Читайте также:
|
Са старажытных часоў чалавек вядзе перапіску з іншымі людзьмі. Гліняныя таблічкі, берасцяныя граматы, лісты на пергаменце — усё роўна на чым, але чалавек стараўся выказаць свае думкі і спадзяванні з дапамогай ліста. Напэўна ўжо тады існавалі дзелавыя лісты, з дапамогай якіх чалавек ажыццяўляў абмен інфармацыяй, рабіў прапановы і вёў перагаворы. Прыступаючы да складання афіцыйных лістоў, мы ніколі не задумваемся аб тым, што гэтая практыка ўзыходзіць яшчэ да часоў старажытнасці.
Моўныя формулы, віды, разнавіднасці афіцыйнай карэспандэнцыі, фармуляры, спосабы афармлення і працы з ёй выпрацоўваліся стагоддзямі. Шматлікія віды лістоў маюць тысячагадовую гісторыю. Дзелавая перапіска — неад’емны сродак сувязі. Сувязі прадпрыемстваў і ўстаноў са знешнімі арганізацыямі, бо менавіта лісты злучаюць арганізацыю-аўтара з іншымі ўстановамі.
Службовы ліст — гэта абагульненая назва розных па змесце дакументаў, аформленых у адпаведнасці з пэўнымі нормамі, якія перасылаюцца па пошце, па факсу або іншым спосабам. Без перабольшвання можна сказаць, што гэта адзін з самых распаўсюджаных відаў службовых дакументаў, таму, ад таго наколькі тэкст пісьма дакладны, пісьменны, карэктны, шмат у чым будзе залежаць поспех у вырашэнні пэўных пытанняў, а значыць і ўсяго прадпрыемства ў цэлым.
Яшчэ ў пачатку XVIII ст., у Расіі пачалі выдавацца зборнікі ўзораў дакументаў, якія называліся «письмовниками». Папярэднікамі «письмовников» былі «формулярники», вядомыя на Захадзе ўжо ў
VII ст., а ў Расіі — з першай трэці XVI ст. (у прыватнасці, «формулярники» маскоўскай мітрапалітчай кафедры) — апісанні рэквізітаў дакумента, размешчаных у вызначанай паслядоўнасці. Раннія «письмовники» ўтрымлівалі ўзоры пабудовы дакументаў па вызначанай схеме, шаблонныя наборы фраз і выразаў, якія з’яўляліся неад’емнай часткай фармулярнага этыкету і якія адлюстроўвалі афіцыйныя адносіны. Другі від ранніх «письмовников» — «титулярники», якія змяшчалі звесткі аб тым, як запісваць поўны царскі тытул. Сферу прыватных адносін і прыватнай перапіскі «письмовники» не рэгламентавалі. Для дзяржаўных дакументаў (актаў, загадаў і інш.) звычайна выкарыстоўвалі гербавую паперу са штучнымі клеймами і малюнкам дзяржаўнага герба. Некаторыя дакументы дазвалялася пісаць на простай паперы звычайнага фармату. Патрабаванні да почырку былі досыць высокія: ён павінен быў быць выразным, чыстым і прыгожым. Лісты адпраўлялі ў канвертах.
Справавыя лісты ўяўляюць сабой афіцыйную карэспандэнцыю і ўжываюцца для вырашэння шматлікіх аператыўных пытанняў. Справавы ліст — заўсёды афіцыйнае паведамленне. Інфармацыя, якая змяшчаецца ў справавым лісце, мае пратакольны характар. Вось чаму лісты рэгіструюцца, і факт вуснага паведамленні не выключае патрэбы паштовага адпраўлення. Існуе некалькі класіфікацый справавых лістоў, у аснове якіх ляжаць розныя класіфікацыйныя прыметы.
