Жұптарды экологиялық-географиялық жіктелу
негізінде талдау
Табиғи және қолдан сұрыптау үрдісінде өсімдіктер бір топырақтық және климаттық жағдайларға оңтайланған, сондықтан өскен жерлерінде өсімдіктердің әртүрлі экотиптері қалыптасқан. Мысалы, солтүстікте төменгі температураға, ал оңтүстікте қуаңисылыққатөзімді т.б.
Бұл әдістің мақсаты – жаңа сорта әртүрлі экотиптердің жағымды белгілері мен қалиеттерін мүмкіндік болғанша қосу. Географиялық алшақ формаларды будандастырғанда трансгрессия жиі пайда болады. Ең бастысы – формалардлың алшақтығы емес, ал олардың генетикалық айырмашылығы.
Будандастыруға жұптарды талдау экологиялық принципі бірінші ұсынылып және іс жүзінде И.В. Мичуринмен қолданылды. Түрлерді будандастыру алдында ол оларды мұқият зерттеген. Өйткені керек белгілерді алу үшін бастапқы жадығаттың биологиялық ерекшелерін білу керек. Селекцияның дұрыс генетикалық теориясының негізі – бастапқы түрлердің күрделі беогілерін білу деп, атаған Н.И. Вавилов.
Экологиялық принциппен жұптарды іс жүзінде былай табады. Әр экотиптің жалпы, көзге түсетін ерекшеліктерін табады. Сосын олардың ішінде керек бағдардағысын анықтайды. Экотипке тен ең жақсы белгілері бар түрлерді будандастыруға қосады.
Бұл тәсілді қолданып академик П.П.Лукьяненко скороспелка-1, скороспелка- 2 сорттарын шығарған, ол үшін күздік бидай Колеред-х Фулькастер 26627 (АҚШ) аргентиналық жаздық бидаймен Клейн 33 будандастырылған. Скороспелка-2 Безостая-4 шығарылған, ал одан Безостая-1 сұрыпталған.
Вегетация кезеңдерінің ұзақтығы негізінде
жұптарды талдау
Жаңа өнімді сорттарды құрастырғанда өнімділік пен тез пісуі үйлестіру керек. Өйткені кеш пісетіән сорт не қуаншылықтанн не ерте болатын аяздардан сорлайды. Бірақта Кеш пісетін сорттарда органикалық заттарда көп болдады.
Тез пісетін сорттар селекциясында ескеру керек, вегетациялық кезеңнің жалпы ұзақтығы – күрделі белгі екенін. Ол вегетацияның әр фазасының ұзақтығынан құрастырылады. Сондықтан, әртүрлі ұзқтығы бар сорттарды будандастыруға талдай отырып буданда қысқа мерзімі бар көрсеткіш тудыруға болады. Және бір сорта бір фазасы қысқы болу керек, ал екіншісортта екінші фазасы. Бұл талдауда негізгі талап-екі сорттың фенологиясын білу керек.
Аурулар мен зиянкестерге әртүрлі төзімділік негізінде жұптарды талдау
Төзімді сорттар алу мынадай жағдаймен байланысты, яғни иммунитетпен – ағзаның ауру тудыратын микроағзалардың, вирустердің және олардың улы бөліністерінің әсерін қабылдамау. Бұл генетикалық белгі сондықтан будандық ұрпаққа көшуі мүмкін.
Өсімдіктер имммуниті, немесе резистенттік, әртүолі жағдайлармен байланысты.
Есте сақтау керек, төзімділік барлық мәселені шешетін жағдай емес екенін, өйткені аурудың бір расасына төзімді өсімдік екінші расасына төзімсіз болады. сондықтан расалардың түрлерін білу керек және оларға өсімдіктің табиғи немесе қолдан жасалған жағдайларында төзімділін анықтау керек. Кейбір сорттарда төзімділіктің ұзақтығында әртүолі болуы мүмкін, ол ерекшілігіне байланысты.
Мәдени өсімтіктердің көпшілігі көп жылдар қолданылғандық мүлделі немесе бірнеше табиғи төзімділігін жоғалтқан. Ал табиғи түрлерде ол сақталған, сондықтан оларды төзімділікке селекция жүргізгенде қолданады. Бұл әдісті қолданғанда болашақ сортта төзімділіктің әртүрлі және қоздырқыштардың әр расаларына төзімділік болғанына тырысу керек.
