Хәбәр

Җөмләнең баш килештәге сүзе турында хәбәр итә яки үзе генә дә хәбәрлекне белдерә ала торган баш кисәк хәбәр дип атала.

Төзелеше	Бәйләүче чара	Мисаллар
Гади, кушма	1. Хәбәр итү интонациясе   2. Сүз тәртибе   3. Кушымчалар: – хәбәрлек ку- шымчасы; – зат-сан; – килеш; – сүз ясагыч; – -ныкы/-неке     4. Бәйлекләр һәм бәйлек сүзләр	Әйткән сүз – аткан ук. (Мәкаль) Егет матур. (М.Х.) Картаймыйсың, әнкәй, минем өчен Син һаман да яп-яшь сылусың. (Р.К.) Син гел каядыр китеп югаласың. (М.Г.) Хәбир тигез җирдә сөртенеп егыла язды. (Ф.Ш.) Күбесенең өй түбәләре саламнан. (Р.С.) Икенчесе озын буйлы. (Р.Г-н) Почмактан өченче, дүртенче тәрәзәләр Бибисаныкы. (С.С.)   Ә Лачын тавы түбәсендәге ташлар өстәл кебек. (Ф.Ш.) Борыны төймә кадәр генә. (Ф.Ш.)

Аергыч

Бәйләүче чара

Мисаллар

1. Янәшә тору   2. Иялек килеше кушымчасы: - ның/-нең   3. Сыйфат фигыль формалары: - ган/-гән, -учы/-үче, - а торган/-ә торган һ.б. 4. Сүз ясагыч кушымчалар: - ча/-чә, -дай/-дәй, - лы/-ле, -сыз/-сез, - лык/-лек, -дагы/-дәге     5. Бәйлекләр, бәйлек сүзләр: кебек, шикелле, сыман, кадәрле, хәтле, чаклы, төсле, турындагы һ.б.

Төннең кара буявы урманга җәелгән иде. (Н.Г.)   Сәвилә баланың йөзенә иелде. (Н.Г.) Челтерәп аккан көмеш елга җир астына китеп югала. (С.С.) Коридорда ул елап утыручы бер кызны шәйләп алды. (С.С.) Суга сикерә торган басма өстендә камыш сабагыдай кыз басып тора. (С.C.)   Җемелди көз кояшында Уттай яфрак һаман да. (Ш.М.) Салам эшләпәле карт аның артыннан нәрсәдер кычкырып калды. (Ф.Ш.) Урамдагы хәрәкәтне тыныч кына күзәтеп басып торуын белде. (Р.Г-н)   Тагын чөгендер, кишер, шалканкебек яшелчә азыгы калды әле. (Г.Г-в) Аю юеш тәпие белән Хәлим маңгаендагы борчаккадәрле миңгә тиеп-тиеп карый иде. (Г.Г-в) Иргали яңадан ындыр табагы чаклы өстәл артында утыра. (М.Х.)

Дата добавления: 2015-08-20