Ұялы шыныны алудың физика – химиялық процесстерінің негіздері- Шыны шихтасын пісіру кезінде келесі физика-химиялық процесстер өтеді: 1)майдаланған жеке бөліктері соңында бір-бірімен пісіріледі; 2)жұмыс газының бөлінуімен газының бөлінуімен газ түзгіштің жануы мен ыдырауы; 3)материалдағы кеуектердің пайда болуы мен тұтқыр массасының күбініп бөлінген газы; 4)пайда болған ұялы құрылымды бекіту мен материалға қысымы қаттылық пен беріктік беру. Көбікшынының жақсы физика-механикалық қасиеттеріне қарамастан оны темірбетонды панельдерде оқшаулағыш үшін қолданған тиімсіз басқа жылуоқшаулағыш материалдарға қарағанда. Бұның себебі еңбек шығыны көп, электр қуаты мен отын көп кетеді басқа оқшаулағыштарға қарағанда. Көбікшынының технологиясындағы басты тапсырманың бірі бұл оның өндірістік тиімділігін жоғарылатады. Сонымен қатар көбікшыныдан дайындалған бұйымдардың өлшемін үлкейтеді, оқшаулау қөабатының тігістерін қысқартады. Бұл қабырғалық панельдердің жылуоқшаулағыштық қасиетін жоғарылатады.
Ұялы шынының түрлері мен қасиеттері- Ұялы шыны – бұл кеуекті материал және осы ұялы шыныдан плита және блокты материалдар алуға болады. Ұялары ісінген шыны массадан құралған. Ұялы шыны көпнесе көбікті шыны немесе газды шыны деп аталады. Қазіргі кезде ұялы шынының орнына көбікті шыны деген қолданылып келеді. Негізгі қасиеттері: көбікшыны кешенді бағалы қасиеттері бар, оның басқа жылуоқшаулағыш материалдардан ерекшелігі оны реттеуге болады. Көбікшынының ең басты жетістіктері беріктігі жоғары, суға төзімді, жанбайды, дыбыс оқшаулағыштығы жоғары, кесу құралдары мен жеңіл өңделеді. Осы материалдарды әртүрлі жолмен алу мүмкіндіктері бар. Көбікшынының кеуектілігі әртүрлі, 80-95 % аралығында ауытқуы мүмкін. Кеуектен басқа шыны түріндегі қалыптары өзара біріктірілген материалдардың қабатталуында кішентай микрокеуектерден құралады. Осылайша көбікшынының қосарланған қабаттары мен кеуектері материалға жоғары жылуоқшаулағышты қасиетпен қамтамасыз етеді. Қасиеттері: Суға төзімді, температураға тұрақты, аязға төзімді.
Ұялы шынының түрлері мен қасиеттері.Ұялы шыныны алудың физика – химиялық процесстерінің негіздері.Ұялы шыныны алуға арналған шикізаттар өндіріс технологиясы және пайдалану саласы- Ұялы шыны – бұл кеуекті материал және осы ұялы шыныдан плита және блокты материалдар алуға болады. Ұялары ісінген шыны массадан құралған. Ұялы шыны көпнесе көбікті шыны немесе газды шыны деп аталады. Қазіргі кезде ұялы шынының орнына көбікті шыны деген қолданылып келеді. Шынының ұялы құрылымы: - шыныны қайнатқан кезде көбік түзгіш шихтаның шикізаттарына қоспа қосылады;- балқытылған шыны массасын ауалық және газды әдіспен үрлеу;- вакуумды пешінде жұмсартылған шыныны көбіктендіру;- балқытылмаған майда ұнтақталған шыныға қоспа қосып, оған көбік түзгіш зат ретінде: мылонафтты 1-2 % қосады да және одан алынған ұялы құрылымды реттеу әдісі. Қоспа қосу арқылы шыныны еріту кезінде қолданылатын әдіс – мұздай (суық) әдіс. Бұл әдіс көбік шыны алу үшін пайдаланатын әдіс болып келеді.- күйдіріп алынған бұйымдардың бекітілген ұялы құрылымы және газ түзгішпен шыны ұнтақтарын 750-850 0С қыздырып, күйдіру мұндай әдіс ұнтақты әдіс деп аталады және оны көпнесе көбікті шыны өндіруде қолданады.