Будандастыруды жүргізу жолдары және әдістемесі
Будандастыруды жүргізу жолдары өсімдіктің түріне, оның биология ерекшіліктеріне, гүлдің құрамы мен мөлшеріне гүлдеу тәсілі мен ұрықтауына байланысты. Ол гүлді піштіру мен оқшауладан, аталық өсімдіктің тозаңын жинаудан және аналық өсімдікті тозаңдандырудан құрастырылады.
Бір гүлдің беретін дәндер санына көп мағна беріледі. Мысалы, бидайдың, арпаның, күріштің, қарабидайдың піштірілген гүлі бірақ дән береді, сондықтан керек будан дәндерін алу үшін көп еңбектену керек. Керісінше, дақылдарда бір піштірілген және тозандырылған гүл жүзден әлде мыңдаған дәндер берсе (көкнәр, темекі), онда жұмыс жеңілдейді.
Өздігінен тозаңданатын дақылдарда будандық дәндер алу. Бұл жағдайда бақыланатын будандастыру жүргізу үшін піштіру мен қолдан тозаңдыру жүогізу керек.
Будандастыруға жақсы дамыған, жақсы дамыған будандық дәндер Бере алатын гүлдерді таңдайды. Сондықтан, мысалы, бидайда масақтын ортаңғы жағында 10-12 масақша, әр масақшаларда екі төиенгі жақсы дамыған гүлдер қалдырады.
Аналық өсімдіктерінің гүлдерінен тозаңдықты алып тастайды өз тозаңымен тозаңданбау үшін. Аналық аузын зақымдамау керек. Заң ретінде, піштіруді тозаң қаптар пісер алдында жүргізген дұрыс.
Өсімдіктердің көптеген түрлерінде механикалық піштіруді қиынға соғады, мысалы гүлдердің ұсақтығынан. Ол жағдайда басқа әдістерді қолданады, термопіштіруді және химиялық. Олар андроцейдің гинецейге қарағанда экстремальдық жағдайларға сезімділігін қолдануды.
Химиялық піштіруде селективтік заттар, әлде гаметоцитер қолданады, олар аталық пен тозаңның дамуын тоқтатады, аналыққа әсері болмайды. Гаметоцидтермен оңдеуді гүлдегенше бірнеше күн бұрын жүргізеді. Тиімді заттар молеин қышқылының гидразиді,...?
Піштіргеннен кейін гүлдерге оқшаулаушылар кигізеде, оны пергаментен, целлофан, нейлон, органдиден жасайды. Оқшаулаушыға немесе этикетқаға аналық сорттардың атауларын, піштірген және тозаңдандырға күнін.
Аталық өсімдіктің тозаңын аналық өсімдіктің аналықтың аузына апарады, оны піштіргеннен кейін 2-5 күнде жүргізеді. Аналық аузының тозаң қабылдауға дайындығын жабысқақтығымен анықтауға болады.
Жаңа ашылған гүлдердің тозаңын қолданған дұрыс. Оның оңгіштігі қысқа бірнеше минуттерден бірнеше сағатқа дейін. – 20 гр.С және ылғалдылық 25% тозаң өнгіштігін бірнеше айға сақтайды.
Тозаңдандыруды ерте таңғы сағаттарда жүргізген дұрыс, өйткені аналық аузы тозаңды жақсы қабылдайды. Тозаңды қондыруға пинцет, пипетка т.б. қолданады.
Аталық пен аналықтың гүлдеуі уақытта болады, ол жағдайды сорттарды әр уақытта сеуіге, күннің түсуін өзгертіп немесе гүлшоғырын жұлып тастап қайтадан өсірумен шешуге болады.
Айқас тозаңданатын дақылдарда будандық тұқымдар алу. Бұл дақылдардың түрлері қос үйлі, ұялас, қосжынысты болуы мүмкін. Сондықтан айқас тозаңданатындарда піштіруді аутостерильділік сирек немесе жоқ болса жүргізеді.
Қос үйлі өсімдіктерде (кенепшоп, құлмақ (хмель) гүлдегенше аналық сорттың аталық өсімдіктердін жояды, ал қалқан аталықтарды тозаңдандыруға қолданады. Оларды бір оқшаулауды астында ұстайды. Ұялас өсімдіктерде бір жынысты гүлдердің аталық гүлшоғырын аналықта жояды, ал тозаңдыруға аталықты қолданады.
Нолекомдармен тозаңданатын өсімдіктерде піштірілген гүлдерге оқшаулаушылар кигізеді; желмен тозаңданатын өсімдіктерде де оқшаулаушылар қолданады.
