Читайте также:
|
| Топырақтың деформациялануының түрлері | Деформациялану себептері |
| Серпімділер: — көлемнің өзгеруі — формасының бұзылуы Серпімсіз калдықтар: — нығыздалу — ісіп-кебуі — жылжымалылық — таза қалдықтар | Қатты бөліктердің сондай-ақ судын жұқа плен-калары мен ауаның тұйық көліршіктерініқ серпімділігінің молекулалық күші. Серпімділіктің нолекулалык күші, қүрылымды тордын бұзылуы Кеуектіліктің кемуі (компрессиялық қасиеттері) Электромолекулалық күш әрекетінін нәтижесі ретінде сыналанған тиімділік. Бөліктердіц өзара жылжуы кұрылымның бұзылуы, бөлшектердін опырылуы. |
Сонымен, практикада бір жағдайда серпімді деформациялар (иілгіш іргетастарды есептеу кезінде және басқалай), екінші жағдайда — серпімсіздер (көлемді іргетастарды есептеу кезінде және баскалай) бірінші дәрежелі маңызға ие болады.
Топырақтардын серпімді деформациясын есептеу. Ныгыздалу деңгейіне карай топырақтарды серпімді нығыздалу жағдайында қарастыруға болады. Іргетастардың серпімді шөгулері негізінен екі тәсіл бойынша: жалпы серпімді деформация тәсілі және жергілікті серпімді дсформация тәсілі бойыиша аныкталады.
Жаллы серпімді деформация тәсілі сығылмайтын негіздікте жатқан ақырғы қабаттың серпімді қатпарына арналған серпімділік теориясынық шешімдеріне негізделеді. Серпімді шөгу формула бойынша өрнектеледі:
(7.1)
мұндағы
- анықталатын іргетастың пішіпі мсн каттылық коэффициенті;
Р — топыраққа түсетін қысым;
b — іргетастың табанының ені (диаметрі);
Е0 — топырақ деформация модулі;
о — топырақтың көлденеңінен ұлғаю коэффицяенті (Пуассон коэффйциенті).
Бұл тәсіл көлемді және катты іргетастардың шөгуін есептеу үшін колданылады.
Тәуелділігі (7.1) тік казындылар мен скважиналарда дала жағдайында жузеге асырылатын штамптың сынамалы деректерін өңдеу үшін және топырақ деформациясы модулін анықтау ұшін қолданылады.
Жергілікті серпімді деформация тәсілі Фусс-Винклердің болжамына негізделген. Серпімді шегу былай анықталады:
(7.2)
мүндағы р — топыраққа түсетін кысым;
Сx — негіздік серпімділігінің коэффициенті.
Бүл тәсіл серпімді негіздіктегі арқалықтар мен плиталарды, ісондайақ темір жол төсеніштерін есептеулср кезінде кеңінен қолданылады.
Іргетастардың ақырғы (тұрақтандырылған) шөгулерін есептеудің практикалық тәсілдері. Шөгүлерді есептеудің казіргі тәсілдсрі әдетте төмендегі формулаға негізделеді:
(7.3)
мунда z — төменгt карай ба5ытталған координаттардың тік осі; 
z — салыстырмалы деформация;
Hс — негізінен кұрылыстың шөгуін айықтайтын топырақ сығылуының белсенді тереңдігі. Тереңірек орналаскан Z = Hс топырақ қабатының сығылғыштығын елемейді. Жобалау практиклсында негізінен сызықты-деформацияланатын ортаның теориясы (серпімділік теориясы) нәтижелерін пайдалануға негізделген шөгуді (7.3)формула бойынша Жуық тәсілдері таралған. Шегулсрді есептеудің жуық тәсілдерін қарастырайық. Қабат-кабат жинактау әдістемесі жұмыс істеп тұрған қурылыс нормалары мен ережелері бойынша ұсынылады.
Іргетастың шөгуі мына формула бойынша анықталады;
(7.4)
мундағы рzі — і-кабаттағы орташа сығылғыш тік кысым (кернеу); hі, — топырактың і-қабатының қалыңдығы; Еoi —топырактың і-кабатындағы деформацля модулі; 
— 0,8-ге тең келетін коэффнциснті; п — негізді сығылғыш қабатының катпарлар саны. Бұл тәсіл іргетастарды жобалау практикасында қолданылады және негіздік топырағының қабаттарынын деформациялық сипаттамасын ескереді.
Топырақтың эквивалентті қабаты тәсілі бойынша іргетастардың шөгуін есептеуді проф. Н. А. Цытович ұсынған
Іргетастық шөгуі (біртекті қабатталуы үшін) мына формула бойынша анықталады:
(7.5)
Мұнда: һэ —топырақ кабатының эквивалентті қалыңдығы. һэ = 
мұнда,
— негіздік топырағының эквивалентті кабатының коэффициенті және ол топырақтын бүйір тұсынан кеңеюіне байланысты болады және іргетастын. формуласы мен қаттылығы кестеден аныкталады. 
о — топырақтың салыстырмалы сығылу коэффициенті; Рққ —топырақка түсетін кысым (қосымша қысым). Бүл тәсіл топырақтың бүйір тұсынан кеңеюі мен кеңістіктегі жұмысын ескереді және негіздіктің катпарлы кабатталуы үшін қолданылуы мүмкін.
