|
Читайте также: |
| № | Төп темалар | Төп программадагы сәгать саны | Эш программасындагы сәгать саны | Бәйләнешле сөйләм үстерү дәресләре (14) | ||||
| Тема өйрәнү | Диктант | Изложение | Сочинение | Эш кәгазьләре язу | ||||
| Тел һәм тел гыйлеме | ||||||||
| Үткәннәрне кабатлау. | ||||||||
| Туры һәм кыек сөйләм | ||||||||
| Кушма җөмлә турында гомуми төшенчә | ||||||||
| Тезмә кушма җөмлә | ||||||||
| Иярченле кушма җөмлә | 29 (1дәрес- б.с.ү.) | Беркетмә | ||||||
| Катлаулы төзелмәләр | 37 (2 б.с.ү.) | |||||||
| 8(4) | 4(2) | 6(2) | ||||||
2014-2015 нче уку елы өчен календарь-тематик план.
План Татарстан Республикасы Мәгариф һәм фән министрлыгы тарафыннан тәкъдим ителгән “Татар телендә гомуми төп һәм урта белем бирү мәктәпләре өчен ана теленнән программа (5-9 нчы сыйныфлар)” (Казан, 2013)га нигезләнеп төзелде.
| Предмет | Класс | Бар лык сәгать саны | Атнага сәгать саны | Барысы | Дәреслек авторы. Басылу елы | |||
| дик тант | изложе ние | сочине ние | БСҮ | |||||
| Татар теле | 8(2) | 4(2) | 6(2) | М.З.Зәкиев – Казан: Мәгариф,2007. |
Календарь – тематик план
| Дәр. тәр- тибе | Тема | Сәгать саны | дата | Көтелгән нәтиҗәләр | Контроль төре | Искәрмә | |
| план буенча | фактик | Махсус белем һәм күнекмәләр | |||||
| 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75. 76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 92. 93. 94. 95. 96. 97. 98. 99. 100. 101. 102. 103. 104. 105. | 1 чирек (27 сәгать) 7 класста үткәннәрне искә төшерү. Тел һәм тел гыйлеме. Гади җөмлә төрләрен искә төшерү. Кереш диктант “Табигать һәм мин”. Х.Ө.Э. Туры һәм кыек сөйләм турында гомуми мәгълүмат. Туры сөйләмне кыек сөйләмгә әйләндерү. Туры сөйләм янында тыныш билгеләре. Диалог. Монолог. Туры сөйләм янында тыныш билгеләренең куелышын кабатлау. Б.С.Ү. Сочинение “Безнең буын нинди идеаллар белән яши?” Х.Ө.Э. Туры сөйләмле җөмләгә синтаксик анализ ясау. Кушма җөмлә турында гомуми төшенчә. Тезмә кушма җөмләләр. Теркәгечле тезмә кушма җөмләләр. Теркәгечсез тезмә кушма җөмләләр. Теркәгечле тезмә кушма җөмлә эчендә тыныш билгеләре. Б.С.Ү. Изложение “Бикмүш бабай” Х.Ө.Э. Теркәгечле тезмә кушма җөмләләр янында тыныш билгеләренең куелышын кабатлау. Теркәгечсез тезмә кушма җөмләдә тыныш билгеләре. Өтер һәм сызык куелу очраклары. Теркәгечсез тезмә кушма җөмләдә тыныш билгеләре. Нокталы өтер куелу очраклары. Иярченле кушма җөмлә турында гомуми төшенчә. Синтетик иярчен җөмләләр. Синтетик иярчен җөмләләр янында тыныш билгеләре. Б.С.Ү.Контроль сочинение “Китап – киңәшчең синең” Б.С.Ү. Сочинениеләргә анализ. Контроль диктант “Яшенле яңгыр” Х.Ө.Э. Синтетик иярчен җөмләләр янында тыныш билгеләренең куелышын кабатлау. 2 чирек (21 сәгать) Аналитик иярчен җөмләләр. Аналитик иярчен җөмләләр янында тыныш билгеләре. Өтер куелу очраклары. Аналитик иярчен җөмләләр янында тыныш билгеләре. Ике нокта куелу очраклары. Татар һәм рус телләрендә иярченле кушма җөмләнең төзелеше. Иярченле кушма җөмләләрнең мәгънә ягыннан төрләре. Иярчен ия җөмләләләр. Б.С.Ү. Контроль изложение “Кем җырлады” Х.Ө.Э. Иярчен хәбәр җөмләләр. Иярчен ия һәм хәбәр җөмләле кушма җөмләдә тыныш билгеләре. Тикшерү диктанты “Кышкы юлда” Х.Ө.Э. Иярчен тәмамлык җөмләләр. Иярчен аергыч җөмләләр. Иярчен вакыт җөмләләр. Контроль диктант “Иделдә боз кузгалу” Х.Ө.Э. Иярчен урын җөмләләр. Иярчен рәвеш җөмләләр. Иярчен күләм җөмләләр. Б.С.