8. Экспериментальдік мутагенез
Генетикалық құрылымдар әрқашан білкелкі болмайды. Өйткені олар кейбір физикалық немесе химиялық факторлардың әсерімен өзгереді. Гендер мен хромосомаларда болатын генетикалық өзгерістер мутациялар деп аталады. Мутациялаған гендердің немесе қайта құрылған хромосомалардың әсерімен болған, өзгерілген белгісі бар, жаңа ағза мутант деп аталады.
Мутациялық өзгерістер әр белгіде болуы мүмкін. Ағзада мутациялар пайдалы және зиянды болады. Көбінесе зиянды, кейбір жағдайда жояды, мысалы хлорофильдік мутациялар.
Мутациялық өзгергіштік табиғатта заңды түрде жүретін процесс. Н.И. Вавилов мәдени өсімдіктердің көптеген түрлерін зерттей отырып, жақын түрлер мен туыстардың тұқым қуалаушылық өзгергіштігінде ұқсақтық бар екенін анықтады, сондықтан 1920ж. тұқымқуалаушылық өзгергіштіктегі гомологиялық қатарлар заңын ашты.
Қазіргі бағалы сорттар мен будандарды құрастыруға, кейбір табиғи мутациялардың, қосқан үлесі зор. Мысалы, жапон күздік бидайы Norin 10 сортының тапалдық гені жүздеген интенсивтік типті тапалсабақты сорттарға берілген, олар дүние жүзінде мыңдаған гектарларда егіліп жатыр.
Жүгерінің opaque-2 және flory-2 мутациялары, дәнде ауыспайтын амин қышқылдарын(лизин, метионин) көбейте отырып белок сапасын жақсартатын, олар табиғи мутацияларға жатады.
Швед ғалымдары А.Хагберг пен К.Карлсон 1968ж. арпаның дүниежүзілік Эфиопия коллекциясынан жоғары белокты және жоғары лизинді 3947-Hiproly арпа линиясын бөлді, оны сорттардың сапасын жақсартуға қолданады. Оның белогінде протеин(15-18%) мен лизин(4,1-4,5%) өте көп. Лизиннің көп болуын рецессивтік lys гені бақылайды.
Мысалдарды келтіре беруге болады. Бірақта табиғи мутацияларға көп үміт артуға болмайды. Өйткені олар сирек кездеседі және оларды табу қиын.
Сондықтан өсімдіктер селекциясында қолдан жасалған мутациялардың маңызы зор. Қазіргі уақытта пайдалы белгілері бар мутанттар көп, оларды физикалық және химиялық факторлармен әсер етіп алады.
Мутациялар типтері және олардың болуы
Тұқым қуалаушылық құрылымдарының өзгерулеріне байланысты екі негізгі типтерін бөледі: гендік немесе нүктелік және хромосомдық қайта құрылу. Біріншісі мутациялаған геннің молекулярлық құрылымының өзгерістерімен байланысты, яғни ДНҚ молекуласындағы нуклеотидтердің арнайы қатарласуының бұзылуымен. Хромосомалардың құрылымдық өзгерістерімен байланыс болмағандықтан, олар мейозда хромосомалардың конъюгациялануын және кроссинговер процесін бұзбайды. Мутацияның екінші типі хромосомалардың үзілуімен құрылымдық қайта құрылуымен болады. Ол өзгерістердің әрқайсысы жаңа белгі немесе жаңа көрсеткіш әкеледі: селекцияға гендік мутациялар тиімді, өйткені хромосомдық өзгерістер жағымсыз жағдайларға соқтырады.
Көбінесе мутацияларға хромосомалардың саны еселі көбейіп әлде азайғанын жатқызады, геномдық мутациялар деп.
Мутациялар ағзаның қандай болмасын жасушаларында болады. Тұқыммен көбейетін өсімдіктерде ұрпақтарға ұрықтық жасушаларда әлде соматикалық жасушаларда өзгерістер беріледі. Ал вегетативтік көбейетін өсімдіктерде соматикалық жасушаларда болатын өзгерістер вегетативтік ұрпақтарға беріліп жаңа мутанттық клондарға жалғастырылады.
Мутанттық ұрпақта барлық мутациялар көріне бермейді. Мысалы, диплоидтық түрдің гаметасындағы рецессивтік мутация сыртқы пішінімен байқатпайды. Ол жағдай зигота қалыптасқанда екі мутацияланған гендері бар екі гамета кездескенше болады.
