ТӨРЛЕ ТАБЫШМАКЛАР

* Алтын капка ябыла,
Кемеш капка ачыла,
Мәрди бабай кычкыра,
Үлгән кеше терелә.
(Кояш чыга, ай бата, әтәч кычкыра, кешеләр йокыдан тора.)

* Тау аркылы ук аттым,
Аткан угым югалттым.
(Йолдыз атылу.)

* Урманда урынсыз,
Кырда койрыксыз.
(Җил.)

* Мең шырпыга бер лампа.
(Ай белән йолдызлар.)

* Кулсыз-аяксыз тәрәзә кага.
(Җил.)

* Лап-лап тәрәзә яба.
(Җил.)

* Аяксыз-кулсыз дөп-дөп кое казый.
(Тамчы тамуы.)

* Мич тулы пәрәмәч,
Уртасында бер калач.
(Ай белән йолдызлар.)

* Өй башында ярты ипи.
(Ай.)

* Шәнгәрәйнең бер кошы бар — алалы,
Күкәй салмый, оя басмый, елына унике балалый.
(Ел, унике ай.)

* Кара мыеклы җизнәм
Сагындырып килгән.
(Яз.)

* Ала сыер ятып кала,
Ак сыер торып китә.
(Яз.)

* Төн әйләнә кара иләк,
Эче тулы алтын кибәк.
(Күк һәм йолдызлар.)

* Зәңгәр палас эчендә
Алтын көзгем югалды.
(Кояш баю.)

* Ястык өстендә ярты кашык.
(Ай.)

* Һүр-һүр итәр, һүрелдәр,
Пыяла чарлак дерелдәр,
Алпавыты кычкырыр,
Һидияте сызгырыр.
(Күк күкрәү, яшен яшьнәү.)

* Күктән килде, җиргә китте.
(Яңгыр.)

* Сорыйлар, көтәләр, килсәм бар да качалар.
(Яңгыр.)

* Көн туганчы көн итә,
Үлән башын су итә.
(Томан.)

* Өй аркылы аркан аттым.
(Салават күпере.)

* Башы тауда, аягы диңгездә.
(Елга.)

* Аты бара, тәртәсе кала.
(Елга белән яр.)

* Кара төлке кар астыннан чаба.
(Боз астындагы су.)

* Үзе су, үзе каты.
(Боз.)

* Үзе туңа, өйгә керми,
Үзе җылый да җылый.
(Яз көне түбәгә каткан боз.)

* Аккош очып китте,
Кара төлке ятып калды.
(Боз китү һәм елга.)

* Ак ашъяулык таптык,
Җир өстенә яптык.
(Кар.)

* Ак сыер — торыйк, ди,
Кара сыер — ятыйк, ди.
(Яз көне кар белән җир.)

* Ак келәткә барадыр идем,
Ак ачкычым төшеп калды,
Ай күрде — кояш алды.
(Кырау.)

* Ишектән керә иңкәеп,
Түргә менә туңкаеп.
(Салкын.)

* Кырам, җимерәм,
Төкеректән куркам.
(Ут.)

* Таягын алдым таякка,
Үзен алдым кочакка,
Колагын алдым түшәмгә,
Башын алдым буяуга.
(Агач, тамыры, яфрагы, чәчкәсе.)

* Айга-көнгә күренми,
Агач белән типә-тиң.
(Агач үзәге.)

* Уты бар, кызуы юк,
Төнлә якты, көндез юк.
(Тычкан уты.)

* Озын идем — киселдем,
Юан идем — ярылдым,
Инде утка тарыдым.
(Утын.)

* Ишектән керә, тишектән чыга.
(Утын януы, төтен.)

Биек тауның каршында,
Яшел бүрек башында.
(Чыршы.)

* Атасы аяк киенгәнче, улы Мәскәүгә барып җиткән.
(Утын януы, төтен.)

* Әрҗәм тулы чын ахак,
Кулым тыгып алалмыйм.
(Утлы күмер.)

* Өй башында аю бии.
(Төтен.)

* Күк ат менгән,
Күк итек кигән,
Күккә менеп бара.
(Төтен.)

* Үзе җирдә, аяклары күктә.
(Төтен.)

