Тектоника

Оңтүстік Маңғыстау ойпаттары жүйесінің солтүстік қанатына жататын Жетібай- Өзен тектоникалық баспалдағының шектерінде қазіргі уақытта біршама құрылымдар шоғырлары айқындалған, олармен мұнай және газ кенорындары байланысты. Олардың қатарына Өзен, Жетібай, Қарамандыбас, Теңге, Тасболат, Асар, Оңтүстік Жетібай, Ақтас, Шығыс Жетібай кіреді.

Солтүстігінде Өзен құрылымы оңтүстік-шығыс антиклиналь аймағымен шектеседі, олардың арасында жеңішке Қызылсай ойысы жатыр, солтүстік қанатта жыныстардың құлау бұрышы 3°. Жыныстардың құлау бұрышы 5-6°болатын оңтүстік бөліктің қатпары да осындай жіңішке ойыспен Теңге көтерілуінен бөлінеді. Ауданның батыс бөлігінде Өзен қатпарының периклиналі үлкен емес белес арқылы Қарамандыбас құрылымымен жалғасады. Ауданның шығыс бөлігінде, Түнқарақшы ойпатының шығыс шегінде Өзен көтерілуі күрт төмендейді.

Өзен кенорны ірі брахиантиклиналь қатпарына жатады, оның өлшемдері 9х39 км. Қатпар пішіні симметрия емес. Оның күмбезі шығысқа ығысқан, соның нәтижесінде шығыс периклиналь қатты созылған солтүстік-батыс периклиналге қарағанда қысқа. Оңтүстік қанат шамалы тіктеу. Мұнда XІV қабаттың жабыны бойынша құлау бұрышы 6-8°. Қатпардың солтүстік бөлігі біршама жайпақтау. Солтүстік қанаттың батыс жартысында ХІІ горизонттың жабыны бойынша құлау бұрышы 1-3°. Қрылымның батыс бөлігінде мұнай кеніштері бар күмбездер ерекшеленеді: Солтүстік-батыс және Парсымұрын.

Өлшемдері үлкен емес Парсымұрын күмбезі Өзен құрылымының оңтүстік қанатын күрделіндіреді. XVІІІ қабаттың жабыны бойынша көтерілу амплитудасы 30 метрге жетеді, және соңғы 1300 м тұйық изогипс бойынша құрылым өлшемдері 2,9х0,9 км. Солтүстік-батыс күмбез Өен құрылымының солтүстік қанатын күрделілендіреді. 1300 м изогипс бойынша көтерілу өлшемдері 3,5х2 км, амплитудасы 32 м.

Қатпарпериклиналдіде симметриялыемес. Солтүстік-батыспериклиналдіңоңтүстікбөлігініңбасқажағытөмендеген, өтежайпақ, қаттысозылған. Өзенқатпарының периклиналдықаяқталуымұндаХІІІ қабатжабынында1700 м изогипспенерекшеленеді. КелесіизогипстерӨзенжәнеҚарамандыбасқаптарларынN58 скважина ауданындакішкенеойпатарқылытұтаскөтерілмегенбіріктіріледі. Шығыспериклинальенікбағыттасозылған. МұндаХІІІ қабаттыңжабыныбойыншақұлаубұрышы 3-4°.

Құрылымөсініңундуляциясынаарауараы, оныңнәтижесінденегізіненқұрылымныңұынөсінетураланғанкүмбезтәріздескөтерілулерқатары белгіленеді. Өзенкөтерілуінің орталық бөлігінеҚұмұрынкүмбезікірігеді, ондада мұнайкеніштерібар. XІVқабатжабыны бойынша күмбез өлшемдері10.8х 4.5 км, амплитудасы105 м.

1.4 ӨЗЕН КЕНОРНЫН МҰНАЙ, ГАЗ ЖӘНЕ СУЫНЫҢ

ФИЗИКАЛЫҚ ҚАСИЕТТЕРІ

Өзен кенорындағы мұнайдың негізгі ерекшеліктерінің бірі олар алғашқы қабаттарының жағдайларында парафинмен қаныққан, сондықтан бұл ерекшеліктері игерудің радционалды жүйесін таңдау үшін өтеу болғандықтан, оны оқып зерттеуге көп көңіл бөлінеді. Өнім қабаттары бойынша газданған мұнайдың фракциялық құрамыоңша ерекшеленеді.

100 ˚С дейін ол барлық өнім қабаттары бойынша бүкіл көлемнің 2% құрайды, барлық қалған өнім қабаттары 300˚С - 30% - тен (XIII,XIV,XV қабаттары) 3.1% дейін (XVI) қабатты, ал 200˚С барлығынан 13%-тен 14% (XV) қабат құрайды.