Негізгі қасиеттері: көбікшыны кешенді бағалы қасиеттері бар, оның басқа жылуоқшаулағыш материалдардан ерекшелігі оны реттеуге болады. Көбікшынының ең басты жетістіктері беріктігі жоғары, суға төзімді, жанбайды, дыбыс оқшаулағыштығы жоғары, кесу құралдары мен жеңіл өңделеді. Осы материалдарды әртүрлі жолмен алу мүмкіндіктері бар. Көбікшынының кеуектілігі әртүрлі, 80-95 % аралығында ауытқуы мүмкін. Кеуектен басқа шыны түріндегі қалыптары өзара біріктірілген материалдардың қабатталуында кішкентай микрокеуектерден құралады. Осылайша көбікшынының қосарланған қабаттары мен кеуектері материалға жоғары жылуоқшаулағышты қасиетпен қамтамасыз етеді. Кеуек түзу процессінің технологиялық параметрлерін өзгерту арқылы өзара біріктірілген жабық және ашық хабарлаушы кеуектер алуға болады. Жабық майда кеуектер көбікшыныда жылуоқшаулағыш ретінде қолдану тиімдірек, ал хабарлаушылардың губка түріндегілердің кеуектері де көбікшыыныда пайдалаған жөн, оны көпнесе дыбыс оқшаулағыш ретінде қолданады. Завод жағдайында көбікшынының жеке кеуектері 0,1 ден 2-3 мм аралығында болады. Кеуектілікті реттеу және көбікшыныны басқа да қасиеттерін реттеу, көбікшыны өндірісінде ең маңызды технологиялық факторлардың бірі. Көбікшынының көлемдік массасы 100-700 кг/м3 аралығында болуы мүмкін. СНиП 26-62 бойынша көбікшыныдан жасалған плиталардың маркалары 200 және 300 болады. Көбікшынының жылуөткізгіштік клэфициентінің көлемдік салмағы 100 ден 200 кг/м3 құрайды 0,08-0,09 ккал/м сағ.град температура +250С болғанда. Көбікшынынң жылуөткізгіштік коэфициенті (Л) оның көлемдік (y0) массасына байланыстылығы мына формуламен көрсетіледі. λ = 0,0203+0,00018 y0.Көбікшыны басқада ұялы материалдармен слаыстырылып қарағанда жылуоқшаулағыш материалдардың ішінде беріктігі жоғары, көлемдік салмағы бірдейлілігімен ерекшеленеді. Көбікшынының қысу кезіндегі беріктік шамасы әртүрлі көлемдік салмақ бойынша өлшем бірлігі 100, 200, 300 кг/м3, ал беріктігі 5,10,20,30,45,50 кг/см2. автолклgвты ұялы бетондарды қысу кезіндегі беріктіктері: маркасы 300,500,600. Сәйкестігінше олардың беріктігі -10,25 және 35 кг/см2 құрайды. Қасиеттері: Суға төзімді, температураға тұрақты, аязға төзімді
Фибролит тақта-ларының қасиеттері және пайдалану саласы- Пайдалануына қарай фибролит:жылуды оқшалайтын – ғимараттар бөлімдерін жылу оқшалауға арналады;Жылу оқшаулау – құрастырушы – жылу қорғаныш қасиеттерінен басқа, жоғары сападағы төзімділігіне ие, осының арқасында оны қабырғалар, бөгеттер, шатырлар құруға пайдалануға болады;Акустикалық-дыбысоқшаулайтын материал ретінде пайдаланылатын, болып бөлінеді.Фибролит плита тәрізді жылуды оқшайлайтын және жылуоқшаулау құрастырушы материал. Оның құрамында ағаш жүні (лента секілді ағаш үгіндісі) және минералды байланыстыру заттар болады. Фибролит ұзындығы 1500, 2000, 2400мм, ені-500, 750мм, жуандығы-25, 50, 75 және 100мм плиталар шығарылады.Жылу өткізгіштік коэффиценті ккал/м*сағ*град -0,085- 0,13.Фибролиттен жасалған құрастырулардың өртке төзімділігі оның көлемдік салмағына байланысты: көлемдік салмағы жоғары болған сайын, өртке төзімділігінің шегі жоғары. Магнезиялды фибролиттің тұтыну деңгейі цементке қарағанда төмен, себебі оның құрамындағы ағаш жүніне хлорлы магний сіңдіріледі, ал ол өртке қарсы жақсы қорғаныс болып табылады. Акустикалық фибролит сыртқы түрі бойынша ағаш жүнінің өлшемімен ерекшеленеді: ол жуандау, бірақ ені кішкентай. Акустикалық фибролиттің көлемдік салмағы 350-400кг/м 
. Плиталардың жуандығы 25-35мм. Дыбыс жұту коэффиценті көлемдік салмағымен, жуандығымен, сондай-ақ үй-жайлардың қоршау құрастыруларына бекіту тәсілдерімен белгіленеді. Дыбыс жиілігі 1000Гц болғанда дыбыс жұту коэффиценті 0,5-0,7 жетеді. Фибролит механикалық өңдеуден өтеді: оны аралауға, бұрғылауға, оған шеге қағуға болады. Фибролиттің бұжыр беті сылаққа жақсы жабысуына ықпал етеді.
