| V2
| Жер атмосферасы.
|
|
| A. Жер атмосферасының екі мөлдір терезесі бар: оптикалық және радио терезе.
|
|
| B. 300нм –ден қысқа сәуле шығаруды оттегі жұтады.
|
|
| C. Спектрдің инфрақызыл облысында сәуле шығаруды озон жұтады.
|
|
| D. 300нм –ден қысқа сәуле шығаруды азот жұтады.
|
|
| E. Спектрдің инфрақызыл облысында сәуле шығаруды су молекулалары және көмірқышқыл газы жұтады.
|
|
| F. Радиодиапазонда атмосфера толқын ұзындығы 1 см -ден 20м –ге дейінгі сәуле шығару үшін мөлдір болады.
|
|
| G. Жер атмосферасындағы озонның қалыңдығы 10м құрайды.
|
|
| H. Көрінетін облыста мөлдірлік коэффициенті толқын ұзындығына тәуелді емес.
|
| V2
| 1 – Астрофотометрия негіздері
|
|
| A. Абсолют көпшілік сәуле шығаруды қабылдағыштар үшін сезімталдық толқын ұзындығына тәуелді емес.
|
|
| B. Өткізу жолағы – қабылдағыш сезімталдығының спектрлік облысы.
|
|
| C. Ағын – бірлік уақытта бірлік ауданнан шығарылатын сәулелік энергия мөлшері.
|
|
| D. Жарықтылық – бірлік уақытта аудан арқылы өтетін энергия мөлшері.
|
|
| E. Ағын сәуле шығару көзіне дейінгі қашықтыққа кері пропорционал кемиді.
|
|
| F. Берілген аудан арқылы өтетін ағын сәуленің түсу бұрышының косинусына пропорционал.
|
|
| G. Жарықтылық қашықтықтың кубына кері пропорционал кемиді.
|
|
| H. Жарқырау – сәуле шығару көзінің бірлік уақытта шығаратын барлық энергиясы.
|
| V2
| 2 – Астрофотометрия негіздері
|
|
| A. Ағын – бірлік уақытта берілген ауданнан өтетін сәулелік энергия мөлшері.
|
|
| B. Интенсивтілік – бірлік уақытта бірлік спектрлік интервалда бірлік ауданнан шығарылатын энергия мөлшері.
|
|
| C. Энергетикалық жарықтылық – берілген бағытта бет арқылы өтетін сәуле шығару ағынының бірлік денелік бұрышқа және сәуле шығару бағытына перпендикуляр бірлік ауданға қатынасы.
|
|
| D. Жарықтылық жарқыраумен келесідей байланыста: E =B/ω.
|
|
| E. Жұлдыздық шама шырақтың өлшемдерін сипаттайды.
|
|
| F. Жарықтылық қашықтық бойынша кері квадраттар заңы бойынша өзгереді.
|
|
| G. Жұлдыздық шамалар шкаласы – жұлдыздар және басқа да денелермен тудырылатын жарықтылықтардың фотометрлік логарифмдік шкаласы.
|
|
| H. Погсон формуласының түрі: m1 - m2 = 2.5 lg (E1/E2)
|
| V2
| Жұлдыздық шамалардың энергетикалық шамалармен байланысы.
|
|
| A. Жұлдыздық шама – бұл объектінің спектрі энергиясының түйіні және прибордың өткізу жолағы.
|
|
| B. Спектрде энергияның таралуы – бұл дененің сәуле шығару энергиясы мөлшерінің толқын ұзындығына тәуелділігі.
|
|
| C. Спектрде энергияның таралуы – бұл дененің сәуле шығару энергиясы мөлшерінің температураға тәуелділігі.
|
|
| D. Болометрлік жұлдыздық шама – барлық спектрлік интервалдағы сәуле шығарумен анықталатын объектінің жұлдыздық шамасы.
|
|
| E. Болометрлік жұлдыздық шама – спектрдің көрінетін диапазонындағы сәуле шығарумен анықталатын объектінің жұлдыздық шамасы.
|
|
| F. Толық Айдың көрінетін жұлдыздық шамасы -10m тең.
|
|
| G. Күннің абсолют жұлдыздық шамасы -27m тең.
|
|
| H. Бесінші шама жұлдызы екінші шама жұлдызынан (2.512)3 есе жарығырақ.
|
| V2
| Молекулалық физика бойынша негізгі мағлұматтар.