Өзен кенорны бойынша қабат мұнайларының қасиеттері келесідей: мұнайда ерітілген парафин асфальтті – смолалы компанентердің көп болуы; мұнайдың парафинмен қанығу температурасыалғашқы қабат температурасына тең және жақын; қабат температурасы мұнайдың парафинмен қанығу және қуысты ортада мұнайдың газсыздану температурасынан төмендеген кездегі мұнайдан қатты шөгінді парафиннің бөлінуі.

Өзен кенорнының қабаттарындағы мұнай параметрлері 1.1 кестеде көрсетілген.

XIII – XVIII өнім қабаттар мұнайының газ құрамы 50.0 м³/т (XIII) 61.8м³/т дейін (XVIII) тербеледі. Өнім қабаттары бойынша газ құрамы тербелмейді, көбіне ол метан, этан және пропаннан тұрады. Метан құрамы 50.2 мольдан (XIII қабат); 67.51 моль % дейін (XIII) пропандікі, этандікі 13.23% - тен (XVIқабат) 19.80 моль % дейін (XIII) пропандікі 16.79 моль%- тен 8.61 моль % сәйкесінше XIII және XVI қабаттардагазда құралады.

Газ құрамында изобутан(3.10-1.82 моль%) Н-бутан(4.65-3.9%); зопентан(1.55-0,93 моль%);Н- пентан(1.45-1.10 моль%) бар. Көмірқышқыл газ құрамы 0.20моль%- тен (XIII) 6.70моль% (XV) дейін тербеледі,азот құрамы 2.26 моль асады.

Газ тығыздығы 1.32 г/г аспайды (XIV), басқа өнім қабаттардың газымен салыстырғанда өте жоғары тығыздық, солайша өнім қабаттары бойынша га тығызығы келесідейболады.XIII-1.26г/г; XIV-1.32г/г; XIII-23г/г; XIV-1.148г/г. Қабат сулары XIII – XVIII бір қалыпты хлорлы калцийлі олардың минералдануы 115-150г/л, олардың құрамында натрий, кальций, магний хлорсутегі бар. Бұл 1.2 кестеде көрсетілген.

ҚАБАТ МҰНАЙЫНЫҢ НЕГІЗГІ ПАРАМЕТРЛЕРІ

КЕСТЕ 1.1

Параметрлер	Өнім қабаттары
XIII	XIV	XV	XVI	XVII	XVIII
Қабат мұнайының тұтқырлығы мПа С Қабат мұнайының тығыздығы г/см^3 Мұнайдағы парафин құрамы % Мұнайдағы газ құрамы м^3/т Күкірт құрамы % Газданған мұнайдың фракциялық құрамы, % 100˚С дейін 200˚С 300˚С	4.7 0.796 0.18	4.0 0.787 57.2 0.18	3.7 0.780 59.3 0.17     -	3.8 0.785 56.7 0.19	4.0 0.790 56.5 0.19	3.9 0.787 61.8 0.19

XIII-XVIII өнімді қабаттар қабат арының тұтқырлығы 0.72 мПа-дан (XIII) 0.61 мПа (XVIII) құрайды, яғни өнім қабаттардың кеніштену тереңдігі өскен сайын олардың қабат суының тұтқырлығы төмендейді. Қабат арының негізгі параметрлері 1.3 кестеде көрсетілген.

XIII-XVIII өнімді қабаттар қабат арының тұтқырлығы 0.72 мПа-дан (XIII) 0.61 мПа (XVIII) құрайды, яғни өнім қабаттардың кеніштену тереңдігі өскен сайын олардың қабат суының тұтқырлығы төмендейді. Қабат арының негізгі параметрлері 1.3 кестеде көрсетілген.

XIII өнім қабаты, қабат мұнайының тұтқырлығы 4.7 мПа – С XIV және XVIөнім қабаттары бойынша ең жоғарғы болып саналады, олар 4.0мПа тең төмен және 3.7 мПа құрайды. XIII –XVIII өнім қабаттар қабат

МҰНАЙДЫ ГАЗДАНДЫРУ КЕЗІНДЕ БӨЛІНГЕН ГАДЫҢ ҚҰРАМЫ

КЕСТЕ1.2

Құрамы	Тығыздықтары г/г
XIII	XIV	XV	XVI	XVII	XVIII
Метан Этан Изо-бутан Н-бутан Нзо-бутан	50.20 19.80 3.10 4.65 1.55	56.8 18.0 2.6 3.8 1.3	62.60 17.60 2.10 3.31 1.04	67.51 13.83 1.86 3.22 1.24	63.34 18.83 1.74 3.14 0.87	63.28 18.21 1.82 3.9 0.93
Н- пентан Гексан Көмірқышқыл газы Азот	1.45 -   0.20 2.26	1.2 1.6   0.7 1.3	0.88 -   0.40 1.72	1.10 -   0.30 2.33	0.83 -   - 1.18	0.76 -   - 1.23