Фибролит: түрлері және шикізат сипаттамасы -Фибролит плита тәрізді жылуды оқшайлайтын және жылуоқшаулау құрастырушы материал. Оның құрамында ағаш жүні (лента секілді ағаш үгіндісі) және минералды байланыстыру заттар болады. Байланыстыру заттың түріне қарай фибролит: цементті-портландцементті қолданғанда және магнезиалды-магнезиалды цементті пайдаланғанда. Цементті және магнезиалды фибролиттерде кейбір ортақ қасиеттері бар, бұл олардың құрамы бірдей болғандығымен түсіндіріледі. Бірақ олардың арасында, жасау кезінде байланыстыру заттардың ерекшеліктеріне қарай өзгешеліктері де бар. Цементті фибролитті магнезиалдыға қарағанда көп қолданады. Пайдалануына қарай фибролит:жылуды оқшалайтын – ғимараттар бөлімдерін жылу оқшалауға арналады;Жылу оқшаулау – құрастырушы – жылу қорғаныш қасиеттерінен басқа, жоғары сападағы төзімділігіне ие, осының арқасында оны қабырғалар, бөгеттер, шатырлар құруға пайдалануға болады;Акустикалық-дыбысоқшаулайтын материал ретінде пайдаланылатын, болып бөлінеді.Фибролит ұзындығы 1500, 2000, 2400мм, ені-500, 750мм, жуандығы-25, 50, 75 және 100мм плиталар шығарылады. Жылу өткізгіштік коэффиценті ккал/м*сағ*град -0,085- 0,13.Цементті фибролиттің ылғалдылығы 20%-жо5ары болмау керек. Б.Н. Магнезиалды фибролиттің негізгі қасиеттерінің көрсеткіштері цементті фибролитке ұқсас. Ф300 және Ф350 таңбалы плиталар жылуды оқшаулау, ал Ф400 және Ф500 таңбасының плиталары жылу оқшаулау құрастырушы фибролитке жатады.Фибролиттің құрамы бұдырлары жиі, ірі шұқырлы, бұл бір қатар оның қасиеттерін белгілейді, әсіресе жоғары ауа және дыбыс өткізу қабілеттіліктерін. Фибролитті ағаш жүні армирлейтін ағаштың ролін орындайды. Өзінің икемділігімен тығыздығының арқасында ол плиталарға ерекше талшықты құрам, шұқырлықпен төзімділік береді. Ағаш жүнінің сапасынан фибролиттің қасиеттерімен ұзақ мерзімде қызмет етуі байланысты. Цементті фибролиттің су сіңіргіштігі – 40-60%, көлемдік салмағы. Азайтып және цемент шығынын кеміткенде судың су сіңірткіштігі жоғарлайды. Фибролитке су сіңіргіштігі жеткіліксіз: магнезиялды фибролитте ол төмендеу, себебі магнезиялды тұздардың гидроскопиялық қабілеттілігі жоғары. Сондықтан фибролитті сақтау барысында және құрастырылуда ылғалдан сақтау қажет. Ылғалдылық 35 % жоғары болған жағдайда фибролит үй көгеруімен зақымдалады. Ашық отынмен фибролит жанбайды, бірақ шоқтанып бықсып жатады. Өрт нормаларына сәйкес тұтану деңгейі бойынша фибролит қиын жанатын құрылыс материалдарына жатады.Фибролиттен жасалған құрастырулардың өртке төзімділігі оның көлемдік салмағына байланысты: көлемдік салмағы жоғары болған сайын, өртке төзімділігінің шегі жоғары. Магнезиялды фибролиттің тұтыну деңгейі цементке қарағанда төмен, себебі оның құрамындағы ағаш жүніне хлорлы магний сіңдіріледі, ал ол өртке қарсы жақсы қорғаныс болып табылады.Акустикалық фибролит сыртқы түрі бойынша ағаш жүнінің өлшемімен ерекшеленеді: ол жуандау, бірақ ені кішкентай. Акустикалық фибролиттің көлемдік салмағы 350-400кг/м . Плиталардың жуандығы 25-35мм. Дыбыс жұту коэффиценті көлемдік салмағымен, жуандығымен, сондай-ақ үй-жайлардың қоршау құрастыруларына бекіту тәсілдерімен белгіленеді. Дыбыс жиілігі 1000Гц болғанда дыбыс жұту коэффиценті 0,5-0,7 жетеді. Фибролит механикалық өңдеуден өтеді: оны аралауға, бұрғылауға, оған шеге қағуға болады. Фибролиттің бұжыр беті сылаққа жақсы жабысуына ықпал етеді.
