- «Республикалық Балаларды Реабилитациялау Орталығы» Акционерлік Қоғамы,

- «Республикалық Балаларды Реабилитациялау Орталығы» Акционерлік Қоғамы,

- Астана қ. Ақыл-есі кем балаларға арналған интернат- балалар үйі,

- Екібастұз қ. Солнечный п. (мүмкіндігі шектеулі балалар),

- «Балалар үйі» Мемлекеттік Мекемесі,

- Мүмкіндігі шектеулі балаларға арналған «Балалар үйі» Мемлекеттік Мекемесі,

- «Еңбекпен қамту және әлеуметтік бағдарлама» Мемлекеттік Мекемесі,

- «Степногорск балалар үйі» Мемлекеттік Мекемесі,

- «Жас туристер станциясы» Мемлекеттік Мекемесі,

- «Қалқаман балалар үйі» Мемлекеттік Мекемесі,

- «Шакат балалар үйі» Мемлекеттік Мекемесі,

- «Кәмелетке толмаған балаларға арналған панахана» Мемлекеттік Мекемесі,

- «Мүгедек балаларды қолдау ассоциациясы» Ақмола облысының Қоғамдық Бірлестігі,

- «Қазақ соқырлар қоғамы» Ақмола филиалының Қоғамдық Бірлестігі,

- «Сәби» Мүгедек балалар аналарының қоғамдық қоры,

- «Мүгедек балаларды қолдау ассоциациясы» Қоғамдық Бірлестігі,

- «Теміртау қалалық мүгедектер ерікті қоғамы» Қоғамдық Бірлестігі,

- «Нұр» Мүгедек балалар ата-аналарының қоғамдық бірлестігі,

- «Көкшетау қ. Мүгедек балаларды қолдау ассоциациясы» Қоғамдық Бірлестігі,

- Астана қ. Мүгедек балалар қоғамы,

- Мүгедек жастар қоғамы,

- «Астана қ. Шығыс Қазақстан облысының өкілдігі» Қазыналық Мемлекеттік Коммуналдық Кәсіпорын,

- ҚР Білім және Ғылым Министрлігінің балалардың құқын қорғау комитеті,

- «Болашақ» Республикалық Балаларды Реабилитациялау Орталығы,

- «Жас Ұлан» Республикалық мектебі,

- «Мүгедектердің қазақстандық конфедерациясы» Аймақтық Қоғамдық Бірлестігі,

- «Есту қабілеті нашар балаларға арнайы жалпы білім беретін мектеп»,

- № 15 жетім балаларға арналған мамандандырылған кәсіптік мектеп,

- Есту қабілеті нашар мүгедектердің спорт мектебі,

- «Жанат» Астана қ. Мүгедектерді белсенді реабилитациялау спорттық орталығы, Жауапкершілігі Шектеулі Серіктестігі,

- Ұлы Отан Соғысы мүгедектерінің Орталық Клиникалық Госпиталі,

- Астана қ. ҚІІБ кәмелеттік жасқа толмағандарды уақытша оқшаулау, бейімдеу және реабилитациялау орталығы

Мүмкіндігі шектеулі балаларды әлеуметтік реабилитациялау

Мүмкіндігі шектеулі балаларды әлеуметтік реабилитациялау саласында «Думан» ОСО» мұхит аралы негізіндегі «Океан-арт» Арт-терапия Шығармашылық Орталығы ҚБ жұмыс істеуде. Бүгінгі күні «Думан» ОСО» мұхитаралы - денсаулығында түрлі ақаулары бар балаларды емдеуге мұхитаралдың таңғажайып ахуалы пайдаланылатын әлемдегі бірегей мекеме. Мұхитаралға келген адамдар мүмкіндігі шектеулі балаларға қоғамда өз орнын табуға және өзі-өзі жетілдіруге көмектеседі.

Арт-терапия – психологиялық мәселелерді шешуге, ерекше бейнелеу құралдарын пайдалана отырып өзі ойы мен сезімдерін білдіруге мүмкіндік беретін психотерапия, ақпараттық медицина және биоэнергетикалық емдеудегі заманауи бағыт.

Мүмкіндігі шектеулі балалармен жүргізілетін саусақтарға киілген қуыршақ терапиясы әдісі

Жарияланды 11-04-2013, 19:29 Категориясы: Психология

Мүмкіндігі шектеулі балалармен жүргізілетін саусақтарға киілген қуыршақтерапиясы әдісі бойынша өткізілетін жұмыс түрлері

Психотерапияның маңызды салаларының бірі қазіргі таңда арт - терапия болып табылады. Алғашқы арт - терапия түсінігі енгізілген кезде оны тек сырқат, ауру немесе демалыс үйіндегі емделушілерге ғана қолданған болса, қазіргі кезде оның қолданыс аясы, шеңбері кеңеюде, яғни,Қуыршақ терапиясы- адамның шығармашылық жағдайын дамытып қана қоймай, адамның бойындағы ресурстарының мүмкіндігін түсініп ашуға да жағдай жасайды. Қуыршақтерапияның рөлі түрлі аспектілерде қолданылады. Қуыршақтерапия сөзін қазақшаға тікелей аударғанда “қуыршақ арқылы қамқорлық жасау, емдеу” деген мағынаны білдіреді.

Аталған терапияның түрі қазіргі таңда үлкен жетістіктерге ие. Қуыршақ арқылы адамның ішкі болмысын тануға болады. Дәлірек айтқанда, баланың немесе ересек адамдардың ішкі дүниесімен сырласуына мүмкіндік беретін объект. Ұсынылып отырған саусақтарға киілген қуыршақтар балалардың психикалық денсаулықты жақсарту, әлеуметтік бейімделуді дамыту, танымдық белсенділігін арттыру, қызығушылығын және шығармашылық қабілеттерін қалыптастыру, баланың эмоциялы және адамдық дамуын арттыру, денсаулық жағдайларын қалыптастыруда ең тиімді әдісі болып табылады. Сол себептен саусақтарға киілген қуыршақтар түрін ұсынып отырмын. Бұл әдісті пайдалану - уақытша психикалық дағдарысқа ұшыраған және мүмкіндігі шектеулі балалармен жұмыс жасайтын орталығына ең пайдалы жұмыс түрі.

1 - сабақ. «Қуыршақтардың қарым - қатынасы»

Мақсаты: Қатысушының көңіл - күйін көтеру, коммуникациясын қалыптастыру, бала бойындағы кездесетін ішкі уайымды қуыршақ ойындары арқылы сыртқа шығару, тұлғаның шығармашылығын дамыту, әлеуметтік ортаға бейімділігін арттыру, ішкі эмоциясын еркін ашуға көмек беру, денсаулығын қалыпқа келтіру.

Қажетті құралдар: Қағаз, фломастерлер, акварель, гуашь, матаның қиқымдары, қайшы, жіп, ине, желім.

