Лекция таҚырыбы: сироптар. Хош иісті сулар.

Цель лекции: Студенттерді дәмі бар дәрілік сироптармен таныстыру,хош иісті сулар және олардың сипаттамасымен, классификациясымен, номенклатурасымен, алудың технологиялық процесімен, сапа бақылауымен, медицинада қолданылуымен:

- когнитивті компонент (теориялық білім);

- коммуникативті дағдылар;

- нормативті база (ГФ РК, регламент туралы положение о регламентах и др.);

- өзін жетілдіру.

Лекция тезисі:

СИРОПТАР - бұл қаныққан, қою, мөлдір сулы қантты ерітінділері дәрілік препараттармен немесе препаратсыз, ішке қабылдауға арналған арналған. Құрамына байланысты әр түрлі дәмі бар, көбінесе ароматты иісті және жоғары тығыздықты болып келеді (1,28-1,37 г/см^з). Медицина жағынан алып қарасақ екі топқа бөлінеді –ДӘМІ БАР олар заттың дәмін,иісін, ал кейде дәрінің түсін өзгертуге қолданылады, сонымен қатар ДӘРІЛІК, биологиялық активті заттары бар, оларға белгілі терапевтикалық қасиет береді (витаминді, антибиотикті, антигистаминді және құсуға қарсы препараттармен, транквилизаторлармен, пжөтелге қарсы заттармен сироптар және т.б.).

Сироптар өздігінен дәрілік зат болып табылмайды, бірақ дәрілік сироптард дайындауда негіз болып табылады. Дәмі бар сироптардың қатарына қарапайым қантты сироп және жеміс-жидекті сироптар (шие,таңқурай және т.б.), оларды ашытылған жидектің шырынына қантты ерітіп дайындайды, немесе тағамдық жоғар сапалы экстракттерді қантты сироппен араластрыу арқылы. Қазіргі таңда жеміс-жидекті сироптар өндірісі та,амдар өндірісіне берілген.

Дәрілік сироптар бронхит кезінде қақырық түсіретін және жөтелді жұмсартатын, көкжөтелде, анемияда, С витаминінің гипо авитаминозында балаларға арналған құрамды компонентті сұйық дәрі болып табылады.

Дайындау әдісіне сәйкес сироптарды дәрілік заттарды (тұндырмалар, экстрактілердің қантты сиропы) қосу арқылы дайындалған, және дәрілік заттың сулы ерітіндісінде қантты еріту арқылы, өсімдік шырыны балғын және кептірілген өсімдіктерден сығу арқылы алу.

Қарапайым қантты сироптардағы шырындардың тиімді концентрациясы 60-64 % құрайды (масса бойынша пайыз). Қанттың концентрациясы 66 % жоғары сироп (сақтау кезінде аздаған салқындық болса сахарозаның қиын еритін кристаллдарын түзе отырып, кантталады). Қанттың концентрациясы 60 % төмен сироптар ашиды және быршиды. Сироптарды құрғақ, үстіне дейін толтырылған ауызы жабық флакондарда, салқын және жарықтан қорғайтын жерлерде сақтайды.

Сироп өндірісінде қыздыру және суыту яғни, жылулық процесстер кеңінен қолданылады. Жылуберілу үш түрде жүзеге асады: материалдың жылуөткізгіштігіне, конвекция және сәулеленуге байланысты. Жылуөткізу Ньютон заңына бағынады, конвекция –Фик заңына, сәлелену –Стефан-Больцман. Әдетте тәжірибе кезінде жылу берілу бір немесе үш жолмен бірдей жүрген кезде, күрделі жылуалмасу іске асырылады.

Қыздыруға арналған аппараттар жылуалмастырғыш деп аталады,ал бу конденсациясына арналған – конденсаторлар д.а.. жылуалмастырғыштар үш түрлі болады: булы «рубашка», трубка тәріздес (жылан тәрізді, «труба труба ішінде»типті, кожухотрубты) және қабырға тәріздес (бөлмедегі ауаны қыздыруға арналған). Конденсаторлар екі түрге бөлінеді: беттік, жылу бұрып беру бөлгіш бет арқылы жүзеге асса, хладагентпен әрекеттесетін араластыру конденсаторлары.

Сироптар - концентрленген, қою дірілік заты, тұндырмасы, экстрактісі, жидекті шырыны бар немесе жоқ бар қантты сулы ерітінділер. Дәрілік заты жоқ сироптар заттың дәмін, иісін, түсін реттеуге қолданылады. Олар кейбір құрамдарға жабыстырғыш, қоюлатқыш, және дәрілік сироптарды дайындаудың негізі болып табылады.

Қантты сироп булы рубашкалы реакторларда және якорлы араластырғыштарда дайындалады. 64 кг рафинирленген қантқв 99,9% сахарозадан құрғақ затты есептей отырып 36 литр тазартылған су алынады. Ерітуді қантты бөліктеп қайнаған суға қосып үздіксіз араластыру арқылы жүргізеді.Қантты толық еріткен соң сиропты екі рет 10мин қайнауға жеткізеді. Пайда болған көбікті (шырыш коагуляциясының, ақуыздың және т.б. өнімі) тазартады. Жалпы дайындау уақыты 1 сағаттан аспауы керек, қанттың инверсиясымен карамелизациясын болдырмау мақсатында. Ыстық күйінде фильтрлейді. Қанттың концентрациясы масса бойынша 60-64% болу керек. Мұндай ерітіндіде осмотикалық қысым және микроорганиздер көп мөлшерде болады және тез дамиды. Қанттың мөлшері 60% төмен болса бактериостатикалық әсерге ие емес және бродильді процесстерге ұшырайды. Концентрациясы 64% көп болса суыту және сақтау кезінде кристаллизацияға ұшырайды. Дайын өнім мөлдір және түссіз,иіссіз,қою,нейтральді реакциялы, тығыздығы 1,301-1,313, сыну көрсеткіші 1,451-1,454 болу керек. Түстілігі, патоки болмауы, инвертті қант, хлорид, сульфат, кальций және ауыр металдардың болмауы. Сироптарды толығымен толтырып және тығынмен нығыздалған стерильді флакондарға құяды. Салқын, жарықтан қорғалған жерде сақтайды. Инверсиясын жою үшін сиропты қыздырусыз перколяция әдісімен алу ұсынылған. Бұл жағдайда сироп түссіз және инвертті қантсыз етіп алуға болады.