Фибролиттің технологиясының физика – химиялық мәні- Фибролит плиталарын екі әдіспен қалыптауға болады: Плиталарды механикалық, гидравликалық пресстерде нығыздалумен; б) конвейерлік тәсілмен, яғни фибролит үздіксіз жылжитын лента түрінде қалыпқа салынып, одан соң жеке плиталарға бөлінеді. Плиталарды тығыздау барысында фибролит қосындысы өлшемдері плиталардың өлшемдеріне сәйкес келетін металл немесе ағаш қалыптарына салынып, пакеттік нығыздау үшін пресске беріледі, осылай бір уақытта 15-20 плиталар нығыздалады. Қалыптарды толтырғанда фибролит қосындының қалыңдығы оның прессте нығыздану дәрежесіне байланысты. Плита қаншалықты жуан болу керек болса, қалыптағы қосындының соншалықты қалың болу қажет. Ф300 және Ф350 маркалы плиталарын жасау кезінде қалыптағы фибролиттік қосынды қабатының жуандығы дайын плитаның қалыңдығынан 2,5-3 есе көп болуға тиіс, ал Ф400 және Ф500 маркалы фибролитті өңдеу барысында, плитадан 3,5-5 есе жуан болу керек. Преспен жасалынатын “меншік” қысыммен шамасы, плиталардың қажетті нығыздығымен төзімділігіне байланысты: жылу оқшаулау фибролитті даярлау барысында пресстің «меншік» қосындысы 0,6-1кг/см 
дейін жеткізеді, ал одан да тығыз құрасты рулы фибролитті қалыпқа салу кезінде 2,5-4кг/см дейін жеткізеді. 106 суретте плиталарды пакеттік нығыздауға арналған 20т бұрмалы пресс көрсетілген. Нығыздау рама тігінен тұрған екі бұранданың көмегімен жоғарыға және төменге жылжиды. Бұрандылар «конические» және цилиндрлік тісті өткізгіштер (4.5.6) жүйесі арқылы электр қозғалтқышпен айналады. Нығыздау рамасымен жеткізгішті пресстің тіреуіші ұстап тұрады. Осындай пресстің өнімділігі сағатына 2-2,5м плиталарға тең. Қалыптағы плиталардың нығыздануы өз деңгейіне жеткенде оларды арнайы аспаптармен қысып, қысылған күйінде жылумен өңдеу камераларына жеткізеді. Кейбір пресстерде фибролиттік қосындыны жазықтықтарға қарай тігінен нығыздап қана қоймай, плиталардың жанындағы бұрыштардан да нығыздайды. Осы пресстердің қатарына финдердің “Тайола” прессі жатады. 5-сурет 350т пресстің қысымын әр қайсысы 25т тең 14 гидравликалық домкраттар жасайды: плиталар пакетінің жазықтығына қысымды үстіңгі жағынан, пресстің траверсінде орналасқан екі домкрат жасайды, плиталардың жанынан пресстің ұзындық жағын,да орналасқан төрт бүйірлік домкраттар және оның әр бұрышында орналасқан екі домкраттар жасайды. Плиталар бірнеше тәсілмен нығыздалады, жайлап қысымын көтере отыра нығыздау кезінде жан-жақты қысымдау әдісі, бір жақты нығыздау тәсіліне қарағанда плиталарға жақсы сапамен дұрыс өлшемдеріне қамтамасыз етеді. 6-суретте “Шреулит” швед фирмасының пневматикалық прессі көрсетілген. Фибролит қосынды тұрған нығыздау қалыптарға пресске рольганг арқылы беріледі. Прессті, плиталар пакетін жинақтау барысында бағыттауыш қызметін атқаратын екі тік тұрған бағандар құрайды. Пресстің негізгі. Үстеріне көлденең бөрене салынған тік тұрған тіреуіштерден жасалған. Әр балкіде төрт тіреуіштен болады. Пневматикалық цилиндр нығыздалынған плиталарды көтеру қызметін атқарады. Поршеннің үстіңгі жағында алаңқай бекітілді. Нығыздау қалып өшіргішке тиген соң, өшіргіш пневматикалық цилиндрдің клапанын ашады, нәтижесінде, поршень нығыздау қалпын көтеріп, тіреуіштерге қояды. Поршень арқылы жоғарғы жағдайға жеткен соң, автомат түрде ауа клапаны ашылады да, поршень төменге қайтады, ал нығыздау қалпы пакетті жинақтау құрылғыда қалады. Барлығы пресске әр қайсысында 10 плита бар үш пакет сияды. Пакеттің жоғарғы нығыздау қалпына салмағы 100кг тең ауыр металды қақпақ қойылады, ал жеке пакеттер арасында төсеуіш болып табылады. Пресстегі нығыздау күш жоғарыда жататын нығыздау қалыптарының және төсеуіш қақпақтардың салмағының есебінен пайда болады. Нәтижесінде алынатын қысым аса үлкен емес. Осындай пресстерде тек алдын ала нығыздап алу шартымен Ф300 және Ф350 маркалы жылуды оқшаулайтын фибролитті қалыпқа салға болады. Фибролитті жылумен өңдеуге болады. Қалыпқа салынған фибролит плиталарын қысылған күйінде, яғни нығыздау қалыптарда цементтің қатаюына және плиталарды қалыптан түсіруге дейін аздап төзімділік пайда болу үшін, табиғи және жасанды жағдайларда ұстайды.Цементті қатайту процесін жылдамдату және өндірістік кезеңінің ұзақтығын кеміту үшін жылумен өңдеуді тек “құрғақ” жылумен өткізу керек, яғни плиталарды, бекітілген тәртіпті сақтай отырып анықтауға болады.Кептіру екі кезеңде өткізіледі:а) плиталарды нығыздау қалыптарда, ауа температурасы 30-40 