ҚАБАТ СУЫНЫҢ НЕГІЗГІ ПАРАМЕТРЛЕРІ

КЕСТЕ 1.3

Параметрлер атауы	Өнім қабаттары
XIII	XIV	XV	XVI	XVII	XVIII
Тұтқырлық, мПа Тығыздық, кг/м^3 Жалпы минералдар	0.72 1.063	0.70 1.081	0.67 1.085	0.65 1.081	0.63 1.080	0.61 1.080

мұнайының тығыздығы 0.800 г/см³ жетеді де, XIII өнім қабаты бойынша 0.79, XIV-0.787, XV-0.780, XVI-0.785, XVII-0.790, XVIII-0.787 құрайды.

Солайша барлық өнім қабаттардың тығыздығы жақын және 0.780г/см³ (XV қабат) 0.796г/см³дейін (XIII қабат) тербеледі.

Өзен кенорын XIII – XVIII өнім қабаттар мұнайында парафинмен смоладан басқа күкіртше бар оның құрамы 0.18 % - тен (XIII қабат) 0.19% (XIII қабат) тербеледі. Өзен кенорның барлық өнімді қабаттары бойынша (XIII - XVIII) қабат суының тығыздығы 1063 кг/см³-тан (XIII қабат) 1080 кг/см³ (XVIII) дейін тербеледі.

1.5 ӨНІМ ҚАБАТТАРЫНЫҢ ЖИНАУЫШТЫҚ ЖӘНЕ

ӨТКІЗГІШТІК ҚАСИЕТТЕРІ

Өзен кенорнындағы өткізгіштің күрделі құрамында жоғары процентті газды фракциямен жыныс арасындағы микроптар кездеседі. Барлық өнімді қабаттарда жоғары қуысты мәнімен сипатталады. Кестеде геофизикалық мәліметтердің алынған мұнай қаныққандығының мәні берілген.

ХІІІ – ХІV қабаттар үшін 180 скважина бойынша ХV – ХVІ қабаттар үшін 105 скважина бойынша ХVІІ – ХVІІІ қабаттар 381 скважина бойынша мәліметтер пайдаланылады.

1.4 кестеде нақты алынған және жоба бойынша өткізетін мәндер көрсетілген. Қабат қалдығының тиімді мұнай қаныққандығын зерттеу мақсатында өткізгіш қабаттардың нормасы құрылды. Мұны құруда 800 скважина бойынша мәліметтер пайдаланылады. Бұл норманың көмегімен бөлек канцалардың ауданы бойынша орташа тиімділігінің мәні анықталады.

1.4 кестеде берілгендей қаралған параметрлерінің бір-бірінен айырмашылығы өз ХІІІ қабаттың қуысиан мәні бар басқа қабаттарға қарағанда аз.

1.4 кестеде ХІІІ және ХV қабаттарды қаныққандығының мұнай қанығу басқа қабаттарда көп. Бұл қабаттардың кейбір канцаларында қалатын мұнай қанығуы жақсы сақталған деген сөз. Қабат қалдығының тиімді мұнай қанығуы ХІІІ қабатта 9-ға дейін тең, яғни, қабаттың мұнайлылығына үлкен ауданына сазды жыныстардан тұрады. ХVІ қабаттың мұнай қанығуы мәні сақталмаған. ХVІІІ-ХVІІ қабаттарда құмды жыныстарда көп кездеседі, сондықтан тиімді мұнай қанығу мәні қабаттардың кейбір нүктелерінде сақталған.

Юра және бар шөгінділерінде сақталған жиырма бес өнімді қабат анықталған. Олардың ішінде І-ХІІ қабаттар тұрады. Бұл қабаттың өткізгіштері газға қаныққан, газдылығы 700 метр өндірістік табиғи газдық қорлары ІІ, VІ, VІІІ, Х, ХІІ қабаттарда кездеседі. ХІІІ-ХVІІІ негізінен мұнай қаныққан қабаттарда 1080-1370 метр тереңдікте жатыр. Оларда жоғары сапалы мұнайлар кездеседі.

ХІХ-ХХV өнімді қабаттар мұнай газдығының төменгі қатарына жатады, олар кейде жартылай мұнайлы, мұнайлы газды және газды.