Дайындық кезеңі:

Қатысушыларды орындарға орналастыру. Үстел үстінде қағаздар, қарындаштар, сурет салу үшін қажетті бояулар ұсынылады. Сол қағазға саусаққа киілетін қуыршақтардың суреттерін салады.

Орындау уақыты - 5 минут

Талдау: Салған суреттеріміз қандай?

Коммуникациялық белсендіру

Қатысушылар бір - біріне жағымды көңіл - күйлер сыйлап, тілек, ниеттерін білдіреді. Жұмыс үстінде қандай жағдайлар болады және не күтетіндерін айтады.

Орындау уақыты - 5 минут

Жеке жұмыс.

Жұмыс барысында қатысушыларға түрлі - түсті бояулар мен мата қиқымдары ұсынылады. Матаның сегіз түрін таңдап алулары қажет. Әркім өз ойынша қиқымдардан сол қолдың саусақтарына келетіндей етіп түрлі - түсті қуыршақтың денесін шиыршық үлгісінде дайындап, лайықты етіп, мата қиқымдарынан бас үлгісін жасайды. Қуыршақтар әдемі болу үшін беттерін безендіреді. Көңілді болу үшін киіндіріп, атын қойып, қуыршақтар жайлы кішігірім мәлімет дайындауларын керек.

Орындау уақыты - 15 минут

Қуыршақты ойнату әдісі:

Қуыршақтар туралы тарихи әңгімелер және отбасылық тарихи ертегілер ойлап табу үшін уақыт беріледі. Кейіпкерлерге ат қою керек. Қуыршақтар ойлаған рөлдерін ойнап шығуы керек.

Орындау уақыты - 10 минут

Талдау: Кейіпкердің мінездеріне сипаттама беріңдер?

Қуыршақтардың алған әсерлерін бөлісуі

Саусақтағы түрлі - түсті қуыршақтар бір – бірлеріне қарап күлімсіреп, сұрақтар қойып, бүгінгі жұмыстары туралы әңгімелеседі.

2 - сабақ «Ертегі еліндегі қуыршақтар»

Мақсаты: Қатысушының көңіл - күйін көтеру, психикалық денсаулықты жақсарту, бала бойындағы кездесетін ішкі уайымды қуыршақ ойындары арқылы сыртқа шығару, тұлғаның шығармашылығын дамыту, әлеуметтік ортаға бейімділігін арттыру, ішкі эмоциясын еркін ашуға көмек беру.

Көрнекіліктер: Саусаққа киюге әзірленген ертегі кейіпкерлері үлгісінде жасалған қуыршақтар, көңілді әуендер.

«Шалқан» ертегісі

Баяғы бір заманда шал мен кемпір болыпты. Олардың бақшасы бар екен. Бірде шал шалқан отырғызады. Шалқан үп - үлкен боп өседі. Бір күні шал шалқанды жерден суырып алмақшы болады. Олай тартқылайды, бұлай тартқылайды, тартып шығара алмайды. (Саусақтағы куыршақтарды кейіпкер іс - әрекетіне қарай қимылдатады)

Атай әжейді шақырады.

Атай: Әжесі, әжесі, көмектесіп жібер.

Олай тартқылайды, бұлай тартқылайды, тартып шығара алмайды.(Саусақтағы куыршақтарды кейіпкер іс - әрекетіне қарай қимылдатады)

Әжей немересін шақырады.

Әжей: Қызым, қызым көмектесіп жібер.

Олай тартқылайды, бұлай тартқылайды, тартып шығара алмайды./Немересі күшігін шақырады. (Саусақтағы куыршақтарды кейіпкер іс - әрекетіне қарай қимылдатады)

Немересі: Күшігім, күшігім көмектесіп жібер.

Күшік мысықты шақырады.

Күшік: Мысық, мысық көмектесіп жібер.

Мысық тышқанды шақырады.

Мысық: Тышқан, тышқан көмектесіп жібер.

Олай тартқылайды, былай тартқылайды, шалқанды шығарып алады.(Саусақтағы куыршақтарды кейіпкер іс - әрекетіне қарай қимылдатады).

Бауырсақ ертегісі

Ертеде бір Шал мен Кемпір болыпты. Кемпір бір күні қаймаққа нан илеп, оны майға қуырып бауырсақ пісіріпті. Оны терезенің алдына суытып қойыпты.

Бауырсақ суып тұрып тұрып, бір кезде домалай жөнеледі. Домалап келіп терезе алдындағы орындыққа, орындықтан еденге, еденнен дәлізге, дәлізден аулаға, ауладан сыртқа, одан әрі, одан әрі домалай береді, домалай береді.

Бір кезде оған Қоян жолығып:

- Бауырсақ, Бауырсақ! Мен сені жеймін! – дейді.

- Қоян, сен мені жеме. Мен саған өлең айтып беремін: «Менің атым Бауырсақ, Бауырсақ! Қаймаққа иленгем, майға пісірілгем, терезеде суығам. Ұстатпай кеттім Атама, ұстатпай кеттім Әжеме. Ұстатпаймын Қоян саған да!».

Содан Бауырсақ қара жолмен домалап кете барады. Оған Қасқыр кездесіп, оның да жегісі келеді.

Бауырсақ өзінің әнін Қасқырға айтып беріп, одан әрі домалай береді.

Бір кезде Аю жолығады:

- Бауырсақ, Бауырсақ! Мен сені жеймін! – дейді ол.

- Сендей майтабанға мені жеу қайда? Ұстатпай кеттім Атама, ұстатпай кеттім Әжеме, Қоян менен Қасқырға ұстатпағам ендеше.

- Ал саған да ұстатпаймын мүлде де!

Сөйтіп домалай жөнеледі. Аю тек көзімен шығарып салады.

Бауырсақ домалағаннан домалап келе жатса оған Түлкі жолығады:

- Бауырсақ, Бауырсақ, қайдан домалап барасың? - дейді ол.

- Жолмен домалап барамын.

- Бауырсақ, Бауырсақ, маған өлең айтып берші!..

- Содан Бауырсақ: «Менің атым Бауырсақ, Бауырсақ! Қаймаққа иленгем, майға пісірілгем, терезеде суығам. Ұстатпай кеттім Атама, ұстатпай кеттім Әжеме. Ұстатпай кеттім Қоян менен Қасқырға. Ұстатпай кеттім Аюға, ұстатпаймын саған да!» деп өлеңін айтып береді.

Түлкі оған:

- Әнің өте жақсы екен. Бірақ жөнді ести алмай тұрғаным. Бауырсақ, сен менің тұмсығыма шық та, әніңді тағы бір рет қаттырақ айтшы, - дейді.

Бауырсақ Түлкінің тұмсығына домалап шығып алып бар даусымен әнін айтады. Сол кезде Түлкі ұстап алады.

- Түлкі, сен мені жеп қайтесің! – дейді Бауырсақ. Жүр одан да біздікіне, Атам мен Әжеме барайық. Олар сені тойғызады.

