Мәңге яшь шәһәр

Гыймадиева Н.С., Галләмова Р.В.

Уйларыбыз ак кәгазьдә

СОЧИНЕНИЕЛӘР

Казан

Quot;Гыйлем" нәшрияты

ББК 81.2 Тат-9

Г 92

Гыймадиева Н.С., Галләмова Р.В.

Г 92 Уйларыбыз − ак кәгазьдә...: Сочинениеләр җыентыгы. − Казан: «Гыйлем» нәшрияты, 2008. − 112 б.

ISBN 978-5-9901152-1-8

Җыентыкта тормышның төрле якларына караган, төрле күләмдәге 125 үрнәк сочинение тупланды. Сайлап алу яисә берләштереп язу мөмкинлеге күбрәк булсын өчен, һәр темага берничә вариант тәкъдим ителде. Үрнәккә таянып, укучы теләсә кайсы темага сочинение яза алыр.

Китап, нигездә, урта мәктәп укучыларына, әти-әниләргә, укытучыларга татар теленнән ярдәмлек буларак тәкъдим ителә.

ISВN 978-5-9901152-1-8

© Галләмова Р.В., 2008

Эчтәлек

Яшь дус! 5

Мәңге яшь шәһәр. 5

Казанга экскурсия. 6

Ямьле Идел буйлары.. 7

Безнең авыл. 7

Туган авылым.. 7

Туган телем − иркә гөлем.. 8

Туган тел. 9

Туган телемне яратам.. 9

Дуслык теле. 10

Мин гаиләмне яратам.. 10

Дәү әтием.. 11

Дәү әнием.. 11

Иң яхшы кеше. 11

Әниемнең изге куллары.. 12

Минем әнием.. 12

Әти белән сөйләшү. 13

Әти-әни − иң кадерле кешеләрем.. 14

Энем.. 14

Үзем турында. 14

Безнең фатирыбыз. 14

Хыялдагы бүлмәм.. 14

Яраткан шөгылем.. 15

Спорт белән шөгыльләнәм.. 15

Ятимлек. 16

Туганнарда кунакта, яки кызыклы көн. 16

Гаҗәеп дустым.. 16

Дуслык − бөек көч. 17

Чын дус. 17

Тугры дус − җанлы хәзинә. 17

Минем дустым.. 18

Дустыма хат. 18

Йорт хайваны тоту − җаваплы эш.. 19

Миңа эт нигә кирәк?. 19

Минем этем.. 20

Этләр яхшылыкның кадерен белә. 20

Яраткан песием.. 21

Безнең Мырау. 21

Тутый кош.. 22

Хайваннар − кешеләрнең ярдәмчесе. 22

Урман җәнлекләре. 23

Табигатьне саклагыз. 23

Тиен белән очрашу. 24

Беренче сентябрьдә. 25

Укытучым.. 25

Белем − якты нур. 25

Күңелле тәнәфес турында. 26

Яраткан дәресем.. 26

Мин дәрес әзерлим.. 26

Походта. 27

Күңелле ял. 27

Кешеләрдәге матур сыйфатлар. 28

Начар гадәтләр. 28

Җәйге вакыйга. 29

Телефоннан аралаша беләсеңме?. 29

Инсафлы кызлар. 29

Матур сыйфатлар. 30

Патриотлар. 30

Батырлык. 30

Ялган һәм чын батырлык. 31

Моң. 31

Матурлык тудыручы.. 32

Гади генә таш диярсең... 32

Хыял. 32

Киләчәк бүгеннән башлана. 32

Ярату. 33

Игелеклелек. 33

Рәнҗеш.. 33

Матурлык һәм зәвык. 34

Икейөзлелек. 34

Тәрбияле кеше. 34

Исемнәр турында. 35

Сагыну хисе. 35

Тылсымчы булсам.. 35

Күзәтүчән булыйк! 36

Китап − ул хәзинә. 36

Китап − тормыш дәреслеге. 36

Безнең гаиләдә китап. 37

Белемнең тормыштагы әһәмияте. 37

Әдәбият − минем тормышым.. 38

Иң гүзәл кеше. 38

Укытучы булсам.. 39

