АҚш-тың сыртқы саясаты

XIX ғасырдың соңы XX ғасырдың басындағы Латын және Солтүстік Америкадағы халықаралық қатынас

Жоспар:

1. АҚШ-тың сыртқы саясаты

2. ХІХ ғасырдың екінші жартысындағы Латын Америка елдері және ондағы шиеленістер

3. Рузвельттің "Үлкен шоқпар" саясаты және АҚШ-тың Орталық Американың Кариб бассейніне қарулы интервенциясы. "Доллар дипломатиясы" және АҚШ -тың Латын Америкасы елдеріне экономикалық енуі

4. Халықаралық қақтығыстардың шиеленісуі

АҚШ-тың сыртқы саясаты

XIX ғасырдың соңғы ширегінде АҚШ-та пайда болған экономикалық және әлеуметтік проблемалар (капитализмнің қарқынды дамуының салдарлары) АҚШ-тың сыртқы саясатының және халықаралық мәселелерге қатынасының өзгеруіне әкеліп соқтырды. Ірі кәсіпкерлер шикізаттың жаңа көздері мен өнімді және шикізатты шығарудың жаңа рыноктарын белсенді түрде талап етті. Рыноктарды қайта бөліске түсіру үшін күресті айналып қаша алмады.

Америка континентіндегі гегемонияны алу үшін АҚШ сол кезде өте танылған панамериканизм козғалысын (ол американдық мемлекеттердің қызығушылығының бірлігін уағыздаған) кең көлемде пайдаланды. 1869-1890 жылдары АҚШ алғашқы американаралық конференцияны шақырды. Онда 1910 жылы "Панамерикандық одақ" деген атауға өзгертілген жанында тұрақты коммерциялық бюро құрылған өзара - экономикалық ақпаратты алмасу мақсатында американ мемлекеттерінің Халықаралық Одағы құрылды.

АҚШ дипломатиясының әдеттегі құралы бұрынғы доктриналарды кеңейтіп талқылау болған. Бұл жағадй Олни доктринасымен де болды, оған сылтау болған Венесуэла мен Британдық Гвианасының Ориноко өзенінің сағасы үшін болған шекаралық дау еді. Ол үшін күрестің ушығуына бұл жерде табылған алтын қоры болды. АҚШ-тың мемлекеттік хатшысы Р.Олнидің 1895 жылдың 20 шілдесіндегі сөзінде Америка территориясында еуропалық бақылаудың болуының еш мән-мағынасы жоқ деген. Бұл позицияны анықтау үшін Монро доктринасы сілтеме жасалынды. Нәтижесінде Ұлыбританияға АҚШ-тың талаптарын орындауға тура келді, оның қолдауын иелену үшін Венесуэла мен Британдық Гвианасының арасындағы шекара АҚШ-тың қызығушылықтарын ескеру арқылы жүргізілді, Америка Құрама Штаттары ерекше белсенділікті Қиыр Шығыста да жүргізді. Олар Жапонияның агрессиялық саясатын қолдап, бәсекелестерін әлсіздендіргісі келді. 1876 жылы Кореяда тең емес келісімге қол жеткізген Жапониядан соң Америка Құрама Штаттары 1882 жылы сол аймақта өзінің азаматтары үшін сауда, өнеркәсіп, теңізде жүзу, құқықты жағдайының жағымды жағдай жасауға қол жеткізді.

Америка Құрама Штаттары Қытайға еніп, ондағы еуропалық державалардың ықпаларының өсуіне кедергі жасауға тырысты. 1884 жылы Америка Құрама Штаттары Гавай аралдарында Перл-Харбор әскери теңіз базасын орнатты. Америка Құрама Штаттары кәсіпкерлері Гавай экономикасында басты рөл атқарды, әсіресе қант өндіруде. 1893 жылы Америка Құрама Штаттары елшісі бастаған бір топ плантаторлар Гавайда патша-әйелді тақтан түсіріп, онда қуыршақ үкімет құрды, ол үкімет келісімге қол қойылғаннан кейін бір ай өткен соң Гавайды АҚШ-тың құрамдас бөлігі деп таныды, бұл аннексия 1898 жылы заңды түрде бекітілді.

Америка Құрама Штаттары Самоа аралдарын да жаулап алмақшы болды, бірақ онда Англия мен Германияның қарсы әрекетіне тап болды. Нәтижесінде 1889 жылы үш державаның кондоминимумы орнатылды, бұл АҚШ-тың Тынық мұхит суларындағы тағы бір базасын әкелді.

АҚШ үшін стратегиялық және экономикалық маңыздылығы өте көп болған -бұл Филиппин аралдары, әсіресе Куба болды. Кубаны иемдену-Кариб бассейнінде үстемдік ету. XIX ғасырдың аяғына қарай Куба шаруашылығының басты бағыты шала өңделген қант пен темекі өндірісінің негізгі бөлігін бақылады. Сонымен қатар, солтүстік американдықтар Кубада темір жолдар, рудниктер, сауда қаржылық мекемелерді иемденді. 1895 жылы куба халқының Испанияның отарлық езгісіне қарсы күресін пайдаланып, Куба халқын қорғау ұранын жабылып, солтүстік американдық баспасөз елдегі көзқарасты соғысқа дайындады.

Америка Құрама Штаттары Испаниямен соғысты бастау үшін сылтау іздеген. 1898 жылдың 15 ақпанында Гавана рейдінде солтүстікамерикандық "Мэн" крейсері атылды да онда 260 офицер мен теңізшілер қайтыс болды. Атаудың себебі табылмағанмен, инцидентті зерттеу үшін АҚШ құрған комиссия испандықтарға кінә тақты. Конгресс 50 млн.доллар ақшаны әскери дайындықтарға бөлді.

19 сәуірде Америка Құрама Штаттары Испаниядан Кубаға тәуелсіздік беруді талап етті. Испания келісім бермеді де 23 сәуірде АҚШ -қа соғыс жариялады.

Бірақ әскери қимылдар Кубада емес, Тынық мұхитта басталды. 1898 жылдың 1 мамырында Солтүстік Американдық эскадра Манила бухтасында испан флотын талқандап, сол арқылы өзіне Филиппин аралдарына бақылау орнатты. 3 шілдеде Куба жағалауларын қорғап тұрған испан эскадрасы Сантьяго түбінде жойылды. Испания көпке шыдамай 22 шілдеде бейбітшілікті сұрады.

Бейбіт келісімшартқа 1898 жылы 10 желтоқсанда Парижде қол қойылды. Шарттар бойынша Испания Куба мен Пуэрто-Рико, және де Мариан аралдар тобындағы Гуам аралдарын қоса Вест-Индиядағы басқа да аралдық иеліктерден бас тартты. АҚШ-қа Испания ол үшін 20 млн доллар алған Филиппин аралдары өтті.

Филиппин халқы өзінің елінің үстіндегі АҚШ егемендігін мойындамады да 1902 жылға дейін созылған көтеріліске шықты. Куба тәуелсіз деп жарияланды, бірақ АҚШ-тың бақылауында болды.

Дата добавления: 2015-07-12