* Анасын үтердем,
Балаларын үстердем.
(Орлык чәчү.)

* Кырда кырык имчәкле сыерым йөри.
(Тырма.)

* Җәй җәйләр,
Кыш кышлар,
Яшел кытат тун тышлар.
((Кытат — тукыма төре.) Уҗым.)

* Кыш кышлар,
Җәй җәйләр,
Тоягыннан су эчәр,
Мөгезеннән бәбиләр.
(Арыш.)

* Нары-нары нарат ботак,
Нарат саен алты ботак,
Ботак саен бер оя,
Оя саен йомырка.
(Борчак.)

* Кырда була бичура,
Билен бәйләп утыра.
(Көлтә.)

* Бер мичкәдә кырык кыршау.
(Кибән.)

* Ары да лап-лап, бире дә лап-лап,
Сөнге саплап, киез каплап,
Ука таптап,
Бер башыннан бер башына чыктык чак-чак.
(Элек чыбагач белән ашлык сугу.)

* Аю акыра,
Йоны коела.
(Тегермән.)

* Дүрт канат,
Алты аяк,
Аны белмәгән кешенең
Аркасына тал таяк.
(Тегермән.)

* Бар бер үлән чокырда,
Аны таный сукыр да.
(Кычыткан.)

* Ялт-йолт ялтырар,
Ялгыз агач калтырар,
Янаугычы янымда,
Җан алгычы кулымда,
Көндәшең белән булам,
Бөтен гаскәрне кырам.
(Чалгы белән печән чабу.)

* Агач үгез, өч мөгез.
(Сәнәк.)

* Анасыннан элек кызы туа.
(Башта чүмәлә, аннан кибән салыну.)

* Озын чылбыр чуалган,
Чыпчык шуңа уралган.
(Колмак.)

* Һавадан төшкән туп кына,
Аягы-кулы юк кына,
Алтын белән тупчыган,
Көмеш белән типчегән.
(Кавын.)

* Эче кызыл, тышы яшел,
Аны сатып алалар,
Аны күргән балалар
Ымсынышып калалар.
(Карбыз.)

* Казаннан килгән бер туп,
Авызы-борыны юк,
Тышы таш, эче боз,
Үзе кып-кызыл, күлмәге ямь-яшел.
(Карбыз.)

* Үзе шардай,
Эче кандай,
Тәме балдай.
(Карбыз.)

* Чикмәнле бавырсак.
(Бәрәңге.)

* Ай башлы, алтын кашлы.
(Көнбагыш.)

* Ак казым сыңар аяк өстендә тора.
(Кәбестә.)

* Җир астында җиз казык.
(Кишер.)

* Кечкенә сары карт,
Кигән туны тугыз кат.
(Суган.)

* Койрыгы җиргә тимәс,
Сырты көнгә көймәс.
(Балык.)

* Суда туды,
Җирдә үлде.
(Балык.)

* Башы бар, чәче юк,
Күзе бар, кашы юк,
Йөрергә аягы юк,
Суыкка туңмый, эссегә көйми.
(Балык.)

* Көмеш тәнле, ите тәмле.
(Балык.)

* Мүрәм-мүрәм,
Гомеремдә бер нәрсә күрәм:
Озын ботлы,
Тычкан сыртлы.
(Чикерткә.)

* Мин кечкенә, миңа тимә,
Тисәң, авыртты димә!
(Балкорты.)

* Чи-чи итәр, читәнгә кунар,
Аны тоткан уңар.
(Балкорты.)

* Идән астында йөз үгез,
Йөзесе дә кара үгез.
(Борча.)

* Балтасыз-нисез өй бетерәләр.
(Кырмыска.)

* Тауга менгәндә таймас,
Ат тоягы тигәндә үлмәс.
(Кырмыска.)

* Сәке-сәке сәкелтек,
Сәке башы кыйкылтык,
Алпавыты акыра,
Судиясе сызгыра.
(Үрдәк, каз, күркә, әтәч.)

* Күтәреп була, өй аркылы ыргытып булмый.
(Кош мамыгы.)

* Чылбырсыз югары менә,
Баскычсыз түбән төшә.
(Тургай, к ош.)

* Тышы тамакка утыра,
Эче йөрәккә ята,
Барыннан да бигерәк
Сабан туен ярата.
(Күкәй.)