С кезінде кептіргіш үлгідегі арнайы камераларда ұстайды;б) нығыздау қалыптардан плиталарды ауаның келесі шарттары барысында кептіріледі: температура 60-70 С, шамалық ылғалдылық 60-70 С және жылжу жылдамдығы 3-4 м/сек; осы режимде плиталарды кептіру нәтижесінде, бір тәулік шамасында ылғалдылығы 15-20% дейін төмендейді. Плиталарды кезеңді немесе үздіксіз әрекет кептіргіштерде құрғатуға болады. Плиталар кептіргішке арнайы кептіру сөрелерде жеткізіледі. Фибролитті жасанды жолмен кептіру, табиғисына қарағанда тиімді, өйткені, өндіріс процессін жылдамдатуға болады. Бірақ сонымен қатар көп жағдайларда ол плиталардың төзімділігін нашарлатады, мұндай жәйт әсіресе төмен маркалы цементті пайдаланғанда керексіз болып табылады.Фибролиттік цементті құрылыс алаңқайларда жасау барысында фибролит плиталарын табиғи жағдайда қайты,кептіруге болады, яғни 20% тең қалдық ылғалдылығына дейін қоймаларда, жабық алаңдарда ауа температурасы 18-20 С, барысында 5 тәуліктен 7 тәулікке дейін сақтауға болады.Фибролитті конвейерлік тәсілдермен өндіру. Фибролит технологиясын игерудің бірінші кезеңде-ақ КСРО-да және басқа да елдерде фибролитті қалыпқа салуды конвейерлік тәсілдері ұсынылған.Қалыпқа салудың конвейерлік тәсілдерінің бірі: фибролит қосындысы үздіксіз лента күйінде арнайы конвейерде жылжып, нығыздалады. Конвейердің соңында қалыпталған лента жеке плиталарға кесіледі. Қалыпқа салатын конвейер байланысқан екі конвейерден жобаланып, жасалған. Төменгі конвейер нығыздау фибролит қосындысымен толтырылған ұзын қалыпты жасайтын, яғни жеке формалардан тұрады. Жоғарғы конвейер – жалпақ нығыздайтын элементтерден тұрады. Осы конвейердің кескіні 7- суретте көрсетілген.
Цементті фибролитті өндірудің технологиялық нобайы- Фибролит плиталарын екі әдіспен қалыптауға болады: Плиталарды механикалық, гидравликалық пресстерде нығыздалумен; конвейерлік тәсілмен, яғни фибролит үздіксіз жылжитын лента түрінде қалыпқа салынып, одан соң жеке плиталарға бөлінеді. Плиталарды тығыздау барысында фибролит қосындысы өлшемдері плиталардың өлшемдеріне сәйкес келетін металл немесе ағаш қалыптарына салынып, пакеттік нығыздау үшін пресске беріледі, осылай бір уақытта 15-20 плиталар нығыздалады. Қалыптарды толтырғанда фибролит қосындының қалыңдығы оның прессте нығыздану дәрежесіне байланысты.Фибролитті жылумен өңдеуге болады. Қалыпқа салынған фибролит плиталарын қысылған күйінде, яғни нығыздау қалыптарда цементтің қатаюына және плиталарды қалыптан түсіруге дейін аздап төзімділік пайда болу үшін, табиғи және жасанды жағдайларда ұстайды.Цементті қатайту процесін жылдамдату және өндірістік кезеңінің ұзақтығын кеміту үшін жылумен өңдеуді тек “құрғақ” жылумен өткізу керек, яғни плиталарды, бекітілген тәртіпті сақтай отырып анықтауға болады. Кептіру екі кезеңде өткізіледі:а)плиталарды нығыздау қалыптарда, ауа температурасы 30-40 С кезінде кептіргіш үлгідегі арнайы камераларда ұстайды;б) нығыздау қалыптардан плиталарды ауаның келесі шарттары барысында кептіріледі: температура 60-70 С, шамалық ылғалдылық 60-70 С және жылжу жылдамдығы 3-4 м/сек; осы режимде плиталарды кептіру нәтижесінде, бір тәулік шамасында ылғалдылығы 15-20% дейін төмендейді.Плиталарды кезеңді немесе үздіксіз әрекет кептіргіштерде құрғатуға болады. Плиталар кептіргішке арнайы кептіру сөрелерде жеткізіледі. Фибролитті жасанды жолмен кептіру, табиғисына қарағанда тиімді, өйткені, өндіріс процессін жылдамдатуға болады. Бірақ сонымен қатар көп жағдайларда ол плиталардың төзімділігін нашарлатады, мұндай жәйт әсіресе төмен маркалы цементті пайдаланғанда керексіз болып табылады.