Мәктәп директоры булсам.. 39

Сәламәтлек сагында. 39

Шәфкать туташы.. 40

Хокук белгеченә кирәкле сыйфатлар. 40

Хайваннарга да табиб кирәк. 40

Юлларны гизүче һөнәр. 41

Янгын сүндерүчеләр − тормыш сагында. 41

Эшләмәгән − ашамый. 42

Хезмәт кешене бизи. 42

Минем яраткан шөгылем.. 43

Мин бәйли беләм! 43

Эш белмәгән − кеше көлдерер. 43

Көз башы.. 44

Ак көз. 44

Беренче кар. 44

Күңелле кыш килде. 45

Кышкы салкын көннәрдә. 45

Кышкы сихри урманда. 46

Февраль. 46

Ямьле яз. 47

Мин язны ни өчен яратам?. 47

Апрель. 48

Чәчәкләр ае. 48

Җәйге паркта. 48

Җәйге таң. 48

Җәй могҗизалары.. 49

Урманда. 49

Нәүрүз. 49

Карга боткасы.. 50

Сабан туе. 50

Нардуган бәйрәме. 50

Каз өмәсе. 51

Илдә тынычлык булсын. 51

Бөек Җиңү бәйрәмендә. 51

Алар Ватанны сакладылар. 52

Солдат буласым килә. 52

Картиналар буенча инша язу үрнәкләре. 53

М. Казаковның "Үксез бала" рәсеме. 53

Х.А. Якуповның "Хөкем алдыннан" картинасы.. 53

Л. Фәттаховның "Сабан туе" картинасы.. 54

Б. Урманченың "Салтык болыны" картинасы.. 54

Яшь дус!

Сиңа шулай эндәшкәнгә гаҗәпләнмә. Син инде хәзер урта яшьтәге мәктәп балалары арасында. Сиңа карата таләпләр дә үзгәрә, үсә бара. Син хәзер мөстәкыйль фикерли беләсең, уйларыңны ак кәгазьгә төшерергә дә өйрәндең. Әгәр ярдәм кирәк булса, кулыңдагы китап сиңа ярдәмгә килергә әзер. Җыентыкка кергән язма эшләр төрле темаларны эченә ала. Язмаларның авторлары − синең яшьтәшләрең.

Китаптан син туган якка, дуслыкка, туганнарыңа, яраткан хайван-җәнлекләреңө, табигать мизгелләренә, төрле һөнәрләргә һәм башка бик күп күренеш, хис-тойгыларга багышланган язмаларны таба алырсың. Кайберләре сиңа ошап та бетмәскә мөмкин. Бу очракта син үзеңчә итеп уйларыңны ак кәгазьгә төшер, үзеңне сынап кара. Һәркемнең һәрнәрсәгә, һәр вакыйгага үз фикере булырга тиешлеген онытма.

Мәктәп программаларында рәссамнарның рәсем-картиналары буенча эшләр дә каралган. Без алар белән эшләү үрнәкләрен дә сезнең игътибарга тәкъдим итәргә булдык, һәр рәссам үз фикерен буяулар белән җиткерә, ә син шул фикерләрне сүзләргә күчерергә тырыш.

Без исә бирелгән язма эшләрдә яктыртылган мәсьәләләр сине дә бик еш уйландыра, хыял канатларында очырта, борчый торгандыр дигән фикердә. Шуңа безнең максатыбыз − сине дөньяның, яшәешнең һәр мизгеленә игътибар белән карарга, фикерләреңне эзлекле, җыйнак итеп бирә белергә, тел хәзинәләреннән оста файдаланырга өйрәтү. Эшкә кереш. Әле язылмаган ап-ак кәгазь битләре синең уй-фикерләреңне көтеп ята.

Уңышлар сиңа, яшь дус!

Авторлар.

Мәңге яшь шәһәр

Иркәли җанны Идел һавасы,

Ишетәм синдә әнкәм авазын.