* Чөйдә ни тормас?
(Күкәй.)

* Аркасы бар аунамас.
(Сыер.)

* Дүрт терәвеч,
Бер болгавыч,
Кәкре кубыз,
Якты йолдыз.
(Сыер.)

* Дүрт агай-эне татарлар,
Чиләк төбенә атарлар.
(Сыер саву.)

* Су түгел — сыек,
Кар түгел — ак.
(Сөт.)

* Кем туганда ук сакаллы булып туа?
(Кәҗә.)

* Ике туа, бер үлә.
(Бәбкә.)

* Мич алдында комган,
Авызын-борынын йомган.
(Мәче.)

* Тимер беләк, таш йөрәк.
(Бүре.)

* Урманнан чыгар,
Койрык очы чуар,
Вәҗми тотар,
Нәҗми суяр.
(Куян, эт, аучы.)

* Сәке астыннан туй уза
Кылычлы да мылтыклы.
(Тычкан.)

* Очкан, ди, өч карга;
Берсе әйтә: — кыш яхшы,
Икенчесе: — җәй яхшы,
Өченчесе: — миңа икесе дә бер, ди.
(Чана, арба, ат.)

* Аттан биек,
Эттән тәбәнәк.
(Ыңгырчак.)

* Мыр-мыр мырлысы,
Бик каты икән борнысы.
(Дуңгыз.)

* Кем тиде, ник җылыйсың?
Ниең төште, ни эзлисең?
(Дуңгыз.)

* Бер җире дә авыртмый,
Үзе һаман ыңгыраша.
(Дуңгыз.)

* Киттем дип китә, кире килә.
(Ишек.)

* Бер тотарны мең тотар.
(Ишек тоткасы.)

* Төнлә эшли, көндез тик тора.
(Ишек келәсе.)

* Кулын бирә, үзе кулны кысмый.
(Ишек тоткасы.)

* Халык узып бара,
Төлке ятып кала.
(Бусага.)

* Аркылы да торкылы
Безнең колхоз ындыры.
(Тәрәзә.)

* Җылаган баланың яшен сөрт.
(Тәрәзә буын сөртү.)

* Балалары тезелеп яткан,
Атасы сузылып яткан.
(Түшәм, матча.)

* Ишек, ишек өстендә бишек.
(Сәндерә.)

* Дүрт татарга бер эшләпә.
(Өстәл һәм аяклары.)

* Аягы бар, кулы юк,
Аркасы бар, түше юк.
(Урындык.)

* Авызы өстә,
Күзе төптә.
(Кое.)

* Авылы бар, төтене юк.
(Зират.)

* Олы абзардан кече абзарга
Һәш-төрә дә һәш-төрә.
(Мичтән күмер алу.)

* Атасы аяк киенгәнче,
Улы урманга барып җитә.
(Ут, төтен.)

* Кечкенә генә мелде,
Миңа карап көлде.
(Көзге.)

* Чакта, чакта,
Әти икедә чакта,
Мин уникедә идем ул чакта.
(Сәгать ике тулган чагында телләре.)

* Көн йөри, төн йөри,
Бер атлам җир китә алмый.
(Сәгать.)

* Олы кызым эшлекле,
Кече кызым кешелекле,
Үзем бистә бикәсе,
Минем эшемне кем эшләсе?
(Сәгать.)

* Әлтери дә бәлтери,
Борнын сөртсәң ялтырый,
Уф дип әйтсәң калтырый.
(Кабынган шәм.)

* Атасы улын күтәргән,
Улы бүркен күтәргән.
(Абажурлы лампа.)

* Ике башы тишек,
Уртасы пыяла ишек.
(Лампа куыгы.)

* Тәне тышында,
Күлмәге эчендә,
Мәлихәсе башында,
Ул динең каршыңда.
(Шәм.)

* Өе дә пыяла,
Тәрәзәсе дә пыяла,

Кәрнизе челтәр,
Челтәре мең.
(Лампа.)

* Башы да тишек,
Төбе дә тишек,
Уртасында ут,
Читендә су.
(Самавыр.)

* Кәкре җылан утта уйный.
(Кисәү агачы.)

