- Вось мы i прыйшлi, - сказала яна.
Яна стаяла проста перад iм, усяго за некалькi крокаў. Ён усё яшчэ не наважваўся падысцi блiжэй.
- Я не хацела нiчога казаць, пакуль мы iшлi па сцежцы, - гаварыла яна, бо там мог быць схаваны мiкрафон. Не думаю, каб ён i сапраўды там быў, але, можа, i ёсць. Можна заўсёды чакаць, што хтосьцi з гэтых свiнняў пазнае твой голас. Але тут нам нiчога не пагражае.
Ён усё яшчэ баяўся падысцi. Ён недарэчна паўтарыў:
- Нам тут нiчога не пагражае?
- Ага. Бачыш, якiя дрэвы?
Гэта былi ясенi. Старыя дрэвы спiлавалi, i на iх месцы вырас цэлы лес маладых, не таўсцейшых за руку.
- Тут няма дзе схаваць мiкрафон. Дый я тут ужо была.
Яны проста так сабе размаўлялi. Цяпер ён ужо наважыўся падысцi да яе блiжэй. Яна стаяла перад iм, зграбная, з трохi iранiчнай усмешкай на вуснах, быццам пыталася, чаму ён так доўга цягне. Пралескi ўжо рассыпалiся па зямлi. Яны ўпалi быццам самi па сабе. Ён узяў яе за руку.
- Цi паверыш ты, - пачаў ён, - я дагэтуль не ведаў, якога колеру ў цябе вочы.
Ён разгледзеў - яны былi карыя цi, хутчэй, светла-карыя, але вейкi былi чорныя.
- Цяпер, убачыўшы, якi я ёсць, цi здолееш ты на мяне глядзець без агiды?
- А чаго ўжо там.
- Мне трыццаць дзевяць гадоў. У мяне ёсць жонка, з якой я не магу развесцiся. У мяне варыкозная язва на назе. У мяне пяць устаўных зубоў.
- Ну i напляваць, - адказала дзяўчына.
Цяжка было сказаць, хто з iх узяў iнiцыятыву, але праз хвiлiну яна была ўжо ў ягоных абдымках. Спачатку ён проста не мог гэтаму паверыць. Ён адчуваў яе маладое цела, мяккасць яе чорных валасоў на сваiм твары, i - так! - яна павярнулася да яго, i ён цалаваў яе ў вялiкiя чырвоныя вусны. Яна абхапiла яго за шыю i казала: любы, мiлы, каханы. Ён паклаў яе на зямлю. Яна зусiм не супрацiўлялася, i ён мог рабiць з ёю ўсё, што хацеў. Але, кажучы праўду, ён не адчуваў нiчога больш, як толькi дотык яе цела. Ён не адчуваў нiчога, апроч нявер'я i гордасцi. Ён быў шчаслiвы з таго, што адбывалася, але не адчуваў нiякага фiзiчнага жадання. Цi было пакуль зарана, цi яго напалохалi яе маладосць i прыгажосць, цi, можа, проста ён ужо прызвычаiўся жыць без жанчыны - прычыны ён не ведаў. Дзяўчына паднялася i дастала з яго валасоў пралеску. Яна села побач з iм i абняла яго.
- Не хвалюйся, любы. Мы не спяшаемся. Увесь вечар наперадзе. А тут цудоўная схованка, праўда? Я знайшла яе аднойчы, калi заблудзiлася ў адным паходзе. Калi б нехта сюды iшоў, яго можна было б пачуць за сто метраў...
- Як цябе завуць? - спытаўся Ўiнстан.
- Джулiя. Тваё iмя я ведаю. Ўiнстан. Ўiнстан Смiт.
- Адкуль ты яго ведаеш?
- Здаецца, мой любы, я спрытнейшая на здагадкi, чым ты. Скажы, што ты пра мяне думаў да таго дня, як я перадала табе запiску?
Ён зусiм не збiраўся хлусiць. Сказаць з самога пачатку найгоршае - у гэтым была нават нейкая ахвяра на алтар кахання.
- Я не мог на цябе глядзець, - адказаў ён. - Мне хацелася згвалцiць цябе i пасля забiць. Усяго два тыднi таму я сур'ёзна збiраўся разбiць табе галаву каменем. Калi хочаш ведаць праўду, я ўяўляў сабе, што ты маеш дачыненне да Палiцыi Думак.
Дзяўчына шчыра засмяялася. Вiдаць, яна прымала гэтае прызнанне як данiну свайму дасканаламу майстэрству прыкiдвацца.
- Палiцыя Думак? Ты напраўду так думаў?
- Ну, можа, i не зусiм. Але мяркуючы з тваёй знешнасцi, дый проста таму, што ты маладая, свежая i здаровая, разумееш, я думаў, што, можа, ты...
