болады, яғни 6=dW/dS
43.Кардиомиоцит потенциалын зерттеу әдістері. Кардиомиоциттегі қозу құбылысын арнаулы әдістермен зерттейді. Соның бірі кальции иондарын блокатор арқылы тежеу әдісі. Миоциттегі кальции тогын (кальции иондарының ағынын) тежейтін Д-600, верапамид, Li Mn2+ металдарының катионы т.б. препараттар анықталды. Олар кальции иондарын жасушаға енуін тежейді, соның нәтижесінде мембранадағы әсер потенциалының шамасы мен түрі өзгереді. Жүрізілген тәжрибелер кальции каналдарын тетродотоксинмен, натрии ионымен тежеуге болматындығын көрсетті, бұл жағдай кардиомиоцитте жеке кальции каналдарынынң болатындығын дәлелдейді.Келесі люминесценттік талдау әдісі. Бұл әдіс жарқырауық медузадан алынған экворин ақуызы арқылы кальции иондарының тасымалдауын бақылауға болады. Оның басты ерекшілігі кальции ионын қосып алған экворин ақузы өзінен жарық шығарып, люминесценцияланады. Экворин ақузын жүрек бұлшық еті дәрілеріне қосып береді де,арнаулы оптикалық құралдармен оның шығарған жарығының интенсивтілігін өлшейді. Осылайша алынған мәліметтер арқылы жүрек бұлшық еттерінде кальции иондарын тасымалдау кезінде әсер потенциалы өзгерісін сипаттауға болады.
44. Жүректе потенциалдың таралуы. Жүрек құлақшасында орналасқан, тұрақты түрде үздіксіз электр импульсін өндіретін синоаурикуперлы түйіні деп аталатын ерекше нүкте бар. Ол өндірген электр импульсі жүрек бұлшықеттерінде таралып, жүрек қарыншасы мен жүрекшелерде кезек-кезегімен синхронды түрде жиырылуын қамтамасыз етеді. Жүректің жиырылу жиілігі синоаурикуперлы синус түйінде автоматты түрде өндіретін қозуға байланысты сондықтан пейсмекер деп аталады, жүрек құлақшасында әр түрлі жолдармен тараған электр импульстарын өткізбейтін қарыншаны жүрекшеден бөліп тұратын атровентрипутерлы түйінге бір мезгілде жетеді. Тек осы түйін ғана қозуды яғни электр импульстарын қарыншадан жүрекшеге жеткізетін бір жол болып саналады. Бұл түйіндің электрлік кедергісі жоғары. Аталған құбылыс ат атриовентрикулярлы тежеу деп аталады. Бұл тежеу диастола кезінде қарыншада жиналған барлық қан көлемін жүрекшенің жиырылуына дейін жүрекшеге жиналуына жететіндей уақыт береді. Атриовентрикулярлы түйіннен тараған электр импульсі жүректің өткізгіш келесі буыны- Гиса шоғына (түйініне) жетеді. Бұл аймақтағы талшықтар жуан болғандықтан оларда электр импульстары 2-3 м/с жылдамдықпен тарайды. Гиса шоғынан Пуркинье талшықтары тарайды, олардың диаметрлері миокард талшығына қарағанда үлкен, сондықтан бұл талшықтрда электр импульстарының таралу жылдамдағы 4-5 м/с жетеді. Ары қарай электр импульстарның таралуы баяулайды, бұл жүрекшенің барлық бұлшық еттерінң синхронды түрде жиырылуына мүмкінді береді. Осылайша электр импулісі жүрекшенің қарынша аймағанда жиырылмаған бөлігіне жетеді
