Студопедия
Случайная страница | ТОМ-1 | ТОМ-2 | ТОМ-3
АрхитектураБиологияГеографияДругоеИностранные языки
ИнформатикаИсторияКультураЛитератураМатематика
МедицинаМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогика
ПолитикаПравоПрограммированиеПсихологияРелигия
СоциологияСпортСтроительствоФизикаФилософия
ФинансыХимияЭкологияЭкономикаЭлектроника

Ухаат тангадын хҮҮ хараадай мэргэн

Над өгсөн өдтэй адил өдтэй шувуу олж ир гэжээ. | Намайг авчирсан тэр хүү мэднэ гэжээ. | Энэ сүүнд орвол би чамтай сууна, чамайг эс орвол би суухгүй гэсанд хаан айж миний өмнөөс Хараадай мэргэн хүү минь ор гэжээ. | ЭЗЭНДЭЭ ҮНЭНЧ МОРЬ | Чи одоо бушуу харь. Мангасыхан чамайг авч хатнаа болгохоор ирж явна. Чи гэртээ хариад юмаа бэлтгэж бай. Хойноос чинь би очно. Тэгээд намайг унаад зугатаа гэв. | Чи үүнийг мангасыг гүйцээд ирэхэд хөлгүй их далай бол гэж хаяарай гэж захижээ. | Тэгэхэд морь нь | Би цай зооглохгүй гэж хэлээд босоод суниахад суусан газар нь гурвал өвс хугарсан байжээ. | Очоод цай уу гэж байна гээд аваад ир гэж явуулжээ. | Чи намайг мангасаар тамлан алуулахгүй гэвэл далны минь гол дунд дөрвөн алтан хялгас бий. Түүний нэгийг нь шүдээрээ тас хаз гэж хэлжээ. |


Читайте также:
  1. Энэ сүүнд орвол би чамтай сууна, чамайг эс орвол би суухгүй гэсанд хаан айж миний өмнөөс Хараадай мэргэн хүү минь ор гэжээ.

(СЫН МУДРОГО ТАНГАДА ХАРААДАЙ МЭРГЭН)

 

Нэгэн их орныг эзлэн төрсөн (родившийся владыкой обширной страны; нэг — один; их — большой, великий; орон — страна, местность; эзлэх — владеть, обладать; төрөх — родиться) Ухаат Тангад гэдэг хаан (хан по имени Мудрый Тангад; ухаат — умный, мудрый; гэх — звать, называть; говорить) Улаадай мэргэн, Шараадай мэргэн, Хараадай мэргэн гэдэг гурван хүүтэй юмсанжээ (имел трех сыновей, которых звали Улаадай-мэргэн, Шараадай-мэргэн и Хараадай-мэргэн; улаан — красный; шар — желтый; хар — черный; мэргэн — меткий; мудрый, прозорливый; гурав — три). Хоёр их хүү нь гэрлэж (два старших сына его женились), отгон хүү нь хараахан гэрлээгүй байж гэнэ (младший сын был еще не женившийся).

Гэтэл Ухаат Тангад хааны нүд юм үзэхээ больж (однако когда хан Мудрый Тангад ослеп: «глаза хана что-либо видеть перестали»; нүд — глаз, глаза; юм — что-то, нечто; үзэх — видеть; болих — переставать, прекращать), сайн эмч, домч нарт үзүүлэвч (хотя он и обращался к хорошим врачам и знахарям; эмч — врач; домч — лекарь, колдун, знахарь; үзүүлэх — просить осмотреть) засал авсангүйд (так как не получил улучшения; засал — улучшение здоровья; авах — брать, получать) түшмэд нь зовж (его чиновники, беспокоясь), таны мэлмий эдгэх ямар ч арга алга уу (разве нет никакого средства, чтобы ваши очи исцелились; та — вы; эдгэх, эдгэрэх — выздоравливать; ямар — какой; арга — средство, способ; алга — нет, не имеется)? гэж асуувал (когда спрашивали; асуух), нэг арга бий нь ч бий (одно средство есть-то есть), гэвч хүүхдүүд маань муу болохоор (однако так как наши дети неспособны помочь: «плохие») тусгүй биз дээ (ничего ведь не выйдет; тус — польза; тусгүй — никчемный; бесполезно) гэсэнд (когда он говорил; гэх) түшмэл шалсаар байгаад хэлүүлбэл (чиновник настойчивыми расспросами: «настойчиво спрашивая будучи» заставил рассказать; шалах — настойчиво спрашивать, упрашивать; хэлэх — говорить, сказать; хэлүүлэх — заставить сказать), хүүхдүүдийн маань хэн нэг нь миний үзээгүй газар очвол (если кто-нибудь из наших сыновей поедет в землю, которую я не видел; хэн — кто; хэн нэг — кто-то; миний — мой; газар — земля, почва; страна; очих — пойти, поехать) миний нүд сая илаарь болно (мои глаза сразу исцелятся) гэжээ (сказал он).

