|
Читайте также: |
«Адæймагæн цалынмæ йæ зæрдæ, йæ хъуыдытæ иууылдæр
Хуыцауы комытæфæй нæ байдзаг уой, уæдмæ йæ куывд (дуа)
йæ ныхæстæ ницы давынц.»
Н. РЕРИХ
Дунейы иннæ адæмтау ирон адæм дæр Хуыцау, зæдтæ æмæ дауджытæм куывтой æмæ кувынц алы хуызты æмæ алы мадзæлттæй. Æрвылбоны царды æмæ æхсæнады уавæртæм гæсгæ адæм кувынц канд бахъуаджы сахат нæ, фæлæ ма рæстæгæй-рæстæгмæ фидæныл хъуыды кæнгæйæ, æмæ афæдзы дæргъы динон æмæ бинонты бæрæгбонты. Хуыцаумæ кувынæн уавæрмæ гæсгæ ис æртæ хуызы, æмæ се ’ппæт дæр сты ахъаззаг.
ФЫЦЦАГ. ДЗЫХЫ НЫХАСÆЙ кæнæ хинымæр æнæ кувинæгтæй. Бахъуаджы сахат: тæссаг уавæрмæ (цаумæ) æнхъæлмæ кæсгæйæ, йæ райдианы, кæнæ дзы æнæнхъæлæджы бахаугæйæ, хорздзинад æнхъæлцауæй. Рæстæгæй-рæстæгмæ: бæрæгбоны фынгæвæрдæн амал куынæ вæййы, уæд, хъуыддаджы (куысты) райдиан, балцы цæугæйæ, райсомы хурыскаст (бонырухс) фенгæйæ, æхсæв схуыссыны размæ æмæ хæрды размæ. (Кæс сæргонд «Хион, Хæстæг»).
ДЫККАГ. ДЗЫХЫ НЫХАС ÆМÆ КУВИНÆГТÆЙ (ÆРТÆ ЧЪИРИЙÆ) ÆНÆВДИСÆНТÆЙ — ÆНÆХУЫНД АДÆМÆЙ, Куывдæуы, бинонтæ къаты бон сæхимидæг исты цау куы фæбæрæг кæнынц, уæд, кæнæ бæрæгбонмæ æддагоны куынæ хуындæуы, уæд, зæгъæм, Бынатыхицауы фынгæвæрдмæ, науæд та адæмы æрхонын фынджыбæркад куынæ амона, уæд.
ÆРТЫККАГ. ДЗЫХЫ НЫХАСÆЙ, КУВИНÆГТÆЙ ÆМÆ ’ ВДИСÆНТИМÆ — ХУЫНД АДÆМИМÆ. Ахæм куывд скæнынц дины бæрæгбоны кæнæ бинонтæй искæмæн куывд скæнгæйæ. Зæрдыл даринаг у, кувынæн кусарт цы хъуыддаджы акæнынц, уым æнæ æртæ чъирийы æмæ æнæ ’вдисæнтæ, ома, æнæ хуынд адæм, нæ куывдæуы. Ацы фæстаг кувыны хуызыл зæгъын хъæуы бæлвырддæр.
Цины хъуыддаджы фынгæвæрд æмæ хуынд адæм кæм вæййы, уым кувынæн ис сæрмагонд фæтк, æмæ æппæт Иры кувæг адæмæн у иумæйаг.
Кусæрттæ цалдæр куы вæййынц иу хæдзарæй, уæд аипп нæу. Уыдонæй кувынæн æрмæстдæр иу саккаг кæнынц.
Иу цины хъуыддаджы фынгæвæрдтæ цал раны вæййы, уал хатты скувынц, фæлæ фынгтæ иу ран æвæрд цалдæр рæгъæй куы уой, уæддæр чъирикувджытæ вæййынц æртæ хистæры — сæр æмæ бæрзæйы раз чи фæбады, уыдон — бадты хистæртæ. Иннæ фынгты сæ рæгъы хистæрæн чи фæбады, уыдон кувгæ нæ фæкæнынц, гаджидæуттæ та фæуадзынц хистæрты дзыхæй исгæйæ — фæлхатгæнгæйæ. Уыдонæн сæ хæс у æрмæстдæр фынджы æгъдаумæ цæст дарын.