45. Эйтховен теориясы:жүрек электрлік диполь. Медициналық практикада жүрек потенциалын өлшеу әдісін электрокардиография(ЭКГ) деп атайды, ал өлшеу құралын электрограф деп, өлшеу нәтижесінде алынған қағаздағы жазба мәлімет электрограмма деп аталады. Оның негізіне Эйнтховенның тармақтар теориясы алынған. Бұл теорияға сәйкес жүрек диполдық моменті РЖ болатын электр диполі ретінде қарастырылады, ол жүрек қызметінің циклына сәйкес уақыт өтуіне қарай өз осі бойымен кеңістікте бұрылады, орналасуын өзгертеді. Эйнтховен жүректі үштары «оң қол - сол қол- сол аяқ» болатын тең қабырғалы үшбұрыштың ортасында орналасқан деп санауды ұсынған (7 сурет). Олай болса диполдің дипольдік моментінің үшбұрыш қабырғаларына түсіретін проекциясы жоғарыда аталған нүктелер арасындағы потенциал айырымына тең, ол өз кезгінде жүрек потенциалын сипаттайды. Биопотенциалдары өлшенетін екі нүкте жұбы «тармақтар» деп аталады. Осыған сәйкес 1912 ж. Эйнтховен «ОҚ- СҚ-СА» тармақтарын «стандартты тармақтар жүйесі» деп атауды ұсынды және ол үш тармақтан тұрады. І тармақ «оң қол- сол қол», ІІ тармақ «оң қол- сол аяқ», ІІІ тармақ «сол қол- сол аяқ». Әр тармаққа өз потенциалдар айырымы UI: UII: UIII сәйкес келеді. Жүрек - диполдің үшбұрыш қабарғаларына түсіретін диполдік моментінің проекциясы Pi мен потенциалдар айрымы Ui арасында мынадай тәуелділік анықталған UI: UII: UIII = РI: РII: РIII.«Диполь-жүрек» уақытқа байланысты өз осімен айналатындықтан оның тармақтардағы проекциясы потенциалдар айрымының уақытқа тәуелділігін көрсетеді, оны электрокардиограмма (ЭКГ) деп атайды (8 сурет). Жүрек -диполдің РЖ моменті мен оның І тармақтағы проекциясы арасындағы a бұрыш жүректің электрлік осінің бағытын көрсетеді, ол көбіне жүректің анатомиялық осімен сәйкес келеді.
46. ЭКГ ның тармақтары мен толқындары (интервалдар) Экг ні тіркеу үшін потенциалдары әр түрлі екі нүктенің арасындағы потенциалдардың айырымының уақытқа тәуелділігін тіркесе жеткілікті. Жүрек жиырылуы нәтижесінде пайда болған потенциалдар айырымының уақытқа тәуелді өзгерісі тіркелетін екі нүктені тармақ деп атайды. Ағзада мұндай бірнеше тармақтар жүйесі кездеседі. Олар адам денесіне бекітілетін электродтардың орнына байланысты болады. Мысалы, шеткі тармақ немесе кеуде тармағы және т.б. бұл тармақтарды қалыпты тармақтар деп атайды. Оларды алу үшін электродтарды аяқ және қолға бекітеді. Оң тірсекке жермен қосылатын сым жалғанады. Сонымен қатар, қосымша кеудеге бекітетін электрод та қолданылады. Кеуде электродтарын 1946 жылы Вильсон ойлап тапқан. Бұл электродтар адамның кеуде қуысының алдыңғы бетіне орналастырылған белсенді электродтардың арасындағы потенциалдар айырымын анықтайды. Бір полюсті кеуде электродтары V әрпімен таңбаланады. Кеуде шықпаларының саны – 6(V1-V6). V1 белсенді электрод төс сүйектің оң жақ жиегінде, төртінші қабырға аралығында орналасады. V2 белсенді электрод төртінші қабырға аралығында, төс сүйектің сол жиегіне орналастырылады. V3 белсенді электрод V1 менV4 арасын қосатын түзудің ортасына орналасады.V4 белсенді электрод бесінші қабырға аралығында, сол бұғана орталық сызығының бойында орналасады.V5 белсенді электрод бесінші қабырға аралығында, алдыңғы сол қолтық асты сызықтың бойында орналасады.V6 белсенді электрод бесінші қабырға аралығында, ортаңғы сол қолтық асты сызығында орналасады. Электродтар мына ретпен қосылады: Қызыл (R) оң қолға байланады. Сары (L) сол қолға байланады. Қара (N) оң аяққа байланады. Жасыл (F) сол аяққа байланады.
