Дасягненні беларускага народа ў сацыяльнай сферы, адукацыі і навуцы ў 50-я – першай палове 80-х гадоў ХХ ст.

1. У сувязі з нарастаннем магутнасці СССР, павелічэннем яго матэрыяльных і фінансавых магчымасцей у краіне, у тым ліку і ў Беларусі, пачала ажыццяўляцца вялікая праграма жыллёвага будаўніцтва для народа. У некалькі разоў павялічылася заработная плата і іншы прыбытак насельніцтва пры стабільнасці рознічных цэн на прамысловыя і харчовыя тавары, а таксама паслугі. Большасць тавараў і паслуг былі даступнымі для народа, што нярэдка выклікала іх дэфіцыт у гандлёвай сетцы.

2. Вялікія дасягненні былі ў галіне навукі і тэхнікі, у асваенні касмічнай прасторы. У 1954 г. упершыню ў свеце ў Савецкім Саюзе была пабудавана атамная электрастанцыя, у 1957 г. – упершыню запушчаны штучны спадарожнік Зямлі, а ў 1961 г. Савецкі Саюз запусціў першы ў свеце касмічны карабель, які пілатаваў грамадзянін СССР Ю.Гагарын. У гэтыя дасягненні значны ўклад унеслі вучоныя, інжынеры і тэхнікі, усе працоўныя Беларусі. Ураджэнцы Беларусі лётчыкі-касманаўты СССР, Героі Савецкага Саюза П.Клімук і У.Кавалёнак на касмічных караблях здзейснілі палёты ў космас.

3. Да канца 50 – пачатку 60-х гадоў была ў асноўным ліквідавана непісьменнасць і малапісьменнасць дарослага насельніцтва, уведзена ўсеагульнае абавязковае сямігадовае навучанне. У 1956 г. была адменена плата за навучанне ў старэйшых класах сярэдняй школы, а таксама ў вышэйшых і сярэдніх спецыяльных навучальных установах, уведзеная ў 1940 г. У 70–80-я гады ў асноўным было ажыццёўлена ўсеагульнае навучанне моладзі за курс сярэдняй школы. Завяршэнне работы па ліквідацыі непісьменнасці і малапісьменнасці насельніцтва і ўвядзенне ўсенавуча за курс сярэдняй школы – важнейшыя агульнацывілізаваныя дасягненні беларускага народа.

34. Беларусь у перыяд правядзення рэформ (1985–2003 гг.)

У сярэдзіне 80-х гадоў Савецкі Саюз апынуўся перад шэрагам праблем. Запавольванне сацыяльна-эканамічнага развіцця стварыла неабходнасць рэфармавання палітычнай сістэмы, абнаўлення ўсіх сфер жыцця савецкага грамадства. У сувязі з гэтым ХХVІІ з’езд КПСС (1986 г.), ХІХ Усесаюзная канферэнцыя КПСС вызначылі палітыку перабудовы, якая ўключала ў сябе правядзенне эканамічнай рэформы, рэформы палітычнай сістэмы, сацыяльнай і культурнай сфер жыцця савецкага грамадства, стварэння прававой дзяржавы.

Адначасова з пачаткам правядзенне рэформ на Беларусі ствараецца палітычная апазіцыя. Гэты працэс пачынаецца з арганізацыі ў 1986–1987 гг. шматлікіх аматарскіх нефармальных аб’яднанняў па інтарэсах. К канцу 1987 г. у іх дзейнасці пачынае праяўляцца цэнтралізацыя і палітызацыя. У кастрычніку 1988 г. ствараецца арганізацыйны камітэт Беларускага народнага фронту, устаноўчы з’езд якога адбыўся ў Вільнюсе ў чэрвені 1989 г. К 1991 г. БНФ арганізацыйна аформіўся ў апазіцыйную палітычную арганізацыю, меўшую антысавецкую і антыкамуністычную накіраванасць.

Лозунг перабудовы “Больш дэмакратыі, больш сацыялізму” у першыя гады гэтага працэсу па сутнасці рэалізоўваўся ў першай яго частцы. Гэта абумоўлена памылкамі і пралікамі кіраўніцтва КПСС – КПБ, якія былі дапушчаны ў распрацоўцы і правядзенні палітыкі перабудовы. Адсутнічала канкрэтная, навукова-абгрунтаваная праграма, не былі вызначаны мэты і канчатковыя вынікі. Катастрафічна знізіўся ўзровень жыцця людзей, пагоршылася іх сацыяльнае становішча. Гэта прывяло да таго, што значная частка людзей стала абвінавачваць у гэтым КПСС, сацыялістычныя ідэалы абясцэньваліся, узнікла цікавасць да дзеянняў палітычнай апазіцыі.

Увядзенне ў жніўні 1991 г. надзвычайнага становішча, дзейнасць ГКЧП, нерашучасць М.Гарбачова прывялі да разбурэнні камуністычнай партыі Савецкага Саюза, дзейнасць якой была забаронена ў лістападзе 1991 г., маёмасць яе канфіскавалася. Тое ж самае было зроблена і на Беларусі.

Па-сутнасці, адбыўся дзяржаўны пераварот – пачатак працэсу развала СССР.