Доминанттық мутация рецессивтікке қарағанда дарақтардың ұрпағында көрінеді, егер ол жыныстық жасушаларда болса.
Рецессивтік соматикалық мутацияның доминанттықтан айырмашылығы, доминанттық аллель болса, ол өзгерістерін көрсете алмайды. Тек осы генмен гетерозиготты жасушаларда өзгерістер байқалады.
Доминанттық немесе орташа доминанттық мутацияның өзіде әрқашан ұрпақта көрінбейді. Ол жағдай, бір белгіні бірнеше геннің әсері болдырса болады. Олай сандық белгілер тұқым қуалайды, мысалы өнімділік, өсімдік биіктігі т.б. Селекциялық жағынан ондай микромутациялар құнды болады.
9. Өсімдіктер селекциясында полиплоидияны, анеуплоидияны және гаплоидияны қолдану
Ағзаның жасушаларында хромосомалардың негізгі саны еселеп көбеюмен байланысты өзгергіштікті полиплоидия деп атайды. Жабықтұқымды өсімдіктердің көптеген туыстастары полиплоидты түрлер және зерттелген түрлердің ішінде үштен бір бөлігі құрастырады. Бұл көрсеткіштер полиплоидияның артықшылығын, яғни сақталуын және өмір шеңдігін көрсетеді.
Көптеген маңызды а.-ш. дақылдарда полиплоидтық түрлер. Олар астық, жеміс, жидек, цитрус, дәрілік т.б. өсімдіктерінде байқалады. П.М.Жуковскийдің айтқанындай, полиплоидия адамды азықтандырады да және киіндіреді.
Плоидтық саны әртүрлі түрлері бар а.-ш. дақылында хромосомдар саны көп түрлер құнды болып есептеледі. Мысалы, гексаплоидтық жұмсақ бидай ең өнімді және кең тараған, оның көлемі осы егістік дақылдың 4\5 алып жатыр.
Мәдени өсімдіктерде, полиплоидтар көп тараған, мыналар: картоп(2n=48), мақта(2n=26,52), темекі(2n=48), арахис(2n=20,40), жоңышқа(2n=16,32,48), кофе ағашы(2n=22,33,44,66,88), алма ағашы(2n=34,51,68) т.б. Бірақта кейбір дақылдардың табиғатта полиплоидтық түрлері табылмаған. Мысалы, мәдени түрлердің – қарабидайдың(2n=14), арпаның(2n=14), қызылшаның(2n=18) тек диплоидтық түрлері.
Өсімдіктер селекциясында полиплоидияны кеңінен қолдану 1937ж. А.Блексли колхицинның полиплоидияландыру әсерін ашқаннан басталады. Оны лапыздың дәндері мен түйнек жуасынан алады. Осы ашылудан кейін селекцияда "колхицин дәуірі" басталды. 1938ж. өсідіктердің 41 түрінде полиплоидтар болды, ал 1940ж. 92 түрде. Ал қазір тура көрсеткішті айту қиын.
Полиплоидтар түрлері
Селекцияда полиплоидтардың екі түрін қолданады: аутополиплоидтар және аллополиплоидтар. Біріншілері бір түрдің жасушаларындағы хромосомаларының еселеп көбеюімен болады(мысалы, АА→АААА), екіншілері – геномда әртүрлі түрлердің хромосомаларының көбеюімен болады(АВ→ААВВ).
Аутополиплоид аталық-аналықтарға морфологиялық ұқсас, ал аллоплоид екеуінің белгілерін көрсетеді.
Келесі жағдайлар анықталған: 1)аз санды хромосомалары бар өсімдіктерде көбею оңай болады көп сандыларға қарағанда; 2)аллогамды өсімдіктердің, аутогамдықтарға қарағанда, көрсеткіштері жоғары.
Полиплоидтарды алу және бөлу техникасы
Полиплоидтарды алудың әртүрлі тәсілдері бар. Олар химиялық заттардың, мысалы колхицин, бөлінетін жасушаға, наркотикалық әсерде негізделген, яғни митозда балалық хромосомалардың екі полюсқа кетуін және жаңа жасушалардың болуын кедергілейді. Сондықтан жасушалық шекара құрылмайды және жасуша бөлінбейді. Екі еселенген хромосомалар бір жасушада қалады. Наркотикалық әсер аяқталған соң жасуша бөліне бастайды, яғни тетроплоидтық жасушаға бастама береді. Сонымен, тероплоидтық сақталады. Ол белгі ұлпада, өркенде және басқа органдарда сақталады. Ұрықталған гүлдерде дән байланады, олардан жаңа тетроплоидық өсімдіктер пайда болады.