47.ЭКГ талдау, есептеу. ЭКГ нің тістерін латын әріптері P,Q,R,S,T,U мен белгілейді, ал оның бұраңдаған бөліктерін толқын деп атайды. Электрокардиограммадағы Р тісі жүрек құлақшасының жиырылуы басталарында, ал Т соңғы кезеңінде пайда болады. Q-T аралығының өзгерісі жүректе әр түрлі функционалдық бұзылу болғанда байқалады. Мысалы, Q-T аралығы түрегеп тұрған жағдайда жүректің соғу режимі жиілегендіктен қысқарады, ал жатқанда бұрыңғы қалпына қайтып келеді. Дем алған кезде аздап қысқарады, ал терең дем шығарған кезде алғашында тахикардияның әсерінен қысқарады, содан соң брадикардияның пайда болуынан ұзарады. Физикалық жүктеме оның аралығын қысқартады, ал көз алмасындағы қысым оны ұзартады. R тісі жүрек қарыншасының белсенді бұлшықеттерінің ұлпаларының потенциалын көрсетеді. Оның амплитудасы сәйкес қарыншаның бұлшық ет массасының шамасына тәуелді. Ұсақ U толқындары Т толқынының артынан жүрек қарыншалары босағаннан кейін пайда болады. 1) алдымен бір тармақ үшін ЭКГ тістерінің биіктігі мен ұзақтығын өлшеу керек. Мұнда көбінесе II тармақ өлшенеді. 2) ЭКГ тісінің биіктігін h өлшеу калибровты импульстың биіктігі ЭКГ да тұрақты болады. 3) ЭКГ нің әр тісіне сәйкес келетін потенциалдар айырымын U=h/s формуласы есептелінеді.
48. Тәуліктік ЭКГ. Холтер мониторингі. Қазіргі кезеңде қан қысымын автоматты түрде тәулік бойы тіркейтін қондырғылар бар. Олар артериялық қысымның шамасын жүрек ұрысын өлшеу кезінде орын алған қателіктерді тәулік бойы уақытқа сәйкес тіркеп, мониторинг жасауға мүмкіндік береді. Құралда тіркелген мәліметтерді компьютер жадына көшіруге немесе қағазға басып шығуға болады. Артериялық қысымның тәулік мониторингі 1 рет өлшенген қан қысымына салыстырғанда беретін диагностикалық мәліметі көп, сондықтан оны артериялық қан қысымы жоғары ауруларды емдеуде кең түрде қолдануда.
49.Адам ағзасындағы түрлі потенциал түрлері. (ЭЭГ, ЭМГ және басқалары) Электроэнцефалография (ЭЭГ)- ми қабаттарының жұмыс істеу кезіндегі биоэлектрлік белсенділігін зерттейтін әдіс. Жүйке жасуша мембранасының тыныштық күйдегі потенциалы 60-70 мкВ. Зат алмасу баяулаған немесе тоқтаған кезде нейрондардың электрлік белсенділігі төмендейді, сонан соң толық тоқтайды. Бұл мидың клиникалық және биологиялық қызметінің толық тоқтатылғандығының көрсеткіші. Жекеленген нейрондардың деңгейінде өтетін электрлік үдерістерді, сол нейрондарға тікелей енгізілген микроэлектродтардың көмегімен тіркеуге болады. Сау адамның ЭЭГ-сында біріктірілген (синхронды! Ми құрылымынң жақсы ұйымдастырылғаг ырғақты тербелістері болады. Қазіргі кезде мидың функционалдық белсенділігін реттеу, негізінен, бағаналық құрылымдармен және бірен-саран мидың алдыңғы преоптикалық аймағы арқылы орындалатындығы белгілі. ЭМГ-бұлшық еттерді зерттейтін әдіс яғни-электромиография.ЭРГ-электроретинография-көзге әсер ету кезіндегі көз торында пайда болатын биопотенциалда тіркеу.