- Ты думаў, што я сумленны сябра Партыi, чысты ў словах i справах. Сцягi, дэманстрацыi, лозунгi, гульнi, калектыўныя паходы - уся гэтая лухта. I ты думаў, што, калi б у мяне была хоць найменшая магчымасць, я б выдала цябе як думзлачынцу i цябе забiлi б?
- Ну, нешта падобнае да таго. Большасць маладых дзяўчат якраз такiя i ёсць, ты ж ведаеш.
- Уся прычына вось у гэтым, - сказала яна, сарваўшы з сябе чырвоны пояс Антысексуальнага Саюза Моладзi i кiнуўшы яго ў вецце.
Пасля, як быццам нешта прыгадаўшы, яна пашукала рукой у кiшэнi камбiнезона i дастала адтуль маленькую плiтку шакаладу. Яна пераламала яе напалам i дала адзiн кавалак Ўiнстану. Яшчэ перш чым узяць плiтку, ён здагадаўся па паху, што гэта быў не звычайны шакалад. Гэты быў цёмны i блiскучы, загорнуты ў срэбную паперу. Звычайна ж шакалад быў крохкiм рэчывам брудна-бурага колеру i меў смак, калi яго можна было апiсаць, дыму ад гарэння адкiдаў. Але некалi даўно Ўiнстану даводзiлася каштаваць шакалад, падобны да таго, што дала яму Джулiя. Першая хваля паху абудзiла ў iм успамiн, невыразны, але неадчэпны i хвалюючы.
- Адкуль ты гэта ўзяла? - спытаўся ён.
- Чорны рынак, - няўважна адказала яна. - Калi паглядзець збоку, дык я i ёсць менавiта такая дзяўчына. Я вельмi спрытная ў гульнях. У Шпiёнах я была важатай атрада. Тры вечары на тыдзень я працую дадаткова на Антысексуальны Саюз Моладзi. Цэлымi гадзiнамi я расклейваю iхняе паскудства па ўсiм Лондане. На дэманстрацыях я заўсёды нясу сцягi. Я заўсёды ў добрым гуморы i нiколi не ўцякаю ад цяжкай працы. Заўсёды крычы разам з натоўпам - вось як. Гэта адзiная магчымасць жыць спакойна.
Першы кавалачак шакаладу растаў на Ўiнстанавым языку. Смак быў чароўны. А той самы ўспамiн усё яшчэ лунаў недзе на ўзмежку свядомасцi, пачуццё было вельмi моцнае, але яго немагчыма было дакладна акрэслiць, як нешта, што бачыш краем вока. Ён адагнаў яго, зразумеўшы толькi, што ўспамiн датычыўся ўчынку, якi ён хацеў бы не рабiць, але не мог.
- Ты вельмi маладая, - сказаў ён. - Ты гадоў на дзесяць-пятнаццаць маладзейшая за мяне. Што можа вабiць цябе ў такiм чалавеку, як я?
- Нешта ёсць у тваiм твары. Я падумала, цi не паспрабаваць. Я добра ўмею высочваць людзей, якiя думаюць не так, як усе. Як толькi я цябе ўбачыла, я зразумела, што ты супраць iх.
"Iх", вiдаць, азначала Партыю, а дакладней. Унутраную Партыю, пра якую яна гаварыла, не хаваючы з'едлiвай нянавiсцi, i ад гэтага Ўiнстану рабiлася трохi няёмка, хоць ён i ведаў, што калi дзе i ёсць такое месца, у якiм яны маглi пачуваць сябе ў бяспецы, дык толькi тое, дзе яны цяпер былi. Адна рэч у ёй здзiўляла яго - грубасць яе мовы. Сябры Партыi, як правiла, не лаялiся, дый сам Ўiнстан лаяўся рэдка, ва ўсялякiм разе не ўголас. А Джулiя, здавалася, не магла гаварыць пра Партыю, i асаблiва пра Ўнутраную Партыю, не ўжываючы слоў, якiя пiшуць крэйдай на сценах бедных брудных вулак. Але ён не меў нiчога супраць гэтага. Проста ў гэтым выяўляўся яе бунт супраць Партыi i яе метадаў. У нейкiм сэнсе гэта было натуральна, як чмыханне каня, якi чуе нясвежае сена. Яны пакiнулi палянку i зноў брылi цяпер праз плямы святла i ценю, абдымаючы адно аднаго за талiю, калi шырыня сцежкi дазваляла iм iсцi побач. Ён заўважыў, наколькi яе талiя зрабiлася гнутчэйшай, калi яна скiнула пояс. Iх галасы гучалi не мацней за шэпт. Па-за палянай, папярэдзiла Джулiя, лепш iсцi цiшэй. Яны дайшлi да ўзлеску. Яна спынiла яго.
- Не выходзь далей. Нехта можа сачыць. Мы ў бяспецы, пакуль нас хавае лiстота.