Ү. Сочинение “Дуслык таулар күчерә”. Х.Ө.Э. Иярчен сәбәп җөмләләр. Иярчен максат җөмләләр. Иярчен шарт җөмләләр. Иярчен кире җөмләләр. 3 чирек (30 сәгать) Иярчен аныклагыч җөмләле кушма җөмлә: төзелеше ягыннан төре. Иярчен аныклагыч җөмләле кушма җөмләдә иярчен җөмләне баш җөмләгә бәйләүче чаралар, тыныш билгеләре. Иярчен ия һәм хәбәр җөмләле кушма җөмләләрне кабатлау. Иярчен тәмамлык һәм аергыч җөмләле кушма җөмләләрне кабатлау. Б.С.Ү. Изложение “Укытучым” Х.Ө.Э. Иярчен вакыт һәм урын җөмләле кушма җөмләләрне кабатлау. Иярчен рәвеш һәм күләм җөмләле кушма җөмләләрне кабатлау. Иярчен сәбәп һәм максат җөмләле кушма җөмләләрне кабатлау. Иярчен шарт һәм кире җөмләле кушма җөмләләрне кабатлау. Аңлатмалы диктант “Чишмә янында” Б.С.Ү. Беркетмә язу үрнәкләре. Катлаулы төзелмәләр турында төшенчә. Күп тезмәле катлаулы кушма җөмлә. Б.С.Ү.Сочинение “Сабантуй – хезмәт һәм дуслык бәйрәме” Х.Ө.Э. Тиңдәш иярүле күп иярченле кушма җөмләләр. Тиңдәш иярүле күп иярченле кушма җөмләләргә карата күнегүләр. Тиңдәш түгел иярүле күп иярченле кушма җөмләләр. Тиңдәш түгел иярүле күп иярченле кушма җөмләләргә карата күнегүләр. Бер-бер артлы иярүле күп иярченле кушма җөмләләр. Бер-бер артлы иярүле күп иярченле кушма җөмлә компонентларын үзара бәйләүче чаралар. Берничә төр иярүле күп иярченле катлаулы кушма җөмләләр. Берничә төр иярүле күп иярченле катлаулы кушма җөмләләрдә тыныш билгеләре. Контроль диктант “Беренче яңгыр” Х.Ө.Э. Катнаш кушма җөмләләр. Катнаш кушма җөмлә компонентларын үзара бәйләүче чаралар. Катнаш кушма җөмләләрдә тыныш билгеләре. Өтер куелу очраклары. Ике нокта куелу очраклары. Сызык куелу очраклары. Нокталы өтер куелу очраклары. 4 чирек (27 сәгать) Тиңдәш иярүле күп иярченле катлаулы кушма җөмләләрне кабатлау. Тиңдәш түгел иярүле күп иярченле катлаулы кушма җөмләләрне кабатлау. Бер-бер артлы иярүле күп иярченле катлаулы кушма җөмләләрне кабатлау. Берничә төр иярүле күп иярченле катлаулы кушма җөмләләрне кабатлау. Б.С.Ү. Сочинение “Бу тормышта мине нәрсә борчый?” Х.Ө.Э. Катнаш кушма җөмләләрне кабатлау. Катлаулы төзелмәләрне гомумиләштереп кабатлау. Текст синтаксисы турында гомуми төшенчә. Тезем. Теземдә тыныш билгеләре. Җөмләнең мәгънәсе. Җөмләнең төзелеше. Интонация. Тыныш билгеләре. Б.С.Ү. Контроль изложение “Фәнияр Казанда” Б.С.Ү. Изложениеләрне тикшерү Искәртмәле диктант “Карама” Х.Ө.Э. Нокта куела торган очраклар. Сорау һәм өндәү билгеләре куела торган очраклар. Күп нокталар, куштырнаклар куела торган очраклар. Б.С.Ү. Сочинение язуга әзерлек. Б.С.Ү. Контроль сочинение “Минем яраткан әсәрем.” Х.Ө.Э. Өтер куела торган очраклар. Нокталы өтер куела торган очраклар. Ике нокта куела торган очраклар. Контроль диктант “Ана шәһәре” Сызык куела торган очраклар. Җәяләр куела торган очраклар. Үткәннәрне гомумиләштереп кабатлау. | 01.09. 03.09. 05.09. 08.09. 10.09. 12.09 15.09. 17.09. 19.09. 22.09. 24.09. 27.09. 29.09. 01.10. 03.10. 06.10. 08.10. 10.10. 13.10. 15.10. 17.10. 20.10. 22.10. 24.10. 27.10. 29.10. 31.10. 10.11. 12.11. 14.11. 17.11 19.11. 21.11. 24.11 26.11. 28.11. 01.12. 03.12. 05.12. 08.12. 10.12. 12.12. 15.12. 17.12. 19.12. 22.12. 24.12. 26.12. 12.01. 14.01. 16.01. 19.01. 21.01. 23.01. 26.01. 28.01. 30.01. 02.02. 04.02. 06.02. 09.02. 11.02. 13.02. 16.02. 18.02. 20.02. 23.02. 25.02. 27.02. 02.03. 04.03. 06.03. 09.03. 11.03. 13.03. 16.03. 18.03. 20.04. 01.04. 03.04. 06.04. 08.04. 10.04. 13.04. 