*— Кәкре койрык, кая барасың?
— Сорашма, үзең дә шунда барырсың.
(Төтен белән кисәү.)

* Өй түбәсенә баскан,
Трубкасын капкан.
(Морҗа.)

* Табышмагымның тәне кара,
Тапмаганның йөзе кара.
(Таба.)

* Өй түбәсендә киле,
Аны белмәгән тиле.
(Морҗа.)

* Җырлап бара, җылап кайта.
(Чиләк белән су алып кайту.)

* Урманда бөккән,
Өйдә теккән,
Яп-яңа савыт
Тишелеп беткән.
(Иләк.)

* Зыр-зыр зыртеки,
Зыртеки дә пыртеки,
Әпечтеки-печтеки,
Аннан туган кечтеки.
(Борыч тегермәне.)

* Бөтен татар өендә бар,
Үзе дөньяда бер генә.
(Казан һәм Казан шәһәре.)

* Бәләкәй генә олан,
Биленә каеш буган.
(Себерке.)

* Ике җирдән билен буган,
Бөтен Рәсәйне куган.
(Себерке.)

* Эшен-көшен бетергән,
Бер почмакка кереп утырган.
(Себерке.)

* Чуртан чума бара,
Су туңа бара.
(Соса белән киндер сугу.)

* Үзе бер карыш,
Сакалы мең карыш.
(Каба белән җеп эрләү.)

* Кечкенә генә пәчтек,
Колагыннан астык.
(Энә саплау.)

* Дүрт татар читән үрә,
Берсе арада йөри.
(Биш энә белән бәйләү.)

* Җиз алачык эчендә
Җизни аты кешнидер.
(Кыңгырау.)

* Бер тычканга ике койрык.
(Чабата.)

* Аяксыз-кулсыз күлмәк кия.
(Мендәр.)

* Колаклы ябалак кыштан саклый.
(Бүрек.)

* Кара тавык, карыны ярык.
(Кәвеш.)

* Үзе аякта, башы белән йөри.
(Үкчә кадагы.)

* Югары менә һү-һү,
Түбән төшә һү-һү,
Уртасында былбыл кош,
Сайрыйдыр ла һү-һү.
(Бишектәге бала.)

* Төшсә суга батмыйдыр,
Ут кабынса янмыйдыр,
Күмсәң җиргә чермидер,
Беләсезме, ул нидер?
(Кешенең исеме.)

* Казанда пешми,
Табакка төшми,
Аны ашамаган үсми.
(Күкрәк сөте.)

* Ти дигәндә тими,
Тимә дигәндә тия.
(Иреннәр.)

* Үзе сөяксез,
Кая бөксәң шунда бөгелә.
(Тел.)

* Туз чиләктә тырымтай уйный.
((Тырымтай — бик җитез кечерәк карчыганың бер төре.) Күз.)

* Ак көчегем юлда калды.
(Төкерек.)

* Кечкенә генә кунача,
Утыз ике кодача
Утыралар кунакта.
(Тешләр.)

* Утыз агай ашлык суга,
Мохтар бабай өйләндерә.
(Теш, тел.)

* Бер анадан биш бала.
(Бармаклар.)

* Ун балага ике ана.
(Кул, бармаклар.)

* Берәү сөйли, икәү тыңлый,
Икәве карап тора.
(Тел, колйк, күз.)

* Әйтермен — миннән китәр,
Тыңламасаң — синнән китәр.
(Сүз.)

* Кыл сараем эчендә
Кылыксыз атым уйныйдыр,
Җиз сараем эчендә
Җизнәм аты кешнидер.
(Күз, тел.)

* Катар-катар таш куйдым,
Җирән атым буш куйдым.
(Тешләр, тел.)

* Түгәрәк күлем ташый.
(Җылау, күз яше.)

* Исемдә юк, сизмим, белмим —
Бу нәрсә?
(Туу, үсү, үлем.)

* Базы туза, баганасы кала.
(Итек, аяклар.)

* Яр буенда ярты алачык.
(Колак.)

* Тигез җирдә тай эзе.
(Кендек.)

* Үзеңдә бар, исеңдә юк.
(Кендек.)

* Ике татар
Аяк очлаш ятар.
(Каш.)