Яны стаялi ў цянi зараснiку ляшчыны. На тварах яны адчувалi цёплы дотык сонечных промняў, што прабiвалiся скрозь густую лiстоту. Ўiнстан паглядзеў на поле, што распасцерлася за лесам, i раптам застыў, уражаны. Ён пазнаў поле. Ён яго ўжо бачыў. Гэта быў колiшнi выган, сям-там паточаны кратамi, пасярод яго ў траве гублялася сцяжынка. Насупраць, у здзiчэлым жываплоце галiнкi вязаў ледзь заўважна гайдалiся пад лёгкiм ветрыкам, лiсце калыхалася густымi хвалямi, нiбы валасы жанчыны. Недзе зусiм блiзка, хоць i не было вiдаць, павiнна была цячы ручаiнка з зялёнымi плёсамi, дзе мiтусяцца маленькiя рыбкi.
- Цi няма тут недзе побач ручаiнкi? - спытаўся ён шэптам.
- I праўда. Ёсць ручаiнка. Якраз на краi суседняга поля. У ёй ёсць рыба. Вялiкiя, тоўстыя рыбiны. Можна нават убачыць, як яны плаваюць i варушаць хвастамi ў плёсах пад вербамi.
- Амаль як у Залатой Краiне, - сказаў ён сам сабе.
- У Залатой Краiне?
- Не, не, я проста так. Краявiд, якi я часам сню.
- Глядзi, - шапнула Джулiя.
Проста перад iмi, метраў за пяць, на галiнку сеў дрозд. Напэўна, ён iх не бачыў. Ён быў на сонцы, яны - у засенi. Ён выпрастаў крылы, акуратна склаў iх, нахiлiў галоўку, быццам кланяючыся сонцу, i - звонкiм патокам пацяклi чароўныя мелодыi. У перадвячорнай цiшы моц яго голасу проста здзiўляла. Ўiнстан i Джулiя ў захапленнi прытулiлiся адно да аднаго. Музыка гучала, яшчэ i яшчэ, хвiлiну за хвiлiнай, з цудоўнымi варыяцыямi, якiя ўжо болей не паўтаралiся, быццам птушка хацела паказаць усё сваё ўмельства. Часам дрозд на хвiлiнку перапыняўся, раскрываў i складаў крылы, надзiмаў рабенькае валлё i зноў рассыпаўся спевамi. Ўiнстан глядзеў на яго з павагай. Дзеля каго, дзеля чаго спявала гэтая птушка? Нiводнага таварыша, нiводнага супернiка побач не было. Што ж вымушала яго сядзець тут, на краi самотнага лесу, i разлiваць чароўную музыку ў суцэльную пустоту? Ўiнстан падумаў, цi не схаваны тут недзе побач мiкрафон. Ён i Джулiя гаварылi толькi шэптам. Яны не запiшуць iх размову, але яны маглi запiсаць драздовыя спевы. Можа, недзе на другiм канцы проваду маленькi жукападобны чалавечак напружана слухаў, слухаў вось гэта. Але цудоўная музыка паступова выцясняла ў яго з галавы трывожныя развагi. На яго быццам лiлiся струменьчыкi нейкае вадкасцi, яны мяшалiся з промнямi сонечнага святла, што сеялася праз лiстоту. Думкi знiклi, засталiся толькi пачуццi. Пад сваёй далоняй ён адчуваў мяккую i цёплую талiю дзяўчыны. Ён павярнуў яе да сябе i прытулiў да грудзей. Цела Джулii быццам раставала ў ягоным целе. Яно было пяшчотнае i паслухмянае. Iх вусны злучылiся ў пацалунку. Гэта былi ўжо не тыя сцятыя пацалункi, якiмi яны абмянялiся раней. Адарваўшы вусны, абое глыбока ўздыхнулi. Птушка спалохалася i паляцела, лопаючы крыламi.
Ўiнстан шапнуў на вуха Джулii:
- Цяпер.
- Толькi не тут, - адказала яна, таксама шэптам. - Хадзем у схованку. Гэтак будзе надзейней.
Яны хуценька прабралiся на палянку, абламаўшы з трэскам некалькi сухiх галiнак. Калi яны апынулiся на ўзгорачку, абкружаным маладымi дрэўцамi, яна павярнулася i паглядзела на яго. Абое дыхалi перарывiста, але ў куточках вуснаў Джулii зноў прытаiлася ўсмешка. Нейкi момант яна глядзела на яго, пасля намацала замок свайго камбiнезона. I, так, усё было амаль як у ягоным сне. Амаль такiм самым хуткiм рухам, як ён сабе ўяўляў, яна сцягнула з сябе адзенне i адкiнула яго ўбок - тым самым велiчным рухам, якi, здавалася, абвяргаў цэлую цывiлiзацыю. Яе белая скура зiхацела на сонцы, але нейкi момант ён не глядзеў на яе цела. Ён не мог адвесцi позiрку ад яе рабацiнiстага твару з задзiрлiвай усмешкай. Ён укленчыў перад ёй i ўзяў яе за рукi.