Түлкі келіседі. Жолшыбай өздерімен бірге Қоян, Қасқыр мен Аюды ертіп алады. Олар келсе Әжесі көп қаусырма пісіріп қойыпты. Қоянға орамжапырақ салған, Қасқыр мен Түлкіге ет салған, Аюға таңқурай салған қаусырма тиеді. Ал Бауырсақ терезенің алдында өзінің әнін айтып отырады.

Әрбір адам кішкентай кезінен бастап айналасындағы адамдармен сөйлеседі, өзінің күнбе-күнгі сөйлеу тәжірибиесінде тілдің мағыналық жағын меңгереді, біртіндеп сөздік қоры молайып отырады. Алғашқы кезде бала көптеген дыбыстарды, жеке сөздерді үлкендерге еліктеу арқылы үйренеді. Осы кездегі сөздері көбінесе жеке, нақтылы болып келеді. Өсе келе өз ана тілінің ішкі заңдылықтарын үйренеді, кейін есейе келе тілдің дамуы қоғам дамуының кезеңдеріне сай қалыптасып отырады.

Ал естімейін балалар жағдайы мүлдем басқаша, есту қабілетінің нашарлауына, есту кемшілігіне байланысты бала үлкендерге еліктеу арқылы сөз, сөз мағынасын қабылдай алмайтындықтан арнайы түзету жұмыстары, байланыстырып сөйлеу тілі дағдыларын қалыптастыру іс-әрекеттері арнайы сурдопедагогикалық талаптарға сай жүргізіліп, естімейтін баланың байланыстырып сөйлеу тілі дағдылары қалыптастырылып, өмірге бейімделеді.

Сөзді қабылдау және оны ұғыну бір-бірімен тығыз байланысты. Сөзді дұрыс қабылдамай тұрып, оны ұғынуға болмайды Ал естімейтін баланың дыбыстарды қадағаламауына байланысты сөзі таза болмайды, сондықтан да түзетіп, таза сөйлеуді талап етіп отыру аса қажет.

Еститін адамдармен бірге жүру, қарым-қатынас жасау арқылы естімейтін баланың да байланыстырып сөйлеу тілі, сөз байлығы молая бастайды.

0-1 сыныптарда жеке сөздерді айтқызу арқылы затты көрсетіп, жест

КЕМТАР БАЛАЛАР ЖӘНЕ ОЛАРҒА ЖАЛПЫ СИПАТТАМА

Дефектологияда “Кемтар балалар” деп дене және психикалық ауытқуларының олардың жалпы дамуының бұзылуына әкеп соқтырған балаларды айтамыз. (грекше anomalos-дұрыс емес деген сөз).

Дефект (латынша defectus-кемшілік, кемістік деген сөз) бала дамуының функциясын белгілі бір жағдайларға ғана байланысты бұзады. Бір кемістіктің болуы кемтар болып дамуды белгілемейді. Бір құлақтың естімей қалуы, әйтпесе бір көздің зақымдануы міндетті түрде даму кемістігіне әкеп соқпайды. Өйткені бұл жағдайда есту және көру сигналдарын қабылдау мүмкіндіктері сақталған. Кемістіктің бұндай түрлері ортамен қарым-қатынас жасауға, оқу материалдарын игеруге, орта білім беретін мектептерде оқуға бөгет бола алмайды. Яғни, бұл ақаулықтар кемтар дамудың себептері бола алмайды.

Жалпы дамудың белгілі-бір сатысына жеткен үлкен адамдағы кемістік, психикалық дамуы дұрыс жағдайда өткендіктен ешқандай ауытқуға әкеп соқпайды. Сондықтан, кемістіктің әсерінен психикалық дамуында бұзылуы бар және арнайы оқыту мен тәрбиелеуді қажет ететін балаларды кемтар балаларға жатқызады.

Кемтар балалардың негізгі категорияларына жататындар мынадай топтарды құрайды: есту ақаулықтары бар балалар (кереңдер, саңыраулар, кеш есту қабілетінен айрылғандар); көру ақаулықтары бар балалар (соқырлар, нашар көретіндер); сөйлеу ақаулығы бар балалар (логопаттар); ақыл-ой дамуы кешеуілдеген балалар (ақыл-есі кем балалар, психикалық дамуы тежелген балалар); психофизиологиялық дамуында комплексті ақаулықтары бар балалар (керең, соқыр, мылқау, ақыл-ойы кем немесе соқыр, ақыл-ойы кем керең балалар - слепоглухонемые-орысшасы), тірек қозғалыс аппараты бұзылған балалар.

Кемтар балаларды оқыту мен тәрбиелеу оларды өмірмен араластыру, оларды өндіріске бейімдеу -өте қиын әлеуметтік және педагогикалық мәселе. Кемтар балалар - қиын және әртүрлі мінезді топ болып табылады. Дамудағы әртүрлі ақаулық баланың әлеуметтік қалыптасуына, олардың танымдық мүмкіндіктеріне және еңбек іс-әрекетіне өз әсерін тигізеді. Дефектілер сипатына қарай баланың даму процесінде кейбіреуі толық түзеледі, енді біреулері ыңғайланады.

Баланың дұрыс дамуының қиындығы мен сипатын олармен жасалған педагогикалық жұмыстың әртүрлі формалары анықтайды. Дене және ақыл-ой дамуындағы ақаулық баланың бүкіл танымдық іс-әрекетіне және оның соңғы нәтижесіне әсерін тигізеді. Кемтар баланың білім деңгейі бірден көрініп тұрады.

Ақаулық сипаты арнайы мектеп оқушыларының тәжірибелік іс-әрекетіндегі мүмкіндіктеріне де өз әсерін тигізеді. Арнайы мектептің кейбір оқушылары қажетті білімдерді игерсе, енді біреулері ең қарапайым білімді ғана игере алады және олардың өмірі мен еңбек жолын қосымша көмек арқылы ұйымдастыруды талап етеді.

Кемтар балаға деген қатынас әлемдік тарихта ұзақ эволюцияны бастан кешірді. Қоғамдық дамудың алғашқы сатысында кемтар баланың жағдайы өте ауыр болды. Құл иеленушілік заманында дене дамуында әртүрлі ақаулығы бар балалардың көзін жойып отырды. Орта ғасырда бала дамуының кез-келген ауытқуын қара, дүлей күштің келуі деп қараған. Қорытындысында, кемтар балалар ортадан жекеленіп, тағдыр тәлкегіне салынған.

Қоғамдық жетістіктер ғылыми-техникалық прогресс, педагогикалық ойлардың дамуы және тарихтың келесі кезеңдері ортаның кемтар балаға, оны оқыту мен тәрбиелеуге деген көзқарасын өзгертті. Оларды қоғамдық пайдалы жұмысқа үйрету қажеттілігін туындатты.