|
|
| A. Идеал газ күйінің теңдеуі: p = mRT/μ, мұндағы p – қысым, m – газ массасы, R – универсал газ тұрақтысы, T – абсолют температура, μ – салыстырмалы молекулалық масса.
|
|
| B. Температура – дененің жылулық күйін сипаттайтын және дене бөлшектерінің орташа кинетикалық энергиясына пропорционал шама.
|
|
| C. Больцман тұрақтысы – бұл бір молекуланың 1К есептелген ықтималдылығы ең жоғары энергиясы.
|
|
| D. Ықтималдылығы ең жоғары жылдамдық v* = (2kT/m)1.5 тең.
|
|
| E. Максвелл таралуы: n(vr)dvr = [n/(v*π0.5)] exp [-(vr/v*)3dvr
|
|
| F. Идеал газ күйінің теңдеуі p = ρRT/μ, мұндағы ρ – газ тығыздығы.
|
|
| G. Бөлшектер температурасы 11600ε тең, мұндағы ε – электрон-вольтпен өлшенген бөлшек энергиясы.
|
|
| H. Азған электрондық газ үшін қысым тәуелділігі: p ~ ρ7/3
|
| V2
| Электромагнетизм және оптика бойынша негізгі мағлұматтар.
|
|
| A. Лоренц күші электр және магнит өрістерінің кернеуліктеріне, заряд шамасына тәуелді және бөлшектер жылдамдығына тәуелді емес.
|
|
| B. 1граммға есептелген жұтылу коэффициентін заттың әр шаршы сантиметріне 1 грамм масса сәйкес келетін қабатының оптикалық қалыңдығы деп қарастыруға болады.
|
|
| C. Бірлік көлемді кернеулігі Н магнит өрісінің энергиясы Н2/2p тең.
|
|
| D. t ³ 0.1 болатын қабат оптикалық қалың қабат деп аталады.
|
|
| E. Еркін жүгіріс ұзындығы – бөлшектің кезекті екі соқтығыс аралығында жүріп өтетін жолы: Λ = 1/nσ, мұндағы n – бөлшектер концентрациясы, ал σ – эффективтік қима.
|
|
| F. Эффективтік қима соқтығысатын бөлшектер табиғатына және температураға тәуелді, толқын ұзындығына тәуелді емес.
|
|
| G. Оптикалық қабат – зат қабаты арқылы өткенге дейінгі жарық ағынының өткеннен кейінгі жарық ағынына қатынасының ондық логарифмі: τ = lg (F0/F)/
|
|
| H. Жұқа оптикалық қабат – бұл оптикалық қалыңдығы t << 1 болатын қабат.
|
| V2
| Абсолют қара дененің (а.қ.д.) сәуле шығару заңдары
|
|
| A. Абсолют қара дене – барлық көрінетін сәуле шығаруды жұтатын дене.
|
|
| B. Термодинамикалық тепе-теңдік – дене бірлік уақытта қаншалықты жұтса, соншалықты шығаратын физикалық күй.
|
|
| C. Планктың а.қ.д. сәуле шығару мүмкіншілігіне арналған формуласы: endn = (2phn3/c2)[exp(hn/kT) -1] dn, мұндағы h – Планк тұрақтысы, k – Больцман тұрақтысы, n- жиілік, T – абсолют температура.
|
|
| D. Виннің ауысу заңы: lmax = 0,0029 / kT
|
|
| E. Стефан-Больцман заңы: e = sT2 , мұндағы s- Стефан-Больцман тұрақтысы.
|
|
| F. Вин формуласы: lсред = 0.29 / T
|
|
| G. Спектрдің ұзын толқынды бөлігіне арналған Рэлей-Джинс формуласы: el = (2pс/l4) kT2
|
|
| H. Плазма тек зарядталған бөлшектерден тұрады.
|
| V2
| Астрономиядғы ең белгiлi спектрлiк сызықтар және ең маңызды физикалық эффектілер.
|
|
| A. Спектрдiң көрiнетiн облысындағы ең белгiлi сызықтар: сутектің бальмерлік сызығы Hα - Hε, кальцийдің екi рет иондалған сызығы H және K, натрийдің D1, D2 сары дублеті, гелий сызығы, екi рет иондалған оттегiнiң тыйым салынған сызықтарының жасыл дублеті.
|
|
| B. Сәуле шығарудың поляризациясы симметриялық емес молекулаларда, ұсақ тозаңдарда, еркiн электрондарда жарықтың ыдырауы кезінде пайда болады.
