Студопедия
Случайная страница | ТОМ-1 | ТОМ-2 | ТОМ-3
АрхитектураБиологияГеографияДругоеИностранные языки
ИнформатикаИсторияКультураЛитератураМатематика
МедицинаМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогика
ПолитикаПравоПрограммированиеПсихологияРелигия
СоциологияСпортСтроительствоФизикаФилософия
ФинансыХимияЭкологияЭкономикаЭлектроника

Ванька-вакыскалiсь

СЁРНИЛÖН ЗАРНИА РОЗЗЭЗ | СЁРНИЛÖН ДЗОРИДЗЗЕЗ | КУДЫМ-ОШЛÖН ДА ПЕРАЛÖН МУ | ЫДЖЫТ НИМА КАР | ФОЛЬКЛОР СЬÖРТI ГИЖÖМ | КУЗЬКА ДА ГÖРД БОРДА ТУРИ | ВУДЖÖТÖМ | ПÖТТÖМ | КЫДЗ МУЖИК ВÖРДЯДЬЛÖ УДЖАЛIС | ЗАРНИА ЧИКИССЕЗ |


 

Кöркö олiс-вöлiс царь. Олiс-вöлiс царица. Олiсö-вöлiсö куим царевна ― нылöн ныввез.

Олiсö ― эз тöждiсьö. Да и мыйись нылö, царреслö, тöждiсьны? Ыб не гöрны, порссез не вердны, а сёян, паськöм да керку ― пыр эм. Натьтö, олiсö сiдз жö, кыдз рись виын туплясьö.

Царьыс не том ни вöлi да уна бердö велалöм. А медбура сiя велавлiс картiöн орсны.

И нем сэтöн умöльыс эз вöв ― царреслö берсясö позьö керны, ― да ассис царскöй делоэсö бокö чапкис. Пыр öтiк йылiсь думайтiс: кыдз бы унажык деньга выйграйтны, медбы ныввес понда буржык козин лöсьöтны. А жöник сайö петан козин сылöн вöлi сэтшöм: медыджыт нылыслö ― джын царство, шöрöтыслö ― джын царствосис джынсö, медучöтыслö ― кольччöм торсис джынсö. Царьлö висьталöны:

― Тэнат величество, йöз муэзiсь посоллэз тэ дынö локтiсö...

Царь кинас öвтыштас:

― Сыбöрын, сыбöрын. Öнi некöр! А ачыс картiэз сорлалö. Царьлö висьталöны:

― Тэнат величество, миян посоллэз йöз муэзö бы ветлöны...

Царь кинас öвтыштас:

― Сыбöрын, сыбöрын. Öнi некöр! А ачыс картiöн орсö.

Царьлö висьталöны:

― Тэнат величество, колö указзэз пасавны... А сiя оз и кывзы, öтiкö тöдö:

― Сыбöрын, сыбöрын. Öнi некöр!

А ачыс выиграйтöм деньгасö лыддьö да кудокö дзебö. А

деньгаа кудоккес сылöн не öтiк сотня, сiдз кыдз сiя пыр выигрывайтö. А выигрывайтö сысянь, что мöддэс полöны царьыслiсь выигрывайтнытö: эд царь ― быдöс страна пасьта государь! Мун-ко выиграйт ― сiя тэнö каторгаö сюйыштас, и деньгаыт сёравно сылö жö и дöнзяс.

Медперво царь кутчис княззезöс куштыны и кокнита сiйö керис.

― Но, вöлись лöньсяс, дугдас картiнас орсны, ― шуöны дверецись отир.

Да кытчö тэ!

Кутчис царьыт орсны купеццезкöт. Да не быдöнныскöт жö, а мед ни богатöйескöт, важнöйескöт. И кыдз лун, сiдз и виль купец царьыс дынiсь пустöй карманнэзöн мунö, а царьлöн казна быд часöн содö.

И сiдз картiöн орсiсь царь быдöс богатжык купеццесö перкйис и нельки не öддьöн богатöйесö.

Дугдыны бы царьыслö орсны, öвсьыны ни, да некыдз оз вермы, а сэсся некинкöт лоис орсны. Деревняэзын эмöсь мужиккез, да уна я бырöм нинкöмаыслiсь босьтан?