Медицина және психология ғылымдарының дамуы кемтар балалардың дамуында болатын ерекшеліктерге көз жеткізді. Кемтарлықтың түрлерін, олардың себептерін, жеке кемістікті анықтау қолға алына бастады.

19-ғасырдың басында естуінде ақаулығы бар және соқырларға арналған алғашқы арнайы мектептер ашылды. Содан кейін ақыл-ойы кем балаларға арналған мектептер де ашыла бастады. Осы кезден бастап кемтар балалардың тәрбиесі мен олардың қоғамдағы орнының жаңа сатысы басталды.

Арнайы оқыту-тәрбиелеу мекемелерін ұйымдастыру жеке және қайырымдылық мекемесінен мемлекеттің кемтар балаларды оқыту және тәрбиелеу жүйесіне дейін дамыды.

Кемтар балалардың дамуы тек теріс белгілермен ғана ерекшеленбейді. БҒл Ұзіндік ерекшеліктері бар кемістіктің дамуын анықтауды талап етеді.

Дамудың кемтарлығы немесе кемістіктің негізінде жүйке жүйесі мен белгілі анализаторлардың бір немесе барлық ағза ісінің белгісіз (атипичное) құрылымы нәтижесінде пайда болған ауытқулар жатады. Ауытқулар жатыр ішінде, туғаннан кейінгі дамуда немесе тұқым қуалаушылық факторлардың нәтижесінде пайда болады. Кемтарлықтың себептеріне байланысты оларды туа біткен және жүре келе пайда болған деп екіге бөледі.

Педагог-дефектологқа ең алдымен бас миының туа біткен аномальды дамуымен, есту ағзасында, тілінде немесе туған кезде және тұрмыста жарақат алғаннан, нейроинфекциялардан пайда болған ауытқулармен жұмыс істеуге тура келеді.

Кемтар баланы оқыту мен тәрбиелеу мәселесі басқа әлеуметтік мәселелердің арасында маңызды орын алады. Кемтар балалар үшін оқыту жоспарлары мен оқыту, тәрбиелеу және еңбекке дайындау бағдарламалары сәйкестендірілген арнайы оқыту-тәрбиелеу мекемелері бар.

Кемтар баланы оқыту және дамыту - бұл мақсатты бағыттағы білік, ептілік, іс-әрекет дағдысын, өмірге және еңбекке маңызды дайындық құралдарын беру және қабылдау процесі. Оқыту барысында білім және тәрбие мақсаттары жүзеге асырылады. Дефектология арнайы дидактика мәселелерімен айналысады (кемтар балаларды оқыту және білім теориясы). Оқу процесінің ұйымдастырылуы, мақсаты, міндеті, мазмұны, қағидалары балалар кемістіктеріне қарай әрбір нақты арнайы оқу орындарына баѓытталып жасалынады. Осыларға байланысты оқыту әдістері, құрал-жабдықтары, оқыту мєселелері шешіледі. Бұл дефектологияның ең неізгі басты проблемасының бірі. Кемтар баланы оқыту жүйесі мен әдісін таңдауда баланың жасы, кемістігінің пайда болған уақыты да есептеледі. Кемтар баланың дамуы дені сау балаға қарағанда көбінесе оқытуға, тєрбиелеуге байланысты әрі тәуелді болады. Сондықтан оқыту процесінің жүрмеуі немесе оның дер кезінде басталмауы кемтар баланың дамуына үлкен зиян келтіреді, оның психикалық функцияларын тежейді.

Біздің елімізде бала кемтарлығын ескерту мен емдеу жұмыстары жүріп жатыр. Кемтарлық мәселесінің жағдайы оның тұрмыстық, дәрігерлік көмектің сапасына, профилактикалық құралдардың дамуына, арнайы емдеу әдістерін қолдануға қоғамдық және отбасылық тәрбиенің жағдайына байланысты дамып отырады.

Біздің оқу-тәрбие істеріміздің түпкі мақсаты мен әлеуметгік сарыны кемтар балалардың қалайда кемістіктерін жою, оларды әр тарапты дамыған қоғамның толық мүшесі етіп даярлау

Кекештік кезіндегі ауызша сөйлеудің темпо – ритмикалық ұйымын қалыптастыру технологиясы:

Шілде 29, 2011 — defektolog

Кекештік кезіндегі ауызша сөйлеудің темпо – ритмикалық ұйымын қалыптастыру технологиясы:

Сөйлеудегі дем алуды, әртүрлі дауыс ырғағын және дауыс кірісін қалыптастыру.

Сөйлеудің қалыпты жағын дамыту.

Кекештіктің темпі мен ритмін түзету жолдары.

Түзету жұмыстарының негізгі принциптері.

Сөйлеудегі дем алуды, әртүрлі дауыс ырғағын және дауыс кірісін қалыптастыру.

Қазіргі кезде тұтығу пайда болған уақытта бірден түзету шараларын қолдану керектігі көпшілікке мәлім. Әдетте бұл кемістік бастапқы сатысынада жеңіл түрде болады, бірақ жеңіл де әрең байқалатын тұтығуы бірте-бірте күшейе түсуі мүмкін. Тұтығуды басталған мерзімінен көп уақыт өткен сайын, баланың мінез-құлқының өзгеруіне себепкер болатын ауыр да, тұрақты кемістікке айналады. Сонымен қатар ол баланы қалыпты қарым-қатынастан айырады және жақсы оқуына жиі кедергі жасайды. Сондықтан аталған сөйлеу кемістігін баланың мектепке келмей тұрған кезінде түзету керек. Бірақ бұндай көзқарас жақын арада ғана қалыптаса бастады. 1930-шы жылға дейін СССР – де логопедиялық көмек тек жеткіншектер мен үлкендерге ғана көрсетілір келген. Балалар психиатры мен педиатр баланың жас кезінде тұтығуға көңіл аударудың қажеті жоқ, тек емдеу, сақтандыру шараларын баланы балалар коллективінен бөлу /жүргізу ғана қажет деп келді/. 1930 жылдардағы бұл көзқарас бекреге шығарылды. Тұтығуды мектепке дейінгі кезеңде түзетудің алғаш рет негізін алып, дамытқан Б.А.Гиляровский болды. Ол тұтығудан айықтыру жұмыстарын жүргізетін арнайы балалар мекемелері, балалар алаңы немесе жартылай стационар болуы керек деп пайымдаған. 1931 жылы Москвада тұтығатын балалар үшін бала-бақша ашылды. Онда Е.Ф.Роу логопедиялық жұмыстар жүргізуді және Н.А. Власова жұмыс істеді. 1932 жылы Санкт-Петербургте ұзартылған күн топтары ұйымдастырылды. Онда М.Ф. Брунс жас балалардың тұтығуын түзетумен айналысты.