Профессор К- Е. Егоров шөгулерді есептеу үшін негіздіктін ақырғы қалың қабатының сызықтық-деформациялануы тәсілін ұсынды. Бұл тәсілде шөгу жоспардағы іргетастыц табаны формасын ескере отырып негіздікте пайда болып, күралатын барлық кернеулердІ ескере отырып анықталады.
Бұл тәсіл негіздіктін Нс сығылғыш кабаты шеңберінде іргетастың b>10м табанынын ені (диаметрі) деформациялану модулі Е 
10 МПа болып, топырақ қабаты жатқан жағдайда колданылады.
Іргетастың орташа шөгуі төмендегі формуламен есептеледі:
(7.6)
мұнда р — іргетас табаны астындағы орташа кысым; b — іргетас табанының ені (немесе диамстрі); kс —сығылғыш калыңдығын іргетастың жартылай еніне 2Н/ b қатыстылығына байланысты кесте бойынша алынатын коэффициенті;
m — коэффищіент, Е< 10 МПа кезіндегі кез келген ендіктегі b жәнс b <10 м кезіндегі
Е 10 МПа болғандағы k=l алынатын коэффнциент;
10 
b 15 болғанда кш =1,35; b 15 болғанда kш 1,5;
Ki және Ki-1 - Іргетастың формасына, табаңы мен і-қабаттың жабындысы орналасқан (бұл жерде 
) тік бүрышты іргетастың әр қырының ара қатысына және салыстырмалы тереңдігіне байланысты кесте бойынша анықталатын коэффициент; E0i — топырақтың і-қабатының дсформациясының модулі.
негіздікте жергілікті пластикалық аймақтар болған жағдайда S=f(P) шеңберінің сызықты емес учаскесіндегі деформацияның екінші фазасы шөгулерді есептеу формуласы бойынша серпімді пластикалық негіздіктің шөгуі тәсілімен аныықталуы мүмкін:
(7.7)
мұнда Sс— сызыкты-деформацияланған негіздіктің шөгуі;
Кsпл — негіздік топырағының ішкі үйкслісінің 
бүрышының
мәніне байланысты кесте бойынша қабылданатын
негіздіктің «пластикалық» шөгуінің және
у
-нің коэффициенті;
Мұнда: р — іргетас табаны бойынша орташа қысым; Р шекті — негіздікке түскен шектеулі қысым; R0=R — негіздік топырағының есептеулі кедергісі. Тәуелділігі (7.7) топырақтың есептеулі кедергісінен асып түсетін топыраққа күш түскен кезде негіздіктер мен іргетастардың шөгулерін сссптеу үшін қолданылады. Іргетастардың қисаюын анықтау. Іргетастың немесе негіздіктің қисаюы егер құрылыстың негіздігі симметриялы салынса іргетас табанының салмағы аумағының орталығы арқылы өтетін көлденең оске қатысты бурылыс кезіндепайда болады (7.1-сурет).
Іргетас жоспарындағы жеке дөңгелене қисаюы (7.1-сурет) проф к. Е. Егоровтың формуласы бойынша өрнектеледі:
(7.8);
мұнда N - нюрмативті салмақтан түсетін жиынтық тік күш;
е-күш түсетін № нүктесінен іргетас ортасына дейінгі қашықтық
r - іргетас табанының радиусы;
Е0-деформация модулі және сығылу қалыңдығы шеңберінде орташа топырақ негіздігінің Пуассон коэффициенті ірге тас жоспарындағы жеке тікбұрыштың қисайуы проф. М.И Горбулов-Посадов формуласы бойынша анықталады.
7.1-сурет. Жеке іргетастың кисаюы.
Іргетастың осінің бүкіл бойлығындағы қисаюы:
(7.9)
Іргетас осінің көлбеу бойындағы қисаюы
(7.10)
Мұнда бүған дейін (7.8) формуласына түсінік берілген өлшем-дерден басқа: l—іргетас табанының үлкен қыры; b — іргетас табанының кіші қыры; е1 — күш түсірілген N нүктесінен бойлык ось бойынша іргетас ортасына дейінгі қашықтык; е2 — күш түcірілген N нүктесінен көлденең ось бойынша іргетас ортасына дейінгі қашыктык.; kе және kе-тік бұрышты іргетастың n = l/b қырларының арақатынасына байланысты болатын коэффициенттер.
Негізгі әдебиет: 2 [149-162]
Бақылау сұрақтары:
1. Топырақ деформациясының түрлері.
2. Серпілмелі деформациялар және оларды аңықтау тәсілдері.
3. Қарапайым қосу (сумма) әдісімен іргетастың шөгуін есептеу.
4. Деформацияны есептеу тәсілдері, шектік жағдайлардың екінші тобының негізін есептеу.
5. Эквиваленттік қабат тәсілмен іргетас шөгуін есептеу.
6. Уақыт бойынша іргетас шөгуін есептеу.
Дата добавления: 2015-12-08; просмотров: 429 | Нарушение авторских прав