Шыны мақта бұйымдардың түрлері және пайдалану саласы - а) синтетикалық смалалы орамдар б) қағазбен оралған және шынылы немесе басқа да жіптер мен тігілген орамдар.в) матрастар және сым тордан жұмсақ фасонды бұйымдар г) құбырды оқшаулау үшін д) Шнурлар немесе жгуттар. Шыны мақта өндіргенде қолданылатын материалдар да, шыны өндіру үшін қолданылатын материалдарды пайдалана береді.
Шыны мақта өндіруге арналған шикізаттық материалдар - Шыны шығаратын барлық өндірістерде шикізат материалы ретінде пайдаланатын шынылы шихта: алдын-ала кептірген кварцты құм, добилкада майдланған бор немесе әктас, сода мен сульфатты дезинтегратор арқылы өткізіп алады Дайындалған шихтақұраушыларын әр түрлі типтегі араластырғыштарды дайындайды. Шыны талшық өндірісінде негізгі шикізат түрлері: кварцты құм, әктас және кальцийлі сода. Шикізат кобінесе әктастың орнына бор мен доломитті қосады, ал соданың орнына сульфатты пайдаланады. Шихтаға осы негізді шикізат түрінен басқа аз ғана мөлшерде балқытылған шпатты қосып шыны массасын алуға болады.
Шыны мақта өндіруге арналған шикізаттық материалдар.Базальттық және аса жіңішке шыны мақта дайындау ерекшеліктері.Балқыманы шыны талшықтарға өңдеу тәсілдері- Шыны мақта бұл жасанды минералды талшықтың бір түрі. Шыны мақтасының минералдық шыны мақтасымен жалпы ұқсастығы көп, оны да металлургиялық шлактан және тау жыныстарынан алады, олардың арасындағы бір айырмашылығы өндірістік технологиясы мен дайын өнімнің қасиеттеріндегі айырмашылығы. Бұл айырмашылықтар шыны мақта өндірісіндегі шикізат материалдарының түрін қолданумен анықталады.Шыны мақта өндіргенде қолданылатын материалдар да, шыны өндіру үшін қолданылатын материалдарды пайдалана береді.Шикізат шихталарын дайындау және балқыманы алу жолдары да шыныны пісіру сияқты шыны өндіру технологиясымен өзара ұқсастығы бар. Сондықтан да дайындалатын минералды талшықтың түрін шынылы талшық деп атайды.Бағытталуна байланысты шынылы талшықтың екі түрін өңдейді. Текстильді және жылу оқшаулағышты.Шынылы талшықтар минералды мақталы талшыққа қарағанда ұзындау және жуан, ал ондағы королькалардың құраушысы минералды матаныкіне қарағанда әлде қайда кем.Шынылы талшықтың сапасын анықтайтын негізгі көрсеткіштер олардың орташа диаметрі, олар келесідегі:-текстільді шынылы талшық................................. 3-7 мк-жылу оқшаулағышты шынылы талшық................10-30 мк.Шынылы мақтаның көлемдік массасы талшықтың орташа диаметрі мен қысымына байланысты. Жылу оқшаулағыш үшін қолданылатын шыны мақтаның көлемдік массасы 75-125 кг/м3.. Шыны талшықтың беріктігі беріктігін филерлік әдіспен алады. Шыны талшықтың беріктігі көптеген шарттарға байланысты. Оның ішінде ең көп зерттелгені текстильді шыны талшықтың беріктігі. Шыны талшықтың химиялық құрамы келесі тотықтардан тұрады: SiO2, Al2O3, CaO мен Na2O. Шпательді шыны талшықтың құрамы пайыз бойынша SiO2 – 55-59; CaO 16-22; Na2O 11-15; Al2O3 2-5; MgO 6-10. Бұл тотықтардан басқа Fe2O3, TiO2, B2O3, Mn3O4 және т.б. болуы мүмкін.Сілтісіз және аз сілтілі алюмо-боросиликатты шынылар Al2O3 18 % дейін және B2O3 13 % дейін болуы мүмкін. Шыны мақтаның құрамындағы сілті көп қосса оның температураға тұрақтылығы төмендейді, аз қосқан жағдайда температураға тұрақтылығы жоғалмайды. Шыны мақта қолданылатын шекті температурасы 450°С құрайды. Тең мөлшерде тек қана SiO2 мен Al2O3 –ден тұратын мақта 1200°С кезінде өзінің қасиетін жоңалтпайды.Шыны мақтаның температураға тұрақтылығына оны қосу (нығыздау) дәрежесі әсер етеді. Шыны мақтаның ыстық жерлерде жылу оқшаулағыш ретінде қолданғанда қатты тығыздауға болмайды, өйткені олардың температураға тұрақтылығы төмендейді.