|
|
| C. Зееман эффектісі – бұл сәулелену көзi магнит өрісінде болған жағдайда спектрлiк сызықтардың екi немесе төрт құрамдас бөлiкке ыдырауы.
|
|
| D. Доплер эффектісі - астрономияда ең эффективті. Сызықтардың жылжуы бойынша объектінің радиальді жылдамдықтарын және оған дейінгі қашықтықты анықтайды.
|
|
| E. Спектрлiк сызықтың енi бойынша температура, тығыздық және сәулелендіретін ортаның химиялық құрамын анықтауға болады.
|
|
| F. Спектрлiк сызықтардың пайда болуы атомдардың iшкi қуатының тұрақты өзгерiсiмен (жұту-сәулелендіру) байланысты.
|
|
| G.Қызыл жұлдыздар - ыстық, көктері - суық, ал сарылары күннің температурасына ие.
|
|
| H.Эффективті температура - ол Вин ауысуы заңымен анықталатын температура.
|
| V2
| Оптикалық телескоптардың мақсаттары мен типтері.
|
|
| A.Телескоптардың негізгі мақсаты - аспан денелеріндегі сәулеленуді жинау.
|
|
| B. Телескоп ең алдымен кескін өлшемдерін ұлғайту үшін қажет.
|
|
| C.Объективі айна болған телескоп рефрактор деп аталады.
|
|
| D.Линзалы телескоп рефлектор деп аталады.
|
|
| E.Телескоптың мақсаттарының бірі рұқсат етілген мүмкіндіктерді ұлғайту болып табылады.
|
|
| F.Айналары және линзалары пайдаланылатын телескоптар диоптриялық деп аталады.
|
|
| G. Телескоптың міндеттерінің бiрi бейненi құру болып табылады.
|
|
| H. Телескоп біздің эрамызға дейін 509 жылы Ежелгі Грецияда ойлап табылған.
|
| V2
| Телескоптың сүлбелері мен сипаттамалары.
|
|
| A. Кеплердiң рефракторы фокустерi қатар қолданылған екi таратылған қос-дөңес линзалардан тұрады.
|
|
| B. Менистік телескоп екі менистен тұрады.
|
|
| C. Кассегрен жүйесінде сфералық айна объектив болып келеді.
|
|
| D. Кассегрен жүйесінде теріс линза окуляр болып келеді.
|
|
| E. Аспанның үлкен аумақтарын суретке түсіру үшін жарыққа төзімді телескоптар: Шмидт камералары және Максутов телескоптары қолданылады.
|
|
| F. Объектив диаметрі телескоптың негізгі параметрі болып табылады.
|
|
| G. Салыстырмалы саңылау – бұл объектив диаметрiнiң окулярдың фокус қашықтығына қатынасы болып табылады.
|
|
| H. Бейненің сызықты өлшемдерiн есептеуге арналған формула L = F cos α, мұндағы F - телескоптың фокустық қашықтығы, ал а - аспан объектісі көрiнетiн бұрыш.
|
| V2
| Телескоптар аберрациясы. Адаптивті және активті оптика.
|
|
| A. Сфералық айналарда өте үлкен сфералық аберрация болады.
|
|
| B Салыстырмалы саңылау – бұл объектив диаметрiнiң телескоптың фокус қашықтығына қатынасы болып табылады.
|
|
| C. Өстен тыс аберрация: кома, астигматизм және дисторсия рефлекторларда болмайды.
|
|
| D. Телескоп ұлғайтылған сайын оның көрсету аумағы да ұлғаяды.
|
|
| E. Тұтылудан тыс коронографтар теңiз жағасына орналастырылады.
|
|
| F. Адаптивтi телескоп дифракция бейнесiне жетуге көмектесетін жер атмосферасы арқылы шығарылған толқындық фронттың өзгеруін компенсациялайды.
|
|
| G. Активті оптика бейнені жүз есе үлкейтеді.
|
|
| H. Ең ірі (10-м) телескоптардың объективтері жекеленген линзалардан тұрады.
|
| V2
| Телескоптардың монтировкасы
|
|
| А. Альт-азимутальдік монтировкада телескоп осінің біреуі эклиптика әлемінің осіне параллель жатыр.
|
|
| B. Альт-азимутальдік монтировкада сағаттық жүргізулер телескопты өзінің горизонталды осі маңында бұру арқылы іске асады.
|
|
| C. Кіші көлемді телескоптар (диаметрі 1м аз) неміс монтировкасында қойылады,онда остердің біреуі Жердің айналу осіне параллель.