Шогö усис царь, аслыс места оз адззы: зарниа трон вылын оз пукöт, юсь гöнiсь перинаэз вылын оз куйлöт, да и оз сёйсьы, оз юсьы. Нельки сынавтöм тошöн ветлöтö.

Öтпыр петiс садö, сувтiс яблоня увтö да сiдз тöждiсьö, что чужöмыс сьöдöтiс. Сорлалö картiэсö, нямралö киас, а омöн ― некин абу, нельки слугаэс сы син одзö оз локтö.

Тöждiсьö царь, а бокöттяс змея кыссьö. Нето шогсяняс, нето эшö мыйсянькö, царь кутiс да горöтчис:

― Кöть бы тэ, змейжуг, орсыштiн мекöт!

Змея дугдiс кыссьыны, юрсö лэбтiс и морт кылöн царьыслö висьталiс:

― А мый, давай шовкьям!

Царь бура и дивуйтчис, что кынöм вылас кыскасисьыс шыасис, но эз повзьы. Да и мый сылö повнытö, кöр тöдö, что быд куст увтын сторож сайласьö? А орстöг сылö оланыс не олан, гажтöмсяняс сьöлöмыс вермас потны.

Сэтöн жö, яблоня увтас, и баитчисö, мый вылö орсны: золото али серебро тэчны?

Змея шуö:

― Менам нем абу. Колö кö тэныт орсны, дак давай сiдз орсам.

― Сiдз ме ог понды, ― шуö царь. Змея висьталö:

― Сэк ― «дуракöн» орсам.

Царь лöгасис, чеччöвтiс кок йылö да царскöй сапогöн топнитiс:

― Кыдз тэ лысьтан, ылöстöм гаг, царьлö сэтшöм орсан висьтавны! Буржык вöлi бы аслат юр вылö орсны!

― Ме и сiдз верма, ― шуö змея. ― Вай кутчам орсны юррез вылö.

Висьталiс сiдз змеяыс и царьыс син одзын лоис ыджытся-ыджыт, куим юра да чорыт борда змейöн. Öвтчö юррезнас, веж пиннесö мыччалö.

― Ме ― Змей Горыныч, и быдöс богатствоö менам ― куим юрö. Кыдз верман менö ― шульга юрöс орöтан, мöдпырся верман ― веськытöс сета; куимöтпырся верман ― шöрöт юрöс босьтан. А тэ орс ныввет вылö.

Царь перво сiдз повзис, что тошыс пондiс зэгавны. Кöр сэтшöмыс кывсис, медбы картiöн царскöй челядь вылö кинкö пондiс орсны!

Полöмыс жагвыв чулалiс, царь дугдiс чушьявны да лöньсис: эд сыкöт не кытшöмкö змей кодь юррез орсiсö, да и нiя некöр эз вермывлö!

Царьлö гажа лоис, и сiя кокнита горöтчис:

― Мед лоас тэ моз.

Пуксисö нiя орсны. Медбы орсöмсяняс дыржык долытыс вöлi, шуисö сiдз: быд юр понда орсны куимисьöн.

Вот чапкисö нiя картiэсö медодззаись, и царь выиграйтiс. Да эшö öддьöнжык пондiс веритны, что сiйö орсöмнас некин оз янöт. Этасянь нельки гусьöника шынньöвтiс.

Чапкисö мöдпырся ― вермис Змей Горыныч. Царь кымöртчис, но сё веритö, что сiя вермас.

Чапкисö куимöтпыр ― вились вермис Змей Горыныч. А царь öштiс ассис медыджыт нывсö, кöда понда мöдiс öктыны ыджытся-ыджыт козин.

Кутчисö нiя орсны одзлань. Öнi царь пондiс орсны шöрöт нылыс вылö, а Змей Горыныч пуктiс веськыт юрсö.

Чапкисö картiэз ― царь выиграйтiс; мöдпырся чапкисö ― Змей Горыныч вермис; куимöтпырся чапкисö ― Змей Горынычыс жö вермис, а царь öштiс ассис шöрöт нывсö.

Ыджыт шог кутiс царьсö, но орсны оз дугды ― сё мöдiс Змей Горынычсö янöтны. Только и öнi сылö сюрисö умöль картiэз, и царь öштiс куимöт нывсö, медучöтсö.