15.04. 17.04. 20.04. 22.04. 24.04. 27.04. 29.04. 01.05. 04.05. 06.05. 08.05. 11.05. 13.05. 15.05. 18.05. 20.05. 22.05. 24.05 25.05. 27.05 29.05 31.05. | Тел гыйлеменең бүлекләрен искә төшерү. Аларның нәрсә өйрәнүләрен кабатлау. Үткәннәрне искә төшерү. 7 нче сыйныфта үткәннәрне кабатлау Туры һәм кыек сөйләм (7 сәгать) Сөйләмнең ике төрле: телдән һәм язма рәвештә булуы. Сөйләмне башкаручының сөйләүче яки автор дип аталуы. Үзгәртелмичә кулланылган чит сөйләмнең туры сөйләм дип, ә үзгәртелеп кулланылган чит сөйләмнең кыек сөйләм дип аталуы. Язма әсәрләрдән алынган туры сөйләмнең цитата дип аталуы. Хикәя җөмлә белән бирелгән туры сөйләмне кыек сөйләмгә әйләндергәндә, иянең иялек килешендәге, хәбәрнең төшем килешендәге тәмамлыкка әйләнүе. Боерык җөмлә белән бирелгән туры сөйләмне кыек сөйләмгә әйләндергәндә, иянең юнәлеш килешендәге тәмамлыкка әйләнүе, хәбәрнең инфинитив формасын алып, кушты, боерды, үтенде кебек сүзләр өстәлүе. Сорау җөмлә белән бирелгән туры сөйләмне кыек сөйләмгә әйләндергәндә, иянең яки эндәш сүзнең иялек килешендәге, хәбәрнең төшем килешендәге тәмамлыкка әйләнүе. Туры сөйләмнең куштырнаклар эченә алынуы. Туры сөйләм янында тыныш билгеләре куюның өч төргә бүленүе. Ике яки берничә кешенең үзара сөйләшүе диалогдип аталу. Аерым кешеләрнең диалог эчендәге сүзләренең реплика дип йөртелүе. Пьесада, проза әсәрләрендә персонажның үз-үзенә, башка персонажларга яки тамашачыларга мөрәҗәгать итеп сөйләгән сүзләре. Туры сөйләм янында тыныш билгеләренең куелышы. Туры сөйләм янында тыныш билгеләренең куелышын ныгыту. Туры сөйләмле җөмләгә синтаксик анализ ясау күнекмәләре. Кушма җөмлә (1 сәгать) Берничә гади җөмләдән торган җөмләнең кушма җөмлә дип аталуы. Тезмә кушма җөмлә (7 сәгать) Үзара тезү юлы белән бәйләнгән җөмләләрдән торган кушма җөмләнең тезмә кушма җөмлә дип аталуы. Гади җөмләләре үзара тезүче теркәгечләр ярдәмендә бәйләнгән кушма җөмләнең теркәгечле тезмә кушма җөмлә дип аталуы. Кушма җөмләдәге гади җөмләләрне үзара бәйли торган тезүче теркәгечләр: җыючы (һәм, да, дә, да-да, ни-ни, янә-янә), каршы куючы (ләкин, ә, әмма, тик, бары, бәлки), бүлүче (я-я, яки, яисә, әллә-әллә, әле-әле) теркәгечләр булуы. Гади җөмләләрне үзара бөйләүдә теркәгечләр катнашмаса, андый кушма җөмләнең теркәгечсез тезмә кушма җөмлә дип аталуы. Теркәгечсез тезмә кушма җөмләдәге гади җөмләләрнең үзара санау һәм каршы кую интонациясе ярдәмендә теркәлүләре. Теркәгечле тезмә кушма җөмлә эчендәге гади җөмләләрнең бер-берсеннән өтер белән аерылуы. Теркәгечле тезмә кушма җөмләләр. План төзү, шул нигездә текстны эзлекле язу. Теркәгечле тезмә кушма җөмләләр янында тыныш билгеләренең куелышын ныгыту. Теркәгечсез тезмә кушма җөмләләрдә, гади җөмләләрне аеру өчен, өч төрле билге куллану: өтер, нокталы өтер, сызык. искен каршы куюны һәм вакыйгаларның кинәт алмашынуын белдергән җөмләләр арасына сызык куелу. Гади җөмләләрнең үз эчләрендә өтерләре булса, яки алар, бик җәенке булып, бер-берсенә тыгыз бәйләнмәгән булсалар, андый җөмләләрнең үзара нокталы өтер белән аерылулары. Иярченле кушма җөмлә (29 сәгать). Үзара ияртү юлы белән бәйләнгән җөмләләрдән торган җөмләнең иярченле кушма җөмлә дип аталуы. Ияреп килгәне - иярчен җөмлә дип, ә ияртеп килгәне баш җөмлә дип аталуы. Иярченле кушма җөмләләрнең мәгънәләре ягыннан алты төргә бүленүе, ә төзелешләре буенча аналитик һәм синтетиктөрләгә бүленүе. Баш җөмләгә