ХІІІ-ХVІІІ қабаттардың мұнайлығының алғашқы да нұсқасын гидрогиологиялық және геофизикалық зерттеулер кезінде олардың қозғалыссыз жатқан жағдайда екенін анықтайды.

ХІІІ және ХV қабаттардың бөлек учаскелері 1.4 кестеде көрсетілген нұсқа сыртындағы су қозғалысы азайған мұнай газдылығының төмендегі қабаттардың ХІV-ХХІV өнімді қабаттардың геологиялық құрылысы қабаттың мұнай газдылығына жоғары қатарынан құрылысының ерекшеленеді. Өзінің антиклинальдың құрылысының негізі күрделендіре түседі. Ал оның басты ерекшелігі оңтүстік батыс өз амплижудасы скважиналар негізі мәләметтер мұнай газдылығының төмендегі кенорны ХІV, ХХ, ХХІ және ХХІІ өнімді қабаттар кіреді.

XIII – XVIII ҚАБАТТАРДЫҢ ӨТКІЗГІШТІК ҚАСИЕТТЕРІ

КЕСТЕ 1.4

Қабаттар	Өткізгіштік	Алғашқы мұнай қаныққындығы
XIII XIV XV XVI XVII XVIII	100.0 94.0 89.5 81.5-86.5 86.8 86.2	94-106

4. ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ, ӨРТКЕ ҚАРСЫ ЖӘНЕ ТӨТЕНШЕ

ЖАҒДАЙЛАР БӨЛІМІ

4.1 МҰНАЙ ӨНДІРУ КӘСІПШІЛІГІНДЕ ТЕХНИКА

ҚАУІПСІЗДІГІН САҚТАУ

Мұнай өндіру кәсіпшілігіндегі скважиналарды атқылау тәсілімен, тереңдік сораптық тәсілімен, электр ортадан тепкіш сораптық тәсілімен пайдалану кезінде техника қауіпсіздігін қатаң сақтау қажет.

Атқылау әдісі.

Атқылау скважиналарды пайдалану кезінде ашық атқылау мүмкіндігі болады, осыған орай жарылыстар, өрттер және газбен улану болады. Ашық атқылау жоғары қысымды, сондай-ақ кенорындарды игеру кезінде болу мүмкін.

Кейбір кездерде скважиналарды пайдалану кезінде жер үстіндегі құбырлар, скважина ішіндегі жарылыстар қызметкерлерге қауіпті апаттар болдыруы мүмкін.

Сағалық арматураны мантаждау және демантаждау бойынша жұмыстар еңбек сыйымдылықты және қауіпті болып табылады. Белгілі бір қауіптіліктер штуцер немесе ысырманы ауыстыру кезінде, лубликаторды, шайбалық өлшегіштерді, гидраттық тұнбаларды жою кезінде пайда болады.

Пайдалану қауіпсіздігі орнатылған техникалық режимнің сақталуын ұсынады. Атқылау арматурасындағы буферіндегі қысымның орнатылған шегінде қысымды ұстауды қамтамасыз ету керек. Пайдалану процесінде монометрлер мен бақылау-өлшеу аспаптарының жарамдылығын ұйымдастырылды және сағалық арматураның, жұмысшы алаңының және сатылардың жарамдылығын бақылау керек. Табылған ақауларды дер кезінде жою қажет. Штуцерді ауыстыру, сондай-ақ басқа жөндеу жұмыстары қысымы төмендегеннен кейін жүргізіледі.

Штаңгылық тереңдік сораптың тәсілі.

Сораптың мұнай өндіру әдісі кеңінен таралған. Бұл адіспен пайдаланылатын скважинаға қызмет көрсету кезінде жұмысшының жарақаттануы, теңселмелі станоктың қозғалатын бөлшектерімен, техникалық жағдайын тексеру бойынша әртүрлі операцияларды орындау қажеттілігіне, жұмыс режимінің өзгеруіне, жабдықты жөндеуге байланысты болады. Бұндай операцияға қиынды берілістерді ауыстыру бойынша жұмыстар, арқанды ілмекті ауыстыру және шешу, теңселмелі станок болансирінің тербеліс санын және жүріс ұзындығын өзгерту бойынша, сондай-ақ редуктор, болансирді ауыстыру жұмыстары кіреді.

Сағалық арматураға, шығыс құбырларын қосу айыру кезінде, штокты ауыстыру кезінде, динамометрлеу және басқару жұмыстарын жүргізу кезінде қауіптілік пайда болады. Теңселмелі станоктың электржабдығына қызмет көрсету кезінде де қауіптілік пайда болады.