Мәхәббәтем син,

Бәхетем каласы −

Мең яшьлек Казан,

Мең яшәр Казан.

Роберт Әхмәтҗанов.

Туган ягым − Татарстан. Киң кырларга, шаулы урманнарга, елгаларга, көмештәй ялтырап торган күлләргә бай минем туган ягым. Бәлки шуңа күрәдер, телебез дә каен ботагыдай сыгылмалы, көйләребез кебек назлы безнең.

Чиксез яшел киңлекләр, урман, кыр, күлләр илендә, инде мең елдан артык үзенең серле исеме, шөһрәтле тарихы булган Казан шәһәре Идел елгасына Казансу килеп кушылган җирдә урнашкан.

Казан − Татарстанның башкаласы. Ул татарларны бер үзәккә туплап торучы башкала − безнең рухи мәркәзебез. Ул − минем туган шәһәрем дә. Казанның, тарихчылар һәм археологлар ачыклый алган гомере генә дә 1000 елдан артып китә. Ә аңа кадәр ул күпме еллар дәвамында яшәгән, бер Ходай белә.

Казан шәһәренең салынуы турында бик күп халык авыз иҗаты ядкярләре һәм әдәби әсәрләр бар. "Хан кызы Алтынчәч", "Кабан күле", "Алпамша" әкиятләре, "Туйбикә казаны" легендалары − әнә шундыйлардан.

"Шәһри Болгарда халык бай яшәгән. Ләкин Аксак Тимер Шәһри Болгарны җимергән.

...Бер кабиләнең анасы Туйбикә карчык унбишләп кешене иярткән дә җил көймәсе белән Идел буйлап китеп барган. Ул алты потлы казанын да үзеннән калдырмаган, казанның чылбыры да алты пот икән. Шактый баргач, юлчылар яр буена төшкәннәр. Бу урын аларга ошаган. Шунда туктап, яшәп калганнар. Безгә аш-су, бәхет теләп торсын диеп, казанны күмеп куйганнар.

Шушы урында Казан шәһәрен сала башлаганнар, ди. Чылбырлы Казан әле хәзер дә шәһәр астында ята, ди, тик аны табучы гына юк, ди. Казан исеме әнә шулай килеп чыккан, имеш". ("Туйбикә казаны".)

Чынлап та, безнең халкыбыз бик кунакчыл бит, димәк, ул сыйфат безгә борынгы бабаларыбыздан күчкән. Өйгә кунак алып кайту, аңа хөрмәт күрсәтү − бүген дә халкыбызның иң күркәм сыйфатларының берсе.

Казан − тарихи шәһәр. Аның иң биек урынына Кремль диварлары урнашкан. Ә диварлар артында кызыл кирпечтән салынган Сөембикә манарасы һәм ап-ак Спас манарасы; Казаныбызга нур чәчеп торучы Кол Шәриф мәчете бар. Казан Кремле − Бөтендөнья тарихи мирас һәйкәле дип игълан ителде.

Казаныбызга мең яшь булуга карамастан, ул яшәрә генә бара. Чөнки аны көннән-көн матурлыйлар, яңарталар. Башкалабызның иске урамнары, йортлары төзекләңдерелә. Шулай ук яңа урамнар һәм микрорайоннар да калкып чыга, метро төзелә. Казан һаман да иҗат дәрте белән рухланып яши, киләчәккә ачык йөз белән карый.

Казан − безнең республикабызның йөрәге ул, белем үзәге. Монда бик күп атаклы язучылар, галимнәр, рәссамнар, композиторлар яшәгән, укыган, иҗат иткән... Шәһәребездә бик күп уку йортлары, музейлар, театрлар, парклар бар. Казанда төрле халык вәкилләре үзара дус яшиләр һәм эшлиләр.

Казаным − ул дуслык шәһәре! Казаным − ул тарихи шәһәр. Казаным − ул гел яңарып торучы, картаймый торган мәңге яшь шәһәр!

Дата добавления: 2015-11-28