үзенең хәбәре составындагы чаралар ярдәмендә ияргән, шунлыктан аңа керешеп киткән җөмләнеңсинтетик иярчен җөмлә дип аталуы, синтетик иярчен җөмләләрнең татар теленә (төрки телләргә) хас булуы, рус телендә аларның булмавы. Синтетик иярчен җөмлә белән баш җөмлә арасына бер генә билге - бары тик өтер генә куелу. Үзе бәйләнгән сүздән ерак торган синтетик иярчен җөмләнең баш җөмләдән өтер белән аерылуы. Үзе ияргән сүз белән янәшә торган синтетик иярчен җөмләнең баш җөмләдән бернинди билге белән дә аерылмавы. Өйрәнелгән синтаксик күренешләрне сочинениедә куллана белү. Сочинениеләргә анализ ясау. Синтетик иярчен җөмләләр янында тыныш билгеләренең куелышын белү Синтетик иярчен җөмләләр янында тыныш билгеләренең куелышын ныгыту. Баш җөмләгә үзенең составында тормый торган чаралар ярдәмендә ияргән җөмләләрнең аналитик иярчен җөмлә дип аталуы. Аналитик иярчен җөмләләрнең баш җөмләгә мөнәсәбәтле сүзләр, теркәгеч һәм теркәгеч сүзләр, көттерү интонациясе белән бәйләнү. Баш җөмләгә парлы мөнәсәбәтле сүзләр һәм ияртүче теркәгечләр ярдәмендә бәйләнгән иярчен җөмләләр янында өтер куелу. Баш җөмләгә көттерү паузасы белән бәйләнгән иярчен җөмлә алдыннан һәрвакыт ике нокта куелу. Ялгызлык мөнәсәбәтле сүзе булган баш җөмлә иярчен җөмләдән соң килсә, җөмләләр арасында көттерү паузасы ясалу һәм шул урында ике нокта куелу. Татар һәм рус телләрендәге иярченле кушма җөмләләрне чагыштырып бирә белү Иярчен җөмләнең ия җөмлә, хәбәр җөмлә, хәл җөмлә, аергыч җөмлә, тәмамлыкҗөмләләргә бүленүе.Иярчен хәл җөмләнең иярчен урын, иярчен вакыт, иярчен рәвеш, иярчен күләм, иярчен сәбәп, иярчен максат, иярчен шарт һәм иярчен кире җөмләләргә бүленүе. Баш җөмләдәге мөнәсәбәтле сүз кайсы кисәк булып килсә, аның ярдәмендә бәйләнгән иярчен җөмләнең дә шул ук кисәккә туры килә торган иярчен җөмлә булуы. Иярчен ия җөмләнең баш җөмләнең иясе урынында килүе һәм кем? нәрсә? сорауларына җавап бирүе. Иярчен ия җөмләнең я турыдан-туры баш җөмләнең иясе урынында килүе, я баш җөмләдә мөнәсәбәтле сүз белән бирелгән ияне ачыклавы. Иярчен ия җөмләнең башлыча аналитик булуы һәм баш җөмләгә мөнәсәбәтле сүзләр, ки теркәгече һәм көттерү паузасы ярдәмендә бәйләнүе. Аналитик һәм синтетик иярчен җөмләләр янында тыныш билгеләре. План төзү, шул нигездә текстны эзлекле язу. Иярчен хәбәр җөмләнең баш җөмләнең хәбәре урынында килүе һәм кемне? нәрсәне? нәрсәгә? кемгә? кемнән? нәрсәдән? кемдә? нәрсәдә? сорауларына җавап булуы. Иярчен хәбәр җөмләнең баш җөмләдә мөнәсәбәтле сүз белән бирелгән хәбәрне ачыклавы. Иярчен хәбәр җөмләнең һәрвакыт аналитик булуы һәм баш җөмләгә мөнәсәбәтле сүзләр, ки теркәгече һәм көттерү паузасы ярдәмендә бәйләнүе. Иярчен ия һәм хәбәр җөмләле кушма җөмләдә өтер һәм ике нокта куелу очраклары. Аналитик һәм синтетик иярчен җөмләләр. Дөрес язу күнекмәләрен булдыру. Иярчен тәмамлык җөмләнең баш җөмләнең тәмамлыгы урынында килүе һәм кемне? нәрсәне? нәрсәгә? кемгә? кемнән? нәрсәдән? кемдә? нәрсәдә? сорауларына җавап бирүе. Иярчен тәмамлык җөмләнең я турыдан-туры баш җөмләнең тәмамлыгы урыныда килүе, я баш җөмләдә мөнәсәбәтле сүз белән бирелгән тәмамлыкны ачыклавы. Иярчен тәмамлык җөмләнең аналитик төре дә, синтетик төре дә булуы. Аналитик тәмамлык җөмләнең баш җөмләгә мөнәсәбәтле сүзләр, ки теркәгече һәм көттерү паузасы ярдәмендә бәйләнүе. Синтетик тәмамлык җөмләнең баш җөмләгәтөшем һәм юнәлеш килеше кушымчасы һәм дип