Теңселмелі станоктар белгілі бір талаптарға сай болу керек. Теңселмелі станоктар сатылармен, алаңдармен және сақтандыру қоршаулармен жабдықталады.

Теңселмелі станоктың жұмысы кезінде станоктың бөлшектерін жөндеуге болмайды, қозғалатын бөлщектерін қолмен тазалауға, майлауға, ременді берілістерді тартуға, әлсіретуге болмайды.

Бақытсыз жағдай болмау үшін жұмыс орнын ыңғайлы қылып жасау керек. Кривошиптен босатқаннан кейін шатунды теңселмелі-станоктың бағанына байланыстырылады.

Берілістің шкивтерін қолмен айналдыру арқылы балансирді қажетті жағдайға орнатуға болмайды.

Бөлшектерін теңселмелі станокты тоқтатқаннан кейін тексереді.

Пайдалану кезінде теңселмелі станоктың, редуктордың бөлшектерін тексереді немесе майлайды. Бұл оперциялар тоқтатылған, теңселмелі станок кезінде орындалу керек. Редуктордың майын ауысиыру үшін Азин МАШ-48 қолдану ұсылынады. Жөндеуден кейін теңселмелі станокты қосудың алдында құрал-саймандарды алып тастайды, сақтандыру қоршауларын орнына қойып, қауіпті аймақта адамның жоқтығына көз жеткізу керек.

Мұнай өндіру кәсіпшілігіндегі скважиналарды атқылау тәсілімен және компрессорлық пайдалану кезінде өрт қауіпсіздігін қатаң сақтау қажет.

Пайдалануға берілген скважиналардың барлығында стандартты арматураға сәйкес жабдықталған саңылаусыздандырылған сағалар болуы тиіс.

Атқылау арматурасының жұмыс қысымы скважинаны пайдалану кезінде сағада күтілетін максимал қысымға сәйкес болуы тиіс.

Атқылау арматурасын жинау арматураны жеткізу бойынша техникалық нұсқаулармен қарастырылған шпилькалармен төсемдерімен бірге толық комплектісімен жүргізілуі тиіс.

Атқылау скважинасын және коммуникациялардыжалғау пайдалану тізбегін перфорацияға дейін скважина өнімін қабылдауға дайын болуы тиіс.

Скважинадан компрессорға мұнай мен газдың түсуін болдырмау үшін скважинадағы газ және ауа таратқыш будкалардың құбырларында кері клапандар орнатылуы тиіс.

Газ таратқыш будка бөлмесінің сыртқы жағынан «Газ - өрт қауіпті» жазуы ілінеді.

Жылжымалы компрессорлардың іштен жану қозғалтқыштарының (ІЖҚ) мұржа құбырлары жолын өшіргіші бар тұншықтырғышпен жабдықталған болуы тиіс.

Газдың құбырлық қысымын бірінші ысырма ашық кезде айқыштан кейінгі екінші тұрған ысырма арқылы тек штуцердің көмегімен ғана алу қажет.

Қысым астында тұрған скважинаны, құбырларды, аппаратураны, сондай-ақ газ құбырларын тек бумен және ыссы сумен ғана жылжытуға болады.

Тереңдік сораппен пайдалану кезінде өрт қауіпсіздігін сақтау.

Теңселмелі станок оның қозғалатын және қажалатын бөлшектерінің мұнара немесе діңгек бөлшектерімен үйкелуі болмайтындай етіп орналастырылуы тиіс.

Теңселмелі станоктың басын қолмен бұрауға және оның жолдарын металл немесе тағы басқа заттарды қою арқылы тежеуге тыйым салынады.

Скважинаның сағалық сальнигі мүмкін атқылау құбылыстарымен бірге тығыздағышты қауіпсіз ауыстыруға мүмкіндік беретін құрылысқа ие болуы тиіс.

Скважиналарда жөндеу жұмыстарын басталмас бұрын жетек сөндірілген, ал жіберу құрылғысында «Қоспа! Адамдар жұмыс жасауда» делінген плакат ілінуі тиіс.

Тереңдік сораптың скважина сағасын саңылаусыздандыратын және құбыраралық кеңістіктен газды бұруға мүмкіндік беретін сағалық арматурамен жабдықталуы тиіс.

Теңселмелі станоктың жұмысы кезінде жетекті ременьдердің тұрып қалуын болдырмау үшін олардың тартылысын қадағалау қажет.

Жерге тұйықталалын өткізгіштер мен оларды дәнекерлеу орындарын тексеру үшін қолайлы болуы тиіс. Жерге тұйықталатын өткізгіштер үшін болат қанатты қолдануға болмайды.

Дата добавления: 2015-07-08