Першым крокам на гэтым шляху з’явілася дыскусія аб “незаконным” далучэнні Прыбалтыйскіх рэспублік да СССР у 1940 г., якая закончылася падпісаннем М.Гарбачовым указа аб выхадзе Літвы, Латвіі і Эстоніі з СССР. У хуткім часе былі прыняты дэкларацыі аб дзяржаўным суверэнітэце Расіі, Украіны і іншых рэспублік. 27 ліпеня 1990 г. Вярхоўны Савет Беларускай ССР прыняў Дэкларацыю аб дзяржаўным суверэнітэце рэспублікі. Дзяржаўны пераварот лета-восені 1991 г. дадаў новы штуршок да развіцця гэтага працэсу. У жніўні 1991 г. Вярхоўны Савет БССР надаў статус канстытуцыйнага закона Дэкларацыі аб суверэнітэце, у верасні быў прыняты Закон аб назве Беларускай ССР, якая пачала называцца Рэспубліка Беларусь.

8 снежня 1991 г. у Белавежскай пушчы (Віскулі Камянецкага раёна) кіраўнікі Расіі, Беларусі і Украіны (Б.Ельцын, С.Шушкевіч, Л.Краўчук), ігнаруючы вынікі рэферэндума 1991 г., дэнансавалі дагавор 1922 г. аб утварэнні СССР і тым самым канчаткова разбурылі вялікую і магутную дзяржаву. На руінах СССР была створана аморфная нежыццяздольная Садружнасць Незалежных Дзяржаў.

15 сакавіка 1994 г. Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь прыняў новую Канстытуцыю – Асноўны Закон Рэспублікі Беларусь. Беларусь, па канстытуцыі, з’яўляецца унітарнай дэмакратычнай сацыяльнай прававой дзяржавай, якая валодае вяршэнствам і паўнатой улады на сваёй тэрыторыі. Канстытуцыяй уведзена прэзідэнцкая форма кіравання.

10 ліпеня 1994 г. першым Прэзідэнтам Рэспублікі Беларусь абраны А.Р.Лукашэнка.

14 мая 1995 г., 24 лістапада 1996 г. былі праведзены 2 рэспубліканскіх рэферэндума, на якіх народ Беларусі падтрымаў палітыку Прэзідэнта. Была прынята новая рэдакцыя Канстытуцыі РБ.

2 красавіка 1996 г., 2 красавіка 1997 г. паміж Беларуссю і Расіяй былі падпісаны дагаворы аб стварэнні спачатку Садружнасці, а потым саюза дзвюх дзяржаў.

8 снежня 1999 г. падпісанне дагавора аб стварэнні Саюзнай дзяржавы Беларусі і Расіі.

У канцы лютага 1919 г. пачалася польская iнтэрвенцыя. Урад Лiтбел не змог арганiзаваць супрацiўленне польскiм вайскам. Асноўныя сiлы Чырвонай Армii накiроўвалiся на ўсходнi фронт. Галоўнай мэтай Польшчы было далучэнне зямель былога ВКЛ да Польшчы. 8 жнiўня 1919 г. польскiя войскi захапiлi Мiнск. У вераснi 1919 г. пачалiся перагаворы. На захопленай тэрыторыi iнтэрвенты ўстанавiлi жорсткi акупацыйны рэжым. Праводзiлiся масавыя арышты, рабаўнiцтвы i гвалт, паланiзацыя насельнiцтва Беларусi. Дзяржаўнай мовай была аб`яўлена польская мова. Былi зачынены беларускiя школы, установы культуры.

Беларускi народ не пакарыўся акупантам. На ўсей тэрыторыi лiтбел разгарнулася партызанская барацьба. Кiравалi гэтай барацьбой бальшавiкi i беларускiя эсэры. Сумесныя дзеяннi бальшавiкоў i эсэраў далi свае станоўчыя вынiкi. Быў распрацаваны план узброенага паўстання, створаны Беларускi паўстанцкi камiтэт, Народная ваенная самаабарона.

У канцы красавiка 1920 г. урад Польшчы перарваў перагаворы i разгарнуў наступленне сваiх войск. У маi 1920 г. пачала контрнаступленне Чырвоная Армiя, але беспаспяхова. Новае контрнаступленне пачалося 4 лiпеня 1920 г. Да жнiўня 1920 г. Чырвоная Армiя вызвалiла ўсю тэрыторыю Беларусi i ўступiла на тэрыторыю Польшчы. У гэты час стала магчымым аднавiць БССР. Бэў створаны Белрэўком на чале з А.Чарвякрвым. Гэта быў часовы орган улады. У канцы лiпеня была прынята Дэкларацыя аб абвяшчэннi незалежнай БССР. У жнiўнi 1920 г. перайшлi ў контрнаступленне польскiя войскi. Разлiк на сусветную рэвалюцыю не апраўдаўся. У вынiку значная частка тэрыторыi Беларусi была зноў захоплена польскiмi войскамi. Таму БССР аднаўлялася толькi ў межах 6 паветаў Мiнскай губернi. 18 сакавiка 1921 г. быў падпiсаны мiрны дагавор памiж Польшчай i Расiяй. Да Польшчы адышла Заходняя Беларусь (была вызвалена ў вераснi 1939 г.). Усходняя частка беларусi заставалася ў складзе РСФСР (была вернута ў 1924 i 1926 гг.).

Дата добавления: 2015-08-02