50. Кардиостимулятор, это прибор, который генерирует электрические импульсы. В его состав входят источник питания в виде литиевых батареек, они обеспечивают большой срок службы и высокую надежность кардиостимулятора. В генератор электрических импульсов, входит и система контроля за частотой разрядов и система электрокардиографических датчиков, которые следят за собственным ритмом сердца, а так же другие устройства, которые обеспечивают возможность программирования и запоминания, а также систему, которая реагирует на изменение частоты сердечных сокращений. Электрические сигналы от кардиостимулятора по электроду проводятся к сердцу. При этом собственные сокращения сердца передаются по другому электроду в схему кардиостимулятора. Кардиостимулятор - маленькое устройство, работающее от батареи, которое помогает поддерживать нормальные сердечные сокращения, посылая электрические импульсы в сердце.
51. Биолг ж.е электр.емес сиг.тіркеу. Диагностикалық мақсаттарда адам ағзасындағы түрлі физиологиялық шамаларды өлшеуге тура келеді. Олардың көбінің табиғаты электірлік болмағандықтан ағзада ешқандай биоэлектірлік өзгерістер тудырмайды. Мысалы тамырдағы қан қысымы,жүрек соғуы,дене температурасы, т.б. физиологиялық факторлар (өзгерістер) жатады. Мұндай шамаларды тіркеу датчик деп аталатын құрал арқылы іске асырылады. Датчик деп электрлік емес шамаларды пропорционалды түрде электрлік сигналдарға айналдыратын құралды атайды. Медициналық датчиктер зерттелінетін ағза мен оны тексеретін, алынған мәліметті тіркейтін құрал арасын байланыстыратын бөлік қызметін атқарады.
52. Датчикпен элек.түрлері құр.мен параметр. Датчикке сырттан әсер ететін, яғни түрлендірлетін(өлшенетін) шаманы Х- кіріс сигналы деп, ал түрлендірілген (өлшенген) шамалардың әсерінен датчикте пайда болған электр сигналын, яғни ток күшін, кернеуді, кедергіні, жиіліктіY- шығыс сигналы деп атайды. Кіріс сигналына қан қысымын, ұлпаның қанға толуын, жүректіңсоғуын т.б. физиологиялық мәліметтерді, сондай –ақ химиялық (концентрация,тығыздық), механикалық (орын ауыстыру, жылдамдық) және физикалық (температура, ылғалдылық, жарықталыну, т.б.) шамаларды жатқызуға болады. Датчиктердің Y- шығыс сигналының Х кіріс сигналына функционалды тәуелділігін Y=f(X), не оның графигін датчиктердің сипаттамалары деп,ал S=dYdX өрнегімен анықталынатын шаманы датчиктің сезгіштігі деп атайды. Сезгіштік шекарасы деп датчик сезе алатын кіріс сигналының ең аз өзгерісін атайды.Датчиктер генераторлы және параметрлі деген топтарға бөлінеді. Генераторлыға өлшенетін шамалардың әсерінен датчикте электр қозғаушы күш (э.қ.к.) пайда болатындар жатады. Мұндай датчиктерге ток көздерінің қажетті жоқ.Параметрліге - өлшенетін шаманың әсерінен датчик параметрлерінің бірі (оның кедергісі, сиымдылығы,индуктивтілігі, өткізгіштілігі т.б.) өзгеретіндер жатады. Мұндай датчиктер сыртқы ток көздерінсіз жұмыс істей алмайды, әрі олар тізбектей жалғанады.