- Ты ўжо рабiла гэта?
- Вядома. Сто разоў... Ну, разоў дваццаць дакладна.
- З сябрамi Партыi?
- Ага. Заўсёды з сябрамi Партыi.
- З сябрамi Ўнутранай Партыi?
- З гэтымi свiннямi не. Але сярод iх ёсць безлiч такiх, хто хацеў бы, каб меў хоць якую магчымасць. Не такiя яны ўжо i святыя, як прыкiдваюцца.
Ўiнстанава сэрца падскочыла. Яна рабiла гэта разоў дваццаць. Хай бы зрабiла гэта сотнi, тысячы разоў. Усё, што хоць неяк паказвала на карупцыю ладу, заўсёды поўнiла яго шалёнай надзеяй. Хто ведае, можа, Партыя знутры ўжо ўся прагнiла? Можа, яе культ ахвярнасцi i энергii быў усяго толькi камедыяй, за якой хавалася беззаконне i несправядлiвасць? Калi б ён мог усiх iх заразiць праказай або сiфiлiсам, з якой ахвотай ён зрабiў бы гэта! Усё, што можа раз'есцi, аслабiць, падарваць. Ён пацягнуў яе да зямлi, i яны сталi на каленi адно перад адным.
- Слухай. Чым болей ты мела мужчын, тым болей я цябе кахаю. Разумееш?
- Разумею. Выдатна.
- Я ненавiджу цнатлiвасць. Я ненавiджу дабрыню. Я не выношу нiдзе нiякай дабрачыннасцi. Я хачу, каб усе былi ўшчэнт сапсаваныя заганамi.
- Ну дык я табе падыду, каханы. Я ўшчэнт сапсаваная.
- Цi ты любiш гэта рабiць? Я кажу не пра мяне, а пра сам акт.
- Вельмi люблю.
Менавiта гэта ён больш за ўсё жадаў пачуць. Не проста каханне, скiраванае на адну асобу, але жывёльны iнстынкт, простае сляпое пахацiмства - вось сiла, якая разарве Партыю на шматкi. Ён паклаў яе на траву, сярод рассыпаных пралесак. Гэтым разам нiякiх цяжкасцяў не было. Дыханне, што ўздымала i апускала iх грудзi, супакоiлася i аднавiла свой нармальны рытм. Яны разлучылiся ў нейкай салодкай знямозе. Сонца, здавалася, пякло яшчэ мацней. Абое хацелi спаць. Ён пашукаў кiнуты побач камбiнезон i накрыў яе. Амаль адразу яны заснулi i праспалi каля паўгадзiны.
Ўiнстан прачнуўся першы. Ён сеў i стаў глядзець на рабацiнiсты твар. Яна яшчэ спакойна спала, падклаўшы далонь сабе пад галаву. Калi б не вусны, дык i не сказаў бы, што яна прыгожая. Калi глядзець зблiзу, вакол вачэй можна было ўбачыць адну-дзве зморшчынкi. Кароткiя чорныя валасы былi незвычайна густыя i мяккiя. Ён падумаў, што так i не ведае нi яе прозвiшча, нi яе адрасу.
Маладое моцнае цела, агорнутае сном, абудзiла ў iм апекавальную шкадобу. Але пачуццё той безразважлiвай пяшчоты, якое ён адчуў пад кустом ляшчыны, калi спяваў дрозд, яшчэ не вярнулася. Ён адхiнуў камбiнезон i пачаў разглядаць яе белы i мяккi бок. Даўнейшымi часамi, падумаў ён, мужчына глядзеў на дзявочае цела, адчуваў жаданне, i на гэтым справа канчалася. Але сёння было немагчыма адчуваць чыстае каханне цi чыстую пажадлiвасць. Нiводнае пачуццё не было чыстае, бо да яго дамешвалiся страх i нянавiсць. Iх абдымкi былi бiтвай, iх злiццё было перамогай. Гэта быў удар, нанесены Партыi. Гэта быў палiтычны акт.
- Калi-небудзь мы можам яшчэ раз сюды прыйсцi, - сказала Джулiя. Увогуле, тую самую схованку можна выкарыстаць двойчы не баючыся. Але, вядома ж, не раней чым праз месяц-два.
Прачнуўшыся, яна нiбы перамянiлася. Яна зноў зрабiлася жвавая i заклапочаная, адзелася, падперазалася чырвоным поясам i ўзялася падрабязна выпрацоўваць план вяртання. Здавалася натуральным, што за гэта ўзялася яна. У яе быў практычны розум, чаго бракавала Ўiнстану, да таго ж, здавалася, яна дасканала ведала лонданскiя ваколiцы дзякуючы незлiчоным калектыўным паходам. Яна паказала яму зусiм iншую дарогу, якая вяла ўжо да iншай чыгуначнай станцыi.