Класіфікацыя справавых лістоў:
1) па функцыянальнай прымеце:
— лісты, якія патрабуюць ліста-адказу (ліст-пытанне; ліст-просьба; ліст-зварот; ліст-прапанова і інш.). Лісты-адказы павінны заўсёды утрымліваць індэкс таго ліста, які быў прычынай для перапіскі;
— лісты, якія не патрабуюць ліста-адказу (ліст-папярэджанне; ліст-запрашэнне і інш.);
2) паводле структуры:
- рэгламентаваныя (стандартныя) лісты, якія вырашаюць тыповыя пытанні рэгулярных эканоміка-прававых сітуацый і рэалізуюцца ў выглядзе стандартных сінтаксічных канструкцый;
- нерэгламентаваныя справавыя лісты, якія ўяўляюць сабой аўтарскі тэкст, рэалізуемы ў выглядзе фармальна-лагічнага апавядання або этыкетнага тэксту;
3) паводле тэматычнай прыкметы:
- справавая карэспандэнцыя (перапіска, якая афармляе эканамічныя, прававыя, фінансавыя і ўсе іншыя формы дзейнасці прадпрыемства);
- камерцыйная карэспандэнцыя (перапіска па пытаннях матэрыяльна-тэхнічнага забеспячэння і збыту);
4) па прыкмеце адрасата:
- звычайныя;
- цыркулярныя, якія накіроўваюцца з адной крыніцы некалькім адрасатам;
5) паводле кампазіцыйных асаблівасцей:
- аднааспектныя лісты, якія разглядаюць адну праблему, пытанне;
- шматаспектныя лісты, якія разглядаюць некалькі праблем. Шматаспектным лічыцца ліст, які змяшчае аднатыпныя і разнатыпныя аспекты — просьбы, паведамленні, прапановы.
Віды некамерцыйных справавых лістоў:
- ліст-просьба,у якім выкладаецца якая-небудзь просьба, пры гэтым у ёй падкрэсліваецца зацікаўленасць арганізацыі ў яе выкананні. Просьба можа выкладацца ад першай асобы адзіночнага ліку, ад першай асобы множнага лікі; ад трэцяй асобы адзіночнага ліку і ад трэцяй асобы множнага ліку (прашу, просім, просіць, просяць);
- суправаджальныліст складаецца пры адпраўленні адрасату дакументаў або матэрыяльных каштоўнасцяў. Такі ліст апраўдвае сябе ў тых выпадках, калі ўтрымлівае дадатковыя тлумачэнні да прыкладзенага дакумента;
- ліст-паведамленне, у якім падаецца якая-небудзь інфармацыя, не якая патрабуе адказу або пацвярджэння з боку арганізацыі ці асобы, якой высылаецца дадзены ліст;
- ліст-пацвярджэнне ўтрымлівае паведамленне аб атрыманні якіх-небудзь адпраўленняў або аб тым, што раней складзены дакумент застаецца ў сіле. Таксама можна пацвярджаць факт або дзеянне;
- ліст-напамінадпраўляецца ў тых выпадках, калі нельга атрымаць адказ па тэлефоне ці пры асабістай сустрэчы. Складаецца з двух элементаў: напамін аб выкананні нечага; меры, якія будуць прынятыя ў выпадку невыканання дамовы;
- ліст-запрашэннепішацца ў тым выпадку, калі арганізацыя жадае запрасіць іншую арганізацыю на якое-небудзь мерапрыемства. У такім лісце ўказваецца час, месца і дата правядзення мерапрыемства;
- ліст-падзяка, у якім выказваецца падзяка за выкананне чаго-небудзь;
- гарантыйны ліст складаецца з мэтай пацвярджэння вызначаных абавязацельстваў і адрасуецца арганізацыі ці канкрэтнай асобе.