Балаларды оқу мен жазуға үйрету оп – оңай шешілмейді. Әсіресе Тіл кемістігі бар баланы мектепке дейін, яғни 4-5 жасында логопедке көрсету керек. Баланың сөйлеу жүйесінің бір ғана құрылымдық құрамдасының бұзылуы басқа да ауытқуларға, атап айтқанда тіл кемістігі оқу ғана емес, жазу процесінің, зейін қою, есте сақтау мен ойлау қабілетінің бұзылуына әкеп соқтырады. Оның басты бағыттары – дыбыстардың дұрыс айтылуын қалыптастыру, фонетикалық есту қабілетін жетілдіру, сауат ашу оқуына дайындық және байланыстырып сөйлеуін дамыту. Қазіргі уақытта баланың сөйлеу кемістігінің екінші, үшінші ауыр түрлеріне оқу мен жазуды меңгерту өте қиынға соғатыны тәжірибеде анықталып отыр. Бұндай – баланы жазуға үйрету үшін бірнеше жыл бойы олардың ауызекі сөйлеу тілін қалыптастырумен айналысу керек. Сөздік қоры өте кедей бала қарапайым сөздің мағынасын түсінбейді, оны жиі шатастырады, алмастырады. Сөйлеу тілі граматикалық құрылысы қалыптасуының жеткіліксіздігінен бала жазуында дыбыстарды түсіріп алады немесе алмастырып жібереді. Себебі бала қалай атайды, солай жазады, жазудағы қателік айтудағы кемістіктен.

Сөйлеу кемістігі бар балалар арнаулы түзету мектептерінде оқытылып, онда әр оқушының жеке ерекшеліктері ескеріледі. Дегенмен ең дұрысы, жоғарыда айтқанымыздай, тіл кемістігі бар баланы 4-5 жастан логопедке көрсету керек.

ГККП "АУДАНАРАЛЫҚ САУЫҚТЫРУ АУРУХАНАСЫ" ОҢАЛТУ ОРТАЛЫҒЫ

«БАЛБҰЛАҚ» РЕСПУБЛИКАЛЫҚ БАЛАЛАРДЫ ОҢАЛТУ ОРТАЛЫҒЫ

«Балбұлақ» Республикалық балаларды оңалту Орталығы 1995 жылдың сәуірінде

Қазақстан Республикасының бірінші ханымы Сара Алпысқызы Назарбаеваның

бастамасымен және көмегімен құрылған, оның қарамағында.

«Балбұлақ» РБОО жүйке жүйесі мен психикасы органикалық зақымданған балаларды

оңалтуға бағытталған.

Кешенді оңалту үш бағыт бойынша жүзеге асырылады:

- медициналық оңалту

- психологиялық-педагогикалық түзету

- әлеуметтік бейімдеу

метод кондуктивной педагогики (Пете);

метод динамической проприоцептивной коррекции (метод Семеновой К.А.); с использованием костюмов «Адель», «Гравистат», «Атлант».

метод лечения уникальным тренажером Гросса;

лечение по методике БОС опорно-двигательного;

лечение на статокинезиметре с целью улучшения функции равновесия;

роботизированная ходьба на комплексе «Локостейшн»;

гидрокинезотерапия (бассейн);

иппотерапия;

адаптивная гимнастика;

мануальная терапия;

методы лечения при помощи ковриков «Кадам», шарового бассейна, валиков и др.

Жалпы тіл кемістігі – есту қабілеті мен ой-өрісі әдеттегідей дамыған балалардың дыбыстық, мағыналық жағына қатысты сөйлеу тілі құрамының компоненттерінің бұзылуынан болатын әртүрлі күрделі тіл кемістіктері.

Жалпы тіл кемістігін дефектология ғылыми зерттеу институтының Р.Е.Левина бастаған ғылым қызметкерлер /Н.А.Никашкина, Г.А.Каше, Л.Ф. Спирова, Г.И. Жаренкова және т.б. /50-60 жылдары мекктеп жасына дейінгі және мектеп жасындағы балалардың тіл кемістіктерін жан-жақты зерттеулердің қорытындысының нәтижесінде ғылыми тұрғыдан дәлелдеді.

Дыбыстарды бұзып айтуын, фонетикалық есіту қабілетінің дамымауы, сөздік қоры мен грамматикалық сөйлем құрылысының артта қалуы жалпы сөйлеу қоры мен грамматикалық сөйлем құрылысының артта қалуы жалпы сөйлеу тілі дамыған балалардың барлығына тән кемшілік.

Жалпы сөйлеу тілінің дамымауы алалия, афазия, ринолалия, дизартрия сияқты күрделі өйлеу патологияларының түрлерінде байқалуы мүмкін.

Сөйлеу тілі дамуының бірінші деңгейінде тілдің мүлде қалыптаспауы жатады. Ондайларды мақау балалар дейді. Бұл деңгейдегі балалардың кісімен тілдескенде анық байқалатын тіл кемістіктері мынандай болып келеді: былдырлап сөйлеседі, жеке дыбыстарға еліктейді, жекелеген зат есімдік сөздермен күнделікті тұрмыста айтылып жүрген етістік сөздерді пайдаланылады, сөйлемді былдырлап мүлде түсініксіз өтіп үзіп-үзіп айтады, сөйлемде дыбыстар анықталмайды, әрі тұрақсыз, құбылмалы келеді. Олар айтайын деген ойын қолдарын өрбеңдету арқылы бет-аузын қисаңдатып, ымдап түсіндіруге тырысады. Сөйлеу тілінің бұндай кемістіктері ақыл-ойы кем балаларда да болуы мүмкін. Бірақ та сөйлеу тілі дамыған есі дұрыс балаларды ақылына қарап-ақ сөйлеу тілі дамыған /олигофрен/ ақыл-ойы кем балалардан оңай ажыратуға болады.

Тірек – қимыл аппараты бұзылған балалар

Шілде 27, 2011 — defektolog

Балалардың туа біткен және жүре келе пайда болған аурулардың 5\7 проценті тірек қозғалыс аппараттарыньң бұзылулары құрайды.. Тірек қозғалыс аппарат бұзылу функциясы туғанда және жүре пайда болуы мүмін.

Тірек қозғалысының патологиясының осындай түрлері болады.:

1. Жүрек жүйесінің аурулары. БЦП полиомилит

Тірек қозғалысының туғаннан патологиясы: қисык мойын, сколиоз, аяқтынқисықтығы, артрогрипоз.

Жүре пайда болған және тірек аппаратыньң зақымдалануы, полиартрит, қанның. аурулары т.б.

БЦП ақырғы жолдары өте жиі кездесетін ауру, ол балалар арасынды жүйке жүйесінің жаратылған ауытқы.

БЦП ерте онтогенезде мидың. зақымынан дамыуна пайда болады. Мидың жас бөліктеріне әсер етеді – үлкен жартышарларында олар еркіндік козғалыстарының сөйлеу және басқа қимылдық қызметімен реттейді. БЦП – да әр-түрлі бұзылуынан көрінеді қозғалыс психикалық және сөйлеуінде БЦП-нің клиникалық қозғалуының бұзылуы барысында психикалық және сезімінде бұзылуы, анализаторлық жүйесінің қызметтер бұзылуы, cipecпe аурулары болуы мүмкін.