сүзеярдәмендә бәйләнүе Иярчен аергыч җөмләнең баш җөмләнең аергычы урынында килүе һәм нинди? кайсы? кемнең? кебек сорауларга җавап булуы. Иярчен аергыч җөмләнең я турыдан-туры баш җөмләнең аергычы урынында килүе, я баш җөмләдә мөнәсәбәтле сүз белән бирелгән аергычны ачыклавы. Иярчен аергыч җөмләнең аналитик төре дә, синтетик төре булуы. Аналитик аергыч җөмләнең баш җөмләгә мөнәсәбәтле сүзләр, ки теркәгече һәм көттерү паузасы ярдәмендә бәйләнүе. Синтетик аергыч җөмләнең баш җөмләгә сыйфат фигыль формасы һәм янәшә тору юлы белән бәйләнүе. Иярчен вакыт җөмләнең баш җөмләдәге эш яки хәлнең вакытын белдерүе һәм кайчан? кайчаннан бирле? кайчанга чаклы? сорауларына җавап бирүе. Иярчен вакыт җөмләнең баш җөмләдәге эш яки хәлнең вакытын я турыдан-туры, я баш җөмләдә мөнәсәбәтле сүз белән бирелгән вакыт хәлен ачыклау аркылы белдерүе. Иярчен вакыт җөмләнең аналитик төре дә, синтетик төре дә булу. Аналитик вакыт җөмләнең баш җөмләгә мөнәсәбәтле сүзләр ярдәмендә бәйләнүе. Синтетик вакыт җөмләнең баш җөмләгә хәл фигыль кушымчасы, кайбер килеш кушымчалары, бәйлекләр һәм бәйлек сүзләрярдәмендә бәйләнүе. Иярчен вакыт җөмләләр. Дөрес язу күнекмәләре булдыру. Иярчен урын җөмләнең баш җөмләдәге эш яки хәлнең урынын белдерүе һәм кайда? кайдан? кая? кебек сорауларга җавап булуы. Иярчен урын җөмләнең баш җөмләдәге эш яки хәлнең урынын я турыдан-туры, я баш җөмләдә мөнәсәбәтле сүз белән бирелгән урын хәлен ачыклау аркылы белдерүе. Иярчен урын җөмләнең күбрәк аналитик төре, сирәгрәк синтетик төре булуы. Аналитик урын җөмләнең баш җөмләгә мөнәсәбәтле сүзләр ярдәмендә бәйләнүе. Синтетик урын җөмләнең баш җөмләгә җирдә, якта, урында дигән бәйлек сүзләрярдәмендә иярүе. Иярчен рәвеш җөмләнең баш җөмләдәге эш яки хәлнең рәвешен белдерүе һәм ничек? ни рәвешле? кебек сорауларына җавап булуы. Иярчен рәвеш җөмләнең баш җөмләдәге эш яки хәлнең рәвешен я турыдан-туры, я баш җөмләдә мөнәсәбәтле сүз белән бирелгән рәвеш хәлен ачыклау аркылы белдерүе. Иярчен рәвеш җөмләнең аналитик төре дә, синтетик төре дә булу. Аналитик рәвеш җөмләнең баш җөмләгә мөнәсәбәтле сүзләр, гүя, әйтерсең, диярсең кебек теркәгеч сүзләрһәм –мыни, -мени кисәкчәсе ярдәмендә иярүе. Синтетик рәвеш җөмләнең баш җөмләгәхәлдә, килеш, көенчә, шикелле, сыман, төсле бәйлекләре, -ча, -чә, -дай, -дәй һәм хәл фигыль кушымчаларыярдәмендә иярүе. Иярчен күләм җөмләнең баш җөмләдәге эш яки хәлнең күләмен белдерүе һәм күпме? никадәр? ни дәрәҗәдә? кебек сорауларга җавап булуы. Иярчен күләм җөмләнең баш җөмләдәге эш яки хәлнең күләмен я турыдан-туры, я баш җөмләдә мөнәсәбәтле сүз белән бирелгән күләм хәлен ачыклау аркылы белдерүе. Иярчен күләм җөмләнең аналитик төре дә, синтетик төре дә булуы. Өйрәнелгән синтаксик күренешләрне сочинениедә куллана белү. Иярчен сәбәп җөмләнең баш җөмләдәге эш яки хәлнең сәбәбен белдерүе һәм ник? нилектән? ни сәбәпле? нәрсә аркасында? кебек сорауларга җавап булуы.Иярчен сәбәп җөмләнең баш җөмләдәге эш яки хәлнең сәбәбен я турыдан-туры, я баш җөмләдә мөнәсәбәтле сүз белән бирелгән сәбәп хәлен ачыклау аркылы белдерүе.Иярчен сәбәп җөмләнең аналитик төрләре дә, синтетик төрләре дә булу. Аналитик сәбәп җөмләнең баш җөмләгә мөнәсәбәтле сүзләр, чөнки теркәгече һәм көттерү паузасыярдәмендә иярүе. Синтетик сәбәп җөмләнең баш җөмләгә күрә бәйлеге, сәбәпле, аркасында кебек бәйлек сүзләр, кайбер килеш кушымчаларыярдәмендә бәйләнүе Иярчен максат җөмләнең баш җөмләдәге эш яки хәлнең максатын белдерүе һәм ни өчен? нинди максат белән? кебек сорауларга җавап булуы. Иярчен максат җөмләнең баш җөмләдәге эш яки хәлнең максатын я турыдан-туры, я баш җөмләдә мөнәсәбәтле сүз белән бирелгән максат хәлен ачыклау аркылы белдерүе.