Колхицин сарғыш – ақ ұнтақ, суда, спиртте және хлорофилда оңай ериді(Химиялық формула С22 Н25 06). Оның әсерінен полиплоидтарды барлық дақылдардан алуға болады. Тағы да қолданылатын заттар – аценафтен, гоммексан, линдан т.б. Селекцияда жиі қолданылатын колхицин.
Дәндерді өндеу. Бұл ең аз еңбек тілейтін тәсіл ол дәндері тез өнетін дақылдарда тиімді. Дәндерді құрғақ немесе дымқылданғанда өндеуге болады. Оларды егер алдында сумен жуу керек.
Құрғақ дәндерді колхицин ерітіндісінде(0.1–0.2%) 3-6 күн ұстайды, сосын егеді. Кейбір жағдайда дәндерді суда ұстап сосын Петри шәшкесінде 0.5–48 сағат өндіреді, оның ішінде колхицин ерітіндісі болады.
Бұл әдістін оң жағы өскен өсімдіктерде химерлі ұлпалар болмайды, колхицин дәннің барлық жасушаларына сініп бірінші митоздарға әсер етеді. Ал бұрыш жағы-тамыр жүйесінің нашар дамуының негізінде өскіндердің өмір шендігі төмен.
Өскіндерді өңдеу. Өскіндерді ерітіндіге толық батырып немесе колхицинмен дымқымдандырылған қағазға салып жүргізілетін ең оңай тәсіл. Ертінді концентрациясы 0,01-0,2% өңдеу уақыты 3-12сағат. Бұл тәсілдіңде бұрыс жері-өсуі нашарлауы.
Бұл кемістікті азайту үшін сабақтарын колхициннен оқшаулайды. Ол үшін бірнеше тәсілдер қолданады. Астық дақылдарында 2-4мм колеоптилі бар өскіндерді 30минут колхицин ерітіндісіне батырады, ал тамырларын жоғары қаратады. Сосын жәшіктерге отырғызады.
Жас көшеттерді өңдеу. Әртүрлі дақылдарда тиімді және қолдануға ыңғайлы көшеттердің өсу нүктесін тамшылау әдісімен өңдеу. Колхицин ерітіндісін пипеткамен таңертең және кешке өсу нүктесіне тамшылатады. Ертінді концентрациясы 0,1-0,4%. Күн сәулесі тура түспеу керек, ал ауаның ылғалдылығы 70-80% болу керек.
Астық дақылдарымен жұмыс істегенде инъекциялау әдісі жоғары тиімділік береді. Ертінді концентрациясы 0,1-0,2%.
Тамырларды өңдеу. Колхициннің тамырларға әсерінен өсімдіктердің дамуы нашарлайды немесе өлуі мүмкін, бірақта бұл әдіс полиплоидтарды алуда қолданылады. Бұл әдіс қоңырбастыларда тиімді қолданылады. Өңдеудің бір жолы: бастапқы кезде жас өсімдіктерді қазып алып тамырларын жуады, сосын 12сағаттың ішінде біресе колхицинге, біресе ағып жатқан суға салады. Бұл жағдайда тамыр аз зақымданады.
Осындай өңдеуді бидайда, тарыда, қарақұмықта, қызанақта т.б. қолданады. Ертінді концентрациясы 0,0125-0,4%, ал экспозиция 24-144 сағат.
Бүршіктерді, өркендерді және сабақтарды өңдеу. Полиплоидтық түрлерді алу үшін өсімдіктерді кеш даму кезінде өңдеуге болады. Ересек өсімдіктерді қолданғанда тек бірнеше өркендер қалдырады, сосын олардың өсу түктелерін өңдейді. Колхициннің ерітінді концентрациясы жоғарылатылады(0,2-1%). Өңдегенде өркендерді иіп ертіндіге батырады, тамшылау әдісін қолданады, инемен енгізеді т.б.
Екі жылдық дақылдарда, қант және малазықтық қызылша, шалқан, екінші жылы гүлшоғырлары орналасқан өркендерді өңдеген тиімді.