Віды камерцыйных справавых лістоў:
а) ліст-запытанне і адказ на яго. Дадзеныя віды камерцыйнай карэспандэнцыі з’яўляюцца рэалізацыяй двухбаковай сувязі ў пісьмовай форме. Запытанне ўяўляе сабой зварот асобы, якая жадае заключыць пагадненне. У запытанні абавязкова паказваецца назва тавара (паслуг), умовы, на якіх пажадана атрымаць тавар, умовы плацяжу, колькасць і якасць тавара;
б) аферта і адказ на яе. Аферта (ад лац. оfferta — ахвяра) — прапанова адной асобы другой асобе заключыць здзелку з дакладным пералікам усіх яе ўмоў. У гэтых лістах звычайна паказваецца, на якіх умовах павінен адбыцца абмен таварамі (паслугамі). У адказе паказваецца згода ці нязгода з прапанаванымі ўмовамі.
в) ліст-прэтэнзія (рэкламацыя), адказ на яго. Рэкламацыя ўтрымлівае прэтэнзіі да таго боку, які парушыў прынятыя на сябе па дамове абавязацельствы і патрабаванні пакрыцця страт. Яна можа быць прад’яўлена ў дачыненні якасці, колькасці тавараў, тэрмінаў пастаўкі і інш. Рэкламацыя ўтрымлівае:
1) падставы для прад’яўлення прэтэнзій;
2) доказы нанесенага ўрону;
3) пэўныя патрабаванні боку, які прад’яўляе прэтэнзію. Рэкламацыя прад’яўляецца ў пісьмовым выглядзе, з прыкладаннем усіх неабходных дакументаў. У адказе на рэкламацыю паведамляецца, што інфармацыя прынята да разгляду; яна разглядаецца поўнасцю, часткова альбо адхіляецца; грашовая выплата зроблены;
г) электронныя лісты. Электронная пошта — гэта асаблівы від камунікацый, які дазваляе пры жаданні мець зносіны ў дыялогавым рэжыме, у рэжыме тэлеканферэнцый і інш. Гэты від перапіскі мае як вялікія магчымасці, так і вялікія цяжкасці праз спецыфіку электроннай перапіскі. З аднаго боку, электронныя лісты амаль нічым не адрозніваюцца ад сваіх звычайных папярэднікаў — папяровых лістоў. У электронным лісце ёсць адрас адрасата і адрас адрасанта, у сістэмных паведамленнях змешчаны дата і час адпраўлення і атрымання паведамлення, тэкст ліста і подпіс таго, хто адпраўляе ліст, захоўваецца радок «Subject» або тэма паведамлення, ёсць магчымасць даслаць копію, таксама можна дадаць файлы, якія змяшчаюць пэўную інфармацыю.
Правілы афармлення і структура справавых лістоў. Звычайна службовы ліст складаецца з некалькіх тыповых структурных элементаў:
а) вобласць загалоўка. У гэтай частцы ліста злева размяшчаецца вуглавы штамп арганізацыі з указаннем назвы арганізацыі, яе паштовых і іншых рэквізітаў, а таксама рэгістрацыйны нумар і дата рэгістрацыі ліста як выходнага дакумента. Калі службовы ліст з’яўляецца лістом-адказам, то тут жа паказваецца, на які дакумент адказвае дадзены ліст. У правай частцы загалоўка размяшчаюцца рэквізіты адрасата. Ніжэй вуглавога штампа размяшчаецца загаловак да тэксту дакумента.
Моўная канструкцыя загалоўка можа мець выгляд:
- прыназоўнік аб + назоўнік у месным склоне (Аб пастаўцы аўтамабіляў);
- па пытанні аб + назоўнік месным склоне (Па пытанні аб пастаўцы запчастак) і інш.;
б) тэкст ліста. Асноўныя асаблівасці афармлення тэксту ліста заключаюцца ў наступным:
1) тэкст службовага ліста, як правіла, павінен закранаць адно пытанне або некалькіх пытанняў, калі яны ўзаемазвязаны і будуць разглядацца ў адным структурным падраздзяленні арганізацыі-адрасата;
2) тэкст ліста, як правіла, складаецца з дзвюх частак: у першай частцы выкладаецца прычына або абгрунтаванне складання ліста, прыводзяцца спасылкі на дакументы, якія з’яўляюцца падставай для падрыхтоўкі ліста; у другой частцы, якая пачынаецца з абзаца, змяшчаюцца вывады, прапановы, просьбы і інш.