Казялiс царь неладносö да Змей Горыныч коккез вылö юрбитны пондiс, кеймисьö:

― Эн сет, Змей Горыныч, меным кувны! Эн вöрöт ныввезöс, ны понда джын царствоöс босьт.

Змей Горыныч оз кыв кеймöмсö:

― Баитчöмыс деньгася донажык, царь!

Сысянь, что нем оз вермы керны, царь горзöмöн иньдöтчис гортас, а Змей Горыныч бöрсяняс чирзö:

― Талун рытнас медыджыт нывтö иньдöт ю дорись пожум увтö! Ашын ― шöрöт нывтö, мöдлун ― медучöттö! Да видзöт, мед не бöбöтчыны! Бöбöтан ― аслыт умöльжыксö керан!

Умöльжыкыс царьлö эз ни ков, и сiя дворецас висьталiс быдöс, мый шогмис да мый колö керны.

Дворецас лэбис горзöм-уннялöм, и сiя шумыс паськалiс сто верста ылына. Но синванас горесö он вашöт. Горзiсö-керисö да и нуöтiсö медыджыт царевнасö ю дорö да колисö ыджыт пожум увтö лёк змей понда.

Царевна герьялö, синвасö шорöн кисьтö. Да и кыдз оз герьяв, кöр двадцать годöдз сьылöмöн олiс и вот öнi овсяс?

Как раз эта кадö аслас вöвжугöн ю дорас локтiс Ванька, царьлöн ва кыскалiсь. И адззö сiя: буждöм дорын, пожум увтын, пукалö нывка да ёрдö ассис олансö. А паськöмыс ― шёлк да золото.

Сибöтчис сiя нывкаыс дынö и юалö:

― Тэ кин сэтшöмыс и мый бöрдан? Не я тэ миян царевнаным?

Царевна öвсис да висьтасис Ванькалö быдöс, мый аркмис. И сы йылiсь казьмöтiс, что оз бы кув да эшö сэтшöм лёк кулöмöн.

Ванька и шуö царевналö:

― Ме тэнö мезда. Но эта понда тэ отсалан меным лоны вольнöйöн ― эсся ог ни бы уджав айыт понда. Керан?

Царевна висьталö:

― Кöр Змей Горынычлiсь царьлöн стражаыс полö, тэ йылiсь, лякöсь ныра ва кыскалiсь йылiсь, и баитны нем!

Ванька-вакыскалiсь шуö:

― Лякöсь ныраэс эд мыйкö вермöны жö... Сет меным шляпатö, пристежтö да ленточкатö. Тэ ловйöн кольччан.

Царевналö эттшöм сёрниыс гленитчис. Сiя сетiс пристежсö да ленточкасö и кöсйис:

― Кольчча кö ловйöн, тэ не только вольнöй лоан, но и бур козиннэз босьтан.

― И козиннэсö бокö ог чапкы.

Ванька босьтiс телегасис идзаса мешöк, кöда вылын пукавлiс, сы вевдöрö кышалiс царевналiсь шляпасö да сувтöтiс бабашорикасö кушинас, а вöвсö да царевнасö дзебис кусттэзас.

Сэтчö вöр сайсяняс кылiс шум ― этö Змей Горыныч локтö.

Ванька уськöтiс тöдвылас сэтшöм кöрткыв, кöда отсалö вийны лёк зверьöс. Гöрöдалiс шёлковöй лентасö куимлаöт да гöрöддэс весьтö вашкыштiс:

Менчим сёй да тэрмась,

Менчим сёян ― берездась.

Менам дума крепыт,

Менам кылö лякыт ―

Кыдз висьталi, сiдз и лоас.

Сюйыштiс Ванька кöрткыла ленточкасö мешöкас ― и чожжык кусттэс коласö.

Кутчис бергавны тöвчик, öдззисö шушкыны пуэс, кусттэс му бердöдз нёкрасьöны. Этö Змей Горыныч локтiс да ю весьтöт лэбалö ― царевнасö кошшö.

Вот сiя казялiс шляпаа мешöксö, кватитiс гыжжезнас, кальс-кальс керис пиннезнас, и шульга юрыс ньылыштiс идзаса мешöксö. Ньылыштiс да сэтöн жö и вынтöмсялiс, öшöтчис да небурика биöн сьöласьö.

