|
Читайте также: |
Қарып деп әріптердің, цифрлардың және сызбаларда қолданылатын белгілердің жиынын айтады.
Сызбалардағы барлық жазбалар МЕСТ 2.304-81 бекіткен қарыптармен орындалады.
Қарыптың өлшемі (h) деп бас әріптердің мм-мен есептелген биіктігіне тең шаманы айтады. Бас әріптердің биіктігі (h) жазу жолына перпендикуляр бағытта өлшенеді.
Сызба қарпының тағайындалған өлшемдері: (1.8); 2.5; 3.5; 5; 7; 10; 14; 20; 28; 40; (1.8) сызба қарпының өлшемі Б түріне жазуға рұқсат етіледі. Қарып сызығының қалындығы d әріпімен белгілейді. Қарындашпен орындалған сызбаларда қарыптың өлшемі 3.5 мм кем болмауы керек.
СызбақарпыныңМЕСТбойыншатөрттүрібелгіленген: тікжәнекөлбеуАтүріндегі (d=1/14*h), тікжәнекөлбеуБтүріндегі (d=1/10*h) қарыптар. Көлбеуқарыптаржазужолына 75°-қатеңбұрышжасапкөлбейді. ТапсырмадағыбарлықжазбаларБтүріқарпыменкөлбеужазылады.
9.1) Тіліктер
Ойшабірнемесебірнешежазықтықтарменқиылғаннәрсеніңкескінінтілікдепатайды. Мұнданәрсеніойшақиютексалынатынтіліккеғанақатынасты, албасқакескіндергеықпалыжоқ.
Тіліктенәрсеніңқиюшыжазықтықтажатқанбөлігіменсолжазықтықтыңарғыжағындажатқанбөлігікескінделеді.
Тіліктердікелесібелгілербойыншажіктеумүмкін:
Қиюшыжазықтықпроекцияларыныңгоризонтальжазықтығыменөзараорналасуынабайланыстытіліктер:
а) көлденең (горизонталь): α || H;
б) тік (вертикаль): α | H;
в) көлбеу тілік деп атайды.
Қиюшы жазықтықтар санына байланысты:
а) жай – бір қиюшы жазықтықпен;
б) күрделі – бірнеше қиюшы жазықтықтармен айтады.
Күрделі тіліктерді сатылы тіліктер және сынық тіліктер деп бөледі.
Қиюшы жазықтық нәрсенің ұзын немесе көлденең бағытында орналасуына байланысты тіліктерді:
а) бойлаған тіліктер;
б) көлденең тіліктер деп бөледі.
Жасалған тіліктердің толықтығына байланысты, тіліктер толық және жергілікті болып бөлінеді.
Жай тіліктер көбінесе проекция жазықтықтарына параллель етіп жасалады. Егер қиюшы жазықтық проекцияның фронталь жазықтығына параллель орналасса, бұл фронталь тілік болып табылады: α || V (17.18-сурет).
17.18-сурет
Егер қиюшы жазақтық W жазығына параллель болса, профиль тілік аламыз: α || W (17.19-сурет). 17.19-сурет
Қиюшы жазықтық проекцияның горизонталь жазығына параллель болғанда, сондай тілік горизонталь деп аталады: α || H. Горизонталь тілік үстінен көріністе жасалады (17.20-сурет).
Көлбеу тіліктер деп проекциялардың горизонталь жазығымен сүйір не доғал бұрыш жасаған қиюшы жазықпен жасалған тілікті айтады (17.21-сурет).
Бойлаған тілік қиюшы жазықтық нәрсені тігінен қиғанда жасалады.
17.21-сурет 17.22-сурет
Күрделі тіліктер бірнеше қиюшы жазықтықпен алынады.
Егер қиюшы жазықтықтар өзара перпендикуляр орналасса, тілік сатылы деп аталады. Күрделі сатылы тілік жасағанда қиюшы жазықтықтарды шартты түрде бір жазықтықпен беттестіреді (17.22-сурет).
17.22-сурет 17.23-сурет 17.24-сурет
Сынық тілік өзара қиылысқан қиюшы жазықтықтармен жасалады (17.23, 17.24-сурет).
Қиюшы жазық нәрсенің симметрия жазығымен беттескен жағдайда, нәрсенің кескіндері бір сызба бетте, өзара проекциялық байланыста орналасады, қандай да басқа кескінмен аталған бөлінбеген.
Горизонталь, фронталь және профиль тіліктердегі қиюшы жазықтың ізі белгіленбейді және тіліктің үстіне белгілеу жазуы жазылмайды. Мысалы, 17.25-суретте бас көріністің орнында фронталь тілік көрсетілген.