Шыны мақьаның жылу өткізгіштік коэфиценті талшықтың орташа диаметрі не қатысы жоқ, көлемдік массасы мен ауытқуы 0,035 тен 0,045 ккал/м×сағ×град (температура +25, +35°С болғанда) Акустикалық қасиеттері. Шыны мақта мен бұйымнан дыбыс нашар өтеді және оны жақсы доғарады. Сондықтан оларды дыбыс оқшауларын және дыбыс оқшаулағышты-төсеніш материалы ретінде қолданады. Кейбір шыны мақта түрлерінің дыбыс өткізгіштік қасиетін жоғарлату үшін оларды арнайы өңдеуден өткізеді.Шыны мақтадан жасалынған бұйымдардың дыбыс доғару коэфиценті негізінен келесілерге байланысты.а) дыбыстың ауытқу жиілігіне;б) талшықтың орташа диаметрі көлемдік массасына;в) материалдар қабатының қалыңдығы мен оларлң ара қашықтығы; Бұларға әсер ететін факторлар келесілер:а) дыбыс оқшаулау коэфицентіне ауытқу жиілігі жоғарылағанда.Дыбыс жиілігі Гц......... 128 256 512 1024 2048 4096.Дыбыс оқшаулау коэфиценті 0,12 0,58 0,71 0,72 0,68.б) дыбыс оқшаулау коэфиценті материалдық көлемдік массасы жоғарылайды, талшық диаметрі ұлғайған сайын төмендейді.
Шыны мақтаның қасиеттері.Шыны мақта бұйымдардың түрлері және пайдалану саласы.Минералдық және шыны мақта шығаратын кәсіпорындардағы қауіпсіздік техникасы және еңбекті қорғау- Шыны талшық өндірісінде негізгі шикізат түрлері: кварцты құм, әктас және кальцийлі сода. Шикізат кобінесе әктастың орнына бор мен доломитті қосады, ал соданың орнына сульфатты пайдаланады. Шихтаға осы негізді шикізат түрінен басқа аз ғана мөлшерде балқытылған шпатты қосып шыны массасын алуға болады.Текстильді және жылуоқшаулағышты шынылы талшық алу үшін шихтаның құрамыбелгілі тұтқырлы шыны массаны алатындай болу керек. Жылу оқшаулағышты талшықтың балқытылған шынымассаның тұтқырлығы текстильді талшықтық шынымассаның тұтқырлығынан кем болуы керек.Шыны мақтасының өндірісі және алынатын бұйымдар.Шыны мақтасынан жылуоқшаулағыш материалдардың келесі түрлерін алуға болады:а) синтетикалық смалалы орамдарб) қағазбен оралған және шынылы немесе басқа да жіптер мен тігілген орамдар.в) матрастар және сым тордан жұмсақ фасонды бұйымдарг) құбырды оқшаулау үшін д) Шнурлар немесе жгуттар.Дыбыс оқшаулағыш ретінде арнайы акустикалық шыны мақталы плиталар шығарылады, олардың беткі арнайы әрленген.Шыны мақта өндірісінде бұйым өндірудің негізгі процесі бұл-шыны массаны пісіру, шыны талшық пен бұйымдарды қалыптау арқылы алу.Шыны мақта өндірісінде шынымассаны пісіру перштері арқылы алынадыШыны талшықты алу үшін қолданылатын ванналы пештердің конструкциялары минералды мақта өндірісінде қолданылатын ванналы пештерге ұқсас болады.Балытылған шынымассадан шынылы талшықты тарту, ортадан тепкіш және үрлеу әдістері арқылы алады. Тарту әдісі екі түрге бөлінеді. Штапиктіжәне фильерлі.Штапикті әдісте – шыны талшықтарды балқығанға дейін қыздырып, оларды штапиктермен шыны талшықтарын тартып айналмалы барабанға орайды.Фильерлі әдісте – балқытылған шыны массаның талшықтарын кішкентай тіс арқылы тарту – алды айналып тұрған барабанға фильерлер мен тартып алып орайды.Жылу оқшаулағыш материалдар өндірісінде қолданылатын штапикті және фильерлі әдістің өнімділігі аз. Бұл әдістерді жоғары температуралы оқшаулағыш шыны талшықтарды дайындағанда ғана қолданады (1200-1500°С дейін).Ортадан тепкіш - әдісі шыны мақта өндірісінде шыны мақта өндірісінде бұрынрақта 40-50 жылдары қолданылған одан кейін қазіргі кезде қолданып жүргені өнімділігі жоғары және жаңартлған орталытандырылған үрлегіш және фильерлі – үрлегіш әдісі қолданылып келеді.Фильерлі- үрлегіш әдісінің өнімділігі жоғары және шыны мақталы жылуоқшаулағыш материал алуға тиімді.Бұл әдіс бойынша шыны мақта өндірісі екі негізгі процестен тұрады: шынымасса алу үшін шыны шихтасын балқыту және оны мақта талшығына айналдыру.Шыны шығаратын барлық өндірістерде шикізат материалы ретінде пайдаланатын шынылы шихта: алдын-ала кептірген кварцты құм, добилкада майдланған бор немесе әктас, сода мен сульфатты дезинтегратор арқылы өткізіп алады Дайындалған шихтақұраушыларын әр түрлі типтегі араластырғыштарды дайындайды.