Қимыл қозғалыстарының бұзылуы ауыртпалығы әртүрлі болады кейде олар тұрпайы қозғалыстарыньң бұзылуы, кейде білінбейтін. Психологиялық және сөйлеу ауытқулары қимыл козғалыстардың бұзылуы сияқты әртүрлі болады. Мысалы қимыл қозғалыстардың өте күрделі бұзылуында психологиялық және сөйлеу бұзылуы болмауы мүмкін. Әлде керсінше де болады БЦП-нің себебі әртүрлі болады, қолайсыз факторларының, құрсақта жатқан балаға (пренатальный), жуу барысында (интранатальный),нәресте кезеңінде.

Зиянды факторларға жатады, энфекциялық аурулар, жүкті әйел ауырса (қызылша, вирусты инфекция, токсиплазмоз) жеріктік, физикалық зақым ұрықтьң жарақаты, анасымен ұрықтың. қанның бірлестер резус-фактор бойынша психологиялық жарақат, физикалық фактор дәрімен улануы, экологиялық қолайсыздық. Қәзіргі уақытта дәлелденген құрсақта жатқан ұрыққа 400- ден аса факторлар. Әсер ететіндігі құрсақтары патология мен туған жарақаты 6ipre БЦП -нің жиі кездесетін себебі болады. Туу барысындағы жарақат асфиксиямен сәйкес келеді. Осыдан еткен балаларда бара-бара БЦП болуы мүмін. Нейроинфекциядан да болуы мүмін ол менингит,энцефалит аурулары және ауыр бастың. зақымдалуыда себеп болуы мүмкін.

Дцп балаларында қимыл қозғалыс қызметтерінің қалыптасуы бұзылған және кіідірістенген. Олар қиыншылықпен және кеш басын ұстай үйренеді.кеш отырады. Тұрады. Қимыл қозғалыс бұзылуы бастыдефект болып, еректі коррекциясыз психологиялық, сөйлеу қызметтеріне қолайсыз әсер әтәді. Осы аурулардың специфика бойынша әртүрлі қимыл қозғалыстардың бұзылуы бірнеше факторларға байланысты.

1. Бұлшық еттерінің тонустың бұзылуы (спастичностъ,ригидность,гипотония,дистония типтері). Бұлшык еттерінің тонусы ол рефлекс деп кейде айталады, адамның өзіндік сезінүінің бұлшық еттерінің жауабы. Бұлшық еттерінің реттелүі жүйке жүйесі арқылы қызметтеледі. БЦП ауруларында жиі бұлшық; еттерінің тонусы көтерінкі болып байқалады- (спастичность). Бұлшық еттері кернелі БЦП балалардың кол-аяқтарын тырысқан. Ригидность- ол бұлшық еттері өте көрнелі, тонусы өте көтеріңкі. Гипотанияда бұлшық еттері,әлсіз солы. Дистонияда бұлшық еттерінің тонусы ауыспалы мінездемеде.

2.Қозғалуының. шектелүі мүмкінсіздіктігі (парез и паралич) мидың зақымдалуына байланысты кейбір козғалуының болуы және болмауда.

Бас миының қыртыстарының зақымдануы еркінді козғалуының болмауына келтіреді оны паралич дейді. Ал шектелі козғалыстардың аумағын орталық парез дейді.

Еркінді қозғалыстардың шектелүі бұлшық еттерінің темендеүіне байланысты болады. Балаға кейде қолдарын кетеруге қиын болады, алға созуғада, аятарын 6үгүі де қиын болады. Осынын бәрі маңызды қозғалыстардың қызметінің дамуын қиындатады.

3. Зорлық қозғалыстарының болуы.

Көп БЦП формаларына зорлық қозғалыстарды мінездеүін олар гиперкинез және тремор түріде білінеді.

Гиперкинез ол зорлық қозғалыстардың еркіндіксіздігі бұлшық еттерің ауыспалуына байланысты қолайсыз тұрыстар және қозғалуынаң бітелуіне. Зорлық қозғалыстар артикулярдық апараттарында мойынның басты, әр түрлі шеттерінің беліктерін денесінде анықталуы мүмкін. Тремор тілдің қол сауысақтарының дірілдеүі.

4. Тепе-текдіктін, козғалу координациясын бұзылуы (атаксия) отырғанда турғанда жүргенде тұрақсыздық оны денелік атаксия дейді. Ауыр сәтте бала біреудің көмегінсіз отырып тұра алмайды. Тұрақсыз жүрісте бала аяқтарын арасын кең ашып жүреді, теңселіп баска жаққа ауа береді. Манипуляциялық әрекетте бала жазған уақытта, бірдеңені ұстаймын дегенінде қиыншылық көреді

5. Козғалыстың сезінүін бұзылуы (кинестезия).

Мында бузылулар шартты рефлекстердің байланысын қиындатады. Осы рефлестер арқылы өсі дененің қалпы, кеністікте тұруы қалыптасады. Церебр параличпен ауырған балалардың тұру сезімі әлсіреген, кейбіреуінде қимылының беталысы қабылдауы қисық. Қимыл сезімі бұзылуы баланың қозғалыс тәржірбиесін жетілдірмейді координациялық қимылдарды да қалыитасуы бөгейді.

б.(статокинетический рефлекс) Статокинетикалық; шарт дененің тік жүруінің және моториканың қалыптасуына қамтатамасыз етеді. Нәтижесінде бала өз-өзіне еңбек етуде, еңбекте, оқулық операциаларында әдістерінде қиыншылық көреді.

7. Синкенезия. Бірігіп қимылдауы. Мысалы: 6ip затты алу үшін ол 6ip қолын бүгеді, сонымен қатар екінші қолы да бүгіледі.

8. Патологиялық тоникалық шарттарының болуы. Әдеттегі дамуда тоникалық шарттар түғаннан бірінші айларда білінеді. Біраздан кейін ол жойылады да устамдылық рефлекстерге айналады. 3 айында позотониалық рефлестер білінбейді. БЦП ауыткуында тұғаннан шартсыз рефлексінің қозғалыс автоматикасы қалып қою белгіленген соған позатоникалық рефлекстерді жатқызады.

Позотоникалық рефлекстердің патологиялық куштілігі қозғалыс қызметтерінің дамуы бұзылады. Сондықтан да патологиялық жұріс қимыл, деформацияда қалыптасады. БЦП баланың бірінші жылдарында осы рефлекстердің біліүнен ойдан ойға күшее береді де тұрақталады.

Моториканың дамуы.