Ванька-вакыскалiсь радуйтчö: сiдзкö, шёлковöй ленточка керис ассис делосö!

Лёкгоршöн горöтiс Змей Горыныч, лэбтiсис кымöрас да лэбзис.

Колö висьтавны, что важся годдэзас быдкодь кыскасись гадыс повлiс шёлксис. Кöр нiя казявлiсö шёлксö, дак öштывлiсö садьнысö нето тэрмасисö пышшыны. А кöда ньылыштас шёлкторсö, бурсö оз ни адззыв. А ежели эшö кöрткылаö, ёрдöмö, ― сымда и олас.

Петiс Ванька кусттэс пытшкись, корис:

― Мунам, царевна, гортö, лёк бедаыс орддис тэнö. Локтiсö нiя дворецö, Ванька сетiс царевнасö медыджыт министрлö, а пристежсö аслыс колис. Царевнакöт янсöтчикö эшö öтпыр казьмöтiс сылö:

― Тэ эн жö вунöт мездiсьтö да кöсйöмтö!

Быдöс царскöй министррес вöлiсö хитрöйöсь, а медыджытыс ― быдöнся хитрöйжык. Сiя небыт кылöн да бöбöтчöмöн вермис сувтöтны царевнасö ас дор: бытьтö бедасис сiйö мездiс не вакыскалiсьыс, а сiя, министрыс.

Царевна сiдз и керис, и царь панталiс ассис медыджыт министрсö кыдз геройöс да быдкодь бурсö сы понда керис.

Ашыння рытас ю дорö нуöтiсö шöрöт царевнасö. Быдсöн дворецыс синваöн гывьясьö, да керны нем оз позь: сiдз тшöктiс царь.

Колисö царевнасö ыджыт пожум увтö. Пукалö сiя да курыт синва кисьтö. Сэтчö бöра аслас вöвжугöн Ванька локтö да юасьö горзiсьыслiсь:

― Тэ кин сэтшöмыс? Не я миян царевнаным? Царьлöн шöрöт ныв висьталiс, мыля сiя эстöн горзö.

Жалейтö сiйö Ванька, бурöтö:

― Ме тэнö мезда. Царевна оз верит сылö:

― Кöр Змей Горынычлiсь царьлöн стражаыс полö, тэ йылiсь, лякöсь ныра вакыскалiсь йылiсь, и баитны нем.

Ванька бöр оз керсьы:

― Мезда. Сет меным ленточкатö да пелькытшшетö, а ачыт дзебсись кусттэзас.

Царевна сэсся эз понды пыксьыны, сетiс Ванькалö ленточка да пелькытшшез, сайöвтчис кусттэз сайö.

Ванька манитчытöг чапкис мешöксö берег дорись кушинас, гöрöдалiс ленточкасö куимлаöт, вашкыштiс бабыслiсь кöрткывсö:

Менчим сёй да тэрмась,

Менчим сёян ― берездась.

Менам дума крепыт,

Менам кылö лякыт ―

Кыдз висьталi, сiдз и лоас.

Сюйыштiс ленточкасö мешöкас, ачыс дзебсисис кусттэс коласö.

Пондiс гардны тöв ― этö локтiс Змей Горыныч да кошшö аслыс сёянсö. Сылöн кык юр биöн пöлялöны, а куимöтыс либи-лёби öвтчö.

Вот Змей Горыныч казялiс мешöксö, кватитiс гыжжезнас да сюйыштiс веськыт юрыслö öмас. И бöра сiдз жö шогмис, кыдз и шульга юрыскöт: сiя кальс-кальс керис пиннезнас да öшöтчис. Казялiс этö Змей Горыныч, бакöстiс-горöтiс повзьöмсяняс да лэбзис ю дорсис.

Шöрöт царевна кольччис ловья. Ванька вайöтiс сiйö дворецö да киись-киö сетiс мöдiк министрлö. Янсöтчикас Ванька висьталiс царевналö:

― Тэ эн жö вунöт мездiсьтö!

Куимöт лунö дворецись нуöтöны царьлiсь куимöт нывсö. Быдöнныс горзöны ― дугдыны оз вермö, сiдз кыдз öнi оз ни надейтчö, что царевна кольччас ловйöн. Но керны нем: нуöтiсö царевнасö ю дорö да колисö пожум увтö.

