Запальванне купальскага вогнішча з’яулялася адным з галоуных момантау свята, яго завязкай, пачаткам дзеяння. Развіццём купальскіх гульбішчау былі народныя забавы, змест якіх вельмі разнастайны.
Агульнанацыянальным структурным кампанентам Купалля з’яуляліся скокіпраз вогнішча, якія ладзілі пасля таго, як касцёр ярка разгарыцца. Праз касцёр людзі скакалі, каб ачысціцца перад пачаткам красавіцы і жніва (пазбавіцца ад нячыстай сілы).
У Шумілінскім р-не (Віцебская вобл.) асобыяпераскокванні праз касцёр, страціушы магічны сэнс у 20 ст. трансфарміраваліся у калектыуную варажбу – вытлумачэнне накіраванасці, калі дзеука пераскочыць праз касцёр і хоць адна іскрынка пры гэтым прычэпіцца да яе спадніцы,то значыць дзеука хочыць замуж.
У многіх раёнах паасобныя скокі праз касцёр,страціушы ранейшы магічны сэнс, набылі гульнявы характар і сталі працягваць спаборніцтва юнакоу і дзяучат, якое пачыналася вычаканнем жартоуных купалак.
Акрамя паасобных скокау у беларусау, як і у іншых усходнеславянскіх народау, захавауся звычай пераскокваць праз вогнішча парамі – што этнографы тлумачаць імкненнем хутчэй ажаніцца або выйсці замуж.
Этнаграфічныя матэрыялы паказваюць: у Беларусі яшчэ у канцы 19ст. пачатку 20ст. існавау звычай перакіданне вянкоу праз вогнішча, які можна меркаваць быу наібольш старажытным варыянтам пераходу ад паасобнага да парнага пераскокванняу праз вогнішча. Вянок у беларусау, як і у іншых славянскіх народау з’яуляецца сімвалам дзявоцтва, і барацьба за вянок – гэта адлюстраванне старажытнага вясельнага абрада.
Непасрэдна парныя скокі праз касцёр былі адным з важных момантау свята, бо купальскі агонь ушанавауся як стыхія, здатная не толькі ачысціць моладзь перад любамі, але і прадбачыць гэты люб. Парныя скокі вырашавалі лёс будучых людзей.
У шэрагу мясцовасцей Беларусі пасля парных скокау праз вогнішча, дзяучаты праводзілі калектыуную варажбу – вытлумачэнне: яны падбігалі са звітымі вянкамі да кастра і кідалі іх у агонь з упэунасцю: чый вянок згарыць хутчэй, тая дзяучына раней за усіх пойдзе замуж.
У Пружанскім і Кобрынскіх паветах (Гродзенскай вобл.) даследчыкамі быу зафіксаваны абрад спальваня конскага чэрапа. Семантыка гэтага абраду ідэнтычная некаторым абрадавым дзеяннем, якія бытавалі у дзень летняга сонцастаяння. Там спальвалі горных казлоу, лісіц, паколькі верылі, што у гэтых істот пераутвараецца ведзьма. Конь, ва уяуленні продкау таксама мог сімвалізіраваць сілу, варожаю галаву;
На беларускіх купальскіх ігрышчах захаваліся і вогненныя тэатралізаваныя дзеянні.
Адным з такіх з’яуляецца пыход на ігрышча старой жанчыны, якая спрабавала украсці галавешку ад кастра. Калі гэта адбывалася, свята прыпынялі.Этнографы выказваюць меркаванне: фіга старой адлюстроувае старажытную ахоуніцу хатняга агню, але у адпаведнасці абраду, яна ператварылася у ведзьму, якую імкнуліся адагнаць ад вогнішча палыной, альбо крапівай, як магічнымі сродкамі абароны ад нечысці.
Сярод купальскіх абрадау еурапейскіх народау важная роля належала колу, імітавала сонца. Кола абмазвалі дзёгцем, абвівалі пераплеценай саломай і, запаліушы спускалі пылаючыя калёса – сонцы з гары у рэчку. Гэтае дзеянне сімвалізавала убыванне дня.
У 19ст. этнограф Крачкоускі адзначыу на тэрыторыі Беларусі звычаі вырабу з саломы і знішчэнне антрапаморфнай мелькі, якую звалі “ Мара ”(Маруха, Марэна). Ён лічыу гэтую мельку увасабленнем багіні холада і смерці, ад слова “ мор ”- смерць.
Адной з асаблівасцей купальскага свята была вогненная варожба, адзначал у многіх раёнах. Уд купальскага агню запальвалася свечка і устаулялася у цэнтры вянка на перакрыжаванняу чалін. Потым вянкі пускалі на ваду, пры гэтым загадвалася жаданне. Калі вянок не патоне, а паплыве па рэчцэ, то задуманае збудзецца.
Адметнай рысай купальскага святкавання у асобных раёнах Беларусі з’яуляліся дзеянні звязаныя з русалкамі.
Паводле народных уяуленняу ператвараліся дзяучаты, якія патапіліся, неупамяты, што памерлі да хрышчэнне, самагубы, а таксама праклятыя бацькамі дзяучаты. У выніку трансфармацыі народных уяуленняу, русалкі сталі стаясамлівацца з негатыунымі міфалагічнамі персанажамі (ведзьма) і іх сталі выганяць.
На Піншчыне супраць русалак сталі прыменяць ахоуныя дзеянні; людзі скокамі праз вогнішча з перакананнем,што русалкі не будуць нападаць і прыходзіць на працягу года.
Агульнанацыянальнымі элементамі купальскіх гульбішчоувакол кастра, характэжрнымі для большасці раёнау беларусі, былі танцы – сваеасаблівыя творчыя спаборніцтвы дзяучат і юнакоу у выкананні жартоуных песен, паасобныя і парныя пераскокванні праз пылаючае вогнішча.
Страціушы магічны з’мест у канцы 19ст і пачатку 20ст, вогненныя рытуалы купальскага свята ператварыліся у масавыя гульнёвыя дзеянні карнавалізованнага характару якія мелі выяуленчыя рысы тэатралізацыі.
Дата добавления: 2015-08-02; просмотров: 75 | Нарушение авторских прав
| <== предыдущая страница | | | следующая страница ==> |
| Гульнёвыя дзеі кірмаша | | | Арганізацыйна-рэпетыцыйны працэс святочных дзей: застольны |