53. Генераторлы датчиктер. Мұндай датчиктер э.қ.к. пайда болуына байланысты мынадай түрлерге бөлінеді:1. Термоэлектрлік. Датчиктің бұл түрі әр текті екі металл өткізгіш (терможұп) түйіспесінің (контактысының) температурасы әр түрлі болуы себепті тізбекте термо э.қ.к. пайда болуына негізделген. Егер өткізгіштің біреуінің температурасы тұрақты болса, онда пайда болатын термо э.қ.к. 
=f(T) екіншіөткізгіштемпературасынатәуелдіболады. Температураныөлшеуүшінтермо э.қ.к. өлшейтін милливольтметр шкаласын температура бойыншабөлсежеткілікті.Терможұп(терможұп-екітүрлі металл контактысы)арнаулықоспалардан (платинородии-платина, мыс-констант, хромель-копельт.б.) жасалынады. Олармедицинададене мүшесінің, ұлпаішініңтемпературасынөлшеуде пайдаланады.2. Индукциялы. Датчиктіңбұлтүріөлшенетіншаманыңәсеріненконтурды(катушканы)қиыпөтетін магнит ағыныныңөзгерусалдарынан, солконтурдапайдаболатыниндукциялыэ.к.қ. пайдаболуынанегіздлген. Э.қ.к. шамасыэлектромагниттік индукция заңынасәйкес 
шамағатең.Мұндайдатчиктеркөмегіменжылдамдықты, егералынғансигналдыдифференциалдасаондаүдеуді, интегралдасаорынауыстырудыөлшеугеболады. Сондай-ақөкпеніжелдету, дірілпараметрлерін, баллистокардиограммалардытіркеуүшін қолданады.3. Пьезоэлектрлік. Датчиктіңбұлтүріөлшенетіншаманыңәсеріненпьезокристалдыдеформациялаукезіндеоныңбеттеріндеекі түрліэлектрлікзарядтардыңпайдаболуынанегізделген. Пьезокристалл ретінде кварц, сегнет тұзы, керамика т.б. қолданылады. Мұндай деректер жылдам өзгеретін қысымның параметрлерін, механикалық кернеуді, артериялық және веналық қан қысымын, пульсті өлшеуде, фонокардиограмманы жазуда пайдаланады.4. Оптикалық. Датчиктің бұл түрі фотоэффект құбылысына негізделген. Мұндай датчиктер ретінде вакуумды немесе вентильді фотоэлементтер қолданылады. Олар негізінен интенсивтілігі аз жарық ағынын, биолюминесценцияны, хемилюминесценцияны өлшеуде сондай-ақ кескіннің жарықтылығы күшейтуде, рентген және инфрақызыл сәулелерін көруде пайдаланады.