|
|
| D. Ағылшын монтировкасында телескоптың негізгі (полярлық) осі өзінің шетімен екі тіреуіш колоннаға сүйемелденеді.
|
|
| E. Неміс, ағылшын және америкалық (вилочтық) монтировкаларда құбырдың объекті артынан қозғалуы сағаттық механизм көмегімен полярлық ось айналасында айналуымен іске асады.
|
|
| F. Күнді бақылау үшін толық қондырғылар қолданылады, олардың бір айнасы жазық, ал екіншісі - сфералық.
|
|
| G. Қазіргі таңда ең ірі телескоп АҚШ орналасқан.
|
|
| H. Гидирлеу – бұл телескопты фокустау процесі.
|
| V2
| Астроклиматтың рөлі
|
|
| A. Жер атмосферасы жарықтың түсу жолын қисайтады, толқын ұзындығына тәуелді сәулеленуді баяулатады, жарым-жартылай оны поляризацияландырады және кескінді бұлдырлатады.
|
|
| B. Жер атмосферасы электромагниттік сәулеленуді екі түрлі спектр аймағында өткізеді: 1 см-ден 20(30)м аралығындағы радиодиапазонда орналасқан көрінетін және оған жалғасқан кішігірім ультракүлгін және инфрақызыл аймақтарда.
|
|
| C. Астроклиматтың негізгі факторлары: ашық түндердің саны, атмосфераның мөлдірлігі мен тұрақтылығы, нүктелік сәуле шығару көзі кескінінің өлшемі және аспан фоны (жарқырауы).
|
|
| D. Дүниежүзіндегі ең керемет астроклимат Қазақстанда.
|
|
| E. Фон беріліп отырған телескоптың өткізу күшін шектемейді.
|
|
| F. Атмосфераның мөлдірлік коэффициенті бақылау жерінің биіктігіне байланысты емес.
|
|
| G. Радиотолқындар стратосферада жұтылады.
|
|
| H. Телескоптың факелді жазықтығының фон үлкендігі оның жарық күшіне байланысты емес.
|
| V2
| Радиотелескоптар
|
|
| A. Радиотелескоптардың антенналарының пішіні тек параболалық бола алады.
|
|
| B. Радиотелескоптың сезімталдылығының нүктелік сәуле шығару көзінің орнына тәуелділігін бағытталу диграммасы деп атаймыз.
|
|
| C. Параболалық антенналы телескоп тек бірлік толқын ұзындығында ғана жұмыс істейді.
|
|
| D. Телескоптың сезімталдылығы антеннаның өлшеміне тәуелді емес.
|
|
| E. Радиотелескоптың рұқсат етілген мүмкіндігі толқын ұзындығына тура пропорционал.
|
|
| F. Радиотелескоптың рұқсат етілген мүмкіндігі диаметрдің екінші дәрежесіне тура пропорционал.
|
|
| G. Радиоинтерферометр жолының айырмасы а = b sinα, b – база ұзындығы, α - база бағыты және беткі жазықтыққа түсетін толқындар арасындағы бұрыш.
|
|
| H. Диаметрі 306 м болатын дүниежүзіндегі ең үлкен радиотелескоп Пуэрто -Рикода орналасқан.
|
| V2
| Инфрақызыл және рентгендік астрономия
|
|
| A. Су молекуласы және көмірқышқыл газы инфрақызыл сәулелерін қарқынды жұтады. ИҚ сәулелерінің толқын ұзындықтарын жер беткейінен тек бірнеше интервалын бақылай аламыз (терезе мөлдірлігінен), онда да тек таулы аймақтардан немесе ұшақтан.
|
|
| B. ИҚ қабылдағышының сезімталдылығы көрінетін сәуле шығару қабылдағышынан жоғары.
|
|
| C. Болометр іріктемелі сәуле қабылдағыш болып саналады.
|
|
| D. Ең танымал ғараштық ИҚ телескоптар: IRAS, «Спитцер» және «Гершель».
|
|
| E. Ренгенде және гамма-диапазонда жоғары энергиялы физика техникасы қолданылады: сцинцилляциялық есептеуіштері, ионизациялық газ детекторлары.
|
|
| F. Ренген телескоптарының формасы конус тәрізді.
|
|
| G. Гамма-телескоптарды 4К дейін салкындатқан жөн.
|
|
| H. Рентген сәулелерінің толқын ұзындығы 10-нан 100А дейін.
|
| V2
| Сәуле қабылдағыштары - 1.