 

Нэгэн их орныг эзлэн төрсөн Ухаат Тангад гэдэг хаан Улаадай мэргэн, Шараадай мэргэн, Хараадай мэргэн гэдэг гурван хүүтэй юмсанжээ. Хоёр их хүү нь гэрлэж, отгон хүү нь хараахан гэрлээгүй байж гэнэ.

Гэтэл Ухаат Тангад хааны нүд юм үзэхээ больж, сайн эмч, домч нарт үзүүлэвч засал авсангүйд түшмэд нь зовж, таны мэлмий эдгэх ямар ч арга алга уу? гэж асуувал, нэг арга бий нь ч бий, гэвч хүүхдүүд маань муу болохоор тусгүй биз дээ гэсэнд түшмэл шалсаар байгаад хэлүүлбэл, хүүхдүүдийн маань хэн нэг нь миний үзээгүй газар очвол миний нүд сая илаарь болно гэжээ.

 

Их хүү Улаадай мэргэн (старший сын Улаадай-мэргэн) аян замд базаан бэлдэж (в путь-дорогу спешно собравшись) мянган шилдэг эр дагуулан (поведя за собой тысячу отборных мужей; шилэх — отбирать, выбирать лучшее; шилдэг — лучший, отборный; дагах — следовать; дагуулах — вести за собой) явсаар (двигаясь) жаран ацтай мод, жаран хэлийн хүн оршсон газар хүрээд (достигнув страны, где находились деревья с шестьюдесятью развилинами и люди шестидесяти языков; жар — шестьдесят; ац — развилина; орших — находиться) эргэж ирвэл (когда вернулся; эргэх — поворачиваться; ирэх — приходить) хаан эцэг нь (хан, отец его):

— Тэр газар чинь миний жаран жил хаан суусан нутаг билээ (та страна твоя — это кочевье, где я сидел ханом шестьдесят лет; жил — год; суух — сидеть; нутаг — кочевье; билээ — есть, является) гэж гэнэ (говорит).

Дунд хүү Шараадай мэргэн аян замд базаан бэлдээд (средний сын Шараадай-мэргэн, в путь-дорогу спешно собравшись), явсаар ахынхаа хүрсэн жаран ацтай мод, жаран хэлийн хүн оршсон газрыг өнгөрөөд (двигаясь, пройдя достигнутую братом страну, где находились деревья с шестьюдесятью развилинами и люди шестидесяти языков; ах — старший брат; өнгөрөх — проходить), далан ацтай мод ургасан, далан хэлийн хүн суусан газар хүрээд (достигнув земли, где росли деревья с семьюдесятью развилинами и жили люди семидесяти языков; дал — семьдесят; ургах — расти; суух — сидеть; жить) гэртээ эгж ирвэл (когда домой возвратился; гэр — дом) хаан эцэг нь (хан, отец его):

— Тэр газарт чинь би далан жил хаан суусан билээ (в той стране твоей я семьдесят лет ханом сидел) гэж гэнэ (говорит).

 

Их хүү Улаадай мэргэн аян замд базаан бэлдэж мянган шилдэг эр дагуулан явсаар жаран ацтай мод, жаран хэлийн хүн оршсон газар хүрээд эргэж ирвэл хаан эцэг нь:


Дата добавления: 2015-07-16; просмотров: 44 | Нарушение авторских прав


<== предыдущая страница | следующая страница ==>
Монгольские народные сказки| Тэр газарт чинь би далан жил хаан суусан билээ гэж гэнэ.

mybiblioteka.su - 2015-2024 год. (0.006 сек.)