54. Параметрлік датчиктер 1. Реостатты. Бұл датчиктің негізгі элементі меншікті кедергісі үлкен өткізгіштен жасалған реостат. Өлшенетін шаманың әсерінен реостат тиегін жылжып, оның активті кедергісін 
өзгереді.Мұндай датчиктермен орын ауыстыруды, қысымды, сонымен қатар орын ауыстыруға түрлендірілетін шамаларды өлшеуге болады.2. Сиымдылықты. Бұл датчиктің негізгі элементі- конденсатор. Өлшенетін шаманың әсерінен конденсатор астарларының ара қашықтығы мен диэлектрлік өтімділігі өзгереді, ол конденсатордың сиымдылығы мен сиымдылық кедергінің өзгеруіне алып келеді.Сиымдылықты датчиктер өте аз орын ауыстыруды, қалыңдықты, сұйық деңгейін, ауа ылғалдығын және зат құрамын өлшеуде қолданылады.3. Тензометрлі. Датчиктің бұл түрі сыртқы әсер нәтижесінде өткізгіш кедергісінің өзгеруіне негізделген, яғни 
. Оның негізгі элементі-салыстырмалы тензосезімталдығы жоғары материал.Мұндай датчиктер деформацияны, механикалық кернеуді, күшті, күш моментін, қан тамыры қысымын өлшеуде, сондай-ақ пневмограмманы жазуда қолданады.4. Индуктивті. Датчиктің бұл түрі катушка индуктивтілігінің катушка өзекшесінің орналасуына байланысты өзгеретіндігіне негізделген. Өзекшеге әсер ететін күш катушка индуктивтілігін, ягни тізбектің толық кедергісін өзгертеді, яғни 
. Датчик ортасындағы өзекшесі F күш әсерінен жылжыйтын катушкадан тұрады (1- сурет). Мұндай датчиктер орын ауыстыруды, қысымды, күш моментін т.б. физикалық факторларды тіркейді, сондықтан мұндай датчиктер ортопедияда, хирургияда т.б. салаларда қолданылатын материалдардың серпімділік қасиетін зерттеуде қолданылады.5. Терморезисторлы. Датчиктің бұл түрі жартылай өткізгіш кедергісінің 
температураға байланысты өзгеретіндігіне негізделген. Мұндай датчиктер медициналық термометрлерде қолданылады.6. Фоторезистор. Датчиктің бұл түрі жартылай өткізгіш кедергісінің 
жарық ағынына байланысты өзгеретіндігіне негізделген. Мұндай датчиктер перифериялық қан тамырлардағы оксигемоглобинді анықтауда, ұлпаның қанмен қамтамасыз етілуін тексеруде қолданылады.
55.Тыныс алу проц.зерттеу әдісі. Тірі ағзалардың оттегіні жұтып көмірқышқыл газын бөлуі тыныс алудың негізін құрайды. Тыныс алу үрдісі қалыпты тыныс алу көлемі (ҚТА), қалдық ауа көлемі (ҚА), өкпенің жалпы сыйымдылығы (ӨЖС), өкпенің тіршілік сиымдылығы (ӨТС) және т.б. шамалармен сипатталады және оларды спирометр арқылы анықтауға болады. Бұл шамалар бір – бірімен тығыз байланысты, яғни біреуін анықтау арқылы екіншісін табуға болады. Тыныс алу үрдісінің параметрлері өкпенің функциональдық қалпын анықтауда жақсы диагностикалық көрсеткіш болып табылады.Өкпенің вентиляциялық жетіспеушілігін тыныс алудың клиникалық қолданылуын ескере отырып бағалау абструктивті және реструктивті аралас деп бөлінеді. Өкпенің вентиляциясының абструктивті бұзылуы алвеолдарға түсетін ауа ағынының бұзылуына байланысты болады. Олар өкпеден тыс себептердің және өкпемен бронхтың бір катар паталогиялык өзгерістердің әсерінен болуы мүмкін. Рестриктивті бұзылу өкпедегі және өкпеден тыс факторлардың әсерінен болуы мүмкін. Кең тараған өкпедегі себептерге өкпеме ұлпалардың инфилтративті және кабыну кезіндегі өзгерістер иневмосклероз, өкпенің фиброзы отамалау әсерінен өкпе көлемінің кішіреюі ателектаза немесе туыла біткен гипопликаза және баскалар жатады. Бұзылудың аралас түрі әртүрлі себептердің бірігуінен пайда болады.
56.Спирометрия тыныс алу әдісін өлшейтін әдіс. Графикалык жолмен зерттеу әдіс нәтижелерін тіркеу аркылы алынған графикалык сызыкты спирограмма деп атайды. Спирограммада абцисса осіне уакыт, ал ординатаға ауа көлемі салынады. Тыныс алу кезінде өкпе бронх жүйесіндегі ауа көлемі өзгереді. Бұл өзгерістерді спирометриялык кондыргы тіркеп спирограмма түрінде береді.Спирометрді қосқаннан кейін оның экранында дәрігерге қаралушы туралы мәліметтерді енгізетін мәзір шығады. Егер қоршаған ортаның күйі бөлменің температурасы ауаның қысымы спирометрдің орны өзгермесе онда дәрігерге қаралушы туралы мәліметтерді енгізіп зерттеуді жүргізу керек.