|
|
| A. Адамның көзі ең сезімтал сәуле қабылдағыш болып саналады.
|
|
| B. Қабылдағыштың сезімталдылығы деп шығыс сигналының өлшенетін ағынға немесе жарықтылыққа қатынасын айтамыз.
|
|
| C. Көз сызықтық сәуле қабылдағышы болып саналады.
|
|
| D. Көздің максималды сезімталдылығы спектрдің қызыл аймағына тиесілі.
|
|
| E. Қабылдағыштың спектрлік сипаттамасы - ол сезімталдықтың толқын ұзындығына тәуелділігі.
|
|
| F. Қабылдағыштың сезімталдылығы сигнал шамасының әр түрлі заңдылығына тәуелді.
|
|
| G. Адаптация деп көз хрусталикы формасының өзгеру қасиетін және сәйкесінше фокустық қашықтықтың өзгеру қасиетін айтамыз.
|
|
| H. Аккомодация – жарықтың жарықтылық дәрежесіне байланысты көздің сезімталдығын өзгерте алу қасиетін айтамыз.
|
| V2
| Сәуле қабылдағыштары - 2
|
|
| A. Сезімталдылық шегі - тіркелетін ағынның немесе жарықтың минималды көрсеткіші.
|
|
| B. Фотоэмульсия жарық ағымынан әсер алады.
|
|
| C. Фотографияның негізгі артықшылықтары: сигнал жинақтау қасиеті, панорамалы, документалды, объективті.
|
|
| D. Фотоэмульсияның сезімталдылығы дәннің көлеміне кері пропорционал.
|
|
| E. Галоидты күмістен жасалған фотоэмульсияның максималды сезімталдылығы спектрдің қызыл аймағында жатыр.
|
|
| F. Кескіннің диаметрі неғұрлым үлкен болса, соғұрлым жұлдыз өлшемі үлкен болады.
|
|
| G. Сипаттамалық фотографиялық қисық - негативтің қараюының оған түскен энергия мөлшеріне тәуелділігі.
|
|
| H. Вебер-Фэхнер заңы - организмнің қандайда бір әсер алуы тітіркену дәрежесіне тура пропорционал
|
| V2
| Сәуле шығаруды қабылдағыштар - 3
|
|
| A. Фотоэлектрлік сәуле шығаруды қабылдағыштар сыртқы және ішкі фотоэффект құбылыстарына негізделген.
|
|
| B. Фотоэффект келесі формуламен сипатталады: A = mv2/2 + hν, мұндағы A – шығу жұмысы, m – электрон массасы, v – электрон жылдамдығы, ν – квант жиілігі, h – Планк тұрақтысы.
|
|
| C. Сыртқы фотоэффект эффектісі фотоэлементтер, фотокөбейткіштер, фотокедергілер жұмысына негізделген.
|
|
| D. Фотокөбейткіш – сәуле шығаруды кернеуге түрлендіретін электр-ваакумдық құрылғы.
|
|
| E. Фотокөбейткіш – сәуле шығаруды эмиттер-динодтардың көмегімен күшейетін токқа түрлендіретін электр-ваакумдық құрылғы.
|
|
| F. Тіркеудің фотоэлектрлік әдісінде фотокөбейткіште пайда болатын ток немесе импульс күшейткіші қажет.
|
|
| G. Электрон-оптикалық түрлендіргіш анод, катод және линзадан тұрады.
|
|
| H. Фотокөбейткіштердің шуылдары фотокатодтың спектрлік сезімталдығына тәуелді емес.
|
| V2
| Сәуле шығаруды қабылдағыштар - 4
|
|
| A. Фотокедергілердің жұмыс істеу принципі ішкі фотоэффектке негізделген.
|
|
| B. Фотоқабылдағыштардың қараңғы шуылы температураға тәуелді емес.
|
|
| C. Қараңғы шуыл кернеуге тәуелді емес.
|
|
| D. Ең жоғарғы сезімталдық болометрде.
|
|
| E. ЗБҚ-қабылдағыштар – электр зарядын жинақтай алатын және сақтай алатын МОЖ-кондесаторлар жиынынан тұратын мозаика.
|
|
| F. ЗБҚ-қабылдағыштар селективті емес болып табылады.
|
|
| G. ЗБҚ-матрицалардағы зарядтарды азайту ЭЕМ-да кернеу импульстары түрінде іске асады.
|
|
| H. ЗБҚ-камераларының пиксельдері космостық сәулелерге сезімтал емес.
|