Шыны мақтасының өндірісі және алынатын бұйымдар -Шыны талшық өндірісінде негізгі шикізат түрлері: кварцты құм, әктас және кальцийлі сода. Шикізат кобінесе әктастың орнына бор мен доломитті қосады, ал соданың орнына сульфатты пайдаланады. Шихтаға осы негізді шикізат түрінен басқа аз ғана мөлшерде балқытылған шпатты қосып шыны массасын алуға болады..Шыны мақтасынан жылуоқшаулағыш материалдардың келесі түрлерін алуға болады:а) синтетикалық смалалы орамдарб) қағазбен оралған және шынылы немесе басқа да жіптер мен тігілген орамдар.в) матрастар және сым тордан жұмсақ фасонды бұйымдар г) құбырды оқшаулау үшін д) Шнурлар немесе жгуттар.Дыбыс оқшаулағыш ретінде арнайы акустикалық шыны мақталы плиталар шығарылады, олардың беткі арнайы әрленген.Шыны мақта өндірісінде бұйым өндірудің негізгі процесі бұл-шыны массаны пісіру, шыны талшық пен бұйымдарды қалыптау арқылы алу.Шыны мақта өндірісінде шынымассаны пісіру перштері арқылы алынадыШыны талшықты алу үшін қолданылатын ванналы пештердің конструкциялары минералды мақта өндірісінде қолданылатын ванналы пештерге ұқсас болады.Балытылған шынымассадан шынылы талшықты тарту, ортадан тепкіш және үрлеу әдістері арқылы алады. Тарту әдісі екі түрге бөлінеді. Штапиктіжәне фильерлі.Штапикті әдісте – шыны талшықтарды балқығанға дейін қыздырып, оларды штапиктермен шыны талшықтарын тартып айналмалы барабанға орайды.Фильерлі әдісте – балқытылған шыны массаның талшықтарын кішкентай тіс арқылы тарту – алды айналып тұрған барабанға фильерлер мен тартып алып орайды.Жылу оқшаулағыш материалдар өндірісінде қолданылатын штапикті және фильерлі әдістің өнімділігі аз. Бұл әдістерді жоғары температуралы оқшаулағыш шыны талшықтарды дайындағанда ғана қолданады (1200-1500°С дейін).Ортадан тепкіш - әдісі шыны мақта өндірісінде шыны мақта өндірісінде бұрынрақта 40-50 жылдары қолданылған одан кейін қазіргі кезде қолданып жүргені өнімділігі жоғары және жаңартлған орталытандырылған үрлегіш және фильерлі – үрлегіш әдісі қолданылып келеді.Фильерлі- үрлегіш әдісінің өнімділігі жоғары және шыны мақталы жылуоқшаулағыш материал алуға тиімді.Бұл әдіс бойынша шыны мақта өндірісі екі негізгі процестен тұрады: шынымасса алу үшін шыны шихтасын балқыту және оны мақта талшығына айналдыру.Шыны шығаратын барлық өндірістерде шикізат материалы ретінде пайдаланатын шынылы шихта: алдын-ала кептірген кварцты құм, добилкада майдланған бор немесе әктас, сода мен сульфатты дезинтегратор арқылы өткізіп алады Дайындалған шихтақұраушыларын әр түрлі типтегі араластырғыштарды дайындайды.
Дата добавления: 2015-09-30; просмотров: 93 | Нарушение авторских прав
| <== предыдущая лекция | | | следующая лекция ==> |