- Нiколi нельга вяртацца дарогай, па якой ты прыйшоў, - сказала яна, быццам абвяшчаючы нейкi важны закон.
Яна мусiла iсцi першая, а Ўiнстан - счакаць паўгадзiны, перш чым выправiцца за ёй.
Яна прызначыла яму месца, дзе яны маглi праз чатыры днi сустрэцца пасля працы. Гэта была вулка ў бедным квартале, там быў рынак, звычайна гаманлiвы i поўны людзей. Яна будзе хадзiць сярод прылаўкаў i ўдаваць, што шукае матузкi да чаравiкоў або цыравальныя нiткi. Калi ёй здасца, што ўсё спакойна, яна, убачыўшы яго, высмаркаецца. Калi не - ён павiнен прайсцi мiма, не пазнаўшы яе. Але калi пашчасцiць, сярод натоўпу яны змогуць без рызыкi пагаварыць чвэрць гадзiны i дамовiцца аб наступным спатканнi.
- А цяпер мне трэба iсцi, - сказала яна, як толькi ён засвоiў усе iнструкцыi. - У дзевятнаццаць трыццаць мне трэба вярнуцца. Я мушу прысвяцiць дзве гадзiны Антысексуальнаму Саюзу Моладзi - разнесцi нейкiя ўлёткi цi нешта такое. Ну, цi не свiнства? Прычашы мяне, калi ласка. У мяне няма былiнак у валасах? Праўда? Тады да пабачэння, каханы, да пабачэння.
Яна кiнулася яму ў абдымкi i амаль гвалтам пацалавала. Праз хвiлiну яна рассунула маладыя дрэўцы i амаль бясшумна знiкла ў лесе. I нават цяпер ён так i не ведаў нi яе прозвiшча, нi яе адрасу. Але не мела вялiкага значэння, бо нельга было нават уявiць, каб яны некалi маглi сустрэцца ў памяшканнi цi нейкiм чынам знесцiся пiсьмова.
Лёс наканаваў так, што iм болей не давялося спаткацца на той лясной палянцы. За ўвесь травень iм толькi аднаго разу ўдалося па-сапраўднаму сустрэцца. Гэта адбылося ў iншым таемным мёсцы, якое ведала Джулiя, на званiцы зруйнаванай царквы ў амаль пустэльнай мясцовасцi, дзе трыццаць гадоў таму ўпала атамная бомба. Гэта была добрая схованка, але дарога да яе была надта небяспечная. Апроч гэтага, яны сустракалiся толькi на вулiцы, кожнага вечара ў iншым месцы, i нiколi болей чым на паўгадзiны за раз. На вулiцы звычайна можна было сяк-так паразмаўляць. Пакуль натоўп нёс iх па тратуары, яны, нiколi не паварочваючыся тварам у твар i нiколi не гледзячы адно на аднаго, працягвалi дзiўную перарывiстую размову, якая ўзнiкала i затухала, як прамень маяка, яна раптам абрывалася маўчаннем, калi наперадзе паяўлялася ўнiформа сябры Партыi або тэлегляд, пасля, праз некалькi хвiлiн, распачыналася зноў, з сярэдзiны сказа, пасля раптам спынялася, калi яны расставалiся ў прызначаным месцы, i працягвалася наступнага дня без папярэдняга ўступу. Джулiя, здавалася, была звыклая да гэткае размовы, яна называла гэта "гаварыць порцыямi". I яшчэ яна з надзвычайным умельствам гаварыла, не варушачы вуснамi. I толькi адзiн раз за гэты месяц штодзённых спатканняў iм удалося пацалавацца. Яны спускалiся зацiшным завулкам (Джулiя размаўляла толькi на вялiкiх вулiцах), калi пачуўся аглушальны грукат. Зямля задрыжала, неба пацямнела, i Ўiнстан, збiты i напалоханы, апынуўся на зямлi. Недзе зусiм побач упала ракетная бомба. Раптам ён заўважыў твар Джулii побач са сваiм, знежывела бледны, белы, як крэйда. Нават вусны былi белыя. Яна памерла! Ён прытулiў яе да сябе i, схамянуўшыся, заўважыў, што цалуе жывы i цёплы твар. Толькi вусны адчулi нейкi парашок. Iх твары былi ўкрыты тоўстым слоем тынку.