Иярчен максат җөмләнең аналитик төрләре дә, синтетик төрләре дә булу. Аналитик максат җөмләнең баш җөмләгә шуның өчен, моның өчен кебек мөнәсәбәтле сүзләр ярдәмендә иярүе. Синтетик максат җөмләнең баш җөмләгә өчен бәйлеге, дип сүзе ярдәмендә иярүе. Иярчен шарт җөмләнең баш җөмләдәге эш яки хәлнең үтәлү-үтәлмәвенә шарт булган эш яки хәлне белдерүе һәм нишләсә? ни булса? нинди шартларда? кебек сорауларга җавап булуы. Иярчен шарт җөмләнең баш җөмләдәге эш яки хәлнең шартын я турыдан-туры, я баш җөмләдәге мөнәсәбәтле сүз белән бирелгән шарт хәлен ачыклау аркылы белдерүе. Иярчен шарт җөмләнең аналитик төре дә, синтетик төрләре дә булуы. Аналитик шарт җөмләнең баш җөмләгә мөнәсәбәтле сүзләр (шулай булса, алайса, алай булса, юкса), сорау кисәкчәсе ярдәмендә иярүе. Синтетик шарт җөмләнең баш җөмләгә шарт фигыль формасы һәм исә, икән сүзе ярдәмендә бәйләнүе. Иярчен кире җөмләнең көтелгән эш яки хәлнең баш җөмләдә киресе булачагын белдерүе һәм нәрсә булса да? нәрсәгә карамастан? сорауларына җавап булуы. Көтелгән эшнең баш җөмләдә киресен эшләнүен я турыдан-туры, я баш җөмләдәге мөнәсәбәтле сүз белән бирелгән кире хәлне ачыклау аркылы белдерүе. Иярчен кире җөмләнең аналитик төре дә, синтетик төрләре дә булуы. Аналитик кире җөмләнең баш җөмләгәшулай да, алай да, шулай булса да, шуңа карамастан кебек мөнәсәбәтле сүзләрярдәмендә иярүе. Синтетик кире җөмләнең баш җөмләгәшарт фигыль формасы плюс да, дә кисәкчәсе, хәл фигыль кушымчасы –ып, -еп яки –гач, -гәч плюс да, дә кисәкчәсе, карамастан сүзеярдәмендә бәйләнүе. Иярчен аныклагычҗөмләнең баш җөмләдән аңлашылган берәр төшенчәне, фикерне аныклап килүе. Төзелеше ягыннан аналитик булуы. Иярчен аныклагыч җөмләле кушма җөмләдә иярчен җөмләнең баш җөмләгә ягъни теркәгече ярдәмендә бәйләнүе. Өтер куелуы. Иярчен ия һәм хәбәр җөмләле кушма җөмләләргә синтаксик анализ ясау күнекмәләре. Иярчен тәмамлык һәм аергыч җөмләле кушма җөмләләргә синтаксик анализ ясау күнекмәләре. Иярчен җөмләләрнең мәгънә ягыннан төрләре. План төзү, шул нигездә текстны эзлекле язу. Иярчен вакыт һәм урын җөмләле кушма җөмләләргә синтаксик анализ ясау күнекмәләре. Иярчен рәвеш һәм күләм җөмләле кушма җөмләләргә синтаксик анализ ясау күнекмәләре. Иярчен сәбәп һәм максат җөмләле кушма җөмләләргә синтаксик анализ ясау күнекмәләре. Иярчен шарт һәм кире җөмләле кушма җөмләләргә синтаксик анализ ясау күнекмәләре. Иярченле кушма җөмләләр. Грамоталы язу күнекмәләре. Беркетмә язу үрнәкләре белән танышу. Бәйләнешле сөйләм телен үстерү. Катлаулы төзелмәләр (37 сәгать) Икедән артык җөмләдән торган кушма җөмләләрнең катлаулы төзелмә дип йөртелүләре. Катлаулы кушма җөмләләргә күп иярченле кушма җөмләләр, катнаш кушма җөмләләр һәм теземнеңкерүе. Гади җөмләләрнең үзара ияртү юлы белән генә бәйләнгән катлаулы төзелмәнең күп иярченле кушма җөмлә дип аталуы. Күп тезмәле катлаулы кушма җөмлә компонентларының үзара тезүче теркәгечләр, санау яки каршы кую интонациясе ярдәмендә бәйләнүе. Өйрәнелгән синтаксик күренешләрне сочинениедә куллана белү. Ике җөмләнең бер баш җөмләгә ияреп килеп, һәм ул җөмләләрнең икесе дә мәгънәләре