А Ванька-вакыскалiсь бöра сэтöн и эм. Сiя тöдö ни, что этö царевнасö сетiсö лёк змейыслö. Горзö царевна ― синваыс шорöн лэдзчö, некинöс оз адззы. Нем оз кыв. Кыдз вашöтны сылiсь ыджыт горесö?

Ванька дыр баитiс, медбы кöть невна лöньсис нывкаыс. А кöр царевна садясис, Ванька шуис:

― Ме тэнö мезда.

Но царевна оз кывзы сiйö:

― Да кыдз тэ сэтшöмыс менö мездан?

― Мезда. Вай-ко чикиссит ленточкатö да чунь вывсит зарни чунькытштö.

Царевна думайтö, что Ванька мездöмыс понда сымдочкасö мöдö босьтны, и ленточкасö да чунькытшсö сетiкö шуö:

― Кöбы кольччи ме ловья, дак сетi бы мездiсьöлö быдöс, мый корны пондiс.

― Спасибо тэныт, царевна, бур кыв понда! Ме верита тэныт.

Эз на ештö бытшöмика баитны, кыдз лэбтiсис ыджыт шум. Ванька дзебис царевнасö да вöвсö кусттэз коласö, тэрмасьöмöн ленточка вылас керис куим гöрöд, висьталiс ны весьтын бабыслiсь кöрткывсö:

Менчим сёй да тэрмась,

Менчим сёян ― берездась.

Менам дума крепыт,

Менам кылö лякыт ―

Кыдз висьталi, сiдз и лоас.

Сюйыштiс Ванька ёрдöм ленточкасö идзаса мешöкö, мешöксö чапкис берег дорас, ачыс дзебсисис.

Пондiс соровтны-бергöтны тöв ― этö Змей Горыныч локтiс. Сьöкыта, уки-пыки лэбзьö, а бинас сьöласьö только öтiк юр, мöддэс либи-лёби öвтчöны.

Кылö ни Змей Горыныч, что и талун сылö буржыкыс оз ло, да велалöма горшавны и сёравно сёйны колö царевнасö. И кватитiс гыжжезнас мешöксö, татшкис öмас да сэк жö и берездасис буждöминас.

― Вот тэ и ловйöн кольччин, царевна, ― висьталiс Ванька. ― Мунам дворецö.

Царевна радувьяс уськöтчис сiдз котöртны, что Ванька вöвжугнас вöтiс сiйö вöлись дворец воротаэз дынын да дöвкис сылö:

― А эд небытшöм сiдз керны ― мездiсьтö кольны! Да и царевналö оз лöсяв буса туй кузяс котрасьны.

И пуксьöтiс Ванька царевнасö аскöттяс ордчöн, а дворецас киись-киö сетiс аймамыслö.

Дыр мыйись али чожа, но царь да царица нач лöньсисö да вöлись тöдвыланыс усис лёк змейсянь царевнаэзöс мездöмыс. И царь висьталiс лун да час, кöр царевна мездiссезлö пондасö сетны ыджыт козин.

Эта лунö дворец дынас отирыс чукöртчис сымда, что шöр не дор оз тыдав, и быдлаын шынь-серöм да гажöтчöм.

Дворец дынö мунiс и Ванька-мездiсь, сувтчис матöжык сэтчö, кытчö локтас царскöй семья.

И вот дворец оградаö иньнас да ныввезнас петiс царь, а ны бöрсянь ― министррез да стража.

Лыддьöтiсö царьлiсь указ: медсмелöйлö, кöда медодз кутчис вермасьны Змей Горынычкöт да мездiс царьлiсь медыджыт нывсö, сетны царевнасö да козьнавны джын царство; мöд мездiсьлö сетны шöрöт царевнасö да джын царстволiсь джынсö; куимöт мездiсьлö сетны медучöт царевнасö да козьнавны джынсö сэтiсь, мый кольччис царствоас.

Ванька сулалö осьта öмöн да дивуйтчö: кытчö сымда богатствосö сылö, ва кайöтiсьыслö? И шуис сiдз керны: босьтас ас саяс медучöт царевнасö и медучöт козинсö.