Лісты друкуюцца на стандартных лістах або бланках фармату А4 або А5; пры афармленні ліста на дзвюх і больш старонках другая і наступныя старонкі нумаруюцца пасярэдзіне верхняга поля ліста арабскімі лічбамі. Калі ліст аформлены на бланку службовай асобы, то яго тэкст выкладаецца ад першай асобы адзіночнага ліку («прашу...», «накіроўваю...»). У астатніх выпадках змест ліста выкладаецца ад трэцяй асобы адзіночнага ліку. Калі да тэксту ліста прадугледжаны дадатак, то ён змяшчаецца ніжэй асноўнага тэксту, напрыклад Дадатак: на 10 с. у 1 экз. Калі дадаткаў некалькі, то даецца скарочаная назва кожнага дакумента дадатку з пазначэннем колькасці асобнікаў і лістоў;
в) вобласць подпісу. Тут называецца пасада і прозвішча асобы, якая падпісала ліст. Калі выканаўцам дакумента была іншая асоба, то прозвішча выканаўцы і яго тэлефон (або іншыя рэквізіты, калі гэта неабходна) паказваюцца ў ніжняй частцы ліста з левага боку.
Гласарый
Аўтабіяграфія — дакумент, у якім змешчаны афіцыйныя звесткі пра жыццёвы шлях (год і месца нараджэння, сацыяльнае становішча, адзначаюцца важныя вехі жыццёвага шляху чалавека), напісаныя ад першай асобы.
Вызначэнне — усякае, акрамя прысуду і пастановы, рашэнне, якое вынесена калегіяльным складам суда.
Даведка — дакумент, які змяшчае апісанне і пацвярджэнне тых ці іншых фактаў.
Дакладная запіска — дакумент, адрасаваны кіраўніку дадзенай ці вышэйшай установы, які ўтрымлівае дасканальны выклад якога-небудзь пытання з вывадамі і прапановамі складальніка.
Даручэнне (даверанасць) — дагавор, у адпаведнасці з якім адзін бок (даверыцель) даручае другому боку (давераннаму) здзяйсняць ад яго імя і за яго кошт пэўнае (азначанае) юрыдычнае дзеянне.
Загад — прававы дакумент, які выдаецца аднаасобна кіраўніком арганізацыі для вырашэння пэўных задач, якія стаяць перад дадзенай арганізацыяй.
Заява — гэта пісьмовая просьба адной асобы (ці групы асоб) ва ўстанову, арганізацыю альбо да службовай асобы. У гэтым дакуменце звычайна просяць прыняць на вучобу, у члены арганізацыі, на работу, просяць вырашыць якое-небудзь пытанне.
Касацыйная скарга — скарга на прысуд, які не набыў моцы.
Пратакол — дакумент, які сведчыць аб факце вытворчасці, змесце і выніках працэсуальных дзеянняў, складзены ва ўстаноўленай форме.
Прыватная скарга — скарга на вызначэнне суда першай інстанцыі і пастанову суддзі, якія не ўступілі ў сілу (не набылі моцы).
Распараджэнне — прававы акт, які выдаецца аднаасобна кіраўніком арганізацыі або яго намеснікам для вырашэння аператыўных пытанняў асноўнай дзейнасці.
Распіска — гэта дакумент з подпісам, які пацвярджае факт атрымання ад прыватнай асобы або установы чаго-небудзь у часовае карыстанне (рэчы, дакументы, грошы), а можа і на пастаяннае карыстанне.
Скарга — афіцыйная заява аб незаконным або няправільным дзеянні якой-небудзь асобы, установы, арганізацыі.
Хадайніцтва — афіцыйная просьба, скіраваная да органа, які вядзе судовы працэс.
Дата добавления: 2015-11-26; просмотров: 379 | Нарушение авторских прав