|
Читайте также: |
Тысяча восемьсот тридцать четвертого года марта месяца тридцать первого дня.Оренбургского губернии,верхнеуральского уезда,6-го башкирского кантона тамъянской волости,юрты №-17-го дер.Казмашевой,по 7 ревизии.Команда старшины Яныбая Юлдашева.
состоящего мужского и женского пола в присутствии Сейфельмулюка
Сеитягафарова прочитана по татарски.
Составитель:Государственный крестьянин:Николай Пашкин.
1850г.1-августа 7-башкирского кантона 1-ревизии 6-го кантона-тамъянской волости юрты-№-17.дер.Казмашево.Старший юрты,зауряд
хорунжий Кутлубулатов подписали
По татарски. Государственный крестьянин Дмитрий Конев.
Тамйандарҙың көнбайыш(төнгәуыр) ырыуына ҡараған Ҡоян(Ҡуян) тармағы башҡорттарының Туҙ(Тоҙ)ҡалта араһы;- Был араның атамаһы
ике мәғәнәле ҡушымтанан ғибәрәт-, Туҙ(Тоҙ) һәм Ҡалта.
Ҡалта -ул,сумка,тиренән,туҙҙан,киндерҙән,тегелгән,һалабаштан үрелгән
Тоҡсай,артмалы тоҡ,биштәр һ.б.,
Тулы мәғәнәһендә Туҙ(Тоҙ)ҡалта-Ҡайын туҙынан тегеп эшләнгән
Тоҙ һала торған туҙ сумка(Берестяная сумка),тоҡсай.йәки тоҙ һала торған тире-күн эсенә туҙ һалып тегелгән,тоҙ,таш ҡомо ташыу өсөн туҙ ҡатланған махсус тегелгән күн тоҡ.
Ту ҙ-Береста.,
Тоҙ -Соль.,
Ҡалта –сумка,.
Ҡаҙып,соҡоп алынған таш тоҙҙо,аттың арҡаһына артмаҡлап тоҡҡа һалып ташығандар,тоҡ эсендәге тоҙ ат тирләһә,уның арҡаһына һеңмәһен өсөн
ябай тиренән тегелгән тоҡҡа ҡатлап эс яғынан ҡайын туҙы теккәндәр.
Былай эшләү,аттың арҡаһына тоҙ эреп төшөүгә юл ҡуймаған.Тау-таш араһында ошолай рәүешле ҡойолмалы(сыпущий) йөктө тоҡлап аттың
арҡаһына ике яҡ ҡабырғаһынан аша артмаҡлап ташығандар,сөнки тауҙарҙа арба егеп ауыр йөк ташыу мөмкинлеге бик сикләнгән.Шулай итеп,туҙ ҡалтаһы,һәм дә тоҙ ҡалтаһы,- икеһе лә тоҙ кәсебе,таш соҡоп
ташыу кәсебе,тимер рудаһын эшкәртеү,һатыу менән шөғөлләнеү,шулай ағас, урман эше оҫталары,икәнлеген дә аңлата.
Тоҙ Ҡалтаһы,Туҙ Ҡалтаһы икенсе яҡтан,ул мәжүсилектә,боронғо һәм бөгөнгө Уғыр(Хант-мансиҙәр ҙә) халҡының көнитмешендә, Тоҙ эйәһе,
урман эйәһе,тағы ла һыу хужабикәһе-Ҡылдыса кеүек(Ҡылдыса Ыҡ),һыу эйәһе лә.Шуға күрә,соҡоп,ҡаҙып сығарылған ҡоҙоҡ һыуы Ҡалтаһ,Ҡалтас ҡойоһо тип,унан башлап аҡҡан һыуҙа уның эйәһе
Ҡалтас менән бәйле.
Ҡалтас;- Һыу,Тау, Урман эйәһе,Балыҡҡа,Өйрәккә,Ҡуянға әйләнә ала.
Ҡаҙмаштар,икенсе төрлө Соҡсондар,йәки шул уҡ Ҡаҙмыштар,Ҡаҙыштар соҡоп,ҡаҙып сығарған тоҙҙо аттарға,артмаҡлап ташығандар.
Араның атамаһы ,Ҡаҙмаш атамаһы менән тығыҙ бәйле.Ҡаҙмаштар борон-борондан таш сығарып,руда ҡаҙып,тоҙ сығарып,тыранса ярып ташып көн иткәндәр,дала,ҡыпсаҡ халыҡтарына ҡорал эшләп һатҡандар,улар тимерселәр,мәғдән эҙләүселәр,эшкәртеүселәр,ҡорал эшләүселәр. башҡорт халҡының алдынғы ҡарашлы,нигеҙ ташын барлыҡҡа килтергән ҡатламы тип,әйтергә тулы нигеҙ бар.Улар даланан килгән каруандарҙы,
ҡаршылағандар,оҙатып йөрөгәндәр,.кәсептәре менән һатыу иткәндәр.
Хәҙерге,рәүешендәге
Ҡаҙмашта,барлығы;-5 -ара бар,Улар:
1-Туҙ(Тоҙ)ҡалта,
2-Ҡаҙаҡ(Сөй),
3-Ҡараҡалпаҡ-Ҡыйғырҙар,
4-Уфтар-Маңҡа,
5-Оҙон тәсбих (Сүпелдәк) аралары.
Әйтергә кәрәк, Туҙ(Тоҙ)ҡалта араһы -Шағәле Шаҡмандың улы Буралы уның улы,Туҡмайрыҡ уның улы Аҡсарынан тыуған өс улы;- Нуғай,
Ялыҡай.Яныбайҙан киткән һуғышсан,илһөйәр тармаҡтың дауамы булып тора.Шәжәрә буйынса;-
1). Аҡсары-Нуғай-Балтач-Тоҡан,
Тоҡандан; 5- малай тыуған,улар;
Ишбулат
2.Сәйетбаттал
3.Ғәбделкәрим
4.Ҡаҙаҡбай уның улы-Юсыф. (Ҡаҙмаш йылғаһы буйындағы
туғай Ҡаҙаҡбай атамаһын йөрөтә һәм Ҡаҙмаш ауылы
янындағы Бәләкәй тауҙағы үҙәк Йосоп(Юсыф) атала.
Юлай
2).Аҡсары-Ялыҡай
Ялыҡайҙан - 2-малай тыуған;(Аҡтым һәм Шаһгәрәй).
Аҡтымдан -Иҫәрғәп-Ирмеш;
Аҡтым -Күсәр-Имай
3).Аҡсары-Ялыҡай-Шаһгәрәй-унан 3 -малай тыуған;
1).Ярылғап унан- Тәкәй-унан-Булат унан-Ишдәүләт
Тәкәй-Рысай(Рысыҡай)-Ҡотлогилде
Дата добавления: 2015-12-01; просмотров: 37 | Нарушение авторских прав