Негізгі түсініктер. · Нарықтық механизм

· Нарықтық механизм

· Мемлекет иелігінен алу

· Монетарлы саясат

І. Батыс елдері өз шаруашылықтарын нарықтық құрылымдар арқылы

150-200ж. бойы жүргізуде. Оларда нарықтық тетік әбден қалыптасқан, ал экономиканы мемлекеттік реттеу әдістері жетілдірілген. Қазақстанның жағдайына келетін болсақ, Қазақстан басқа елдерден геосаяси, табиғи, экономикалық, әлеуметтік, демографиялық, этно-мәдени және т.б. сипаттарымен ерекшеленеді. Қазақстан ұлттық экономиканы құру және әкімшілік-әміршіл жүйеден нарықтық жүйеге көшу барысында. Қазіргі кезде дәл осындай үлгіні табу өте қиын. Шаруашылықты ұйымдастыру және басқару жүйесіндегі өзгерістер көбіне дәлелденбей жүргізілуде.

Нарықтық экономикасы дамыған елдер эволюциялық сипатта.

Дамыған капиталистік елдерде экономиканы басқару салааралық принципке негізделген: Франция, Швеция, Жапония, Германия елдерінде жасалған салааралық бағдарламалар экономиканың негізгі салаларын толықтай қамтиды.

Франция мен Жапонияда ағымдағы және орта мерзімді жоспарлаудың ғылыми- әдістемелік және ұйымдастыру мәселелерін арнаулы мемлекеттік органдар шешеді.

Францияда бұл қызметті орындайтын жоспарлаудың бас комитеті, ал Жапонияда экономиканы жоспарлау басқармасы және территориялық кешенді дамыту департаменті.

Германияда бәсекелестікті және нарықты қорғауға мемлекеттің монополияға қарсы іс-әрекеті және оның нарықтағы өз билігін жүргізуші кәсіпорын өзара келісіп бірігуіне тыйым салу туралы бақылау қызметін күшейтуге құрастырылатын жасалынатын жоспарларда және бағдарламаларда әлеуметтік іс-қимылдарды, қызметтерді кеңейтуге көп көңіл бөлді. Әртүрлі елдердегі тәжірибелерді қарастыра келе олардың мынадай тиімді жақтарын атап кетуге болады:

- әрқашан болашақты алдын ала ойлайтын басқарушыларды мадақтау және сыйақы беру;

- мемлекеттің және шаруашылық субъектілердің қолданатын шараларын үйлестіру;

- іс-әрекеттердің көрсеткіштерін олардың орындалуын бақылау;

- кенеттен болатын өзгеріске дайын болу;

- барлық жауапты қызметкерлердің міндеттерін өзара байланыстыру.

ІІ. Шаруашылықтарын нарықтық қатынас арқылы жүргізуге көшкен елдердің іс-әрекеттерінің жалпы бағыттары төмендегідей:

1. меншікті мемлект иелігінен алу;

2. әртүрлі меншіктерге негізделген шаруашылық әрекеттерінің дамуына жағдай жасау;

3. мемлекеттік ірі кәсіпорындарды шағын кәсіпорынға айналдыру;

4. монополияға қарсы іс-әрекетті күшейту;

5. нарықтық механизмнің іс-қимылын ерекшелігін ескере отырып экономиканы басқару органдарының құрылымын жетілдіру.

Қандайда болмасын деңгейде қабылданған шаруашылық шешімдерді қаржымен қамтамасыз ету процесінде бәсекелестіктің элементтері пайда болу үшін қаржы банк жүйелерінде реформа жүргізу. Елдің экспорттық әлеуетін кеңейту. Бәсекеге қабілеті бар кәсіпорындарға қолдау жасау. Шетелдік инвестицияларды тарту және біріккен кәсіпорындардың іс-әрекеттерін ынталандыру үшін саяси, құқықтық жағдайларын жасау.

Ұлттық валютаның басқа валютаға алмастыру қабілетін қамтамасыз ету.

Австрияда шағын және орташа кәсіпорындарды құру шаралары және ұлттық экономиканы әлемдік шаруашылық деңгейге көтеру жаңадан ұйымдастырылған шағын және орташа кәсіпорындарды қаржылық демеп, жеңілдікпен қолайлы несие беру, сонымен қатар, оларға салық салудың қолайлы тәртібін қолдану арқылы ынталандыру шараларын жүргізеді. Экспорт пен импорттың тепе-теңдігін қамтамасыз етуге көп көңіл бөледі.

Польшада өте қатаң мониторлы саясатты жүргізу қаржылық демеу, бағаны босату, материалдық, шикізат, ресурстарын және дайын өнімді ортадан тартудан бас тарту, халықты әлеуметтік қорғаудың жаңа үрдістерін қолдану сияқты шаралар жасалады.

Венгрияда кәсіпорындарды банкротқа жатқызу тетігі икемді тәртіппен жұмыс жасайды, яғни кәсіпорындарды банкротқа жатқызу әр уақытта және міндетті түрде оларды жабуға апарады.

Негізгі әдебиеттер:

1. Мамыров Н.К., Ихданов Ж. ГРЭ в условиях Казахстана. Алматы: Экономика, 1998г.

2. Л.Г.Ходов. Основы государственной экономической политики. БЕК Москва 1997г.

3. Р.С.Каренов. Основы государственного регулирования экономики. Алматы 1999г.

4. Экономика / под ред. А.С.Булатова. М:Юристъ 2001г.

5. Мамыров Н.К. и др. Государство и бизнес. Отношения между правительством и бизнесом. Алматы: Экономика, 2002г.

6. Мамыров Н.К. и др. Государство и бизнес. Государство, предпринимательство и общество. Алматы: Экономика, 2002г.

7. Мамыров Н.К. и др. Государство и бизнес. Менеджмент государственного сектора. Алматы: Экономика, 2002г.

8. Мамыров Н.К. и др. Государство и бизнес. Теория государственного ценообразования. Алматы: Экономика, 2002г.

11.Демушкина Л.О., Мұқашева Б.Ә., Әбіл Е.Қ. Экономиканы мемлекеттік реттеу: Оқу құралы. –Астана, 2010

Дата добавления: 2015-07-12