Егер фигура немесе көріністің симмметрия жазығы болса, көріністің жартысы мен оған сәйкес тіліктің жартысын қосып кескіндеуге болады. Оларды симметрия өсінің сызығы бөліп тұрады (17.26-сурет)
17.25-сурет 17.26-сурет
Беттестірілген көріністе көрінбейтін пішіндердің сызықтары көрсетілмейді.
Егер нәрсенің бір бөлігі айналу денесі болса және бұл дененің өсі нәрсенің симметрия өсінде жатпаса, көрініс пен тіліктің арасындағы штрих сызықты айналу денесінің өсінің бойымен жүргізуге болады (17.27-сурет).
Көріністің бөлігі мен оған сәйкес тіліктің бөлігінің арасындағы сызыққа үздіксіз толқын сызықты жүргізуге де болады. (17.28-сурет).
17.27-сурет 17.28-сурет
Нәрсенің жеке бір шектелген бөлігінің құрылысын көрсететтін тілікті жергілікті тілік деп атаймыз.
| Көріністе жергілікті тілік үздіксіз толқын сызықпен шектеледі (17.29-сурет). Бұл сызық кескіннің басқа бір сызығымен беттесуге тиісті емес. | 17.29-сурет |
13.1) Қималар
Сызбадакескінделетіннәрсеніңішкіқуыстарыныңпішінінкөрсетуүшінтілікнемесеқимажасайды.
Қимадепнәрсенібірнемесебірнешежазықтарменойшақиғандажасалатынфигураныңкескінінатайды.
Қимадакескінніңқиюшыжазықтықтажатқанкескінғанакөрсетіледі. Қиманыңжасалуы 17.11-суреттекөрсетіледі.
17.11-сурет 17.12-сурет
Жалпыалғанда, қиюшыжазықтықтыңсызбадағыорнынүзіксызықпенкөрсетеді. Үзіксызықұзындығы 8-20 ммшамасында, қалындығынегізгісызыққалындығының 1...1,5 мөлшерінетең. Қималарментіліктердіжасағандаөзараперпендикуляржазықтардыңіздерінтікбұрыштүріндекөрсетеді. Қиюшыжазықтықізініңшеттеріндебақылаубағытынкөрсететінүлкенжебелерқойылады. Жебелерүзіксызықсыртқышетінен 2-3 ммшамадаорналасады.
Бастапқыжәнесоңғыштрихтаркескіннұсқасысызығыменқиылыспауытиіс. Қиылысусызығыныңбасындажәнеаяғындабірғанаорысалфавитініңбірдейбасәріптеріқойылады. Әріптердібақылаубағытынкөрсететінжебелердіңсыртжағынажәнедеарқашантік (вертикал) түріндежазады.
Қимажәнетіліксоләріптермен «А-А» түріндегіжазуменбелгіленеді.
Қималардыоңашаланғанжәнебеттестірілгенболыпажырайды. Беттестірілгенқимакөрініснусқасындасалынады (17.12-сурет). Оңашаланғанқималардыкөріністентыссызады (17.13, а-сурет), соңдай-ақбіркөріністіңбөліктерініңаралағындакескіндеугеболады (17.13, б-сурет).
Бөліктелгенқиманыңпішінінүздіксізжуансызықпен, беттестірілгенқиманыңпішінінүздіксізжіңішкесызықпенкөрсетеді (17.12, 17.13-суреттер).
17.13-сурет
Симметриялынәрселердіңқималарыүшінбеттестірілгеннемесеоңашаланғанқималардыңсимметрияөсінжіңішкештрихпунктирсызықпенжүргізіп, қиюшыжазықтықтыбелгілейтінсызығынжүргізбейжәнеоныбелгілейтінәріппенжебекөрсетпейсызуғаболады (17.14-сурет).
17.14-сурет 17.15-сурет
Қалған басқа жағдайларда қима сызығын үзік сызықпен береді, оған бақылау бағытын көрсететін жебе салады және оларды орыс алфавитінің бас әріптерімен белгілейді (17.15-сурет). Қимаға «А-А» түріндегі жазуды жазады. Қиманы салу және орналыстыру жебемен көрсетілген бағытқа сәйкес орындалуы керек. Қиманы сызба өрісінің кез-келген жерінде орналыстыруға болады және «бұрылған» деген белгіні (17.16-суретті қараңыз) қоса жазып, қиманы бұрып орналыстыруға да рұқсат етіледі.
Бір нәрсенің біртектес бірнеше қималарын салғанда олардың бәрін бір ғана әріппен белгілейді және бір ғана қиманы кескіндейді (17.16-сурет).
Қиюшы жазықтарды көлденең қималар жасайтындай етіп орналастырады (17.17-сурет).
Дата добавления: 2015-11-30; просмотров: 191 | Нарушение авторских прав