Над өгсөн өдтэй адил өдтэй шувуу олж ир гэжээ.

Хүү, би тэр шувуу хаа бүхийг мэдэхгүй гэвэл (когда парень сказал, что не знает, где находится та птица; би — я; хаа — где; мэдэх — знать) ямар ч гэсэн чи олж ир (все равно найди; чи — ты). Хэрэв чамайг зугадвал (если ты убежишь) бид хаа байгаа газраас чинь олж чадна шүү (мы ведь сможем найти тебя в месте, где будешь; бид — мы; чадах — мочь; шүү — ведь) гэж сүрдүүлэхэд (когда [хан] устрашил его; сүрдэх — пугаться, бояться; сүрдүүлэх — наводить страх, пугать) Хараадай мэргэн, Хамбарын хар мориндоо очиж хэлбэл (Хараадай-мэргэн, пойдя к своему коню Хамбара и рассказав) энэ өднөөс их хэрэг үүднэ (из-за этого пера большое дело выходит; хэрэг — дело; үүдэх — возникать, начинаться, зарождаться). Харин би дараачийнхаас нь айж байна (однако я боюсь того, что дальше будет; дараа — после; айх — бояться) гээд (сказав):

— Чи хаанд очиж (ты, пойдя к хану) гурав нэрсэн дарс (вино из трех видов голубики; нэрс — голубика; дарс — вино; напиток), дарсаа хийх тэвш (корыто для приготовления вина; хийх — делать; тэвш — корыто) гуйж ав (попроси: «попросив, возьми»), тэгээд явъя (затем поедем: «давай поедем») гэжээ (сказал). Хараадай мэргэн бүх юмаа бэлдээд (Хараадай Мэргэн, все вещи приготовив) мориндоо мордож (на своего коня сев; мордох — сесть верхом; отправиться в путь) өдөр шөнөгүй явсаар (идя днем и ночью) мориныхоо зааснаар (как научил конь; заах — показывать; учить) алтан шар өдөт шувууг согтоон (напоив птицу с золотисто-желтыми перьями; согтох — опьянеть; согтоох — спаивать) бариад (поймав; барих) хаанд өгвөл (когда дал хану; өгөх — давать) хаан баясч, Хараадай мэргэнийг улам хайрлах болжээ (хан, обрадовавшись, стал еще больше жаловать Хараадай Мэргэна; баясах — радоваться, веселиться; быть довольным; улам — еще больше).

Хүү, би тэр шувуу хаа бүхийг мэдэхгүй гэвэл ямар ч гэсэн чи олж ир. Хэрэв чамайг зугадвал бид хаа байгаа газраас чинь олж чадна шүү гэж сүрдүүлэхэд Хараадай мэргэн, Хамбарын хар мориндоо очиж хэлбэл энэ өднөөс их хэрэг үүднэ. Харин би дараачийнхаас нь айж байна гээд:

Чи хаанд очиж гурав нэрсэн дарс, дарсаа хийх тэвш гуйж ав, тэгээд явъя гэжээ. Хараадай мэргэн бүх юмаа бэлдээд мориндоо мордож өдөр шөнөгүй явсаар мориныхоо зааснаар алтан шар өдөт шувууг согтоон бариад хаанд өгвөл хаан баясч, Хараадай мэргэнийг улам хайрлах болжээ.

Муу санаат хүмүүс (злонамеренные люди) улам атаархаж (еще больше завидуя), ахин арга зохиож (снова способ изобретя; ахих — продвигаться вперед) хаанд очоод (пойдя к хану):

— Хараадай мэргэн “Хаан надаар орчлонгийн сайхан гоо хүүхэн авчруулахгүй юм гэж байна” гэлээ (Хараадай-мэргэн говорил: “Хан не заставит меня привезти самую красивую девушку мира”; орчлон — мир, вселенная; сайхан — красивый, прекрасный; хүүхэн — девушка) гэсэнд (когда они говорили) хаан тэр үгий нь бас зөвшөөрч Хараадай мэргэнийг дуудаж авчраад тушаавал (хан, с теми словами их снова согласившись, вызвав Хараадай-мэргэна, когда дал приказ; тушаах — приказывать) хүү, би тэр хүүхэн хаа бүхийг мэдэхгүй гэвэл (хотя парень говорил: “я не знаю, где находится та девушка”), чи их бардам амтай хүн (ты человек с очень хвастливым ртом; бардам — хвастливый; тщеславный, зазнавшийся; ам — рот), олон үггүй явж олж ир (без лишних: «многих» слов иди и найди) гэж тушааж гэнэ (приказал).

Муу санаат хүмүүс улам атаархаж, ахин арга зохиож хаанд очоод:

Хараадай мэргэн “Хаан надаар орчлонгийн сайхан гоо хүүхэн авчруулахгүй юм гэж байна” гэлээ гэсэнд хаан тэр үгий нь бас зөвшөөрч Хараадай мэргэнийг дуудаж авчраад тушаавал хүү, би тэр хүүхэн хаа бүхийг мэдэхгүй гэвэл, чи их бардам амтай хүн, олон үггүй явж олж ир гэж тушааж гэнэ.

Хараадай мэргэн бас хар мориндоо очоод арга асууж (Хараадай-мэргэн снова, пойдя к своему вороному коню и спросив способ [выполнить задание]) хэрэгтэй юмаа хаанаас аваад (взяв у хана нужные вещи; хэрэгтэй — необходимый, нужный; надо) өдрийг өдөр гэлгүй (не называя день днем), шөнийг шөнө гэлгүй (не называя ночь ночью) явсаар мориныхоо заасан аргаар (идя, способом, которому научил конь; заах — показывать, указывать; учить, преподавать) орчлонгийн хүүхнийг аваад ирвэл (когда привел: «пришел, взяв» [самую красивую] девушку мира) хаан гарч угтан очиход (хан, когда вышел на встречу; гарах — выходить; угтах — встречать; очих — пойти) тэр хүүхэн (та девушка):

— Хэрэв чи надтай сууна гэвэл (если ты хочешь жить со мной; суух — сидеть; жить) миний саалийн гүүг авчир (приведи мою дойную кобылицу), эс авчирвал (если не приведешь) би чамтай суухгүй (я не буду жить с тобой) гэхэд (когда сказала),

— Тэр гүү чинь хаа байдаг юм бэ (та кобылица твоя где находится)? гэвэл (когда сказал) сайхь хүүхэн (красавица):

— Намайг авчирсан тэр хүү мэднэ (меня привезший тот человек знает) гэжээ (сказала).

Хараадай мэргэн бас хар мориндоо очоод арга асууж хэрэгтэй юмаа хаанаас аваад өдрийг өдөр гэлгүй, шөнийг шөнө гэлгүй явсаар мориныхоо заасан аргаар орчлонгийн хүүхнийг аваад ирвэл хаан гарч угтан очиход тэр хүүхэн:

— Хэрэв чи надтай сууна гэвэл миний саалийн гүүг авчир, эс авчирвал би чамтай суухгүй гэхэд,

— Тэр гүү чинь хаа байдаг юм бэ? гэвэл сайхь хүүхэн:

Дата добавления: 2015-07-16