БЦП ауруында сол кезенінде тоқтамайды, тоникалық рефлекстер маңызды әсерін тигізсе, қимыл қозғалыс бұзылуы әр турлі болады. Ең, ауыр жағдайында бала жүре алмай қалады және монипуляциялық әрекеттерімен қолданала алалмайды.

Одан женіл жағдайында бала жүре алады бірақ жүрісі тұрақсыз болады (балдақ. таяқтың көмегімен ғана). Тінті жеңіл жағдайында бала өзі жүреді, өз өзіне еңбек етеді, мониполитівтік әрекеті дамып, бірақ патологиялық тұрысы, калпы жүрісінің. бұзылуы, бұлшық еттері әлсіз болады.

БЦП дефектінің құрылуы, спецификалық ауытқуы психикалық дамуына кіреді. Психика дамуының бұзылу механизмі күрделі, локальдық миыньң зақымдалуымен ғана емес, уақытпен де білінеді. Ойы құрсақта зақымдалуы психикалық бұзылуы дөрекі интилекің дамымау деп мінезделеді. Екінші жартсындағы зақымдалуы жүктеліктің және туу мерзімі психикалық бұзулар мозайкалық, теңсіздік мінездемесі болады.

Балалардық психикалық әрекетін хронологиялық жетелуі тез тоқталып соның барысын әр түрлі психикалық бұзылуы формасы білінеді, бәрінен бұрын жанымыздылық әрекетінің бұзылуы. Қозғалы психикалық бұзылуларының өзара байланысының болмауы мүмкін мысалы: ауыр қозғалыстардың бұзылуы жеңіл психикалық дамуының бөгемүі мен 6ipiктесу, ал жеңіл БЦП түрлері ауыр психикалық қызметерінің дамымауымен.

Психикалық дамуының аномалиясы БЦП балаларға мінездемесі ерекше: мидың органикалық бұзылуы әр түрлі қозғалыстардың сөлеу және сенсорлық деректерімен болады. Генездегі психикалық бұзылумыунда басты рөлді әрекетін шектелуі, әлуметтік қатынас, сонымен қатар тәрбиелеу жағдайлары, айналысы да ойнайды.

БЦП ауруының интелектуалдық деректісінің құрылысы спецификалық ерекшелігімен мінездемледі.

1.Айнала туралы түсінігінің және аз білсендігі.Ол бірнеше себептерден болады а)өріксіз изоляция, баланың құрдастарымен, үлкендер қатынастауы, жүре алмағандықтан. б) заттық – практикалық әрекетің процсінде айналамен тануыстыруының қиыншылығы, козғалыстарының бұзылуының әсері. в) сенсорлық қызметтерінің бұзылуы.

БҚП ауруында анализаторлық жүйсінің әртүрлі координациялық әрекеттерінің бұзылуы белгіленеді. Көру,есту,бұлшық ет буындарының патологиясы жалпы қабылдауына біленеді, көбін олар өз практикасынан білееді.

2.Интелектуалдық жеткіліксіздігі біргелікті емес,дисгармониялық мінез, яғни 6ip интелектуалдық қызметтерінің бұзылуы, басқа дамуларының тежелеуі,үшіншілерінің сақталуы. Ерте даму кезендегі миын органикалық бұзылуы психикалық дамуы мозаикалық мінездемемен байланысты. Мидың және ен жас қызметтеріне әсер етеді олар интеллектуалдық әрекеттерінің күрделі биік ұйымдастырушы жақтарын қамтамасыз етеді және басқа биік қыртыстарының қкызметтерің қалыптастырады. Жоғары қыртыстық қызметтерінің. қалыптаспауы тең, әрекеттік бұзылуының манызды звеносы болады.

Кейбір балалардың көрнекті ойлау формалары дамиды,басқаларында керсінше көрнекті әрекеттін ойы бұзылады да сонда логикалық ойлауы дамиды.

З.Психоорганикалық кұбылыстарының анықталуы – аяулауы, психикалық процестерінін төмендеуі, басқа әрекеттерге ауысуы, ықылас концетрациясының толық еместігі, механикалық есінің төмендеуі көп балалардың танымдылық белсенділігі төмен, сондықтан оқуға деген қызығушылығы жоқ, баяулауы, ұқыптылығы және басқа психикалық процестерге ауысуы жоқ. Бала тез шаршайды.

БЦП балалар интеллект бойынша әртүрлі топтан құрылады: біреулер әдеттегі және әдеттегігее жақын болады, басқалары психикалық дамуы шектелген, кейбіреулер олигофрения ауытқымен ауырған.

Балалар психика дамуының ауытқуы өте аз кездеседі. Көбнесе танымдылық әрекетінің бұзылуы ол психикалық дамуының тоқтауы.

БЦП балалардың эмоциялық еркіндік сфераларының қатарының бұзылуы тәнімді. Кейбір балаларда жоғары эмоцияларды түрде білінеді, тітіренту,басқаларында тоқтатылған ұялшақтық.

Бала жыласа, күлсе тоқтай алмайды. Жаңа сәттерде, шаршағанда күшейеді.

БЦП балалардың. тұлға құқрылысы ерекше.

БЦП балалардың дефект құрылысында манызды орынды сөйлеу бұзылуы алады, олда мидың локомдық бұзылуына байланысты. Керекті бас мидың қыртыстарының дамымауы баланың сөйлеу, психикалық әрекет дамуына әсер етеді. Көп қателіктерді ата-аналар жібереді, олар баланың сезін дамытпай, өздері алдынала жасайды, сонымен бала сөйлеу қатынасынан айырылады.

БЦП балалардың сөйлеу және козғалыс бұзылуымен байланысты. Тоникалық рефлекстерінің ұзақ сақталуы артикуляциялық аппаратының бұлшық еттерінің тонусына тepic әсерін тигізеді.

Сөйлеу бұзылуы баланың айналамен қатынасын тepic дамуында қиындатады.

БЦП психикалық дизонтогенездің ерекше түрі туралы айтуға болады: дамуыньң тапшылығы кейбір анализаторлық жүйесінің ауыр бұзылуында психикалық дизонтогенез пайда болады,сонымен қатар БЦП-да козғалыс кейбір психикалық қызметтерінің бұзылуы жалпы психикалық дамуды тоқтатады.

БЦП балаларда әлеуметті интелектін сақталуын 25-35% шейін, бірақ бұл баланың дамуы тапшылық мерзімінде жұреді. Сол психикалық дамуына әсер етеді.БЦП-дары әлеуметтік интеллекты сақталуы, толық әдеттей даму деп есептеуге болмайды.

БЦП-и әртурлі формаларында дұрыста және шектелген психикалық даму, кем ақылдылық кездесуі мүмкін.

Танымдылық психикалық процестері БЦП ауруында бірнеше жалпы ерекшеліктері болады: белсенді еріксіз көңілінің бұзылуы ол баланың бүкіл танымдылық жүйесінің қызметтерінде келеңсіз тойтарыс беріледі: назарының бұзылуы қабылдау есі, ойы, елестеуі, сөзі бұзылуына әкеледі.

