Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшалар

№	Емле	Жұрнақ	Мысал
	Көмектес септіктің жалғаулары	-мен, бен, пен	баламен,жұлдызбен, жолдаспен;
	Тәуелдік мағынадағы жұрнақтар (иелік форма)	-нікі, -дікі, -тікі	Майранікі, атамдікі, Мақсаттікі;
	Зат есімнің рең мәнін тудыратын жұрнақтар	-еке, -ке, -сымақ, -тай, -жан	Басеке, кісісымақ, шешетай
	Белгілі бір сөздерге ғана жалғанатын шет тілінен енген жұрнақтар	-қор, -паз, -қой, тал, -дар, -хана, -кер, -гер, -кеш, -кес, -күнем, ов(а), -ев(а), -ин(а), -бей	Еңбекқор, өнерпаз, әуесқой,сімтал, кіріптар, емхана,айтыскер, қаламгер,арбакеш,даукес,пайдакүнем,Әуезов(а), бейтарап.

Қазақ тілінде буын үндестігіне бағынбай жасалатын күрделі сөздер де бар. Мысалы,

қос сөздер: салт-дәстүр, некен-саяқ, азық-түлік, қыз-келіншек, көрші-қолаң, аумалы-төкпелі, аға-іні, т.б.;

біріккен сөздер: Есекқырған, Екібастұз, түйетабан, Алтынемел, көкқұтан, итмұрын, егеуқұйрық, ақсүйек, Аягөз, т.б.;

тіркес сөздер: келе жатыр, көк ала, жақын жер, самал жел, жетпіс тоғыз,алтыншы үй, талдырмаш денелі, т.б.

Дыбыс үндестігі
ІЛГЕРІНДІ ЫҚПАЛ	КЕЙІНДІ ЫҚПАЛ
Сөз ішінде немесе сөздер аралығында алғашқы дыбыстың өзінен кейінгі дыбысқа әсерін тигізіп тұруын ілгерінді ықпал дейміз. (1 –>2)	Сөз ішінде немесе сөздер аралығында кейінгі дыбыстың өзінен бұрынғы дыбысқа әсер етіп өзгертуін кейінді ықпал дейміз: (2<- 1)
бала-лар (бала-дар не бала-тар емес), күздік (күз-тік емес), қар-лы (қар-ды, қар-ты емес), от-пен (от-бен я от-мен емес), космос-қа (космос-ға я космос-да емес), Ленинград-қа (Ленинград-ға емес). Қоныспек Қонысбек Тыныспек Тынысбек тас пер тас бер	күрек — күрегі, доп — добы, тарақ — тарағы, тап — таба, тауып — (тапып емес). Жанпейіс -Жампейіс асшы -ашшы, колхозшы -колхошшы

Лексика (грек. лексикос — сөздік) — тілдегі сөздердің жиынтығы, сөздік құрам.Бұл термин қазақ тілінде сөздік құрам деген атаумен аталады.

Морфология- сөз құрамы қосымша жән сөз таптарын зерттейді.

Антоним - мағыналары бір біріне қарама-қарсы сөздер.

Омоним - дыбысталуы бірдей бірақ мағыналары әр түрлі сөздер.

Синоним - айтылуы әр түрлі, бірақ мағыналары бір-біріне жақын сөздер.

Дара: түбір сөз, туынды сөз; күрделі сөз: қос сөз, біріккен сөз, қысқырған сөз, тіркескен сөз.

Жалғау: көптік, жіктік, септік, тәуелдік; жұрнақ: сөз тудырушы, сөз түрлендіруші.

Сөздің тура мағынасы: терең көл, ашық терезе, өткір қайшы, домбыра шерту, майлы төстік.

Ауыспалы мағынасы: терең ой, ашық мінез, өткір көз, сыр шерту, майлы дастархан.

4

4

4

4

4

4

6

6

6

6

6

9

9

9

Дата добавления: 2015-08-18