Абатты сұйықпен жару

Қабатты гидравликалық жару – скважиналардың түп маңына аймағына әсер етудің тиімді қүралы. Скважиналарды меңгергенде бұл әдісті мұнай және газ кен орындарының өнімділігін арттыру үшін, айдау скважиналарының жұту қабілетін көбейтуге, қабат суларын бөлектеуге және т.с.с қолданылады.

Қабатты гидрожару процесінің мәні, түп маңы аймағының жыныстарында скважинаға айдалатын сұйық қысымы әсерімен жасанды жырықтар жасау мен

бұрыңғы жарықтарды кеңейтуде. Қабат жыныстарында қысым көтерілгенде жаңа жарықтар қалыптасады және бұрыннан барлары ашылады немесе кеңейеді. Бұл жарықтар жүйесіскважинаны түптен қашықтықта жатқан қабаттың өнімді аймақтарымен байланыстырады. Қысым төмендегенде жарықтар бітеліп қалмауы үшін оларға скважинаіға айдалатын сұйыққа қосып жарықтар радиусы ондаған метрлерге жетеді.

Гидрожарудан кейін скважина шығымдарын бірнеше ондаған есеге арттыратынын кәсіпшілік практикасы көрсетті. Бұл қалыптасқан жарықтардың бұрынғылармен жалғасатынын және скважинаға сұйық жаруға дейін скважинадан бөлектенген жоғары өнімді аймақтардан келіп кұйылатынының куәсі.

Қабатқа сүзілетін сұйықпен қабатты жарғанда, жарықтардың қалыптасу механизмі былай болады. Скважинада сорап агрегаттарымен тудырылатын қысымдағы жару сұйығы алдымен жоғары өткізгішті аймақтарда сүзіледі. Бұл кезде тік бағыттағы шараларда қысым айырмасы пайда болады, өйткен өткізгіштігі жоғары қабатшалардағы қысымға қарағанда жоғары. Нәтижесінде өткізгіш қабаттың жабыны мен табанына жарушы күштер әсері басталады да, жоғары тұрған жыныстар деформацияға ұшырайды және қабатшалар шектерінде көлбеу жарықтар пайда болады.

Сүзілмейтін сұйықпен жарғанда қабатты жару механизімі қалың қабырғалы ыдыстарды жару механизіміне ұқсас болады және бұл үшін жоғары қысым керек. Бұл кезде қалыптасатын жарықтардың бағыты әдетте тік немесе қиғаш болады.Сүзілетін сұйықпен жарғанда жару қысымы әдетте сүзілмейтін сұйыққа қарағанда біршама төмен, өйткені соңғы жағдайда жару механизмі қалың қабырғалы ыдысты жару механизміне келеді. Қабатқа өткен сүзілетін сұйықпен жанасу ауданының үлкендігі арқасында сүзілмейтін сұйықпен қабатты жаруда қажетті қысымнан біршама төмен қысымда да жаруға жеткілікті күш түсіре алады. Бірақ бұл кезде жару сұйығының көп шығыны және сорап агрегаттарының үлкен саны талап етіледі.

Қабат жағдайларында жару сұйығының тұтқырлығы өткізгіштікке байланысты 0,05-0,5Па*с деп есептеледі. Іс жүзінде жару қысымы, тау қысымынан көбіне төмен екені анықталады.

Тауқысымынан аз қысымда көлбеу жарықтардың қалыптасуын академик С.А.Христианович скважинаны бұрғылау процесінде қимада кездескен саздар мен сазды жыныстардың майысу деформациясы нәтижесінде болады деп түсіндіреді. Саздар ашылғаннан кейін, үстіне басқа жыныстар салмағы әсерінен скважинаға ағады деп болжалады. Бұл майысу деформацисы аймағындағы қабаттарда «жеңілдету күмбездерінің пайда болуына соқтырады, нәтижесінде скважинаға жақын жердегі тау қысымы қабаттың скважинадан қашық жатқан бөліктеріне қарағанда төмен болады. Кәсіпшілік практикасында көбіне скважиналар түбіндегі жару қысымы былай екендігі анықталған:

Pp=(1,5-2,5)Н/100, МПа

(мұндағы: Н – скважина тереңдігі, м)

Газды қабаттарды жарғанда, қабатқа тұтқыр мұнайды енгізген қолайсыз, себебі оларды газ қабатының қуыстарынан шығару қиын. Мұндай қабаттарды сумен жаруға болады, бірақ бұл кезде оны скважинаға айдау қарқыны жоғары болуы керек(100-120 дм3/с және жоғары).

Құмтасығыш-сұйық құмды аспалы күйде ұстап тұру керек. Бұған оның тұтқырлығын көтеру арқылы қол жеткізіледі. Кейде құмтасығыш сұйық тұтқырлығы 1ПА*с дейін жетеді.

Соңғы кезде қабаттарды гидрожаруға ең тиімдісі тұтқырлығы аз сүзілетін сұйық деп саналады, өйткені қабат бұл кезде бөгде заттармен ластанбайды, ал оларды құбырлармен айдау қысымы жоғары емес. Бұл жағдайда түптегі қысым тез өседі және жарық пайда болғаннан кейін де жоғары деңгейде сақталады, нәтижесінде жарықтар жақсы ашылады және құммен толтырылады.

Қабаттарды жару кезінде тұтқырлықтың котерілуіде, сұйықтардың сүзгіштігінің азаюы сияқты оларға сәйкес қосындылар енгізу арқылы болады. Қабаттарды жару кезінде қолданылатын көмірсутекті сұйықтар үшін қоюлатқыштар болып органикалық қышқылдардың тұздары, мұнайлардың жоғары-молекулалық және коллоидтық ерітінділері(мысалы, мұнай гудроны және мұнай өңдеудің басқада қалдықтары) табылады.

Карбонатты коллекторларды жарғанда қолданылатын кейбір мұнайлардың, керосин – қышқылы және мұнай қышқылды эмульсияларының тұтқырлығы едәуір және құмтасығыштық қабілеті жоғары. Оны, сұйықтар мұнай скважиналарында қабаттарды жарғанда, жару сұйығы және құмтасығыш сұйық ретінде қолданылады.

Су айдау скважиналарында қабаттарды жаруға көмірсутек негізді жару сұйықтары мен құмтасығыш сұйықтарды қолдану судың көмірсутектерімен қоспасы түзілуі нәтижесінде жыныстар өткізгіштігінің су үшін нашарлауына соқтыруы мүмкін. Бұл құбылыстарды болдырмау үшін айдау скважиналарын қоюлатылған сумен жарады. Қоюлату үшін сульфит – спирт бардасы (ССБ) және тағы басқа суда жаксы еритін туынды целлюлозалар қолданылады.

Жарықтарды толтыруға арналған құм келесі талаптарды қанағаттандыру керек:

1) Берік құм жастықтарын қалыптастыруы және қысымға шыдамды болуы керек;

2) Сыртқы қысым әсеріне жоғары өткізгіштікті сақтау керек.

Ірі түйіршікті, жаксы жақсы жұмырланған және механикалық беріктігі жоғары, гранулометриялық құрамы біртекті құм бұл талаптарды қанағаттандыра алады. Түйіршіктер өлшемдері 0,5 – 1,0 Омм таза кварц құмы ең көп қолданым тапты. Терең скважиналарда құм орнына арнайы түйіршікті материал (корунд) қолданылады.

Дата добавления: 2015-12-01