буенча ике төргә караса, андый җөмләләрнең тиңдәш иярүле күп иярченле кушма җөмләдип атаулары. Андый җөмләләрдә тыныш билгеләре куелышы. Тиңдәш иярүле күп иярченле кушма җөмләләрне ныгыту күнекмәләре Ике җөмләнең бер баш җөмләгә ияреп килеп, һәм ул җөмләләрнең икесе дә мәгънәләре буенча бер төргә караса, андый җөмләләрнең тиңдәш түгел иярүле күп иярченле кушма җөмләдип аталулары. Андый җөмләләрдә тыныш билгеләре куелышы. Тиңдәш түгел иярүле күп иярченле кушма җөмләләрне ныгыту күнекмәләре Ике җөмләнең бер баш җөмләгә бер-бер артлы ияреп килүләренең бер-бер артлы иярүле күп иярченле кушма җөмләдип аталулары. Андый җөмләләрдә тыныш билгеләре куелышы. Бер-бер артлы иярүле күп иярченле кушма җөмлә компонентларын үзара бәйләүче чараларны ныгыту. Күп иярченле кушма җөмләдә җөмләләр үзара тиңдәш иярү, тиңдәш түгел иярү, бер-бер артлы иярү юлы белән (кимендә ике төрле бәйләнеш) бәйләнсәләр, мондый җөмләләрнең берничә төр иярүле күп иярченле катлаулы кушма җөмлә дип аталулары. Берничә төр иярүле күп иярченле катлаулы кушма җөмләләрдә тыныш билгеләрен кую күнекмәләре. Күп иярченле кушма җөмләләр. Дөрес язу күнекмәләре булдыру. Гади җөмләләре үзара тезү юлы белән дә, ияртү юлы белән дә бәйләнгән катлаулы төзелмәләрнең катнаш җөмлә дип аталулары. Катнаш кушма җөмлә компонентларын үзара бәйләүче чараларны билгеләү күнекмәләре. Катнаш кушма җөмләләрдә өтер куелу очракларын күнегүләр ярдәмендә ныгыту. Катнаш кушма җөмләләрдә ике нокта куелу очракларын күнегүләр ярдәмендә ныгыту. Катнаш кушма җөмләләрдә сызык куелу очракларын күнегүләр ярдәмендә ныгыту. Катнаш кушма җөмләләрдә нокталы өтер куелу очракларын күнегүләр ярдәмендә ныгыту. Тиңдәш иярүле күп иярченле катлаулы кушма җөмләләрне ныгыту. Тиңдәш түгел иярүле күп иярченле катлаулы кушма җөмләләрне ныгыту. Бер-бер артлы иярүле күп иярченле катлаулы кушма җөмләләрне ныгыту. Берничә төр иярүле күп иярченле катлаулы кушма җөмләләрне ныгыту. Фикерне эзлекле итеп бирә белү Катнаш кушма җөмләләрне ныгыту. Катлаулы төзелмәләрне ныгыту. Текст синтаксисы турында төшенчәне белү Тиңдәш кисәкләре яки тиңдәш җөмләләре күп булу аркасында бик нык җәенкеләндерелгән гади яки кушма җөмләләрнең тезем дип аталулары. Санау бүлеге белән йомгаклау бүлеге арасына сызык куелу. Җөмлә белдерә торган эчтәлекнең аның төзелешенә бәйле булуы. Җөмлә белдерә торган эчтәлекнең аның төзелешенә бәйле булуы. Эчтәлек белдерүдә сүзләр, сүзләрне үзара бәйләүче чаралар белән бергә аларның әйтелү ысулларның да (интонация) катнашуы. Интонациянең язуда тыныш билгеләре аша белдерелүе. Тыныш билгеләрен куярга өйрәтә торган фәннең пунктуация дип аталуы. Тыныш билгеләре. Тыныш билгеләре. План төзү, шул нигездә текстны эзлекле язу. Изложениеләрне бергәләп тикшерү. Грамоталы итеп яза белү. Ноктаның куелышын күнегүләр ярдәмендә ныгыту. Сорау, өндәү билгеләрнең куелышын күнегүләр ярдәмендә ныгыту. Күп нокталарның цитаталарда төшереп калдырылган сүзләр яки җөмләләр урынына, төрле сәбәпләр аркасында сөйләмнең әйтелеп бетмәвен күрсәтү өчен куела. Куштырнакларның диалог формасында язылмаган туры сөйләмне; китап, газета, журнал һәм төрле оешма, предприятие исемнәрен; гадәти мәгънәсеннән башкарак мәгънә белдергән сүзләрне аеру өчен кулланылуы. Сочинение язарга материал туплау. Өйрәнелгән синтаксик күренешләрне сочинениедә куллана белү Өтернең кыскарак паузаны белдерүе һәм түбәндәге урыннарда