© - artykuł chroniony prawem autorskim - zasady korzystania
Stanisław Wyspiański urodził się 15 stycznia 1869 r. w Krakowie, zmarł tamże 28 listopada 1907 r. Jego ojcem był rzeźbiarz Franciszek Wyspiański, a matką Maria z Rogowskich. Matka małego Wyspiańskiego zmarła, gdy miał osiem lat. Ojciec, alkoholik, nie był w stanie zająć się rodziną i dlatego młody Wyspiański trafił pod opiekę wujostwa Kazimierza i Joanny Stankiewiczów. Mimo to osoba ojca odegrała w życiu Wyspiańskiego dużą rolę – jako mały chłopiec nieraz przesiadywał w jego pracowni. Kontakt z kulturą i sztuką miał okazję Wyspiański mieć także w domu wujostwa, które uchodziło za ludzi wielce kulturalnych. Ich dom odwiedzał m.in. Jan Matejko.
Od 1879 r. Wyspiański uczęszczał do słynnego gimnazjum św. Anny w Krakowie. Nie wyróżnił się wtedy szczególnymi osiągnięciami w nauce, ale miał okazję poznać osoby, które później odegrały bardzo istotną rolę w rozwoju kultury i nauki polskiej – Karola Estreichera (autora pierwszej polskiej bibliografii, historyka, bibliotekarza), Józefa Mehoffera (malarza), Lucjana Rydla (poetę, którego uczynił później głównym bohaterem swojego „Wesela”), Kazimierza Przerwę-Tetmajera (najsłynniejszego poetę młodopolskiego), Henryka Opieńskiego (kompozytora, muzykologa), Jerzego Żuławskiego (pisarza). W szkole Wyspiański po raz pierwszy miał okazję ujawnić swoje artystyczne zainteresowania. Zainteresował się wtedy malarstwem, rzeźbą, literaturą antyczną, historią.
W 1887 wstąpił do Szkoły Sztuk Pięknych oraz na Uniwersytet Jagielloński, gdzie studiował historię sztuki. W szkole spotkał się z dużą życzliwością jej ówczesnego dyrektora, Jana Matejki, który odkrył w młodym Wyspiańskim jego talent. Za jego sprawą Wyspiański uczestniczył w pracach przy polichromii w kościele Mariackim, później je nadzorował. W 1890 r. wyjechał za granicę. Odwiedził m.in. Austrię i Włochy, dotarł do Paryża. We Francji zainteresowało go malarstwo prerafaelitów, van Gogha i Gaugena. Z tego okresu pochodzą pierwsze redakcje dramatów Wyspiańskiego: Królowa Polskiej Korony, Legenda, Warszawianka, Daniel, Meleager. Utwory te Wyspiański ukończył po powrocie do Polski w 1894 r.
Po powrocie artysta miał okazję rozwijać swoje talenty twórcze. Zaprojektował trzy witraże dla kościoła Franciszkanów: błogosławionej Salomei, św. Franciszka oraz słynny witraż przedstawiający Boga Ojca pt. Stań się. Wyspiański nawiążał też współpracę z Teatrem Miejskim w Krakowie, dla którego wykonywał dekoracje do sztuk. Z czasem sam zaczął je pisać wystawił tam „Lelewela” i „Warszawiankę”.
Nawiązał współpracę z czasopismem „Sztuka”, pracował jako główny ilustrator „Życia”, którego szefem był słynny Stanisław Przybyszewski.
W tym czasie Wyspiański rozwijał także swoją twórczość malarską. Tworzył liczne portrety - znanych osób, kobiet, dzieci. Jego ulubioną techniką malarską stały się - kojarzone z nim - pastele. Jako ilustrator "Życia" zrewolucjonizował podejście do rysunku jako elementu publikacji książkowej. Wydawane przez siebie dramaty opatrywał swoimi ilustracjami. Był także - wraz z Ekielskim - autorem projektu przebudowy wzgórza wawelskiego o nazwie "Akropolis".
W 1900 r. Wyspiański poślubił chłopkę Teodorę Teofilię Pytko. W listopadzie tego samego roku wziął udział w weselu Lucjana Rydla, który także związał się z kobietą chłopskiego pochodzenia. To właśnie to słynne wesele opisał później w sztuce pod tym samym tutułem, wydanej w 1901 r. i wystawionej w Teatrze Miejskim w Krakowie. To właśnie "Wesele" przyniosło Wyspiańskiemu sławę.
W późniejszym latach artysta stworzył kolejne dramaty, do najbardziej znanych należą: "Wyzwolenie", "Achillesa", "Bolesława Śmiałego", "Noc listopadową" i "Akropolis".
W 1906 r. Wyspiański rozpoczął pracę jako wykładowca Akademii Sztuk Pięknych. Zmarł w 1907 r. na kiłę. Jego pogrzeb stał się manifestacją narodową. Grób Wyspiańskiego znajduje się w Krypcie Zasłużonych na krakowskiej Skałce.
Wyspiański wpisał się do historii zarówno literatury, jak i malarstwa i teatru polskiego. Był wszechstronnym artystą, który zrewolucjonizował myślenie o teatrze i dramacie jako gatunku literackim. Projekty jego witraży oraz malarstwo są znane, cenione i powszechnie uznawane za arcydzieła.
Дата добавления: 2015-07-11; просмотров: 72 | Нарушение авторских прав