн ортосу оой боевиктердин ырдаган, кажылдаган добуштары чыга баштады. Кейпи наша чегип же арак ичип атышса керек. Көп өтпөй кажы-кужу үндөр угулуп 7-8 боевик шатырап кирип келишти. Баары кызуу. Кыздар бүрүшүп бурчка тыгылышты.
- Аа сулуулар, кандайсыңар? Силердин кызмат кылчу мезгилиңер келди, -деди бири жалаңдап. Баарынын колдорунда фонариктер.
- Кана, кана катарга тургулачы, - деди эле кыздар бири-бирине жабышып бүрүшкөндө, күрсүйгөн бирөө:
- Силерди, "катарга тургула?" - деп жатпайбы жалаптар! Тургула! Боюңарга карап катарга!, - деп кыйкырганда, титиреген кыздар шашыла тизилишти. Эң бойлуусу Фаризат экен.
Ээктерин көтөрүп, баарын сындай баштады баягы шыпылдагы. Аңгыча бири:
- Буларды командирлерге алпарганда бизге эч нерсе артпайт. Давай ушул жерден бирден моокум кандырып алалы - деди тамшанып.
- Туура айтат, давай, - деди да, жанагы бакырган күрсүгүй четтеги бир кызды чыңыртып басып жыгылды. Тапыр-тупур боло түшүштү да баары бирден басып жыгылып, зордуктап киришти.
Дата добавления: 2015-12-07; просмотров: 126 | Нарушение авторских прав