куелуы: тиңдәш кисәкләр арасына; аерымланган кисәкләрне аеру өчен; кереш сүзләрне, артык җәенке булмаган кереш җөмләләрне, тынычырак тавыш белән әйтелә торган эндәш сүзләрне, ымлыкларны һәм әйе, юк сүзләрен аеру өчен; тезмә кушма җөмләдәге гади җөмләләр арасына; иярченле кушма җөмләдәге җөмләләр арасына; мәгънәне көчәйтү өчен кабатланып килгән сүзләр арсына куелуы. Нокталы өтернең үз эчендә өтер белән аерыла торган кисәкләре булган зуррак синтаксик берәмлекләр арасына куелуы. Ике ноктаның санап кителә торган тиңдәш кисәкләр алдыннан көттерү паузасы ясалган урында; фигыль белән бирелгән хәбәргә ияргән аныклагычлар алдында ягъни, башкача әйткәндә, шул исәптән, шул җөмләдән кебек ярдәмче сүзләр килмәгәндә, шул урынга; бәйләгечсез иярченле кушма җөмләдәге җөмләләр арасында көттерү паузасы ясалган урынга; автор сүзләреннән соң (туры сөйләм алдыннан) көттерү паузасы ясалган урынга куелуы. Ел буена үткәннәрне ныгыту. Дөрес язу күнекмәләре. Сызыкның түбәндәге очракларда куелуы: җөмләдә исемнәр һәм исемнәр урыныда йөри торган сүзләр үзләре генә хәбәр булып килгәндә, ия белән хәбәр арасына; ияне аергыч дип тану куркынычы булганда, иядән соң; кискен каршы куюны белдергән теркәгечсез тиңдәш кисәкләр һәм җөмләләр арасына; тиңдәш кисәкләрдән соң килгән гомумиләштерүче сүзләр алдыннан; аныкланмышы исем белән белдерелгән аныклагыч алдыннан; аныклагыч тиңдәшяки бик җәенке булып, аның чиген билгеләү укучыда кыенлык тудырырлык булса, аныклагычның ике ягына да; текстның укылышына зыян китерердәй кереш җөмләләрне аеру өчен; хәбәре әйтелмәгән я ким җөмләнең пауза ясала торган урынында; ике чикне күрсәтә торган сүзләр арсына; туры сөйләм диалог формасында язылганда, һәрбер реплика алдыннан. Җәяләрнең куелу очраклары: сөйләм башында гына кисәтеп, өстәмә аңлатма биреп китә торган кереш сүз һәм кереш җөмләләрне аеру өчен; аныкланмышның тәрҗемәсен яки башка исеме булган аныклагычларны аеру өчен; өземтәнең авторы яки чыганагы күрсәтелгәндә; драма әсәрләрендә диалоглар эченә кертелгән автор ремаркаларын (аңлатмаларын) аеру өчен. Ел буена үткәннәрне ныгыту. | Тест эшләү Диктант № 1 Карточкалар белән эш Диалог төзү. Монолог төзү Сочинение №1 Карточкалар белән эш Җөмләләр тикшерү Изложение №1 Тест эшләү Сочинение №2 Диктант №2 Карточкалар белән эш Карточкалар белән эш Җөмләләр тикшерү Изложение № 2 Карточкалар белән эш Диктант №3 Җөмләләр тикшерү Диктант № 4 Җөмләләр тикшерү Җөмләләр тикшерү Җөмләләр тикшерү Сочинение № 3 Җөмләләр тикшерү Җөмләләр тикшерү Җөмләләр тикшерү Җөмләләр тикшерү Тест эшләү Тест эшләү Изложение № 3 Җөмләләр тикшерү Җөмләләр тикшерү Җөмләләр тикшерү Җөмләләр тикшерү Диктант №5 Б.С.Ү. Беркетмә язу. Җөмләләр тикшерү Җөмләләр тикшерү Сочинение №4 Җөмләләр тикшерү Тест эшләү. Җөмләләр тикшерү Тест эшләү Җөмләләр тикшерү Диктант № 6. Җөмләләр тикшерү Җөмләләр тикшерү Җөмләләр тикшерү Карточкалар белән эш Карточкалар белән эш Карточкалар белән эш Карточкалар белән эш Сочинение №5 Тест эшләү Тест эшләү Изложение № 4 Диктант № Б.С.Ү. Сочинение язуга әзерлек. Сочинение №6 Җөмләләр тикшерү Диктант № 8 Җөмләләр тикшерү Җөмләләр тикшерү Тест эшләү |
Дата добавления: 2015-08-20; просмотров: 172 | Нарушение авторских прав
| <== предыдущая страница | | | следующая страница ==> |
| Укучылар үзләштерергә тиешле осталык һәм күнекмәләр | | | Укучылар үзләштерергә тиешле осталык һәм күнекмәләр |