Царь юалö медыджыт нылыслiсь:

― Висьтав-ко миянлö, царевна, кин тэнö мездiс лёк бедасис?

Ванька оськöвтiс царьыс дынö матöжык да царевнаыслiсь пристежсö мыччис ― ась пö царевнаыс одзжык казялас ассис мездiсьсö. Но царевна эз и дзарнит сы вылö, а мыччалiс медыджыт министр вылö.

Медтом царевна казялiс Ванькаыс киись пристежсö да юалiс:

― Дона сойиньöй! А кытöн инö тэнат медбасöк пристежыт? Эн я козьнав сiйö аслат мездiсьлö? Ась сiя мыччалö миянлö пристежсö!

Медыджыт министр вежöртiс, мый йылiсь сёрниыс, öбидитчöмöн горöтчис:

― Ог жö понды пристежсö сьöрам кыскавны ― гортö коли.

Царь юалö шöрöт нылыслiсь:

― Висьтав-ко миянлö, царевна, кин тэнö мездiс лёк бедасис?

Ванька мыччис царевналiсь пелькытшшесö, медбы сiя чожажык казялiс ассис мездiсьсö. Да только и öнi весь мыччис: царевнаыс мездiсьнас шуис мöдöдз министрсö.

Медтом царевна шöрöт сойыслiсь юалiс:

― Дона сойиньöй! А кытöн инö тэнат медбасöк пелькытшшет? Эн я козьнав нiйö аслат мездiсьлö?

Ась сiя мыччалас нiйö!

И мöдöдз министрыс кужис петны: тöдвылам пö эз вöв, медбы сьöрам босьтны.

Царь юалö медучöт нылыслiсь:

― Висьтав-ко и тэ, царевна, кин тэнö мездiс.

Ванька повзис сэтöн: а кыдз и сiя адззис кытшöмкö министрöс? Да висьталас эшö, что вакыскалiсь мырддис сылiсь чунькытшсö, ― и зонкаыс дзебсисис йöзыс коласö. Но медтом царевна адззис сiйö да петкöтiс царьыс и министррес одзö, юöртiс:

― То кöда менам мездiсьö да жöникö!

Царь местаас кынмис, министррес синнэзнысö барöтiсö, отирыс окнитiс!

А царевна одзлань висьтавлö:

― Ю дорас ме сылö сетi чунькытшöс. Мыччав сiйö, Ваня. Ванька мыччалiс чунькытшсö да висьталiс, что царевнаыс ачыс сiйö козьналiс. Медтом царевна босьтiс Ванька дынiсь пристежсö да юалiс медпöрись сойыслiсь:

― Дона сойиньöй! А не тэнат я эта пристежыс? Сойыс эз босьт ассис пристежсö:

― Не менам, не менам!

Медтом царевна босьтiс Ванька дынiсь пелькытшшез, юалiс шöрöт сойыслiсь:

― Дона сойиньöй! А не тэнат я эна пелькытшшес? И эта сойыс бöбöтiс:

― Не менам, не менам!

Сэтöн и вежöртiс царьыс, мый петö, и шуис Ванькасö аслас наследникöн. Бöбöтчись министррес сайö мöд ныввесö лэдзис мунны, но некытшöм козин нылö эз сет: ась пö аслыныс богатствонысö шедтасö честнöй уджöн, а не бöбöтчöмöн-ылöтчöмöн. И царьлiсь этö бытшöм решеннёсö ошкис быдöс отирыс.

Сiя кадсянь картiöн орсöмсö царь чапкис да и мöдiккезöс пондiс велöтны:

― Картiöн орсöм бурöдз оз вайöт!

Дыр мыйись я, чожа мыйись я, царь кулiс, и трон вылö пуксис Ванька ― вакыскалiсь. Сiя дырся-дыр царствуйтiс и пыр керис бура-бытшöма: беднöйесö да уджалiссесö эз öбидитлы, а дышкучиккеслö да бöбöтчиссеслö эз сет вельмыны.


 


Дата добавления: 2015-11-16; просмотров: 36 | Нарушение авторских прав


<== предыдущая страница | следующая страница ==>
БЫДÖССЯ ВЫНАЖЫК ВА| ПЕТРУНЬ ДА ПЕТЯ-ПЕТУШОК

mybiblioteka.su - 2015-2024 год. (0.026 сек.)