Полиплоидтық өсімдіктерді біраз белгілерімен анықтап бөледі. Олар өскіндерімен, жапырақтарының ірілігімен, жалпақтығымен және қалыңдығымен көзге түседі. Тетраплоидтарды талдаудың жақсы белгісі леп тесігінің мөлшері және ондағы хлоропластардың саны. Бірақта ең жақсы тәсіл-ұрық тамырлары мен дамып келе жатқан өркеннің өсу нүктелерінің жасушаларын микроскоппен зерттеу.
Өңдеген жылғы алынған полиплоидтық өсімдіктер СО-белгіленеді, ал олардың ұрпақтары-С1, С2, т.б. Жұмысты арнайы көшеттікте жүргізеді.
Анеуплоидия
Анеуплоидтар, негізінде: нуллисомиктер(2n-2), моносомиктер, трисомиктер(2n+1) селекцияда кеңінен қолданылмаған. Қазір көптеген моносомдық және трисомдық линиялар құрылғаннан кейін, оларды генетикалық талдап селекцияда қолданады. Мысалы, жұмсақ бидай полиплоидты болғандықтан гибридиологиялық әдіспен тіркескен гендер топтарын табу мүмкін болмады. Ал қазір хромосомалардың гендік құрамын анықтай керек генді арнайы хромосомды орналастыруға болады. Бұл мүмкіншілік, Э.Сирс пен басқа ғалымдардың жұмыстарының негізінде болды, олар 21 моносомдық линияларды және басқа анеуплоидтарды Чайниз Спринг(жұмсақ бидай) сортының негізінде жасады. Ол бидайдың әр хромосомасын генетикалық және цитологиялық зерттеуге мүмкіндік туды. Яғни жұмсақ бидайдың гаплоидтық хромосомдық тізбесі жеті гомеологиялық топтарға бөлінеді, А,В,Д геномдарына жатуына қарап әр топта үш хромосомадан болады.
Бидайда құрылған моносомдық линиялар әр хромосомадағы белгілердің ұрпақ қууы зерттеледі. Мысалы, кеңінен тараған ауруларға төзімділік, дәннің сапасы, сабақ биіктігі т.б.
Бұл жағдайлар гендік инженерияның дамуына жағдай жасайды, яғни хромосомаларды немесе бір бөліктерін дарақтарда орналастыру үшін. Ондай жетістіктердің селекцияда қолдануғаболашағы мол.
Гаплоидия
Гаплоидтар – олар диплоидтық немесе аллополиплоидтық түрлердің дарақтары, соматикалық жасушаларында негізгі формаларға қарағанда хромосомалар екі есе кем.
Қазіргі уақытта гаплоидияға селекционерлер көп назар аударып жатыр. Гаплоидияны қолдану көптеген теориялық және тәжірибелік мәселелерді шешеді. Жоғарғы өсімдіктерде гаплоидия олардың генетикасы мен эволюциясын зерттеуге көмектеседі. Оның көмегімен түрлердің геномдық құрамын табуға және таксономиялық орнын анықтауға, полиплоидтық қатарларда геномдардың дозалық әсерін зерттеуге, апомиксистің генетикалық негіздерін және болуын анықтауға болады.
Гаплоидтық және диплоидтық деңгейде селекцияның мүмкіндіктерін анықтау үшін формулалар қолданады: 2n n-гаплоидтарда, 4n n-диплоидтарда. Бірінші формуламен гаплоидтық деңгейде гаметалар құрылғанда гендердің комбинациялық мүмкіншілігін теориялық анықтайды; екіншісімен диплоидтық деңгейде Ғ2 теориялық болатын өсімдіктер санын. Мысалы, егер 7жұп гендер алсақ гомозиготалық линиялар алу үшін Ғ1 диплоидтық деңгейде 128 гаметаларды ауыстыру керек. Ал диплоидтық деңгейде осындай нәтижеге жету үшін Ғ2 16384 өсімдіктер керек.
Гаплоидтарда хромосомаларын екі есе көбейтіп гомозиготтық линиялар тез алуға болады, гетерозиске селекция жолымен айқас тозаңданатын дақылдарда 7-10 жыл кетеді.
Гаплоидтық өсімдіктерді әртүрлі әдістермен алуға болады. Олар: 1)егіздерді талдау; 2)түраралық будандастыру; 3)радиологиялық әдіс; 4)плоидтықтың әртүрлі деңгейінде будандастыру; 5)микроспоралар культурасы. Үнді және жапон ғалымдарымен ұсынылған, ақырғы әдіс, өте болашақты.
Дата добавления: 2015-09-29; просмотров: 112 | Нарушение авторских прав
| <== предыдущая лекция | | | следующая лекция ==> |