60. Сұйықтың тұтқырлығы ушін Нютон теңдеуі. F=ndv/dx.S мұндағы dv/dx жылдамдык градиенті, ол жылдамдыктың белгілі бағыттағыбірлік ұзындығына сәйкес келетін шамаға т ең; S әсерлесуші қабат ауданы, n тұтқырлық коэффициенті немесе динамикалық тұтқырлық. Динамикалық тұтқырлық СИ жуйесінде Паскал.c Өлшенеді.
57. Сұйықтың беттік керілу құбылысы молекула аралық әсерлесулерден пайда болады. Оны сұйықтың түбінде және беткі қабатында орналасқан молекулаларға әсер ететін күштердің пайда болуынан білеміз.Егер молекула сұйықтың терең қабатында орналасқан болса, оған, оны қоршаған молекулалар тарапынан әсер ететін қорытқыF куші нолге тең болады. Егер молекула сұйықтың беткі қабатында орналасқан болса онда оған жоғарғы жағынан қоршаған ауа, яғни газ молекулалары тарапынан әсер ететін күштің шамасынан, сұйық молекулалары тарапынан әсер ететін тарту күшінің шамасы басым болады. Яғни F қорытқы куш нолге тең болмайды. Бұл күш молекуланы сұйықтың беткі қабатынан төменге қарай тартуға тырысады. Осы кушті сан жағынан сипаттау үшін беттік керілу коэффициенті деген шама енгізіледі. Сұйықтың терең қабатындагы молекуланы беткі қабатқа шығару үшін F күшке қарсы А жұмысын атқару керек. Беттік қабаттың бірлік ауданына сәйкес келетін осы жұмыстың шамасын 6=dA/dS беттік керілу коэффициенті деп атайды. Ол сұйықтыңеркін бетінің бірлік ауданына сәйкес келетін W беттік энергия шамасына саан жағынан тең
58.Сұйықтықтың беттік керілу коэффиценті және оны өлшеу. Сұйықтың беттік керілу құбылысы молекула аралық әсерлесулерден пайда болады. Оны сұйықтың түбінде және беткі қабатында орналасқан молекулаларға әсер ететін күштердің пайда болу табиғатынан байқауға болады.Егер молекула сұйықтың терең қабатында орналасқан болса (2-сурет), оған, оны қоршаған молекулалар тарапынан әсер ететін қорытқы F күші нөлге тең болады. Егер молекула сұйықтың беткі қабатында орналасқан болса (3-сурет), онда оған жоғарғы жағынан қоршаған ауа, яғни газ молекулалары тарапынан әсер ететін күштың шамасынан, сұйық молекулалары тарапынан әсер ететін тарту күшінің шамасы басым болады. Яғни F қорытқы күш нөлге тең болмайды. Бұл күш молекуланы сұйықтың беткі қабатынан төменге (ішке) қарай тартуға тырысады. Осы күшті сан жағынан сипаттау үшін σ беттік керілу коэффициенті деген шама енгізіледіСұйықтың терең қабатындағы молекуланы беткi қабатқа шығару үшiн F күшке қарсы A жұмысын атқару керек. Беттiк қабаттың бiрлiк ауданына сәйкес келетiн осы жұмыстың шамасын s = dA/dS беттiк керiлу коэффициентi деп атайды. Ол сұйықтың еркiн бетiнiң бiрлiк ауданына сәйкес келетiн W беттiк энергия шамасына сан жағынан тең болады, яғни s = dW/dS.
Дата добавления: 2015-10-21; просмотров: 102 | Нарушение авторских прав
| <== предыдущая лекция | | | следующая лекция ==> |