Олы урман,
Кече урман,
Ялкылдык,
Мышкылдык,
Кабык абзар,
Сөяк сарай,
Җирән ат.
(Чәч, каш, күз, борын, авыз, теш, тел.)

* Үзе атка атланган,
Аякларын арт якка салган.
(Күзлек.)

* Эскәтердән алдым,
Тегермәнгә салдым,
Капчыгымны тутырдым;
Капчыгымны тутыргачтын
Ах-вах итеп утырдым.
(Ашау.)

* Балтадан авыр, балдан татлы.
(Йокы.)

* Баш астында баллы кашык.
(Йокы.)

* Йөгеректән йөгерек.
(Уй.)

* Ачылмаслык сандыгымда
Киселмәслек ефәк бар.
(Уй, акыл.)

* Төйдем дә төпкә салдым.
(Хәтергә алып кую.)

* Дөньяда иң кирәк,
Иң кирәктән ни кирәк?
(Саулык, аны саклау.)

* Алман аяк, алтын таяк,
Йөгерсәм дә җитә алмыйм ялан аяк.
(Күләгә.)

* Өйгә сөяп булмый,
Арбага төяп булмый.
(Күләгә.)

* Казанның уртасында ни бар?
(«3» хәрефе.)

* Үзе укырга белмәсә дә гомер буе язына.
(Каләм.)

* Кабат-кабат катлама,
Акылың булса ташлама.
(Китап.)

* Менә табышмак, уйлап кара:
Суы тәмсез, узе кара,
Чиләгенең төбе юк,
Файдасының чиге юк.
(Язу, кара савыты, каләм.)

* Җире ак,
Орлыгы кара,
Кул белән чәчәләр,
Авыз белән җыялар.
(Кәгазьгә язу, уку.)

* «Кара» дисәң карамый,
«Ак» дияргә ярамый.
(Язу карасы.)

* Диңгезе бар, суы юк,
Каласы бар, халкы юк,
Урманы бар, агачы юк.
(Карта.)

* Тиз ашый,
Вак чәйни,
Үзе йотмый,
Башкага бирми.
(Пычкы.)

* Илле аяклы,
Ике куллы,
Ялгыз яра юлны.
(Пычкы.)

* Илле аяклы,
Ике куллы,
Ялгыз яра юлны.
(Пычкы.)

* Үзе кечкенә, үзе ялангач,
Алай да бөтен дөньяны киендерә.
(Энә.)

* Йөгерә-йөгерә йөк төйи.
(Орчык.)

* Бәләкәй генә бөкере
Бөтен кырны бетерде.
(Урак.)

* Кәкре-бөкре төз киткән.
(Борау.)

* Алам-салам өздем,
Чытыр-мытыр үрдем,
Аны бөтен күрдем,
Уң беләккә элдем.
(Кәрзин үрү.)

* Умыр-умыр умырдан,
Яккан уты күмердән,
Зым-зыян дигән бер кош бар,
Йомыркасы тимердән.
(Мылтык.)

* Йөткерсә төкерә,
Төкерсә үтерә.
(Мылтык.)

* Аккош оча,
Аны күргән поса,
Тигәне кара кан коса.
(Ук.)

* Алты егет юлга чыккан,
Алтысы да пәһлеван,
Алты суктым, алты типтем,
Уң битемнән чыкты кан.
(Алтатар (наган).)

* Җанлы җансызны кыйный,
Җансыз кычкырып җылый.
(Барабан.)

* Минем белән уйныйлар,
Кулларыннан куймыйлар,
Иркәлиләр, сөяләр,
Йокла, бәбкәм, дияләр,
Үсә төшкәч балалар
Мине онытып калалар.
(Курчак.)

* Җебенә тисәң, җылаган,
Колагын тотсаң, чыңлаган,
Өстендә эчәге,
Астында түшәге.
(Скрипка.)

* Күзе дә юк, колагы да юк,
Үзе сукырны җитәкли.
(Таяк.)

ТАП ТАБЫШМАК

* Тап табышмак:
Аякка ябышмак.
(Баткак, пычрак.)

* Тап табышмак:
Табага ябышмак.
(Коймак пешерү.)

* Табышмак әйтәм тап:
Мич астына тотып яп!
(Тавык.)

Дата добавления: 2015-12-08