Психикалық процестің әлсіреуі (цереброастеникалық былынуы), интеллектік жұмыс көрлігінің төмендігің

Білдіреді. Назарының, қабылдауының, есінің, ойлауының эмоциялық бұзылуы цереброастеникалық былынуы әртүрлі аурулардан кейін көтеріледі. Кейде көтеріңкі психикалық әлсіреуі және шаршауы тұлғаның патологиялық дамуына әсер етеді. Қорқақтыққа, көңілсіздікке т.б.

Инерттік көтеруі және бүкіл психикалық процестің баяулығы 6ip әрекеттен басқа көреді.

БЦП балалардың назары бірнеше патологиялық ерекшеліктерімен мінезделеді.

Назарының бұзылуы цереброастеникалық құбылыстарымен ғана байланысты емес, сонымен қатар көру анализаторының қызметінің қабылдамауы; көздің токтамауы, нисталмоммен т.б.

Назарының ауысуында байқалғаны бөлек элементтерде тоқтапқалуы, осының барлығы психикалық әрекетінің инертнолығымен байланысты.

Көп қиыншылық еркіндік назарының қалыптасуында болады.

Негізгі әдибиет:

Власова Т.А., Певзнер М.С. Дети с отклонениями в развитии. М., 1973г.

Особенности психофизического развития детей с нарушениями опорно-двигательного аппарата. \Под. ред. Власовой Т.А., \ М., 1985г.

Коррекционная педагогика: Основы обучения и воспитания детей с отклонениями в развитии: Учебное пособие Для студ. Сред. Пед. учеб. Заведений \Под. ред. Пузанова Б.П.\ М., 1998 г.

Психикалық дамыу тежелген балалар.

Жалпы білім беретін мектептердегі оқушылардың белгілі 6ip бөлігінің сабаққа үлгермеуі көптеген педагогтардың, психологтардың, дәрегерлердің (медиктердің) және социологтардың назарын аударды. Міне, осы ғылым салаларының зерттеулері арқылы «жақын арадағы даму зоналы кең», алайда кемақылдыққа жатпайтын балалардың тобы анықталды. Бұл балалар – «психикалық даму тежелген балалар» деген ерекше категорияға жатқызылды. (ПДТ)

М.С.Певзнер мен Т.А.Власова психикалық дамуы тежелген балалардың жеке адам ретінде қалыптасуындағы эмоционалдық дамудың роліне және нейродинамикалық бұзылудың мәніне назар аударды. Осыған сәйкес организмді астениялық және церебрастениялық жағдайға душар еткен түрлі патогендік факторлардың әсерінен бала өмірінің алдағы этапында немесе анасының босану негізіндегі орталық нерв жүйесіне жағымсыз әсер ету салдарынан болған, психикалық және психофизикалық инфантилизм негізінде қалыптасқан психикалық дамудың тежелуінің түрін айқындалды.

Ал, К.С.Лебединский өзінің ғылыми зерттеушілік жұмысында үлкен жаңалық ашты. Ол психикалық дамудың тежелуінің этиопатогенетикалық жүйесін ұсынды. Оның негізгі клиникалық типтері этиопатогенетикалық принцип бойынша жіктеледі:

1. конституциялық шығу тегіне сай;

саматогенддік шығу тегіне сай;

психогендық шығу тегіне байланысты;

церебральды-органикалық шығу тегіне сай.

Бұ айтылған типтердің әрқайсысы – соматиқалық, энцефалопатикалық, неврологиялық ауру белгілерін ұстайды және әрқайсысы эмоционалдық тұрақтылық ерекшеліктерін, танымдылық ic-әрекетінін бұзылуын, өзінің этиологиясын және өзінің клиника-психологиялық құрылымына ие болады.

Психикалық дамудың тежелуінің (ПДТ) этиологиясы (пайда болу себептері)

Интеллектуалды, сезімдік (эмоционалдыќ)-жігерлі сфераның және баланың жеке басының даму қарқынының бұзылуы тұтас алғанда қоршаған ортаның түрліше жағымсыз факторларының әсер етуіне байланысты, әсіресе өмірдің ерте кезеңінен ПДТ-ның негізінде көбіне өз бетінше әрекеттенудің қиын түрінің дамымағаны жатыр.

Ауыр жұқпалы аурулар, бас сүйек миының зақымдануы, уланулар, тұқым қуалаушылыққа бейім болулар да, ПДТ-ң себептері болып табылады.

ПДТ психогенді жағдайларыныњ кері єсеріненде пайда болуы мүмкін, бала ата-анасынан айрылғанда, толық эмоционалды қарым-қатынастың жеткіліксіздігі (мысалға, емшектегі балалар үйінде, жетімдер үйінде өскендер, ешкім айтарлықтай көңіл бөлмейтіндер), сонымен бірге сезгіш органдарының кемшілігімен (соқырлық, саңыраулық, мылқаулық) – мұндай жағдайларда бала толық интеллектуалды дамуы үшін жан-жақты хабарлар ала-алмайды. Баланың психикалық қызметінің дамуы жас ерекшелігіне байланысты кезеңдерде болады. Егер ол осы уақытта қажетті хабарларды, мєліметтерді алмаса, оның дамуы бәсеңдейді.

Баланың әдеттегідей дамуына үлкен маңыздылық пен тәрбие жағдайы керек. Мәдениеттілігі төмен от басында ата-аналар тәртібі дамуымен айналыспай өскен балалар өздерінің құрдастарынан интеллектуалды қарым-қатынасы жағынан жиі қалып отырады. Педагогикалық салақтық та өзініњ белгілі ролін атќарады. ПДТ пайда болу себептерін зерттеу кезінде ОНЖ-нің органикалық зақымдануын бастан кешкеннен кейін, себепші болған қалдық құбылыстың ең ауыр түрі белгілі болған, ал функционалды –динамикалық бұзылу кезінде ең жеңіл түрі байқалады. Сол және бір ғана этиологиялық фактор зақымдалу уақытына байланысты генотиптік фонның есебімен бір ғана жағдайда тек жетілу қарқынының бұзылуына әкелуі мүмкін, басқаша жағдайда ПДТ-ң қиындалған түрін береді немесе олигофренияға әкеледі.

ПДТ-і бар балалармен оқу-түзету жұмыстары кең және әртүрлі болып табылады.

1 титі – шығу тегі конституциялық болып табылады ПДТ

балалар. М.С.Певзнер және Т.А.Власова сүреттегендей, бұл балаларды окытудағы қиыншылық мотивациялық сфераның пісіп-жетілмеуінен. Мұндай балаларға:

тәртібінің эмоционалдық мотивациясы;

көніл күйісінің үнемі жоғары болуы;

дене бітімінің инфантильдігі яғни дұрыс қалыптаспауы

Дата добавления: 2015-11-04