Былi вечары, калi яны, прыйшоўшы на спатканне, мусiлi разысцiся, не падаўшы знаку, бо з-за рага паказваўся патруль або над iмi вiсеў верталёт. Нават калi гэта было не так небяспечна, iм было вельмi цяжка знайсцi час, каб сустрэцца. Ўiнстанаў працоўны тыдзень складаў шэсцьдзесят гадзiн, тыдзень Джулii быў яшчэ даўжэйшы, днi адпачынку мянялiся залежна ад напружанасцi працы i не заўсёды супадалi. Ва ўсялякiм разе ў Джулii рэдка надаралiся цалкам свабодныя вечары. Яна трацiла процьму часу на слуханне лекцый, на ўдзел у дэманстрацыях, на распаўсюджванне лiтаратуры Антысексуальнага Саюза Моладзi, на падрыхтоўку транспарантаў да Тыдня Нянавiсцi, на збiранне складак у рамках кампанii ашчаднасцi i на iншыя мерапрыемствы падобнага тыпу. Гэта апраўдвала сябе, казала яна. Гэта быў камуфляж. Выконваючы дробныя правiлы, можна парушаць буйныя. Яна нават прыцягнула Ўiнстана да ўдзелу ў адным з такiх мерапрыемстваў. Ён падключыўся да працы ў вытворчасцi боепрыпасаў, якую па чарзе рабiлi ахвотнiкi з лiку заўзятых партыйцаў. I цяпер адзiн раз на тыдзень, вечарамi, Ўiнстан гарбеў па чатыры гадзiны, дранцвеючы ад нудоты, над нейкiмi кавалачкамi металу, што былi, магчыма, часткамi ракетнае бомбы. Працаваць даводзiлася ў цьмянай майстэрнi, дзе дзьмула з усiх дзiрак, а грукат малаткоў сумна перагукваўся з музыкай тэлегляда.
Сустрэўшыся ў званiцы, яны запоўнiлi ўсе прагалы сваiх папярэднiх урывiстых размоў. Быў спякотны сонечны дзень, у маленькiм квадратным пакойчыку над званамi стаяла цяжкае гарачае паветра, у якiм панаваў пах галубiнага памёту. Яны гаварылi некалькi гадзiн, седзячы на пыльнай падлозе, засланай галлём. Час ад часу адзiн з iх уставаў i глядзеў праз акно, цi не iдзе хто.
Джулii было дваццаць шэсць гадоў. Яна жыла ў iнтэрнаце з трыццаццю iншымi дзяўчатамi. ("Заўсёды смярдзiць жанчынамi! Як я ненавiджу жанчын!" прызналася яна мiж iншым.) Як ён i меркаваў, яна працавала ў аддзяленнi мастацкай лiтаратуры на раманапiсных варштатах. Яна любiла сваю працу, якая палягала з большага ў наглядзе за магутным, але чуйным электрычным маторам. Яна не была надта разумная, любiла працаваць рукамi i вольна адчувала сябе з машынамi. Яна магла дэталёва апiсаць працэс складання рамана, пачынаючы ад асноўных дырэктываў, выдаваных планавым камiтэтам, i аж да апошнiх штрыхоў, што дадавала перапiсная група. Але гатовая кнiга яе не цiкавiла. Яна не надта любiла чытаць. Кнiгi былi ўсяго толькi прадуктам, якi трэба было вырабляць, як джэм або матузкi да чаравiкаў.
Яна нiчога не памятала пра час да пачатку шасцiдзесятых. Адзiным чалавекам, з тых, каго яна ведала, якi часта гаварыў пра дарэвалюцыйны час, быў дзед, якi знiк, калi ёй было восем гадоў. У школе яна была капiтанам хакейнай каманды i выйгравала два гады запар гiмнастычныя спаборнiцтвы. Яна была важатай атрада Шпiёнаў i намеснiцай сакратара ў Юнацкiм Саюзе, перш чым уступiць у Антысексуальны Саюз Моладзi. Яна заўсёды мела бездакорную рэпутацыю. Яе выбралi нават (што было бясспрэчным знакам добрае рэпутацыi) на працу ў Парнасеку, падсекцыi ў аддзяленнi мастацкай лiтаратуры, дзе выраблялася танная парнаграфiя для пролаў. Людзi, што там працавалi, называлi гэты аддзел "Гнойная кантора", заўважыла яна. Яна працавала там адзiн год, удзельнiчала ў выпуску брашурак у запячатаных пакетах з назвамi накшталт: "Неверагодныя гiсторыi" цi "Ноч у школе для дзяўчат". Гэтыя брашуркi патаемна куплялi маладыя пролы, думаючы, што купляюць нешта нелегальнае.
- Што гэта былi за кнiгi? - пацiкавiўся Ўiнстан.
- Ат, страшэнна тупыя i нудныя. Уявi сабе, усяго шэсць тыпавых сюжэтаў, у якiх час ад часу мяняюцца паасобныя дэталi. Але я працавала толькi на калейдаскопах i нiколi не прымала ўдзелу ў перапiсваннi. Я не маю лiтаратурных здольнасцяў, каханы, нават на такое.
Ўiнстан вельмi здзiвiўся, даведаўшыся, што апроч кiраўнiкоў аддзяленняў усе працаўнiкi Парнасеку былi дзяўчаты. Лiчылася, што палавы iнстынкт у мужчын утаймаваць цяжэй, чым у жанчын, мужчын значна лягчэй магло сапсаваць тое, з чым яны мелi справу.