Фынгæвæрд кувынмæ цæттæ куы вæййы, лæггадгæнджытæ æмæ хуынд адæм сæ бынæттæ куы бацахсынц, уæд нысангонд афон кувæндон ныссабыр вæййы, сабитæ æмæ фæсивæд иууылдæр хæстæг æрбалæууынц хистæртæм, бадты адæм иууылдæр слæууынц (бадгæйæ баззайын худинаг у). Хистæртæ, кувинæгтæй цы æмбæлы, уыдон сисынц æмæ кувын райдайынц. Фыццаг фынджы хистæр дæргъвæтин куывд (стыр скуывд) скæны — Стыр Хуыцаумæ æмæ ма цины хъуыддагмæ зæдтæ æмæ дауджытæй бар чи дары, уыдонмæ. Уый фæстæ дыккаг æмæ æртыккаг хистæрæн кæд сæ зæрды куывдмæ исты бафтауинаг вæййы, уæд æй бафтауынц, кæннод фæзæгъынц: «Стыр Хуыцау, зæдтæ æмæ дауджытæ, уæ хорзæхæй, нæ хистæры куывд уæм фехъуысæд æмæ ацы хъуыддагæн ахъазгæнæг ут!» Кæнæ та: «Дунескæнæг Хуыцау, нæ цардаразæг зæдтæ æмæ дауджытæ, табу уæхицæн уæд, махæн та хорздзинæдтæ æвгъау ма бакæнут! (Кувыны алыхуызон варианттæ кæс сæргонд «Ус курын æмæ мой кæнын»).
Хистæртæ куы фæкувынц, уæд сын сæ алы куывды ныхасы фæстæ кæстæртæ иууылдæр, уазæгæй, фысымæй фæзæгъынц: «Аммен, Хуыцау!» Æртæ хистæрæй куывд чи фæвæййы, уый аходинаг кæстæртæм авæры. Фыццаг хистæр — бæгæныйы къус, уæллаг (сæрæггаг) чъирийæ комдзаг æмæ физонæджы хай авæры, фынгыл чи нæ бады, уыцы фæсивæдæй искæмæ, уый фылдæр хатт вæййы амменгæнджытæй кæстæр — арæхстджын лæппу фысымтæй, арæхдæр, фынгыл бадыны кары чи нæма вæййы, ахæм. Дыккаг хистæр бæгæныйы нуазæнимæ фæрскфизонæг æнæхъæнæй авæры, фынджы дæллаг кæрон цы æртæ кæстæры бады, уыдоны хистæрмæ. Æртыккаг хистæр базыг æмæ нуазæн авæры, хистæртæм хæстæгдæр чи бады, уыдонæй искæмæ. Куывд куы фæвæййынц, уæд фыццаг сбадынц æртæ хистæры, уыйфæстæ — иннæтæ.
Ууыл ахицæн вæййы Хуыцау, зæдтæ æмæ дауджытæм скуывд.
Иры дины кувын амоны Хуыцау, зæдтæ æмæ дауджытимæ комкоммæ ныхас кæнын, фылдæр хатт гом арвы бын. Уыцы ныхас кувæг фæзæгъы уæлибонæй, зæрдæбынæй, æнæ искæй ныхæстæ фæзмгæйæ æмæ фæлхатгæнгæйæ, æдæрсгæйæ, фæлæ удхос курæгау. Кувæг хъуамæ æмбара, кæй номæй кувы (бинонтæ, мыггаг, сыхбæстæ, хъæубæстæ), уыдоны раз йе стыр бæрнондзинад. Кувын нæдæр зарæг у, нæдæр æмдзæвгæтæ дзурын, æмæ хъуамæ уа, куыд амал ис, афтæ хуымæтæг ныхæстæй æмæ цыбыр, комкоммæ ныхасæй (2-аг цæсгомы мивдисæгæй).
Дата добавления: 2015-12-01; просмотров: 55 | Нарушение авторских прав