Шие шәрбаты, таңқурай шәрбаты. Бұларды жоғары сортты шие және таңқурай экстракттілерінің қантты сиропқа қосу арқылы дайындайды. 94 бөлікті қантты сиропты 4 бөлік сәйкес экстрактпен араластырады.

Дәрілік сироптың құрамына витаминді, антибиотикті, антигистаминді және құсуға қарсы препараттар, жөтелге қарсы заттар экстракттар, тұнбалар және т.б. кіреді.

Мия шәрбаты. 86 бөлік қыздырылған қантты сироп және 4 бөлік мияның қою экстрактісін араластыру арқылы дайындайды. После охлаждения в полученный раствор добавляют 10 частей 90% этанола в качестве консерванта, так как экстракт густой уменьшает концентрацию сахара ниже оптимальной.

Жалбызтікен шәрбаты. 2 бөлік құрғақ жалбызтікен экстрактісін 98 бөлік қыздырылған қантты сиропта ерітеді. Бұл қою, сарғыш түсті тәтті дәмі бар, өзіне тән иісі бар, тығыздығы 1,322-1,327 сұйықтық. Қақырық түсіргіш және қабынуға қарсы қолданылады.

Итмұрын дәндерінен шәрбат. Булы рубашкалы реакторда және якорлы араластырғышта 90°С дейін қыздыру арқылы лимон және шарапты қышқылдары бар сулы ерітінді алады және 30-40 минут араластырады. Осы уақыт аралығында 30% қант инвертирленеді және осы өнімдер аскорбин қышқылының стабилизаторы ролін атқарады. Алынған ерітіндіні фильтрлейді және араластырғышта порциялап концентратты итмұрын және шетен (қызыл және қара), ақшатыр, долана, мүкжидек экстракттарын қосу арқылы дайындайды. Препарат қызғылт-қоңыр қою сұйықтық, тәтті дәмі бар және итмұрын дәндерінің иісі бар, тығыздығы 1,37. 1мл - 4 мг аскорбиновой қышқылы және 50% қант. 12°С температурада жарықтан қорғалған жерде сақтау керек. Балаларда С гиповитаминозында қолданылады.

Витаминизирленген итмұрын дәндерәнен шәрбат, 1 мл 30 мг аскорбин қышқылы. 15°С сақтау керек.

Темірі бар алоэ шәрбаты. Алоэ шырынынан жасалған сиропты жаңадан дайындалған 20% темір дихлоридімен араластырады. 881 бөлік: 100 бөлік қатынасында 15 бөлік сұйылтылған тұз қышқылымен және 4 бөлік лимон қышқылын қосып араластырады. Сироп тәріздес ашық сарғылттан қоңыр түске дейін металл дәмді, тығыздығы 1,28-1,33. Темір трихлоридінің мөлшері 0,002% аспауы керек. Салқын жерде сақтау керек. Гипохромды анемия кезінде қолданылады.

Пертуссин. Араластырғышы бар реакторда 82 бөлік қантты сиропты 1 бөлік калий немесе натрий бромидінде ерітеді. Сосын 12 бөлік сұйық тасшөп экстрактісін немесе тимиан және 5 бөлік 96% этанол салып, 15 мин араластырады және 24 сағатқа қалдырады.Тұнбаны фильтрлейді және қаптайды. Пертуссин – қара қоңыр ароматты иісі және тәтті дәмі бар, тығыздығы 1,22-1,27 сұйқтық. Салқын жерде сақталады. Қақырық түсіретін, бронхит және жоғары тыныс алу жолдарының ауруларында қолданылады.

Холосас. Итмұрынның ұсақталған дәндерін 5 бар батареяда сумен экстракциялайды. Экстрактіні фильтрлейді, ферментационды ашытады, қайтадан фильтрлейді. Белгілі консистенцияға дейін жұмсартады, аппаратқа қантты салып еріткен соң,қоспаны қайта қоюландырады, қызған күйінде қысым арқылы фильтрлейді және өлшеп орайды. Сұйықтықты сироп тәріздес консистенцияда алады, қара қоңыр түсті, қышқыл тәтті дәмді,өзіндік иісі бар. Алма қышқылына есептегенле органикалық қышқылдар 1,85% кем болмауы керек. Холецистит және гепатитте ішке қолданылады.

Сахарозадан бөлек, басқа жағдайларды корригирлеуші эффект 70% сулы сорбит ерітіндісінде, ксилитте және басқа заттарды жетеді, бірақ бұл жағдайда ерітіндіні натрия альгинат қосып қоюландыру керек, МЦ және басқа ЖМҚ мен консерванттар қолдану, мысалы нипагин және нипазол қоспасы.

Әдебиет:

Негізгі:

1. «Фармацевтическая технология. Технология лекарственных форм», под редакцией И.И. Краснюка и Г.В. Михайловой, М., «Академия» - 2006 г.

2. И.И. Краснюк, Г.В. Михайлова «Практикум по технологии лекарственных форм». М., «Академия» - 2006 г.

Дата добавления: 2015-08-20