- Яны неахвотна бяруць туды нават замужнiх жанчын, - дадала яна. - Яны ўсё яшчэ думаюць, што дзяўчаты такiя нявiнныя! Ва ўсялякiм разе адна з iх, што сядзiць тут, зусiм не такая.
Першы раз яна ўступiла ў палавую сувязь у шаснаццаць гадоў з шасцiдзесяцiгадовым сябрам Партыi, якi пазней скончыў самагубствам, каб пазбегнуць арышту.
- Мне пашанцавала, бо iнакш ён выдаў бы мяне, - дадала яна.
Пасля былi iншыя. Жыццё, у яе ўспрыманнi, было вельмi простае. Ты хочаш жыць весела. "Яны", гэта значыць Партыя, не даюць табе жыць весела, i ты абыходзiш законы, як толькi можаш. Ёй здавалася натуральным, што "яны" хочуць пазбавiць людзей асалодаў жыцця, а людзi спрабуюць супрацьстаяць гэтаму. Яна ненавiдзела Партыю i выказвала сваю нянавiсць самымi бруднымi словамi. Аднак яе крытыка не закранала агульных прынцыпаў. Партыйнае вучэнне цiкавiла яе настолькi, наколькi непасрэдна закранала яе жыццё. Ён заўважыў, што яна нiколi не ўжывала навамоўных слоў, апроч тых, што ўвайшлi ў штодзённую мову. Яна нiколi не чула пра Братэрства i адмаўлялася верыць у яго iснаванне. Усялякае арганiзаванае змаганне супраць Партыi здавалася ёй глупствам, бо загадзя было асуджанае на паражэнне. Адзiна разумным, на яе думку, было парушаць законы i, нягледзячы на гэта, заставацца жывым. Ўiнстан задумаўся, колькi магло быць такiх, як яна, сярод маладога пакалення, якое вырасла ў атмасферы рэвалюцыйнай рамантыкi, якое болей нiчога не ведала i ўспрымала Партыю як нешта непарушнае, як неба. Яны не паўставалi супраць яе панавання, а проста ўцякалi ад яе, як заяц ад сабакi.
Яны не абмяркоўвалi магчымасцi пажанiцца. Гэта было зусiм нерэальна. Нiякi ў свеце камiтэт не зацвердзiў бы гэты шлюб, нават калi б Ўiнстан здолеў вызвалiцца ад Кэтрын, сваёй жонкi. Нават у марах не было надзеi.
- Якая яна была, твая жонка? - спыталася Джулiя.
- Яна была... Цi ты ведаеш навамоўнае слова дабрадум, гэта значыць добранадзейны, той, хто думае правiльна, хто няздатны на благiя думкi?
- Не. Слова я не ведаю, але я ведаю даволi шмат такiх людзей.
Ён пачаў апавядаць ёй гiсторыю свайго сужонства, але, на яго здзiўленне, яна ўжо ведала асноўныя моманты. Яна апiсала яму, быццам сама бачыла цi адчувала, як дранцвела цела Кэтрын, калi ён да яе дакранаўся, i як яна адпiхвала яго з усяе моцы, нават калi яго абдымала. Ён не адчуваў нiякай няёмкасцi, гаворачы з Джулiяй пра такое. Ва ўсялякiм разе Кэтрын даўно ўжо перастала быць пакутлiвым успамiнам. Яна стала проста непрыемным успамiнам.
- Я б вытрымаў, калi б не адна рэч, - сказаў ён.
Ён расказаў Джулii пра маленькую халодную цырымонiю, да якой Кэтрын змушала яго адзiн вечар на тыдзень.
- Яна ненавiдзела гэта, але нiшто не магло прымусiць яе ад гэтага адмовiцца. Звычайна яна называла гэта... ты нiколi не ўгадаеш як.
- Наш абавязак перад Партыяй, - дагаварыла за Ўiнстана Джулiя.
- Адкуль ты ведаеш?
- Я таксама вучылася ў школе, каханы. Для тых, каму споўнiлася шаснаццаць, раз на месяц былi гутаркi пра палавое жыццё. Пасля тое самае было ў Юнацкiм Саюзе. Гадамi камячыць тое самае. Здаецца, у большасцi выпадкаў гэта дае вынiкi. Але хто яго ведае. Людзi такiя крывадушныя!
Яна пачала развiваць гэтую тэму. У Джулii ўсё зводзiлася да яе iнтымнага жыцця. Як толькi гаворка наблiжалася да гэтай тэмы, яна рабiлася дасцiпная i красамоўная. У адрозненне ад Ўiнстана, яна зразумела прыхаваны сэнс партыйнага пурытанiзму. Палавы iнстынкт трэба было па магчымасцi знiшчыць не толькi таму, што ён ствараў асобны, непадкантрольны Партыi сусвет. Яшчэ важнейшым было тое, што палавы аскетызм вёў да iстэрыi, што было вельмi пажадана, бо яе можна было ператварыць у ваяўнiчы запал i адданасць партыйным правадырам. Джулiя растлумачыла сваю думку наступным чынам:
- Калi займаешся каханнем, растрачваеш сваю энергiю. А пасля адчуваеш сябе шчаслiвым i плюеш на ўсё астатняе. Яны не могуць дапусцiць, каб так было. Яны хочуць, каб у табе заўсёды кiпела энергiя. Усе гэтыя маршы, дэманстрацыi, лозунгi, сцягi - усё гэта проста пракiслы палавы iнстынкт. Калi ты шчаслiвы ў душы, цi будзеш ты захапляцца Вялiкiм Братам, трохгадовымi планамi, Двуххвiлiнкай Нянавiсцi i ўсёй iншай iхняй лухтой?
Усё гэта вельмi слушна, падумаў ён. Была непасрэдная сувязь памiж цнатлiвасцю i палiтычнай добранадзейнасцю. Бо як яшчэ можна падтрымлiваць у сябраў Партыi на патрэбным узроўнi страх, нянавiсць i фанатычную веру, так патрэбныя Партыi, калi не апанаваўшы нейкi магутны iнстынкт i не выкарыстаўшы яго як рухавую сiлу? Палавая цяга была небяспечная для Партыi, i Партыя павярнула яе на сваю карысць. У тую самую гульню яна гуляла i з бацькоўскiм iнстынктам. Скасаваць сям'ю было нерэальна, i людзей заахвочвалi любiць сваiх дзяцей амаль як раней. З другога боку, дзяцей сiстэматычна скiроўвалi супраць бацькоў. Iх вучылi сачыць за бацькамi i паведамляць аб iх злачынствах. Сям'я сталася, па сутнасцi, працягам Палiцыi Думак. Гэта быў прыём, дзякуючы якому ўсе людзi, удзень i ўначы, жылi сярод шпiёнаў, якiя iх вельмi блiзка ведалi.
I раптам ён зноў падумаў пра Кэтрын. Яна без сумнення выдала б яго Палiцыi Думак, калi б не была занадта дурная, каб заўважыць нядобранадзейнасць яго поглядаў. Але пра Кэтрын яму нагадала не гэта, а задушлiвая спёка, ад якой на лобе выступiў пот. Ён пачаў расказваць Джулii, што адбылося, цi ледзь не адбылося, адзiнаццаць гадоў таму, спякотным летнiм днём.
Гэта было праз тры цi чатыры месяцы пасля вяселля. Яны заблудзiлiся пад час калектыўнага паходу недзе ў Кенцы. Яны адсталi ад iншых i затрымалiся ўсяго на некалькi хвiлiн, але пасля павярнулi на другую дарогу i нечакана апынулiся на краi старога вапнавага кар'ера. Яны стаялi на вышынi ад дзесяцi да дваццацi метраў, унiзе былi скалы. Навокал не было нiкога, у каго можна было б спытацца дарогi. Кэтрын, як толькi зразумела, што яны заблудзiлiся, адчула сябе вельмi няўтульна. Быць далёка, нават на кароткi час, ад гаманлiвага паходнага натоўпу было ў яе вачах благiм учынкам. Яна адразу захацела вярнуцца i паспрабаваць шукаць у другiм баку. Але ў гэты момант Ўiнстан заўважыў некалькi кусцiкаў чальчаку, што раслi якраз пад iмi, у выступе скалы. Кветкi былi двух колераў, цагляна-чырвонага i барвовага, хоць раслi з аднаго кораня. Ён нiколi не бачыў нiчога падобнага i паклiкаў Кэтрын паглядзець на кветкi.
- Глядзi, Кэтрын! Паглядзi на гэтыя кветкi. Вунь той кусток унiзе, каля падножжа скалы. Бачыш, яны розных колераў.
Яна ўжо была павярнулася, каб пайсцi, але ўсё ж з раздражненнем падышла. Яна нават схiлiлася над урвiшчам, каб убачыць мясцiну, якую ён паказваў. Ён стаяў ззаду i трымаў яе за талiю. Раптам ён адчуў, якiя яны самотныя. Нiдзе не было нiводнае чалавечае iстоты, нiводны лiсток не варушыўся, нiводная птушка не абудзiлася. У такiм месцы можна было амаль не баяцца, што недзе схаваны мiкрафон, а нават калi б ён i быў, ён запiсаў бы толькi лёгкi шоргат. Была самая спякотная, самая сонная гадзiна. Сонца палiла, пот цёк па Ўiнстанавым лобе. I тады яму прыйшла ў галаву думка...
Дата добавления: 2015-10-21; просмотров: 48 | Нарушение авторских прав
| <== предыдущая лекция | | | следующая лекция ==> |